Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 19, 8 May 1896 — Page 1

Page PDF (1.30 MB)

This text was transcribed by:  Olga Woo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXV.  HELU 19. HONOLULU. POALIMA, MEI 8, 1896. NA HELU APAU 2597

 

___________________

 

Hoolaha Lolo.

____________________

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kojua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

            2370

_________________________

 

Hoolaha Kumau.

 

____________________________

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

 

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

  Kihio alanui Moiwahine me Papu.

            395-q

________________________

 

PAPA! PAPA!

 

AIA MA KAHI O

 

Lewers 7 Cooke

 

(LUI MA)

 

Ma ke kahua hema o Alanui Papu

me Moi.

 

E LOAA NO NA

 

PAPA NOUAIKI

 

O kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka, no Puka Aniani,

  na Olepelepe, na Pou, na O’a,

  na Papa Hele, na Papu Ku,

  me na Papa Moe he nui loa

 

NVIOILI HALE O NA ANO A PAO

 

Ame na

 

WAI HOOHINUHINU NANI

 

 

O na ano a papu loa.

 

________________

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wale

 

  Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukao keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e ili ana ma ka iaua oihana no ka

 

Uku haahaa Loa,

 

I like me ka mea e holo ana mawaona

e Lana a me ke Mea Kuai.

 

Hele Mai e Wae no Oukou io,

2896-q

 

________________________

 

MA KE KAUOHA

 

_____________________________

 

KANAWAI 18.

 

_____________________________

 

HE KANAWAI

 

E HOOMAOPOPO AI I KEKAHI HOOPAI NO NA HANA KOI AKU E HANA I NA HANA HOOKAMAKAMA A ME KA IMI ANA AKU A LOAA KEKAHI MEA E HANA IA HANA.

 

E hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii:

 

  Paukau 1. O kekahi mea nana i nonoi a koi aku, a i ole ia i ike i ka hanaia ana pela, a i ole ia nana i kokua a hana pu paha ma ke koi ana a nonoi ana paha i kekahi e hana i ka paha ma ke koi ana a nonoi ana paha i kekahi e hana i ka launa kino ana o ke kane me ka wahine ma ke ano kue i ke kanawai; a i ole ia e hele aku ma kekahi wahi e hanaia ana kekahi hulahula maemae ole, paani a lealea pelapela e ae paha; a i ole ia e hele aku, a i ole ia e noho paha ma kekahi wahi kahi o kekahi wahine hookamakama i noho ai, a i ole ia i lawelawe ai i kana hana, a i ole ia ma na wahi i ike laula ia ua hoakoakou na wahine hookamakama malaila; a i ole ia nana i hoike i kekahi mea i kakauia, hoailona, hua a i ole ia ma kekahi ano e ae e hoakaka a hoolaha aku i ka hana a oihana paha o kekahi wahine hookamakama; a i ole ia nana i hana i kekahi hana e ae e alakaiia ai a e hoowale waleia ai paha kekahi e hele aku, ai ole ia e noho paha ma kekahi o na wahi i hoakakaia maloko o keia kanawai; a i ole ia nana i alakai; kuhikuhi a lawe i kekahi mea i kekahi wahi o ia ano, a i ole ia nana i hana ma ke ano alakai a kuhikuhi paha no ia hana, a i ole ia no kekahi o na hana i hoakakaia maloko nei; a i ole ia nana i huli aku a loaa kekahi wahine hookamakama la, a i ole ia alakaiia paha a hiki i kahi o ua mea la, a i ole ia aole i hanaia pela; e manaoia na pili laia ka hewa mikamina, a e hoopaiia oia ina e hoahewaia no ia mea, aole e oi aku mamua o Elima Haneri Dala, a i ole ia e hoopaahaoia ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o hookahi makahiki, a ina oia mea he kalaiwa kaa i laikiniia ehoopauia ua laikini la, a aole oia e haaawi hou ia i laikini kalaiwa kaa no elua makahiki.

  Pauku 2.  Ma na hihia e ule ae ana malao o keia Kanawai ua hiki i ka Lunakanawai nana e hoolohe ana e lawe ma ke ano he olelo ike na mea e hoike mai ana i ka mea i hoopiiia aole ana hana akaka a ku i ke kanawai e ola ai oia, ai ole ia aole hana e lawa ai kona ola ana, a ua noho mau oia ma na wahi kokoke a i ole ia maloko o na hale hookamakama, a i ole ia maloko o na wahi e ae i hoakakaia ma ka Pauku 1 o keia Kanawai; a i ole ia ua hiki e waiho pu ia ae me na olelo hoike no kona hana ana i kekahi hana i papaia maloko nei, ua ikeia ua mea la e ka oihana makai he kanaka noho wale a palaualelo, ino a he mea hoi i kiai mau ia e na makai.

  Pauku 3. Emana keia Kanawai ma kona la e hoolahaia ai.

  Aponoia i kela la 30 o Aperila, M. H. 1896.

            SANFORD B. DOLE.

            Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.

 

_______________________________

 

EBINE LANOKA.

 

____________________________________

 

MOKUNA III.

 

            “ E owaka ana na makakila,

            E lele ana na hunahunaahi,

            E lohe ia ana na leo kaniuhu

            Me ka halulu o na kino,

            E hiolo makawalu ana,

            I ka ili o ka honua.”

 

  Ia Ebine a me ka ona o kekahi moku e kuka ana no ka uku hoolimalima o kona moku no ka lawe ana iaia a me kona poe koa no Rusia, ua pioloke mai la o waho me na kanaka e ninau ana no ka anita malihini, a he makemake hoi lakou e ike iaia, oiai, wahi a lakou i puana ae ai, he hoopakele keia naita malihini a he makemake hoi mamuli o ka hoopio ana i ka poe na lakou i hao wale a kaili wale i ko lakou mau pono, a i luku wale ho i na poe he lehulehu wale; nolaila, he makemake lakou e pahola mai i ko lakou mau hoomaikai kiekie i ka naita malihini lua ole o ke koa a me ka ikaika.

  Mahope iho o ka hooholo pono ia ana o na aelike mawaena o ka ona moku a me ka naita opio no ka lawe ana o kona moku i ke koa opio a me kona pualikoa no Parisa me ka haalele koke no ia laila ia ahiahi no, ua hoi aku la ka ona moku e kauoha i kona kapena e hoomakaukau koke i ka moku no ka holo ana ia ahiahi no.

  Wehe mua ae la o Ebine i ke koloka ana e aahu ana a waiho wale iho la kona aahu pale kila ulaula kohu lalapa ahi a me kona nani nui kilakila, me ka wehe pu ana ae i ka pale kila o kona helehelena a waiho wale ae la kona helehelena ui mohaha.

  Ia wa ua oili aku la oia a ma ka lanai o ka hale ua ku aku la oia imu o ke anaina kanaka nui hewahewa. I ko ka lehulehu ike ana mai, ua hoomaopopo kike mai la no lakou o ua naita la no keia me ka hikilele nui, a ua hooho like ae la na mea a pau me na leo nui i ka huaikeko “E ola ka naita wiwo ole i ke Akua.” Kunou malie aku la ka naita opio me ka hiehie nui a me ke ku i ka ilihia. Me ka minoaka waipahe ma kona mau papalina nohaha a me ka leo olu nanahe moakaka maikai, ua kamailio aku la oia;

  “He hanohano nui keia i loaa ia’u mamuli o ko oukou hele ana mai nei e ike ia’u. O ka hana a’u i hana ao oia hoi ka hoopio ana i kela hui powa lima koko a puuwai eleele, he hana na ke Akua mana loa i kauoha ai ia’u e hooko no ka pono a me ka maluhia o kakou a pau, a aole hoi au i hana i kela hana no ko’u ake i mea no’u e mahaloia mai ai, a i ole, i mea paha no’u e hanohano ai, aole loa. No kou a me ko’u maluhia oia ka’u i hana ai, a oia hoi ka’u e hana aku ai i na la a pau o ko’u ola ana, ke hoomau mai hoi na Lani i ka ikaika o ko’u mau olona a me ka ahi o ka wiwo ole ma ko’u umauma.

  “He kakoo au no ka mea nawaliwali, he hoa’loha hoi no ka mea i hoowahawahaia. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia oukou a pau, o ka mea i hoopilikia a hoopoino ia paha, a i makemake i mea nana oia a o lakou paha e kokua aku, e kauoha ma ka inoa o ka naita o ke Kakela Ulaula, a e hoea mai no auanei oia iloko o ka manawa pokole, a e haawi oia i kana mau kokua ana a pau ina no he mea ia nona e make ai, na hiki no. Eia ka’u kau leo hou ia oikou: E malama like kakou a pau i ka maluhia a e kinai hoi i na hana ino a pau, a he mea maopopo aole loa e ulu hou ke ino maloko o na paia o keia kulanakauhale. E haalele ana au ia anei i keia wa ano, a e hele ana au no ko’u one oiwi, a malia e hoea hou mai ana no ka lono ia oukou no ka’u mau hana e hana aku ana malaila. Nolaila, ke pahola aku nei au i ko’u aloha ia oukou, a ke noi aku nei hoi au ia oukou, mai poina hoi i ko’u wahi inoa iloko o ka oukou mau nonoi haipule ana i ko kakou makua nui iloko o ka lani.”

fdff5got          149-and8 ¼ d,,

            (Aole i pau.)

 

MEA HUNA POHIHIHI

 

 

MOKUNA II.

 

MOE KOKOLO KA UWAHI O KULA

HE INO ANEI? HE MEA HUNA.

 

            Pomaikai ka poe

            I lohe i ko lakou mau kina;

            A hiki nae ke hoomaemae ae.

 

HOONAUEUEIHE.

 

  I kona ike ana ua loaa iaia ka maikai o kona kino mamuli o kona hoopumehana ana ma ua kapuahi la ua hooholo koke iho ia oia e hele aku e ike i kona ohana, oia hoi kana kane a me n keiki e like me ka kaua i ike ae nei maua, nolaila, ku ae la oia iluna, huli aku la oia a nana aku ia i kona kii ponoi e kau ana ma ka paia, aia hoi, ike aku la oia malalo pono iho o ua kii la e ku ana kekahi kiaha pua nani loa, maloko o ua kiaha la, ua hahao ia iho kekahi mau pua maikai. Ike aku la ia he kamelia ke ano o ua mau pua la, a ike pu aku la no hoi oia he lala honey-suckle hookahi kekahi, ia wa oia i mino aka iho ai me ka olelo ana iho hoi:

  “Nawai la hoi keia honey-suckle i hookomo mawaena o keia mau pua? He mea maopopo lea o ke ano o keia mea he honey-suckle oia no keia:

            Eternal fidelity!

            When shall we meet again?

 

  O ke ano, o keia mau lalani olelo i hoikeia ae ia, e kuu makamaka ike ole i na hooheno ana o nei mea he olelo Beritania, oia paha keia:

            E ke kupaa oia mau!

            Ahea la kaua hui hou?

  Nolaila, lalau aku ia oia i ua lala honey-suckle nei me kekahi mau pua kamelia a oman iho la ma kona alo, lalau hou aku la no hei oia he mau pua hou a omau ae la ma kona lauoho.

  Alaila, olelo iho ia oia: “Ano i keia wa au e hele aku ai e ike la lakou. He mea maopopo e nui ana ko lakou pahaohao no’u nei.”

  Maanei kaua e hooki ai i ke kamailio ana no ka lede Beatirisia a e huli hope ae kaua a nana aku ia Haku Adelo, oiai oia kekahi mea i kuleana ma na hookaau ana a kela moolelo, a pela pu hoi me kekahi ulia ma’u wale i ikeia ma ka Halekakela o Hametona, mahope iho o ka haalele ana aku o Beatirisia ia laila, a mamua ae hoi o ko Adelo huiihoi ana aku no kona home.

 

 

MOKUNA III.

 

    Ua ike ae nei kaua i ka hoi hou ana o Haku Hametone ame Haku Adelo a noho hou maioko o ka rumi aina, a pela hoi kaua i ike ai i ka haalele ana aku o ka lede Beatirisia i kona keena, a hele mai la oia no kahi o kona ohana, e like no hoi me ka kaua i ike ae nei.

  Oiai ka Haku Hametona a me Adelo e noho ana maloko o ka rumi paina, a e kamailio ana hoi laua no Beatirisia, ia wa i holo mai ai ke kauwa kiai o loko o ka hale me ka hooho ana he ahi, a o ua ahi la aia ia iloko o ka rumi o Beatirisia.

  He mea oiaio nae, aole i loohe mai na kauwa e ae i keia hooho ana a ua wahi kauwa nei.

  I ka lohe ana hoi o ka Haku Hametona i keia mea, ua ku koke ae la oia iluna, me ka hooho ana ae no hoi no ka mea e pili ana i ke ahi. Ua ninau mai la hoi kahi kauwa, ina paha e hiki iaia ke kahea aku i ka nui o na kauwa e ae. Ua hoole aku la ka Haku Hametona, me ka piha inaina me ka olelo ana aku:

  “Aole loa oe e hana ia hana. Mai kii aku oe i kou mau hoa kauwa. Aole no hoi oe e hai aku i kekahi o lakou no keia mea; aka, e hamau loa oe.”

  Me ka awiwi nui, holo aku la ua elemakule nei no ka rumi o kana kaikamahine, a o Adelo aku no hoi mahope ona.

  Oiai o Adelo e holo aku ana mahope o ka Haku Hametona ua olelo wale iho la oia iloko ona, “Eia ka hoi ko’u wa e ike pono ai, ina paha aia io no o Beatirisia iloko okona rumi, a i ole e like ana paha me ka’u i koho wale ai, aole oia maloko o kona rumi i keia po, aka aia oia ma kekahi wahi e ae”

  I ka hoea ana aku o ka Haku Hametona mawaho o ka rumi o Beatirisia, ua ikea ia aku la ka puka ana mai o ka uwahi mailoko mai o kekahi rumi o ua ui la o Hametona Kakela. Hoomaka aku la oia e wawahi i ka puka o ua rumi la, aka mamua nae o kona hana ana aku pela, ua kipaku mai la oia i na kauwa e puuluulu ana malaila. Alaila, huli ae la hoi ia me na onohi maka piha pihoihoi, a kamailio mai la ia Adelo:

  Ea, e oluolu oe e iho aku ilalo e wawahi ana au i ka puka.”

  Me ka hilahila ole hoi, paue aku la ua Adelo nei;

  “Na’u e kokua ia oe ma ia hana.”

  A no keia pane a Adelo, ua lilo ia i mea e hookuia nui loa ia ai ko ka Haku Hametona noonoo, a haka pono mai la kona mau onohi maka maluna o Adelo, me ka noonoo pioloke nui ana iho iloko ona, no ka hopena e ikea ia ana maloko o ka rumi o kana kaikamahine, mahope iho o ka naha ana o ka puka iaia. Alaila, me ke kaumaha no nae o kona naau, pane mai la oia ia Adelo penei:

  “Ina pela ea, e kokua io mai oe ia’u i ka wawahi ana i keia pani puka. E hoopili kaua i ko kaua mau kipoohiwai maanei.”

            (Aole i pau.)

 

Na Ekalesia Hawaii.

 

 Malalo o keia poo e hoopuka mau kaku ai makou i na nuhou e pili ana i na Ekalesia Hawaii. Nolaila, e @kau mai i na mea ano nui a waiwai. Mai hookomo i na manao pilikino.

LULU LUAKINI.

  Maaraki 11 ̶ Na Mr. R. C. Searle, ma ka lima o ke komite D. Kahaulelio, he $31.75.

  Aperila 30  ̶ Na J. W. Keliikoa, kekahi o na hoa Lahainaluna kahiko, ma ka lima o ke komite A. Pali, he $5.

  O keia na pouu mohala mua no ka inoa e o ia nei ma ke poo maluna ae.

LUAKINI O HANA.

  O ka luakini o Hana, oia no kekahi o na luakini kahiko i kukuluia ma ka aoao hikina o ka Mokupuni o Maui, ma o na a’o ana a me na hooikaika ana a na makua misionari kahiko i noho ai malaila. Ua hala aku ka hapanui o lakou a koe mai ka makuahine aloha Mrs. M. S. Rice a me ka makua S. E. Bishop. O Rev. S. E. Bishop ka makua haole i noho hope ma ka Ekalesia o Hana a hoi aku oia i kumu no ke kula o Lahainaluna. Ua hala pu aku na hoahanau, ka poe i hooikaika pu me na kumu ma keia hana nui a hanohano, oia ke kukulu luakini. Ua hoala hou ia na hana e pili ana i ua luakini ilima ke kulana ano hou o keia au naauao, a e ku ai i ke anoano eehia o ka hoomana ana i ke Akua Kahikolu.

  Ua paa kekahi hapa o ka hana me ka maikai i oi ae i ko ka wa mua; ua koe ka papahele, na puka aniani a me na puka komo, koe pu he mau wahi koena aie ma kekahi o na pa kuai papa o Honolulu. Ke hooikaika nei na hoahanau ma ka lulu ana i kela ame keia mahina, a ke kau aku nei ka manao e kokua mai ana n hoa’loha Karistiano i ke koena o ka hana.

  Ua loaa mai ia’u mai a Mrs. M. S. Rice he $300: me ka puuwai hauoli no au e haawi ae nei i na mahalo a nui i ua makuahine la o ka pono. Owai hou ae ua puuwai aloha i keia betela o ke Akua? E na hoahanau aloho o ka Ekalesia o Hana, e lokahi kakou e pono ai. E Kokua ana ke Akua i ka Ekalesia e kokua ana iaia iho. E leha aku na maka i na mauna, mai laila mai na kokua e hiki mai ai.

            Me ka haahaa,

            E.M. HANUNA.

  Hale Ahaolelo, Honolulu, Mei 4, 1896.

 

 

He Leta Mai na Aina E Mai.

__________________

 

  My Dearest Papa: Aloha kaua a nui loa:  ̶  Eia ka mea hai aku ia oe, e papa, nui ko’u hauoli i ko ke Akua aloha i Kona malama ana ia’u, i Kona pale ana aku i na pilikia o ke kino, oiai makou i haalele aku ai ia Honolulu, a au mai la i ka moana “kai uli, kai lipolipo,” no keia aina malihini, hookahi no nae kamaaina o ko ke Akua aloha. I ka po ana iho (oia ka po Poaha), hoomaka mai ana kuu makuahine ma ke aloha, Mrs. Waller ame na keiki e omaimai, elike me ka mea mau i na poe aumoana, a no’u nae, he maikai loa au, aohe o’u luai, he ono ka’u ai a he hiki no ia’u ke holoholo iluna o ka moku. Hookahi no pilikia nui o’u, o ka nui o ko’u aloha ia olua, e o’u mau makua, ka halepule ame o’u mau hoa paahana ma ka hana a ka Haku ma Honolulu ame ka aina hanau. E hoomanao mau ana no au ia oukou i na wa apau, aka, ua nonoi aku no au i ko ke Akua lokomaikai e hoomama mai Oia ia’u. a he mea oiaio, ua ae lokomaikai no Oia i ka’u noi.

  Eono o makou la i holo mai ai i ka moana a i ka hiku nohoi o ka la hiki mai makou i Kalepono nei. O ka hora 8 ia a oi o ke kakahiaka Poaha. He ano inoino nohoi ka moana. elua ia o makou i loaa ai i ka ua. He nui no na poe o luna o ko makou moku i holo mai ai, i hele mai a halawai pu me a’u. Aole paha au e hewa ke hai aku i na inoa o kekahi oia poe, oia no o Mrs. ame Mr. Desky, Mrs. Long, Miss Campbell, a he poe e ae no kekahi. Ma keia halawai ana me ia poe i ike ai au i ka hoolalo pono ia ana mai o kau, e papa, i a’o mau mai ai ia makou, no ka hooikaika ia mea he ike, he naauao, he noho hoopono, a he paa rula. Ano hopohopo no ka malinhini maamaa mua ole i na launa ana o ia ano. Ua ninau mai lakou no ko’u makuakane, ua hai aku no au elike me ka hiki ia’u; akahi no lakou a hoomaopopo no’u nei. Ua hoike mai kekahi o lakou ia’u no kona ike a kamaaina me oe, a he hoaloha no oia mou, oia o Mr. Desky.

  I ko makou ku ana mai i Kaleponi nei, ua holo loa makou (Mrs. Waller, na keiki ame a’u) no ka Hotele California, maluna aku o ke kaa aniani. Nui ko’u mahalo i keia wahi, he nani maoli no ke nana aku. He poe hale kiekie wale no ko keia wahi, aojehale liilii elike me ko kakou, ke nana ae oe, e papa, iluna i na hale o keia wahi kaulana a’u i moeuhane mau ai o ke ake e ike maka, he keu no a ke kiekie, aohe i kana mai. Aole makou i hele i waho i kaholoholo i keia manawa, no ka ua o keia mau la. He nani keia hotele, he maikai na mea apau o loko. He eiwa hale kona kiekie.

  Ma keia hotele, hui au me kekahi lede waiwai a hanohano o Kaleponi nei, ke ole au e kuhihewa o Mrs. Forest paha kona inoa. Ua make kana kane, a he mau keiki wale no kana e ola nei. Ua hai mai oia ia’u no Malie Kahai, me na kaikamahine a Mr. John A. Cummins. Nui kona mahalo no lakou, a he makamaka lakou nona. Ua hai aku au iaia, he ohana makuahine o Malie Kahai no’u, a ua holo mai ma ka moku a’u i hoea ai no laila ke kaikamahine a ke kaikaina o Malie Kahai, oia o Mrs. Booth o uka o Pauoa. O ka hotele nei kona wahi e nohao mau ai, aole ona noho ma kona home ponoi. Mamuli o kana noi, ina paha he hiki ia’u ke himeni i kekahi mau mele Hawaii o kakou, ua haawi au iaia i mau leo himeni me ka hookani ana ma ka ogana i kekahi mau leo kamaaina ia’u, oia o “Aloha Oe” me “Maui no ka Oi.” Nui kona makemake i na mele Hawaii, a ua olelo aku au, he nui na lede opio Hawaii o ka’u kula i noho ai, oia ke Kula Kaikamahine o Kamehameha, i loaa na hoomahele maikai ia ana ma ka ike himeni, a pela pu no me na Hawaii opio o ko’u lahui. Ua ae mai no oia ia mea, oiai, ua kaulana na Hawaii ma ia hana.

  O ke alanui o keia wahi, e papa, me he mea la ua palaina puna ia, aohe oe e ike iho i na lepo ukele elike me ko kakou mau alanui. Kekahi ano kaa o keia wahi, aohe na ka lio e huki. Kiekie ke anu o keia wahi.

  Ke nonoi nei au ia oe, e papa, mai poina oe i ka pule ana no’u, kau kaikamahine ma ka aine malihini.

  E kakau mau aku ana no au ia oe, me ka hoike ana i na mea hou elike me ka hiki ia’u ke hana.

  God be with you till we meet again.

            CECILIA KEALOHA POEPOE.

  San Francisco, April 27, 1896.