Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 1, 7 January 1898 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

O ka POAKAHI, IANUARI 17, 1898, e malamaia ana ia he La Kulaia Aupuni, a e paniia ana na Oihana Aupuni apau a puni ka Repubalika ma ia la.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Ianuari 3, 1898.

2684-2t

 

I kēia la, ua hoʻonohoia aku kēia poe keonimana malalo iho nei I poe noloko o ka Papa Alanui no ka Apana Ohi Auhau o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii:

George Bell, Lunahoʻomalu; a me 
 John Crowly, 
 David Koki.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Ianuari 4, 1898.

2684-3t

 

OLELO HOʻOLAHA.

Ma ka la 4 o Ianuari nei, 1898, mawaena o na hora 4:30 ame 5:10 P.M. (ahiahi), ua hoʻokuuia e lana hele he Umikumalua mau Omole i silaia (umokiia a paʻa) mawaho ae nei o ke Awa o Honolulu, ma kahi he ʻekolu anana ka hohonu o ke kai.

He umi o kēia poe omole, ua hookuu ia mawaena o ka nuku o ke Awa o Honolulu ame Kalihi; hoʻokahi hoy mawaena o ka Boe Oni Apiki (Spar Buoy) ame ka Boe Bele; a hoʻokahi ma ka Boe Bele.

He poe omole aniani keokeo kēia, a ua paa kela ame kēia omole me kekahi mau hua palapala.

O ka mea e loaʻa i o kekahi o kēia poe omole, e ʻoluʻolu e hōʻike mai i ka lohe i ke Keena Kalaiaina, me ka hōʻike ana mai, e like me ka hiki, i kahi maoli i loaʻa ai.

J.A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Ianuari 5, 1898.

2684-3t

 

HOOLAHA HOOLOII PA AUPUNI.

I kūlike ai me ka Pauku 1 o ka mokuna XXXV. o na Kanawai o 1888, i kēia la ua hoʻololi au i kahi e ku ai ka Pa Aupuni mai Waiakula aku a I Kealahou Helu 3, mauka koke iho o ka Halepule Katolika, ma ka Apana o Kula, Maui; a i kēia la ua hoʻonoho aku au ia N. K. SIFFEN, ESQ., i Luna Pa no ua Pa Aupuni la.

J. A. KING,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Dekemaba 28, 1897.

2683-3t

 

NA AINA AUPUNI.

Ma ka Pōʻakahi, Ianuari 10, 1898, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hoʻokolokolo (Aha Kiʻekiʻe), Honolulu, e kūʻai kudala ia aku ai he wahi apana aina Aupuni uuku, ma ke Awawa o Waianae, Oʻahu, nona ka nui he 99-100 Eka.

Kumukuai maluna aku o $100.

Kuike ke Dala, ma ke Dala Gula o Amerika Huiia.

No na mea aku i koe, e ninau ma ke Keena Aina, Honolulu.

J. F. BROWN,

Agena o na Aina Aupuni.

Hanaia Dekemaba 18, 1898.

2682-td

 

KA OLELO HOʻOLAHA A NA LUNA AUHAU.

I na kanaka ame na poe apau i ku i ka hookaa auhau maloko o Ko Hawaiʻi Pae Aina:

Ke hoolaha aku nei ma kēia na Luna Auhau o Ko Hawaiʻi Pae Aina, e hamama no ko lākou mau keena Oihana mai ka LA ʻEKAHI AKU A KA LA KANAKOLU – KUMAKAHI O IANUARI, pau pu ia mau la, mai ka hora 9 a.m. (kakahiaka) a ka hora 4 p.m. (ahiahi), koe nae na La Sabati ame na la kiulaia, a ma na Pōʻaono hoy, i ka hora 12 o ke awakea, a o na poe apau i ku i ka auhauia ma Ko Hawaiʻi Pae Aina i oleloia, ma o ko lākou kuleana ponoi iho a ano Kahu Hanai, Lunahoʻoponopono Waiwai, Luna Hooko Kauoha, Kahu Waiwai, a ano e ae paha, ua kauohaia lākou ma ke Kanawai e lawe mai i na Luna Helu Auha, i loko o ka manawa i hoikeia ae nei, i mau papa hōʻike auhau oiaio o ko lākou mau Auhau Kino ame na Auhau Waiwai-Waiwai paʻa a waiwai lewa.

Ua konoia aku kou noʻonoʻo e hoʻomaopopo iho i na Rula o ka Papa Hoʻokaulike Auhau a me ka Ohi ana i na Auhau no ko Hawaiʻi Pae Aina:

Helu 1-E auhau kaokoaia ka waiwai io o ka aina mai ka waiwai io mai o na hale a me na hana hou.

Helu 2-Ma ka hana ana i ka palapala hōʻike papa helu waiwai (auhau) e hoakaka i ke alanui a me ka heluna o na apana pa-hale maloko o ke kūlanakauhale (town). E hoakakaia hoy na apana aina ma@na kuaaina, ma ka hōʻike ana i ka inoa o ka Ili a me ka Ahupuaʻa i waiho ai ua mau apana @la, me ka helu o ke Kuleana Hoona, ame ka Palapala Sila Nui i paaia ai ua poe aina la. Pela nohoi, e hōʻike mai ina ua kuai lilo ia aku kekahi waiwai iloko oia makahiki, ia wai la i lilo aku ai, e heaha la ke kumukuai.

Helu 3-O na Hōʻike o na Waiwai Lewa oia no na mea i paʻa maloko o kau mau buke hoʻomanaʻo waiwai o ka la 1 o Ianuari, 1898.

Helu 4-Malalo hoy o ka Mahele no na Kuleana Hoʻolimalima, e pono e ha’awi ia mai na Hoʻolimalima a pau, ka loihi o ko lākou mau manawa, ka uku a me ka manawa hoʻolimalima i koe.

Helu 5-O na mahinaai a pau e ulu ana, o kēlā a me kēia ano, o hoakaka ole ia maluna ae nei, ua ku i ka auhauia. O ka Raiki e ulu ana, e auhauia ma ka la 1 o Mei.

Helu 6-O na Papa Hōʻike apau e pili ana me kēia hoakaka, he mau mahele lākou no kēia, a e pono no e hoʻopihaia lākou apau, penei:

Papa Hōʻike A-A hoailonaia “Na Ko Ulu.” Eia na hoakaka i makemakeia: Heluna o na Eka, ke ano, Waiwai io no ka Eka, ame ka huina i kohoia o na tona kopaa e loaʻa ana mai ke oo ko mai.

Papa Hōʻike B-I hoailonaia “Na Aina Hoʻolimalima,” e hana e like me na hoakaka a ka Rula Helu 4.

Papa Hōʻike C-I hoailonaia “Na Aina Alodio,” e hoakaka e like me naʻōlelo o ka Rula Helu 2. E hōʻike mai nohoi ina paha he Aina Ululaau, Ko a Hanai Holoholona paha.

Papa Hōʻike D-I hoailonaia “Papa Helu o na Pipi,” oia ka heluna nui ame ka waiwai io o na pipi hana ame na pipi bulu-Hawaiʻi nei a mai na aina e mai paha.

Papa Hōʻike E-I hoailonaia “ʻŌlelo hoakaka i kauohaia no ke Kahua Waiwai io o na Oihana Imi Loaa i kauohaia ma ka Pauku 68 o na Kanawai o 1896, “o hōʻike no ke ano o ka oihana ma ka makahiki i hala. Huina nui o na loaʻa. Huina nui o na puka maoli. Huina o na tona-no ke oo ko, kope a raiki paha. Kuai ana i na Mahele Kuleana hui. Ka inoa o ka mea kuai aku, ka inoa o ka meakuai mai, heluna o na mahele, kumukuai i hookaaia, heluna o na tona, ka huina o ke oo (ko, kope a raiki paha. Ed.) i kohoia no ia makahiki aku. Huina waiwai io i koho ia no ka Oihana imi loaʻa.

Helu 7-O na Waiwai Hoʻolilo a pau mai kēlā a me kēia wahi mai, i bonaia a bona ʻole ia, e auhauia no maanei.

Helu 8-O na Auhau Kino, e hoʻokaaia no e kēlā a me kēia kāne o Ko Hawaiʻi Pae Aina, mawaena o na makahiki he iwakālua a me kanaono, ke ʻole e hoʻokuuia me ka Kanawai.

JONATHAN SHAW,

Luna Helu o Oahu.

C. H. DICKEY,

Luna Helu o Maui.

H. C. AUSTIN,

Luna Helu o Hawaiʻi.

J. K. FARLEY,

Luna Helu o Kauai.

Aponoia e

S. M. DAMON,

2683-2T Kuhina Waiwai.

 

HOOLAHA WAI.

I kūlike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuna XXVI. o na Kanawai o 1886:

Ke haawiia aku n ei ka lohe i na poe āpau he pono wai ko lākou, a e uku ana hoi i ka uku wai; e hookaaia ana na uku-wai, no ka manawa e pau ana ma Iune 30, 1898, ma ke Keena o ka Oihana Wai o Honolulu, ma ka la 1 o Ianuari, 1898.

O na pono wai apau a hookaa ʻole ia ana ma ka la 15 o Feberuari, 1898 (30 la mahope iho o ke kaʻa ʻole ana), e hiki no e okiia me ka hoʻolaha hou ʻole ia aku.

E hookaaia na uku wai ma ke Keena Oihana Wai o Honolulu ma Kapuaiwa Hale. ANDREW BROWN,

Luna o ka Oihana Wai o Honolulu.

Honolulu, Dek. 17, 1897. 2682-3t

 

He mea pono o kēlā a me kēia ʻohana ke loaʻa ona lāʻau lapaau mama no na maʻi o ka opu. I lāʻau lapaau puhili ʻole no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera a me na maʻi a pau a ka opu, ʻaʻole he lāʻāu lapaau oi aku o ka maikaʻi e like me ka PERRY DAVIS LĀʻĀU PENIKILA (Pain Killer). Ua lawelaweia kēia lāʻau no na makahiki he kanalima, a ke hana mai ia nei i kēlā a me kēia la, ma na aina apau o ka honua nei. O ka Hui Kūʻai Lāʻāu Lapaau o Hollister, ka Agena.

KA Nūpepa Kuokoʻa

No ka Makahiki $2.00

No ʻEono Mahina 1.00

Kuike ka Rula.

PUKA ANA. 1 Pule 2 Pule 3 Pule 4 Pule 5 Pule 6 Pule

Iniha $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 3.50 $ 4.00\

2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00

3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00

4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50

5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00

Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00

O na Hoʻolaha a pau e hoʻouna ia mai ana no ka Hoʻolaha maloko o kēia Nūpepa, e hoʻouna pu mai me ka auhau, a ina ʻaʻole, ʻaʻohe hoʻokomo ia.

@

HAWAIIAN GAZETTE CO.

C. G. BALLENTYNE, Luna Nui

JOSEPH M. POEPOE, Lunahoʻo ponopono.

Honolulu, Oʻahu.

POʻALIMA IANUARI, 7, 1898.

Peresidena Sanford B. Dole no Wasinetona.

No kekahi wa i hala ae nei, i laulaha ae ai ka lono e holo aku ana ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaiʻi no Wasinetons, ʻaʻole nae i maopopo loa ka oiaia oia mau lauahea a hoea iho la i ka auina la Poakoʻu nei, Ianuari 5, ka wa i noho ai ka ka Aha Kuka a me ka Aha Hoʻoko o ke Aupuni, a noʻonoʻo pono no kēia kumuhana.

Eia na hoa i akoakoa ae a kēia halawai ana. Ma ka aoao o ka Mana Hoʻoko, oia o Peresidena Dole, na Kuhina Kupa, Damon, King a me Kamika. Ma ka aoaoa hoi o ka Aha Kuka, oia o Wm. C. Wilder, Kikila Balauna, P. C. Jones, Jas. A. Kennedy, C. Bolte, John Phillips, E. C. Winston, Mark P. Robinson, John Ena, S. K. Ka-ne. John Nott, a me J. P. Mendoca. ʻAʻole hoi i hiki mai o D. L. Naona a me Alex. G. M. Robikana.

I ka wa@ hapaiia ai ke kumuhana no ko ka Peresidena kupono a kupono ʻole e holo aku no Wasinetona, ua hōʻike kēlā a me kēia o ka poe i akoakoa ae i ko lākou mau noʻonoʻo pakahi no ke kupono maoli o ka Peresidena e holo aku no Wasinetona. Ma ka wa i balota ai, ʻaʻole loa he balota ma ka aoaoa kue i kēia manaʻo. No laila, ma ka aoao o ke Aupuni, ua hoʻoholoia e hele ka Peresedena Dole. Ua manaʻoiʻa, o ka la apopo, ma ka mokuahi Peru e kau aku ai oia a neʻe aku ma kēia huakaʻi pili Aupuni no Wasinetona.

E ukali ana iā ia o Mekia C. P. Iaukea, ma ke ano kakauolelo, a o Dr. F. R. Day ke kauka.

O Peresidena Dole, ke poʻo kiʻekiʻe loa o ke Aupuni i kēia wa, he Hawaiʻi oia, no ka mea, ma Hawaiʻi nei no oia i hanauia ai. O Honolulu nei kona one hānau. A he mau mākua Amerika hoi kona. Ua hanauia oia ma ka makahiki 1844. Ua hoea mau mai kona mau mākua i Hawaiʻi nei ma ke ano @onari, ma ka makahiki 1840, mai ka mokuaina mai o Maine. Ma ka wa i hoea mai ai laua no Hawaiʻi nei, ua lilo koke o Mr. Dole mākua i kumu alakaʻi poʻo a Peresidena no ke Kulanui o ka Punahou e makaukau ana e weheia ma ia wa.

Ma kēia kula a kona luaui i noho poʻo ai i loaʻa ai i ke Peresidena o Hawaiʻi nei i kēia la, na hoʻonaʻauao mua ia ana ma ke alahele o ka ʻike a me ka noʻeau. I ka 22 o kona mau makahiki ua haʻalele oia ia Hawaiʻi nei a holo aku la o ka mokuaina o Masakuseta, no ke komo ana i ke Kulanui o Williams (College). Ma hope iho, komo oia ma ke keena oihana loio o William Brigham ma Bosetena. Ma laila oia i ʻimi ai i ka ʻike kanawai, e hele ana no hoi ma na aha hoʻokolokolo e makaʻikaʻi ai a e nānā i i na lawelawe hihia ana. I ka hala ana o ka makahiki hoʻokahi, ua aeia oia e lawelawe i ka oihana loio ma na aha hoʻokolokolo o ka mahele aina o Suffolk, mokuaina o Masakuseta, ma hope iho o kona ninaninauia ana me ke oolea loa. I kekahi wa ma hope mai, ua huli hoi mai la oia no Hawaiʻi nei, kona aina hānau, a ua aeia nohoi oia e lawelawe ana oia i ka oihana loio ma luna ae o kahi halepōhaku e ku ana ma ke kihi Ewa, aoao mākaʻi o ka huina o na alanui Kalepa a me Papu.

Oia kekahi mea i hoʻomahele ,ua i kekahi mau haʻawina kanawai ma loko o ke keena halawai o Kawaihaʻo ma ha makahiki 1884 paha. O kana mau haʻawina mua i ao ai ma ia wa, oia ke kumukanawai, a me na loina o ka lawe ana i na ʻōlelo hōʻike imua o na aha hoʻokolokolo.

Ua komo oia i loko o ka noho ʻohana ma ka makahiki 1873, ma o kona mare ia aname Miss Anna P. Cate o Masakuseta.

He hoa oia no ka Ahaʻōlelo Hawaiʻi, ma ka wa e ku ana ke Aupuni ʻMoi.”

Ma ka makahiki 1893, ua lilo oia o Peresidena no ke Aupuni Kuikawa, a ma ka makahiki 1894, ua kohoia oia i Peresidena no ka Repubalika.

Ma ka wa e kaawale aku ai ka Peresidena, e lawelawe aku ana kana mau hana e ku Kuhina o ko na Aina E.

Ke Koho Balota Akea.

O kēia ke kumuhana e koi ikaika loa nei ka Aoao Kue Hoʻohui Aupuni ma Hawaiʻi nei. Ke ʻōlelo  nei lākou, he mea pono ke hoihoiia mai kēia Nīnau Hoʻohui Aupuni a e na poe koho balota o ka makahiki 1892, a hoea mai i ka wa mamua iho o ka hoʻokahuli@a ana o ke Aupuni Moi, ma ka makahiki 1893. Mamuli o kēia manaʻo, ua loaʻa mai i o kākou nei ka lohe, aia o Senatoa Caffrey, o Lusiana, ke hoʻomākaukau la i kekahi kumuhana hou, oia hoi, ina e haule ana ke Kuikahi Aupuni, a lanakila paha ka ʻōlelo hoʻoholo hui, a Bila Kanawai paha e apono ana i ko Hawaiʻi nei hoʻohuiia ana@ku me Amerika Huiia, a laila, e hoʻoikaika ana oia e hāʻawi ia ka Pono Koho Balota akea mai ia nīnau i ka poe koho balota o Hawaiʻi nei,e  like me ka hanaia ana ma ka mea e pili ana i ko hoʻohuiia ana o Teaxas me Amerika Huiia.

No laila, ke makemake nei mākou e hoʻomaopopo aku imua o ko mākou poe heluhelu, a o ka oi loa aku i na kānaka Hawaiʻi Repubalika a pau, i ka manaʻo penei: Ina no e aeia ana ke koho balota akea e like me ka hanaia ana o ka hoʻohui Aupuni ma Texas, ʻaʻole no ia he mea e loaʻa ai ka pono i ka aoao Roialiti, oiai nae o ko lākou aoao ka mea nana kēia koi. Nokamea, e lilo ana ka hana. i hanaia a i lawelawe ia ma Texas i kumu alakaʻi no ka hana i manaʻoʻiʻa e lawelawe ma Hawaiʻi nei ma kēia nīnau Hawaiʻi. A heaha la ka moʻolelo e pili ana i kēia Aupuni o Texas, nona ke kumuhana Hoʻohui Aupuni (Annexation) e koiia nei e lilo i kumu alakaʻi no ko Hawaiʻi nei kumuhana?

Ma ke ano nui, ke hōʻike aku nei mākou, penei:

Ma ka makahiki 1835, ua ala ae la he hoʻokahuli Aupuni me Mekiko, a hoʻopauia aku la ke kumukanawai o 1824. Kukuluia iho la he kulana Aupuni hou, e hoʻoponoponoia ana na oihana o ke Aupuni e ka mana o ka oihana koa. O ka mana holoʻokoa a pau o ke Aupuni, ua hoʻokomoia aku ia ma ka lima o kekahi poʻo Aupuni kiʻekiʻe, e noho ana ma ia kulana no ka manawa @ewalu makahiki, a e hiki ana hoi o @ke koho hou ia e noho ma ia kulana no kona wa e ola ana; a nānā e koho i na hoa o ka Aha Senate; a na ka poe he wahi waiwai io ko lākou e koho i na lunamakaainana. Ua hoʻohalahala a ua kue loa na kānaka o Texas i kēia au hoʻoponopono Aupuni hou, oiai e noho ana ia kalana aina malalo o Mekiko. Ua hoala ae la kēia poe kue o Texas, ma ka la 3 o Novemaba, 1835, he Aupuni Kuikawa (Provisional Government). Ua koho balota ia na hoa o ka Ahaʻōlelo Hana Kumukanawai, a ma ka la 17 o Maraki, 1836, ua aponoia ko lākou kumukanawai. He ʻewalu mālama okoa i noho kaua ai na kānaka o Texas me ke Aupuni o Mekiko, a ma ka hoʻoili kaua o San Jacinto, la 21 o Aperila, 1836, ua hoauheʻeia o Sana Anna, ka Peresidena o Mekiko, ma ke poʻo o 5000 koa, e Kenerala Sam Houston, e alakaʻi ana ia 700 kānaka Texas wale no. Oiai hoi, ua hoʻoholoia ke kumukanawai hou o ka Repubalika o Texas ma Maraki 17, 1836 ua hoʻopuka ae la o Peresidena Burnet o ke AupuniKuikawa o 
 Texas, e koho i aona Peresidena a me na hoa o ka ʻAhaʻōlelo malalo o ke kumukanawai hou, a pela pu hoi me ka waihona ana o ka nīnau Hoʻohui Aupuni (Annexation) ma waena o ka Repubalika hou a me Amerika Huiia ma ke koho balota akea. O ka poe i aeia e koho balota, oia ka poe ili-keʻokeʻo a pau i  lawe i ka hoʻohiki e kākoʻo i ke kumukanaawai o ka Repubalika o Texas. Ua kapaeia na kānaka koko Negero a me na Ilikini, ʻaʻole loa’a iā lākou ka pono makainana no ua Repubalika la. O ka Peresidena mua o ka Repubalika hou, oia o Kenerala Samuel Houston. Ua ʻike o Amerika Huiia i ke kūʻokoʻa o kēia Repubalika, pela no o Beritania Nui. Farani a me Belegiuma. Ma ka la 3 o Maraki, 1837, i apono ai ka Aha Senate o Amerika Huiia i ke kūʻokoʻa o ka Repubalika o Texas. Mai ka wa mua loamai i kukuluia ai kēlā Repubalika o Texas, i ku ai ke Kumuhana Hoʻohui Aupuni me Amerika Huiia he kumuhana Aupuni me Amerika Huiia he kumuhana Aupuni maoli, e like nohoi me ko Hawaiʻi nei a kākou e ʻike nei. No na manawa lehulehu wae i hoʻoikaikaia ai kēia kumhana no ka hoʻohui ana iā Texas me Amerika Huiia, ʻaʻole nae i holo iki, a hoea wale i ka makahiki 1845, he aneane eiwa makahiki mai kona hoʻokumuia ana mai. Oia kona wa i aeia ai e hui me Amerika Huiia, ʻoiai, ma ka la 16 o Dekemaba, 1845, ua apono ka ‘Ahaʻōlelo Makaainana o Amerika Huiia, mamuli o ke koho ana an128 Lunamakaainana, ma ka aoaoa kākoʻo i ka ʻŌlelo Hoʻoholo Hui e hoʻohui ana iā Texas, e kue ana ia 98 poe Lunamakaainana kue i ua ʻōlelo hoʻoholo la; a ma ka la 22 o Dekemaba, 1845, ua apono na Senatoa he 27 o ka Aha Senate i ua ʻōlelo hoʻoholo hui la, ʻoiai he 25 wale no poe Senatoa ma ka aoao kue.  Ua kākauinoaia kēia ʻōlelo hoʻoholo e Peresidena Taylor, Maraki 1, 1845.

Ma ka la 2 o Dekemaba, 1845, ua hōʻike aku la o Peresidena Polk, ka mea i pani aku i ka hakahaka o Peresidena Taylor, ma kana palapala mua i ka ʻAhaʻōlelo, ʻoiai ua hoʻokoia na hana a apau ma ka aoaoa o Texas-kona ʻAhaʻōlelo, a me na makaainana, ma o ko lākou mau wahaʻōlelo la i loko o ka ʻĀhaʻōlelo, ma na mea a pau i koiia e ka ʻōlelo hoʻoholo hui, o ka hana wale no i koe, aia ma ka ʻĀhaʻōlelo Nui o Amerika Huiia, oia hoi ka ae ana aku iā Texas e komo mai ma ke ʻano he Mokuaina. Ua apono ka ʻĀhaʻōlelo o Amerika Huiia ma ka la 29 o Dekemaba, 1845, e lilo o Texas i Mokuaina no Am,erika Huiia.

No laila, mamuli o kēia moʻolelo e pili ana i ke ku ana o ka Repubalika o Texas a hoea i kona hoʻohuiia ana ma ke ʻano Mokuaina noloko o Amerika Huiia, e like me ka Hawai’i e koi nei i kēia la, ua ikeia ko koho balota akea ia ana o ka nīnau hoʻohui Aupuni, ma lalo o ke kumukanawai o ua Repubalika la ma ka makahiki 1835, oia hoi na poe wale no i hoʻohiki ma lalo o ua kumukanawai la, o lākou ka poe i lilo i poe makaainana kupono i ke koho balota i loko o ka Republika; a e kapaeia ana na poe i loaʻa ke koko Negero a me na Ilikini. Ma kēia alahele o ka hoʻohuiia ana o Texas me Amerika Huiia, e ikeaia ai o na “kupa” Hawai’i i lawe i ka ho’ohiki kāko’o i ke kumukanawai o ka Repubalika o Hawai’i o lākou wale no ka poe i kuleana e koho balota me kēia nīnau; ʻaʻole o ka poe i loaʻa ʻole ke kuleana koho balota ma lalo o ke kumukanawai o ke Aupuni nana ke kumuhana Hoʻohui Aupuni i hoʻoholoia ai ka ʻōlelo hoʻoholo, ina oia ka alahele e hoea aku ana kēia nīnau. E hoʻomanaʻoʻiʻa hoy, ʻaʻole o ko mākou hoakaka ana la i kēia mau manaʻo maluna aʻe nei, oia ka mākou kakoʻo ana i ke kuleana pono koho balota akea; aka, aia ka oni ana o ko mākou manaʻo hoakaka i luna o ka huaʻōlelo “Ina.”

C. W. AKEPOKA NO HAWAIʻI NEI.

Ua loaʻa mai nei i ka Aha Kuka o ke Aupuni. He palapala noi mai a Mr. C. W. Akepoka mai o Kapalakiko i kēia wa, e noi mai ana e huikalaia aku oia, a e aeia oia e hoi hou mai i Hawaiʻi nei, oiai eia no i Hawaiʻi nei kona ʻohana. Oia nei kekahi i haʻalele iho iā Hawaiʻi nei no ke komo pu ana i loko o na hana hoʻokahuli Aupuni o 1895. Ua lohe wale ia mai, e noʻonoʻo ana ka Aha Kuka no kēia noi.

‘AHA‘OLELO NUI ‘O AMELIKA

‘A‘ohe Hopohopo no ka Ho‘ohui Aupuni.

‘A‘ohe Ikea o na Roialiti Hawai‘i ma Wasinetona.

Ho‘on a‘auaoia ‘o “Lili‘u” e Ao-kanaka ae.

Oni ke Po‘ohina Hoar no ka Homalu Aupuni Amelika ma Hawai‘i nei.

Wasineona Dekemaba 27-Ua ho‘ike ae ka nupepa Wasinetona Star o keia ahiahi penei: Ua a‘o aku nei na hoaaloha ‘o Lili‘uokalani ia ia, ua maopopo ioa ka ho‘ohuiia ana mai ‘o Hawai‘i ia Amelika Huiia nei. Me keia mana‘o maopopo imua o lakou ua ‘olelo aku la lakou ia ia e ho‘oki oia i kana kue ana no ka ho‘ohui Aupuni a me kona ho‘oikaika ana no kona hoihoi hou ia ma luna o ka nohoali‘i; a e ho‘ohuli oia i kana mau ho‘oikaika ana a pau e loawa on a wahi ha‘awina dala mai na poe mai e pa‘a nei i ka mana Aupuni ma hope aku o ka pau ana o kona Aupuni. Ua hooia aku lakou imua on a, ma muli o na ho‘oikaika kupono ana, ‘a‘ole no  e nele ana ka loa‘a ana on a ha‘awina uku ho‘omau mai ke au ho‘oponopono Aupuni hou e ku nei.

Ua lilo i  mea nune nui ia ka noho ana o na elele kanaka Hawai‘i ma Wasinetona nei i loko o keia mau hebedoma kakaikahi e ne‘e nei, ma muli o ka maopopo ‘ole o ka mea a keia poe elele i makemake ai e hanaia. Ua ‘olelo ae o Konela Likikini i keia la, o ka hana nui a ka elele Hawai‘i e ho‘oikaika ai oia no ka ho‘opahu‘a ana i ka ho‘oholoia ana o ke kumuhana ho‘ohui Aupuni.

“O ko makou makemake,” wahi ana i ‘olelo ae ai, “oia ke ku‘oko‘a. Oia hoi, ‘a‘ole makou e hoohui ia mai me Amelika Hui ia nei; ‘a‘ole hoi e hoihoi ia ke Aupuni Moi ma muli o ka ikaika, aka, e aeia na kanaka ‘o Hawai‘i e koho i ka ‘ano o ke Aupuni a lakou i makemake ai ma ka balota.”

‘A‘ohe nohoi mea ho‘okahi ma ka aoao kako‘o o ke kuikahi i ho‘ike ae i kekahi mana‘o i keia kulana hou o ka ninau. Ua ho‘ike ae lakou a pau, ‘a‘ohe i loli ae ke kulana ho‘one‘e hana a ka Mo‘i wahine i pau, a pela nohoi kona poe ukali.

E ho‘ice ana hoi ka Nupepa “Pou Ahiahi o Kapalakiko” o ka la 28 o Dekemaba, penei:

“O na hana e ho‘ea mai nei ma Kina a me ka Hikina,”wahi a Senatoa Cullom, “ua ho‘ololi ae ia mau mea i ke kulana o ke kumuhana Ho‘ohui Aupuni Hawai‘i. Ma hope mai nei o ka ho‘opaneeia ana o ka ‘Aha‘olelo no na la nui, ua ikea ka loli ‘ano nui loa o na no‘ono‘o ana o na hoa ‘Aha‘olelo ma ka mea e pili ana i ka ninau Hawai‘i, a, ‘a‘ole nohoi au e haohao iki ana, no ka ho‘oholoia ana o ke kuikahi e ‘eluahapakolu o ka Aha Senate. He hana lua ‘ole o ka na‘aupo, ka ho‘opahemo wale ana aku i keia manawa maika‘i a Hawai‘i e mai nei ia Amelika Huiia nei i loko o keia wa honene o na Aupuni. Eia he wahi apana ‘aina waiwai nui, e kali wale ana no o ke kunou aku a Papa Sam nei, a o ka lilo no ia ia ia, me ke ki ‘ole ia ana o na pu a ho‘oulu ia ae paha kekahi haunaele. A ma ka wak e noho hou ai ka ‘Aha‘olelo e lawelawe koke aku ana makou i ke kuikahi, a o ko‘u mana‘o, aia he heluna o na Senatoa i heluia ma mua aku nei ma ka aoao kue i ke aponoia ana o ke kuikahi, e ikeia  ana lakou ma ka aoao apono. He mana‘o kahiko keia no‘u, he mea pono ke lilo mai ‘o Hawai‘i no kakou a ua ho‘opa‘a loa ia mai ka ikaika o ko‘u mana‘o i keia wa i ka wa i hala ae nei, ma muli o na hana i ho‘ea koke ae nei ma ka Hikina.

SENATOA HOAR A ME KE KUMUHANA HOʻOMALU AUPUNI AMELIKA MA HAWAIʻI.

Wasinetona, Dekemaba 20. ʻOiai e hoʻomaha ana ka haolelo ke hoʻomau nei no na enemi o ka hohui Aupuni o Hawaiʻi i ka onou ana mai i ka lākou mau kue ana, a e imi ana hoy i alahele hana hou e kaualakoia aku ai kekahi poe Senatoa mai ke koua ana i ke kuikahi, ʻoiai hoy, he nui na mea ma loko o ke kuikahi i kue ia e ia poe. O kekahi hana hou loa a ua poe enemi nei o ke kumuhana hoʻohui Aupuni, oia ka hoʻomākaukau ana i kekahi bila kānāwai e hoʻomana ana i ko Amelika noho hoʻomalu ana ma luna o na Pae ʻĀina o Hawaiʻi.

Ua ʻōlelo ia, ma kēīa alahele o ke kulana hoʻomalu Aupuni Amelika ma luna o ka Repubalika Mokupuni, he mea ia e hooia mau loa ia aku ai kona ku ana ma ia kulana, a hoʻokupaʻaia hoi me ke kūlanalana ʻole ko Amelika

Nohona mana ma laila. He lehulehu @ na hoa o ka Hale o luna i manaʻo ke kumuhana hohui Aupuni, he kumuhana maikaʻi ia, aka nae@ e koho ana lākou ma ka aoao kākoʻo i  ke kuikahi no ko lākou manaʻoʻiʻo ana oia wale no ke alahele e hiki ai ia Amelika Huiia ke paʻa i na pomaikaʻi e hoea mai ana ma muli o ka noho ana maoli ana o Amelika Huiia ma luna o kēia kulana kiai kūwaho o ke kapakai komohana o Amelika nei. Ua manaʻolana @ ma mulli o ka poloai ana aku i kēia @ Senatoa ma o ka bila kānāwai @ kukala ana i ka mana hoʻomalu Aupuni ma luna o ka Pae ʻĀina o Hawaiʻi, he mea ia e hoʻonawaliwali ia ai ka lāou mau kākoʻo ana i ke kuikahi a ma ia ʻano e maopopo ai kona @ ana.

Ua ʻōlelo ae o Senatoa @ Lunahoʻomalu o ke Komite o ko na ʻĀina E. i kēia la iho la, ua hoʻopaia ma@ kumuhana hoʻomalu Aupuni la @ ua hoʻole nae oia i ka lawe ana @ mea, a o ka hana ana paha i @ mea e pili ana i ua kumuhana la.

Ua hōʻike ae hoy o Senatoa Perkins i kona manaʻo, e loaʻa ana he poe kākoʻo ia alahele ma kahi e loaʻa ʻole ai lāou ma ke alahele hoʻohui Aupuni aka ua manaʻoʻiʻo nae he keehina hana hope @ kēia e lawelawe ia ai.

ʻAʻole loa he pioloke iki o na @ ke Komite o ko na ʻĀina E no ka @ o ke kuikahi, aka ua paʻa loa ko lākou manaʻo e lanakila ana no ia.

Ua hōʻike ae hoy na luna Aupuni Hawaiʻi, ʻaʻole i maopopo iki ia lākou @ kumuhana, aka. ua hōʻike mai @ lākou mau helehelena, ʻaʻole loa o lākou wahi hoihoi ia mea.

Ua ʻōlelo ae hoy o Lunamaka@ King o Utah i kēia la, ua lohe no @ i ka manaʻoʻiʻo ana e lawe mai i ke kumuhana hoʻomalu Aupuni, aka. ʻaʻole nae ona manaʻo e kokuaia ana @ kumuhana e na poe Demokarata i kokua e loaʻa ona kulana Aupuni mau ma Hawaiʻi, e like me ka kēia ʻāina e @ ana nei i kēia wa, wahi ana i @ ae ai, e kue ana no lākou i ke kulana hoʻomalu Aupuni, ma ke ano like loa me ko ke kuikahi o 1889 e hāʻawi ana he mana hoʻoponopono Aupuni “pukolu” ia Samoa, i kueia ai e Kalivalana a aneane e hoʻopauia kēlā kuikahi.

Ua manaʻoʻiʻa, e hoʻomākaukau ana o Senatoa Hoa i kekahi bila kānāwai no ka hoʻomalu Aupuni, a e mākaukau ana hoi ia mea ma ka wa e noho hou ai ka ʻĀhaʻōlelo,

 

SENATOA PERKINS O KALEPONI A ME KA NĪNAU HOʻOHUI AUPUNI.

Ua hōʻike ae o Senatoa George C. Perkins i kona manaʻo no ka hoʻoholoia ana o ke kuikahi oʻohui Aupuni o Hawaiʻi e ka Aha Senate:

“Ma ke ʻano o ke kulana e ku nei i kēlā wa, me he mea la ma koʻu manaʻo ke i kēia aku nei na balota e lawa ai ka hoʻoholoia ana o ke kuikahi@ a e holo ana ia, ke ʻole nae e hoea mai kekahi loli maopopo ana ma mua o ke koho ana.

“Manaoio au e koho ana kēlā a me kēia Senatoa Repubalika ma ka aoao kokua i ka hoʻohui Aupuni. Ua kue nae o Senatoa Hoar i kēia mea. eia nae ua nonoi aku mākou iaia e hoʻolala oia i kekahi alahele okoa, ma ka mea hoi e pili ana i ke kulana hoʻomalu Aupuni, a o kahi kumuhana e ae paha e like me ia, eia nae ʻaʻole oia i hana iki.

 

KE AUMEUME O NA MANA EUROPA MA KINA.

Ma muli o na nuhou i loaʻa mai nei i o kākou nei i kēia mau la omaka mua iho la o kēia makahiki, i hooiaio ia mai ai i mua o kākou, aia he aumeume nui o na Mana Nui o Europa ma ke Aupuni Imeperiela o Kina. Aia o Rukini ma laila, pela nohoi o Geremania. O Farani kekahi mea kuleana @ ma laila, a o Enelani kekahi. O Iāpana hoi, aia ola ma ka mokupuni o For@ mosa, a ua hoʻokae loa o Kina ia ia ma na ʻano a pau. O kēia mau Aupuni a pau, he mau pono a he mau kuleana kalepa ko lākou ma Kina.

Ua manaoia, e lilo ana o Rusia mea kākoʻo ia Kina, ma ka wa e komahia aku ai oia e pale i na maua@ komohewa ana mai a na Aupuni kuwaho no ka wawahi ana i kona kulana Aupuni Imperiela.

I kēia wa hoi, ua loheia mai, ua hoʻouna ai la o nelani, ka “Liona o ka Hapa Poepoe Hikina,” he umi-kuma-mahiku mau mokukaua no na kai o Kina, no ke kiai ana i kona mau pono ma laila, a i ʻole, no ke akeakea ana@ ku paha i ka Rusia mau keehina hana e hoʻokaukolo la ma ia Emepaea: a pela nohoi me ka Geremania.

Ke paipai la na nupepa alakaʻi o Amelika Huiia, he mea pono loa i ke Aupuni ke hoʻomahuahua i kona mau mokukaua i mea e lawa ai ke @ ana o na pono kalepa a me na pono makaainana o na kānaka Amelika ma Kina.

Ua maopopo loa, ua lilo o Kina i kēia wa i kahua paʻahana na na Mana Nui o Europa e aumeume ai Elike me na manu aeto o ka lewa i hoakoakoa ae ai ia lākou iho ma luna o kekahi “heana,” a e aumeume ana me @ ikaika, pela ke kulana a ikeia aku nei ka hoakoakoa ana o na mokukaua o Rusia, Geremania, Enelani a me Amlika Huiia. ʻAʻole hoi o ko Iāpana @ no lākou i ka “ipuka-hale” kah@ mo-ku ai.

No laila, i ka nana ana i kēia @ ku pioo ana a ko ke ao nei mau Mana Nui, ʻaʻole auanei e ʻole ke komohi@ aku o Hawaiʻi nei i loko o na @ ana e na loea ka@ Aupuni maka @ o Hawaiʻi ke Ki o ka Pakipika @