Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 50, 16 December 1893 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Ih kudala ia anu ma ka la 20 ae «ei o keia niAlamn, mnmua ibo o ke ,o o ka Ilale Mana llooko, be hoo>:.hi iaikini awa o Honolulu nei. llana o ka mokukaua ''Naniwa," £i Klele Kuhina Amerika Willia i p Tualua nel, a ua paneo ia mai do i-.n-i hanohano na pu aioht». ['a hoolaha mai nei ke Kuhina Kihiaina, he mau la kulnia aupuni t i i i 25 o I)ekemaha qei a me ka ia iku o lanuarl o ka makahikl hou. [* i hookiekieia aku ia o Mr.George f,j n ma ko F. wahi j K» Kokua Kakauolelo Aha Kielu», w o C. F. Peterson aku la ma ko 11 j('o. Lunis wahi mua. | h hoi koke mui una o Luft\ncla oka inokukuuK t( BoBetona n mauiua i lionolulu nei, a e kiko iho rtn«iaaliai aku i UekaUl pua nohea i> k:t Piiretlaiso nei. Ki i ke hoopll nei o Col. Z. 8. ia ( lu.t mnu liui panihakah:ikn, no na tl »la panihakahaku he «i;,ui> pakahi ia laua no ka inokuahi W.iimanalo I ili »1 u heaio mai. 1', 4 hookoliuia o Bert Peterson i |i.i111 iu;i ko Palmer Woodd wahi i hoopau ia, a eia kela keiki Huwaii kr Mnonuunua ia mai nei me na hM'UKiikii! a kona mau hoalohu. ,\m ko Kaunakakni a me ko Kam.ili) inau koiki puni lealeu ke hooIhh m.ii nei e kulaia ika la 25 o l)i ki niabji nei ine na lealea heihei w.up.i, lio, kekake a me kukini.

l a w.iilio mai o John Crowder i kuiu kulana llopo Kiai Awa no ]l<*tit»ltilu nei mao kona ae ole una e ki'Uua i ke Aupuni Kuikawu ma na »no a |>:iu. Nolaiia, ua hakahaka ae 11 ia iiiMkiilun no ka poe kokua i ke (ipuni. | l'a hoahewa ia o W. Mahuka | i'.mia o ke kau kiure kaapuni o LaI limiiui, no ke koi i>oho uhaki aeliko | nii.n* i hoopii la e ka wahiue, a ua I li.eiwi ia he $400 ke poho, aole hoi | »• like nie ke koi he $5,00^. I lku iunaknnawui apana Uobert- | -»n l kaawale aku ai no Maui ma j k » hihia hooponopono wai o Wuilu- ! kii, na pani ia kt»na wahi no ka I ii)mawa, e W. L. Willkoki, Mahele I a im» lliuihiolelo oke Aupuni, no i k.i inea ho ln»okolui luuakunawai no I koiiu e noho nel.

Ua koi ikalka iu kekahi haole hoohui aiiia o J. IX Mtirliii kona inoa, e kekahi anee aiii e huii ma ka aoHo kapulu kuhiko o ke aupuni uiii, me k» hoowalewale ia mai \ im oihana aupuni n pau atm e makem»ke ai i ka wa e hoilioi ia ae ai ke alii. Me keia mau kipoa nui wale, ti,i pane aku ua Mariiti nei, ho hoohuiaiua oia, a noiaila e ku aua ia e paa malalo o kona hae.

E hookeiakeia loa ana ua kumu a ine na haumana o nu Kula Kauiehameha I ka hoomanao aua i ka la ha* uau o tte alii puuwai hamama nana i kukulu I keia kia hoomauao poina oli* Kula Kamehameha.'oia ka | ; » 19 aenei o Uekeaiaha nei. Ke kouo ia nei na makamaka a me na lnuloha oKe kuia o heie nul ae o tiiH>piha i ka haio ma ke kahua kuia, a e hoolohe ina hana e laweiawe ia ana ma ia ia. K i ae aia kekahi wahi oka pepa o keia la ka poloai akea.

I ka auina la Poalua nei, i kekahl iiawaii e noi ana ma ko alanu* aununl umwnona o Knaawu a mo Maknun, Kookupoko, ut> Iko «ku U ol» i keknhi p«to o lewalewa inal #"* ilun» 0 U» kumu laau raa kapa o ko ■lanuK Ua holoklkl aku kel* B*- ; u «ri«. okl aolal kaula rao kn pahl a liaule Iho !a ko kluo llalo o kjHK A. mahopo oka walho on ole «ua o ke kiuo kokoke e hooknhl how, tne ka waiiao ia ua make, onluui hou ae 1« oU u pohaU lo». haiwl U »ko ola i kon* hale. O kona Inoa, kan;i hana a ine ke kuiua .. kona naauauwa aua, aoh« inoa l

MuUoih? iho o ka hora 8 o ka po o ka ia 12 o Dekeit»ab* nei, ua awa - auiuiamaiokook* iuakim o Kau keauo, Honolulu ue , imuau ****** anaina hanohaii». e «• Beckwlth P. D-, o WlWon Porler Bovd, Hopo Kaolkela Araerlka ma ilouolulu, mo Mlss Carinen Kverett Vld.i. Mahopeo ka ui«re U an«, ua uialama ia heaualna Ike i *a ima Oin «na ko kakela o Mrs. eomwell, kupuua wahiue o ka wahloe mare & malalla 1 hele aku ai na «akamaka » ok' .m hOHlolm o na ima han. «elike, e P-»hoU _ iw. ukfiu mau hoomaikai ae «' t!jl! no aa maoaoUn* m«lltal m ka t*« iuare.

Ua hoouna aka ka Hale Leta nui ma ka mokuahi "Australia" o ka Poaono i hala aku nei, no Amen'ea ame Kurnpa t ia 5111 mau leta a me 1586 mau nupepa.

Eia ka Papa Kalepa lioikoi o ke knianakanhale nui o Xu loka ke paipai ikaika mai nei e hoomoe ia waeaolelo inoe moana mawaena o Kaleponi a rae na Pae Aina o Hawaii.

Ke haawi ia nei e ka Hui Hoikeike ka lua o Pele o Kilaaea, he £50 i ka mea a mao mea e loaaai kekahi mano nui i makemake ia e iawe me ke ola a hiki i Kapalakiko iioko o ka paho kai.

O ka hopeua o ka hookolokoio ia ana o ka Hope Kakauoielo Wane* baga o ka Aha Kiekie, e na lunakanawai ekolu o ka Aha Hookolokoio Kiekie maialo o ka hoopii a ka Loio Kuhina o ke Aupuni, oia ka ahewa ia ana a me ka hoopau ia ana mai ka noho luna aupuni ana.

(Ja haiolelo ae ka Loio kaulana o ka Ua Ulalena o Piihoio ma ke ahiahi Sabati o ka la 3 o Dekemaba nei, ma ka hale halawai ma Ilalealoha, Lahaina, penei: u He manaolana kona e holhoi ia ae ana no ka Moiwahine raa ka nohoaiii." Uhu! Ua hiki no he hele na ke kakai ooiea.

Ua hokukule loa na anee aiii ma Lahalna, no ka hoi hoi ole ia o ka Moiwahine ma ka nohoalii, ua holo pee o W. Whlte aohe he ike ia ma na alanui i ka wa i noho iho nei ke Kau Kiure. Heaha mai uei Ia keia o ke aiakai o ka Moiwahine nana i hoopalahuli i ke alo ilalo a papapau ai kakou he aa ko ka hale?

Ma ke anaina halpule o Kakaako i ke ahiahi SBbati nei, ua hoike mai o Lilikalanl, e iae ka nu hou no kakou a hoea mai, he nu bou e hauoli al ka lahul. Oke ano o keia mea hou, no ka hoihoi ia ae o ke alii ma ka nohoalii. Eia auei ke hoohuikau ia mai nei na mea pili hoomana me na mea kalal aupuni ma na anaina haipule hoomana?

Ua kuhihewa ka hookomo ia ana o ka inoao "J. K. Kahookano," ola kekahi o na alakai o na kula Sabati o Holokahana a me Waikahalulu o ka ekalesia o Kaumakapili, ke hiki aku i ka hoike kula Sabati hui o na ekalesia o Kaumakapili ame Kawai.ihao i ke Si»bati Dekemaba 24 189Ji ma ka luakini o Kawaiahao, e like me ia I hoolaha ia ma kekahi o kou kolamu onehinei.

Mahope ilio o ke kupono ana o ka ln 1 krt 1010 o ka Poaono aku nei i hnla, ua huli hoi nku ia ka mokurthi «Austra!ia 110 Kapalakiko, a ua ahul pu aku i na ohua kapena he 23 ka nui. Mawaena ona ohua, o Kapena \V. 11. Whiting a me kana wahino opio i mare iho nei, ke Col. Z. S. Spalrting, Kapena Metcalfe nana i hoopakele ia Miowera a me kekahi poe e ae. Ua lawe pu aku oia i na walwai Hawaii no lakou ke kumukua i koho ia ma ke $60,353.

Ua lohe mai maleou, ua nol ia aku nei o Mr. J. W. Kalua o Wailuku Maul o ke Kumuluna o ke Kula Knunehameha, e liaiolelo i mua o na haumana o ke kula ma ka la hanau o ka leile puuwai hamama nana i hookumui kei» kiahoomanao poina oie ke Kula o Kamehameha. Ua ae mai oia i keia poloai, a o ka ia 19 uenei oDekemaba nei, oia ka la hoomanao keia kula e mahima mau nei i kela a me keia makahiki. Nolaila, e malama iaana he anaina nui o na haumana a me na hoaloha o keia hnle hoonui ike nia ke kahua o ke kula.

E akaheie ioa ana na mokuahi e holohoio nei mawaena o Knpaiakiko a me Asi», a e kipaimi nei ma Honoiuiu ih'l, ika halihali ana mai i na eemoku no Honoluiu nei. No ka mea, ua hoike mai nei na ngena mokuahi i ke aupuni, mahope koke 0 ka haaleie aua aku o na mokuahi 1 ke awa o Ilonokaona, e nana pono la ana na eemoku « pau, a ina he mau eemoku kekahi i kanaiua ia, alaila, e kioia ia aku ana ma lokahama kela poe. Aoie keia i piii wale no i na palapala ae ooa pake no ke komo mai i Hawaii nei, aka, ua pill pu kekahi no na mai le!e.

Ua hookohum aku o Mr. W. Ueo. Ash!ey ka Poakahi iho nei, I Maiania Buke nui no ke Aupuni, ma kahi o George E. Stnithies i hoopauia. Ua haiawai mal keia hookohu me ka mahaio iike ia e keia anaina, a ke hoonuanua mai nel kona mau hoaloha ia!a me na hoomaikai ame na kalokalo ana. He kulana kakauoleio a maiama buke no knna i hoopiha ai mamua lioko o ke aupunl a ma na hana no hoi mawaho. E noho kakauoleio ponoi ana o!a na ke Kuhina Walwai ikeia wa» aka, i ka hakahaka ana o kela makaiua maiama hoke nui, eiekei koke oia e hoopiha la wahi.

Ma ka ia 24 o Dekemaha, 1893, e hui ana na Kuia Sabat! o Kaumakaplli a me Kawaiahao ma k* luakini nona ka inoa hope, malaila e maiamaia ai na hana hoike hapaha hope o keia makahikL Nolaiia ma keit», ke hai ia ako nei ka lohe 1 na kulu Babatl o Kaumakapill e hui ana i na hana ma ia ia. E hel® mai na alakal a me na haumana, e like me ka iakou elea a me ka makaukau mau me ka manaoiana e papahi i ka lanakila o ka la. E hui ana kela iuau kula Sabati eiua I ka haawina hookahi Pauoa a me Maemae A Puaatoa ke aiakai. Kapalama a in'e Kapookolo, o H. Hakuoie ke aiakai. Walkahaluiu a me Holoka. Moa Kiwewehi ke aiakal, Mw. B.F. l>Ulingham, L.IX Kelilplo, komlte a ka ahakumu o KaumakipUi.

Eiao LAiuokalani ke kiai i.i nei i ka po a me ke ao ena makai oke aupuni, m<»muii o kana noi e ma i.i asu Kona ola.

Ika auina !a Poalua aku nei, Dekemaba 12, i w<-he mua aaai ai ka Eleie Kuhina Willis ame kana wahine i ko laua hale noho no ka apo aloha ana mai i ka poe e kipa aku ana e ike ia iana.

O keia kanaka hoe hewa o Kauai i kuai ai i ke kaa popopo o ka pake ma Honoiuiu nei no ke $*}0, a hakihaki ai kekahi huiia i ka wa e hali ia ana e hooih iluna oka mokoahi no ka iawe i Kauai, oa hoopil i ka pake no ka imi ioaa ma ka hoopunipuni.

O ka hoopii laibila aClaus Spreckies i ka lunahooponopono nupepa Walter G. Smitb o ka «*Hoku/' oiai 0 Sprecklea j Honolulu nel, ua kiola ia e iunakanawai Cooper mawaho o ka aha. A e hoopii aku aoaoMr. Smith ii Ciaus Spreckiea me ke koi 1 $50,000 no kona mau poho.

I ka la 6 o Dekemaba nei, mauka o Niupaipai, Honoiulu, oa haawi ae o Mr. Sylvester T. Kaiama i papaaina Iwmanao ia hanau no ka iaoa hiapo kaikamahine, a i ka eiwa hoi oua makahiki. Malaila ae kekahi mau uleiehua kepau maamaalea a me hookahi akahi-akahi kahi i nuu iho ai a ko palaka ka lua o ka inaina. O ke oia loihi no oke kama nona ka Ia ka makou e kalokalo ae nei.

I ka Poaono i hala, ua haule makawalu iho na paka ua a ua hookui ikaika iho na hekili me ka uiia ma ka apana o Kawaihau, Kauai. Oiai e noke hala ole ana keia mau kupuino, ua hookul ae la kona ikaika i ka puka uahi o ka hale wiliko i haalele ia e ku wale nei iqa Kapaa a ho-owa ia ae la. Ua loaa pu aku i ka uila he elima mau lio no kekahi pukikl aua pau lakou i ka luku ia iioko o ka imoana a ka maka. Ika auina la Sabati, Dekemaba 10, ma Paauhau, Hamakua, Ilawaii, ua hele aku ka wahine Pukiki a kekahi kuimikahiki me ka hii pu i kana keiki ai-waiu umi malama, e nana i ka luawai aniani e eli ia ana. Mailuna iho o ka lua e eli ia ana, he 250 paha mau kapuai ke kiekie. Ua iho keia wahiue me kana momi a ma kahi piha he iwakalua kapuai mai ke kae iho o ka pali, ua pakika aku la oia a kaa ilalo nae ke kelki. A i ke kokoke ana e ku ia ilaio, ua pahemo ke keiki mai aia aku. Ua pakele ke keiki me na wahi poholehole liilii, «ika o ka nuakuahine, aole.