Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVI, Number 25, 18 June 1897 — Page 1

Page PDF (1.18 MB)

This text was transcribed by:  Glorianna
This work is dedicated to:  Glorianna Stokes-Wickersham

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Lolo

W.R. KAKELA

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA

 

LYLE A, DICKEY

Loio a he he Kokia ma Ke Kanawai,

Alanul Kaahumanu, Hele 14. Tel.682.

 

Loio o ke Keena o ka Lolo Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

 

E hookoia na hana pili kanawai apua mal na Mojupuni mai. O. A. F. Tavaree, Kakauolelo a Maheleolelo. 1 yr.

 

Hoolaha Kumau.

PAPA! PAPA

AIA MA KAHIO

Lewers and Cooke

@ Puka, @ Puka Amani, @ na Pou, na O’a @ Hele, na Papu Ku, @ Papa M, he nui I a

@HALE O NA ANO A PA

A me na

Wai Hoohinuhinu @

Na Balakio na Ano he Nui Wal.

@ aku nei oukou e @ a pau, oa makanka @ maksmaka o oukou @ aku ma da mea a pau @ ka laua Oihana no ka

U Haahaa Loa,

@

Hele Mai Wae no Oukou ihe

@

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

 

@

Mokuna XXIII

He makana hiwahiwa-Ko ka oiwi ponoi- Ka leo aloha-Ka hoka’e nui o kea o-ikea kuu mea huna-Ka enemi ma ka meheu.

 

            Oiai no ua elemakule nei e nana ana ia Alamira, aia hoi ua hoopuiwaia ae la oia ma kona ike ana’ku I kekahi kaa e komo mai ana. A i kona nana pono ana’ku i ua kaa la la ike akua la oia ia Adelo, oiai hoy kona wahi kahu kaa, oia o Hekini, e kalaiwa mai ana.

            Holo mai ia ua kaa la a ku iho la ma kea lo ponoi aku o ka lanai o ka hale, a ia wa i lele mai ai o Adelo mai luna mai o ke kaa, me na helehelena inoino a maikai ole hoy, iaia i ike mai ai i ke kulana ulumahiehie maikai o ka hale ame na mea apau e hoohiwahiwa ana iaia; a pela pu hoy me na helehelena mohala maikai a piha hoihoi ana i ike mai ai maluna o kona makuakane hoahanau.

 

ONA MELTON< THE COMPETITOR CORRESPONDENT.

            Young Melton, who has been in an Havana prison for some time, is a native American and went to Cuba as the correspondent of a Jacksonville paper on the schooner Competitor, which was seized by the Spanish for filibustering.

 

 

            O kekahi keia o na poe kakau nupepa I hoopaa pio ia e na poe Sepania ma Havana. He kanaka Amerika keia, a ma ka wa i hopuia ai ka moku-kuna Competitor e na Sepania no ka hoopae malu ana i na mea kaua ma Cuba, ua paa iho la keia kanaka.

 

            O ke kumu nui o keia hoea koke ana mai o ua Adelo nei ma Tereveliana Pa, oia no kona hanu hele ana ma ka meheu hoopauia ai kekahi mea pohihihi nana i hookupilikii nui loa i kona noonoo, oia hoi ka mea e pili ana i ke Kaunawahine o Arevalo ame Alamira. Oiai o kona manaoio maoku, o Kaunawahine Arevalo aole ia he mea e. aka. O ka Lede Beatirisia no ia, a o Alamira, o kana kaikamahine no ia.

            He mea oiaio, mamuli o kona ake nui ana e ike i ka oiaio o keia mea ana i hoohuoi wale ai, aia hoi, ua hele Kino aku la ai i Hametome Kakela me ka manao e halawai a e hui pu me Beatirisia, a e hoao hoy e loaa mai iaia mai he uiuiki malamalama e hooiaio loa ia ai kana mea i koho wale ai no ke Kaunawahine Arevalo. Aka, ma kela hele mua ana a ua Haku Adelo nei. Aole oia i halawai iki me ka Lede Beatirisia, oiai ua haila mai la iaia. Aole hiki oia ke ike i ua Ui Hoopahaohao nei o Hametona oiai ua paniku ae oia iaia iho maloko o kona mau rumi. Pela no oia i hoao ai no ka lua o ka manawa, ua nele no kona ike ana ia Beatirisia. Ua lilo keia ike ole ana ona ia Beatirisia i mau mea nona e piha inaina loa ai, a ike iho le he mea makehewa nona ka hoao ana no ka ekolu o ka manawa e ike ia Beatirisia, nolaila. Hooholo iho la ia e holo mai i Tereveliana Pa, me ka manao ana hoy e loaa kana mea i ake nui loa ai e ike mai a Alamira aku.

            Nolaila, e kuu makemaka heluhelu. Ma keia wahi o ka kaua nanea, e kaomi malie iho ai kaua i ke kamailio ana no Alamira, a e huli ae kaua a kamailio i keia wa no ka Haku Adelo ame ka Haku Tereveliana.

            I ka hele ana mai o ua Haku Adelo nei a hui pu me kona makuakane hoahanau, a mahope o ka laua lulu lima kuakuanea ana, ia wa i pane aku ai ka Haku Tereveliana me ka leo ano ka-ka-na;

            “Hikiwawe no ka hoy kou huli hoy koke ana mai nei no Tereveliana Pa nei? Heaha mai nei keia ou?”

            “E kuu makua, aole paha mea e ae nana i kono mai ia’u e hoy mai i Tereveliana Pa nei, o ko’u minamina maoli no i kou ano e noho nei i keia wa. Aole o’u wahi makemake iki e hookuu aku ia oe iloko o na lima o na kanaka malihini. O kekahi nohoi, ua ike oe, owau nei kou hooilina, nolaila, aole o’u makemake iki e lilo oe i mea e kauo hele ia ai i o a ia nei e na poe naau makee waiwai. Eia oe i kou mau la elemakule, a ua pau ka mohala maikai ana o kou noonoo, a ua hiki loa oe ke huki hele ia aku ma kela ame keia wahi, elike me ka makemake o kela poe makee waiwai. Ea, auhea kela wahi kaikamahine pae hewa au? Aole ka oe i pauaho iho nei i ka malama ana i ua wahi aeahaukae nei, a hoihoi aku hoy iaia ma ke alahele ana i hele mai ia?”

            I kela wa i puai ae ai ke okooko o ka inaina ma na onohi maka o ka Haku Tereveliana, a pane aku la ia:

            “Ea, e Adelo, ke puka hou kena mau ano olelo au no Miss Arevalo, alaila, ke hai aku nei au ia oe, aole loa kou poo e komo hou iloko nei o kuu hale, oiai ko’u mau la e ola ana. Nolaila, e malama loa oe, e Adelo, i keia olelo a’u e hoike aku nei ia oe. Aole au he kanaka piha hoomanawanui ke hoala ia mai na mea a’u i hoihoi ole ai. O ke kanaka e olelo ino anna I kuu hanai, oia kona olelo ino ana no’u nei”

            No keia mau olelo oolea a ka Haku Tereveliana i hoopuka aku ai imua o Adelo, ua ano pipika aku ai imua o Adelo, ua ano pipika aku la ia imua o ka inaina i hoala ponoi ia ae ai e ia. Ua ike maopopo no oia, aole he mea nona e pomaikai ai ina e hoopale mai ana ka Haku Tereveliana iaia. Nolaila, me ka awiwi nui i owiliia iloko o ke pihoihoi, pane hou aku la ia:

            “E kala mai oe ia’u no ka’u mau huaole@ pukalaki o ka pupuahulu, nolaila, eia no anei i Tereveliana Pan el o Miss Arevalo?”

            Pane mai la hoy Haku Tereveliana:

            “Eia oia i keia wa i ka holo lio. Aka, e Adelo, ina o kona ui kou mea nana I kaikai mai nei ia nei, alaila, main oho iho oe ia nei, oiai aole ou kuleana e haawi ai I kau mau lapulapu ana me ia I mea paha e ko ai ka@ hoohihi ana. Ina no aole I hai mua mai kona luaui makuahine ia’u, e pono au e malama loa ia Alamira mai a oe mai, aole no au e ana e loaa ia oe na hookamaaina ana me ia.”

            I keia wa i naholo ae ai he olino ano e ma na onohi maka o Adelo, a pane aku la ia:

            “Ua papa mai kona makuahine ia oe, aole oe e ae e hoolaunaia au me mea keia kaikamahine? He keu keia a ka mea kupanaha nui wale! Aka, e hookuu mai oe ia’u e pii aku au no ko’u mau rumi, i palaki ai hoy au a pau ka lepo o ko’u mau wahi aahu nei. A mamuli hoi o kau I olelo mai nei ia’u, me he mea la, imua wale no ou e ike ai au ia Miss Arevalo?”

            Aole hoi ua Haku Adelo nei I kali iho a loaa mai ona pane mai ka Haku Tereveliana mai, o kona huli ae la no ia a pii aku la no kona mau keena.

            Iaia hoy i hoea aku ai fluna, hele aku la ia ma kea la ololi e hoea pono aku la ia ma kea lo o ka rumi o Almira, a ike aku la ia e hamama iki an aka puka. Ia wa hele aku la ia a ku iho i ama ka puka, a kiei aku la ia iloko.

            O keia ka rumi o Geofere Tereveliana, a i paniia ai hoy kona ipuka no na makahiki he lehulehu i hale ae. Iaia e nana ana ia loko, ua ala mai la no hoomanao weliweli ana iloko o kona houpo no na hana o kela po weliweli i komohia ma’uwale ai o o Geofere Tereveliana iloko o ka poino. Ike aku la ia i ke kii o ua hoahanaau nei ona ma ka paia o ua keena la, a lalapa ae la iloko o kona uhane ka hauli lele o ka wiwo, ka maka’u ame ka hopohopo, me he mea la e kamaillo okoa mai ana no kona hoahanau iaia, a me he mea la e o ana iloko o kona mau pepeiao na huaolelo maopopo elike me keia:

            “E Adelo! E Adelo! Eia oe ke uhai-a-holo nei ma ka meheu pohihihi o ko’u ola ana, aka e hiki mai ana nae ka la e ikeaia ai ka mea huna pohihihi o ka hana eleele au ponoi i hana ai a hoouka mai maluna o’u kou hoahanau hala ole.”

            Mahope iho o na na kikoni ana a keia mau manao iloko ona, ua hoomau hou aku la no ia i ka nanan ana maloko o ke keena nona na hoomanao poluluhi e ala ana iloko ona, a ike aku la ia i na lole nani kumukuai nui e muu mokaki ana maluna o ka moe a maluna nohoi o na noho pulu veleveta i hanaia me ka maiaua loa.

            I kona ike ana’ku i keia mau mea, ua olapa koke ae la ka inaina @oko ona a hoopuka ae la oia i na huaolelo penei: @-aia ke kilika, ka pahoehoe, na lihilihi ame @ kihei-Heaha ke ano o ka hana a keia elemakula hupo nui wale? He mea maopopo loa o keia mau mea apau au like loa ia me na lako aahu o kekahi kaikamahine alii. He keu keia a ka eh makale hupo a pupule maoli no! He mea pono loa e hoihoiia keia elemakule iloko o ka hale pupule. A-ha! Ke ike aku la au he wahi pahu kakau palapala kekahi maluna o ke pakaukau. Ea, ua kakau palapala iho nei ka paha ua wahi kaikamahine nei, a keole au e juhihewa, na kona maku@hine kana palapalao ke kakau ana. Pehea la, ua laweia paha kela palapala i ka hale-le@a, aole paha? E komo ae au e nana.”

            Nolaila, i kona alaalawa hou ana ae ma o a maanei o loko o ka rumi, me he mea la e nana ana oia ina paha he kanaka kekahi o loko o ka rumi, a i kono like ana aohe mea ola uhane o loko, ia wa oia i komo palanehe aku ai iloko o ka rumi a hele malie aku la a hoea ma ke pakaukau e ku ana ma ka pukaaniani. Laulau iho la ia i ke pani o kahi pahu kakau palapala a hapai ae la, he oiaio ua hemo ae la ua wahi pahu la oiai aole no i klia e Alamira.

            Me ka hauoli nui ike iho la ia i ka palapala a Alamira i kakau ai na kona makuahine. Ua poina maoli o Alamira i ke ki ana a paa ua wahi pahu palapala nei ana, oiai mamuli o ka hoea ana mai o na pahu lole ame jona lilo loa ana ma ka heluhelu ana i na palapala a kona mau makua ame kona mau kaikunane ua lilo loa kona mua noonoo ana ma ia mau mea, a hoomanao ole ae la oia no ke ki ana i ua wahi pahu palapala nei ona, a eia hoy no maka o ko la kou enemi eleele ke hapapa nei maloko o ua wahi pahu kakau nei.

            Laulau iho la o Adelo i ua palapala nei a Alamira, a huli ae la ia a nana ae la maloko o ka rumi a kiei aku la iwaho o ka pukaaniani, a i kona ike ana “ua malu ke kula aohe lele pueo,” ia wa oia i heluhelu iho ai i us palapala la.

            Auwe! Ua ikeia kuu mea huna. Aloha wale no ka hoy!

            Aia maloko o ua palapala la e hoike ana oia i ke ano o kona noho ana me ka Haku Tereveliana, pela pu hoi me ka oluolu ame ke aloha o ua Haku la iaia. He nui nohoi na huaolelo e ae ana i hoopaa iho ai ma ua palapala la no ka mea e pili ana i ka nui o kona mau hoomanao ana no ka home o kona @ aku i kana misiona koikoi. Aole loa oia i hoike iki maloko o ua palapala i na inoa ponoi maoli o kona mau makua a nolaila, o la mea e heluhelu ana i ua paiapaia la me ka houpo i hoopiha ole ia me na maka ooi o ko hoohuoi @ loa e hiki iaia ke ike iho. Ke ko @ kea u o na olelo a ua palapala la no ka Lede Beatririsia ka @ Hoopahaohai o Hametona Kakela, a pela @ hoy me ka mea @ pili ana ia Geofred Tereveliana; aka, ia Adelo nae, ka mea nona ka heupo i piha me na maka ooi o ka hoohuoi, ua moakaka wale ae la no na mea apau o ua palapala nei imua o kona mau maka me he @ kilohi la, a me he mea la e ike maka maoli iho ana ia i na helehelena o Beatirisia ame Geofere Tereveliana maloko o ua palapala la.

            Mahope iho o kona nana ana i ua palapala la, huli ae la ia a nana aku la i ke kil o kona hoahanau o kau mai ana ma ka paia, alaila, olelo ae la ia:

            “U-hu! O kana hana ko’iko’i! Heaha la ka hana nui a ko’iko’i a nei wahi kaikamahine e hana ai maanei, ma Tereveliana Pa nei? Aohe ana hana nui e ae i upu ai, a i manao ai e hana maanei, aka, o ka mea wale no e pili ana i ka inoa o ka mea nona kela kil e kau mai la ma ka paia. Ae—ke olelo nei keia wahi kaikamahine maloko o kana palapala, e hooikaika ana oia e holoiia ae na hoohihia hewa e kau nei maluna o ka inoa o kona papa. Owai la konapapa? Ke olelo nei oia o Kauna Arevalo. Aole! Aole!! He inoa uhiuhi wale no ia, aka, o ka pololei maoli o Geofere no ia, elike me ka’u i hoike eku ai i kela makai kiu puhili wale o kona ike i kekahi wahine. Ho! Ho! Eia no ka ke ola nei o Geofere Tereveliana maloko @ o Enelani iloko o keia mau makahiki apau a makou i manao ai na make la oia ma Berazila, Amerika Hema. Auwe no ka hoy e! Hoko o keia mau makahiki ana noho nei ma @ la oia mare i ke kane. Aole hoy owau wale no iloko keia haawina o ke kuhihewa aka. O ka lehulehu holookoa no apua o Ladana nei. Ae-eia kuu enemi ke ola nei, a ke kali nei ia o ka haule aku o ka Haku Tereveliana, a oia kona wa e ala mai ai iluna, a puka mai hoy mailoko mai o kona wahi e pee nei keia wa, a kaili aku i ka waiwai apau o ka Ohana alii Tereveliana, a waiho iho la ia’u he kanaka nele maopopo maluna o keia ili honua. He keu ko’u hupo! Eia au ke kulikuli nei ma na kapuai wawae o kela Lede Beatirisia me ka manao loa ana aole ola i mareia i ke kane, a hoomana aku la au iaia me he akua la oia no’u me ko’u manao ana hoi e lilo oia i wahine na’u; aka, o keia mau hana hupo a’u apau, e akaaka hoohenehene ana keia wahine ia’u no ka nui o ko’u naaupo. He oiaio, ua lilo o Adelo nei i mea paani ia e ke kupaa uahoa o keia wahine puuwai puanuanu. A malia ka i puanuanu ai kona puuwai. Aia kona aloha me Geofere Tereveliana.”

            Maanei hoomaha iho la ua Adelo nei i kana mau kamailio ana, a nau iho la kona mau ku’i me ka opuopu ana o ka inaina iloko o kona umauma. A hala he mau sekona aia hoy panea e la oia:

            “F. kala kahiko loa no au i ike ai he kaikamahine keia na Geofere Tereveliana, a ua ike hoi au ia me mamuli o ka like loa o kona mau onohi maka me ko keia kaikamahine. Nolaila. O keia kaikamahine, o Alamira, ola no ka hooiiina o Geofere, a pela pu ana bo hoi me ka inoa alil o ka Ohana alil o Tereveliana. He mea maopopo loa no hoi. Ina e make ana ka Haku Tereveliana nei, alaila, e ill aku ana ka inoa alii o keia Ohana maluna ona, a ke make ia, ililoa aku la l kana kaikamahine. O! O! Ua kaiii aku kuu enemi  mai a’u aku i ka wahine a’u i aloha ai! E kaili pu aku ana nohoi ia i keia waiwai mai a’u aku. A heaha iho la ka’u? Ke ku nei oia mawaena o’u ame ka waiwai o na kapuna o maua he pohaku akeakea o ko’u kuleana. Heaha la ka’u?”

            I nei wa i hooho leo ana hehena ae ai ua Adelo nei. Oiliili mai la na kulu hou malloko mai o kona lae, a wena uia mai la kona mau maka i ke koko o ka inaina ame ka ukiuki. A ia wa I kiola ino iho ai oia i ka palapala ana i heluhelu ai a haule iho la iloko o ka pahu kaukau, a ia wa oia i puka aku ai mailoko aku o ke keena me ka holo pukalaki ana a komo aku la lloko o kona keena.

            Ae-ua ikea kuu mea huna. A heaha aku ka ka Haku Adelo hana?

 

O na kii keia o kekaji paa mare nana i hooni nui nei na noonoo ana o kekahi poe ko’iko’i o UN Ioka. O Ke kane, oia o Elliot F, Shepards, he 21 ona mau makahiki, a he heiki hoahanau oia Cornelius Vanderbilt; a o ka wahine hoi, he 27 ona mau ma kahiki, ua mare mua no oia I ke kane a ua make kela kane. O Mrs. Esther Porter ka inoa o keia wahine.