Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 8, 24 February 1899 — Ka Ahaaina a ka Papa Loio Hawaii. KA LUNAKANAWAI KIEKIE ALAPAKI. Iwakaluakumamalima Makahiki MA KA OIHANA LUNAKANAWAI. Na Haiolelo Lehulehu [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka Ahaaina a ka Papa Loio Hawaii. KA LUNAKANAWAI KIEKIE ALAPAKI.

Iwakaluakumamalima Makahiki MA KA OIHANA LUNAKANAWAI.

Na Haiolelo Lehulehu

| Mā ke ahiahi Poaono o ka pule i ha- { la, oia hoi ka la 18 o Feberuari nei. ! ua malamaia he. papa ahaaina hanoI siano maloko o ka Hotele Hawaii, no ko ka Papa Loio Hatvaii liaawi ana i I na leo hoomaikai a mahalo i ka Lunai kanawai Kiekie Alapaki, nō ka loaa ' ana iaia he liapaha keneturia. ka nui 0 i:a, makahiki o kona lunakanawai ana no ka Aha Kiekie. „ Ua 'hoonaniia kahi i ;ai keia ahaaina m-e na lipō uliuli. o ka waokele, na pu'a ame na kahakahana hae. ; Ua iuluu a ohuohu nohoi ka papa-aina i me na hihimanu o na mea ai i hoo'ma- ; kaukau ia no ia wa. Malaila ae nohoi ■ ka Bana Puhi Ohe Aupuni. Ua akoakoa ae ka hapanui o na 'hoa 6 ka Papa I Loio ma keia ahaaina ana. j Ua haawiia ka haiolelo hoomaikai a ! mahalo i ka Lunakanawai Kiekie, ina ka aoao aku o ka Papa Loio, e Mr. j Hartwell, a oia keia a makou i unuhi I ano mii mai ai mahope ae nei: | B na Keonimana o ka Papa Loio:— Ua lawe ae aei ka Papa Loio i 'keia la, ka wa ihoi i piha ai o na makahiki he. iwa'kaluā-kumamalima, mai k» la mai 1 hookohuia ai o Mr. Liinakanawai Nui Judd (Kauka) ma ka noho Lunakanawai, ma ke ano, he wa kupono keia e nonoi aku ai iaiā e paina pu me lakou, a e alana aku iaia i na hoomaikai ana, no nā mea-. ano nui i loeii mai iloko o na la.o' kona noho Lunakanawai ana, a no ke ola ame ka ikaika e kaanaia ,nei e (a, Ua ike o Hawaii nei i na manawa oolokū, iloko o keia mau»makahiki he iwakalua-'kumamalima. Ua ikea na loli ano nui ana, ma ke kanawai kum« o -kā aina. ame ke kulana o ke aupuni, .i kupono ai e hooponopohoia na ninaū kumukanawai koikoi a nihinihi. I mea hoi e loaa ai na olelo hooholo a ka aha ma keia mau ninau i mea lioi e pulamaia ai e ka <hapa o ka lahui makee kanawai, he mea pono ke loaa i na hoa o ka Aha Kiekie ka naauao ame ka makaukau io, aole 'hoi oia -wale no y aka, he mea pono ke loaa mai na paulele ana o ka lehuiehu maluna o ko lakou hanohaijo. hoopono ame Jta ewaewa ole. '• 0 ka mea oiaio, ma na Wa kupilikii piii kalai aupuni o ka aina, na wa ihoi i ulu mai ai keia mau ninau, a i aeia aku na. hooholo ana a ka Aha. Kiekie, mamuli no ia o ka loaa ana o keia mau haawi.na makamae i ka Lunakanawai Nui Kauka. Iloko o Feberuari, 1874, ; ma ka wa i pli aku ai x> Mr. Judd ma •

UTUTUTVTUTUTU7UfWTUTUTUYU "T ka Noho Hookolokolo, e nohoia ana ke l.uīanakauhaie nei o Honolulu e na koa manu-a i 'hooleleia mai ai i uka nei o ka aina ma ka wa o ka haunaele koho Moi. 0 na manao *pulama a makee keia o na kanaka Hawaii, ua lilo loa ma ka aoao o ka Moiwahine Ema. a ua kue'hoi ia Kalakaua, a ua liala he wa loihi okoa no ka 'hele ana oia uluku.o ke kuianakau'hale nei a hiki wale i ka ekakuu a maluhia ana. He lehulehu loa o na poe i hoohaunaele i pau. i ka hopuia a 'i pau nui 'hoi i ka hoopiia. Ma ia hoi,> e, hookolokolo ana ka Ah.i Kiekie i na hi'hia. m,a ke kulana i nisi prius (hookolokolo me ke kiure ole). Ma'hope iho hoi o ka maluhia loa ana. ua ulu mai la .keka'hi hana i koiia ai ke komo ana mai a ka Lunakanawai 0 ka Aha Kiekie, i me-a 'hoi e kaohiia ai kekahi pilikia nui. Ua koi ka Moi Kalakaua i na <lala auh&u dute. ma ke ano nona ponqi iho ia, maialo o ke kumu ua hoakaka ke Kanawai Hoailona Pai e ukuia aku ke dala hoailona pa'i i ke Alii ka Moi, elike la hoi me ka mea maa mau i ikeia ma na kanawai o Enelani no ka mea e pili aiia i - na loaa aupuni. Ua ninauia aku ka manao o na Lunakanawai, a ua lilo ko lakou manao i mea e hookiia ai ka poha ana mai ka hauna-ele. Alaila, hoea mai la ka Hookaliuli Aupuni o 18S7j ma oia mea la i hanaia ai loli iloko ke Kumukanawai, a he hooloii lioi ia i komo ole iloko oia kanawaV 9/-pa. hanaia «hoi ia hoololi ma ke. ;i>olo]iia ai. Aia hoi, hoea mai wa i kulike ole al.na manaō o kekahi poe ō kakou me ka olelo hooholo ma'i.na o ka ninau e pili ana 1 ka mana vito o ka Moi, aka nae, o kē kulana oolea a ikaika i laweia ae e ka Aha 1 Kiekie ma ka wa kaua kipi ai o Robata, Wilikoki. ma ka makahiki 1889, ua kapae loa v ia aku la ka mana piiikino i koiia ai e ka Moi. Ua apono da keia olelo 'hooholo, a he mea kanalua ole hoi, ua lilo keia i kaupnle e ekeakea.ana i na 'hana mana lima nui no ke koena mai o na maka"hiki o ka nohoalii ana o Kalakaua. Maliope mai hoi, hoea mai la na makahiki e ko ia ana no ka hoea ana aku o ke Aupuni Moi i,kona haulehia ana. O na hihia hoi e ana i na palapala kuu kino i ikeia ma ka makaihiki 1895, no ka ana o ke ku, ame ke ku ole i ke kanawai o na aha 'hookolokolo teoa i malamaia ai, ua lilo ia-4 mea e anoninoni ai na noonoo ana o na poe he leihulehu wale, aka nae, mamuli o ka olelo hooholo a ka i' haawi ai maluna o keia mau

hihia, \ia hoomauia no ka maluhia, aole hol oia Vale no, aka, o na hoonioni kawaho kekahi i kuoniiia. īloko o keia mao raakahiki he iwaka-lua-kumamalima. ua ikea ka mohala ana ae o ke kulana hoohana akea ana 0 ke kanawai, mamuli hoi o ke koino nui ana mai o na kanaka mai na aina e mai, a pela pu hoi me ka pii mahuahua ana inai o ka oihana kalepa ame na hana kuloko. E ulu mau mai ana nohoi na ninau kanawai ano 'hou loa, 1 pono ke 'hoohoioia mamuli o kekahi loina kanawai, oiai nae ua nele ia wa ka ioaa ana he kahua maopopo a mana hoi e hookahuaia ai ka olelo hooholo, a hiki >wale i ka hoohoio ia ana o ke Kanawai Oi'hana Hookolokolo o 1592, e hooliio aua i ke Kanawai o ba Manao •Eneiani i mea mana. Ma ka makahiki 1870 i liookalnia paa ia ai ine ka mahpopo ka Mana Hookoiokolo Kauiike. a mai ia \va- mai i hoopaa pono ia ai kona mau paleua hana, a hiki wale ;i ka lioea ana mai o ke kulana hookolokolo Uanlike o Hawaii ma ke kulana iike ioa me ke kuiana hookolokolo kaulike o Agierika ame Eueiaui. Eia hoi i keia wa ke kali nei kanawai apo nui, no ka la e ilioea mai aua ma "keia mua aku, e maopopo ix>no lou ai kona mau ano apau, 'ke- kanawai e pili ana i na ahahui i hoohuiia me ke Aupuni..aka, ma na mea e pili ana i ka hookoia ana oia kanawai. he mea kanalua ole, ua palolei no ka ho.ohanaia ana. Uoko hoi o keia mau omakahiki he iwakalua-kuma-malima, ua lehulehn no na loli ana i ikeia o na 'hoa o loko o ka Aha Kiekie, oia hoi, he ekolu mau iunakanawai kiekie, a he lehulehu ioa lioi na loli ana o na lunakanawai kokua. Aohe o'u kanalua iki, 41oko o keia wa apau, o.na manao malialo .i loaa i ka Aha Kiekie, kona pulamaia ar\a noi ,e na manao niaikai o kela ame keia laiiui like ole mawaeua o kakou nei, ka a'ke ole ia. ana o kekahi moknahana kuee mawaena o ka Aha Kiekie ame ka Papa Loio, a mawaena -hoi o ka Oihana Hookolokolo ame na Keena Oihana •Aupuni e ae. mamuli no ia o ka noonoo akailiele a. oluoiu, a ewaewa ole hoi o ka. Lunakanawai (Kiekie nei. Ano, ke hauoli nei au, ma ka alana ana aku no oukou a no'u iho nohoi, ma ke ano owau leekahi i, komp iloko 0 ko oukou heluna, ma ka mahalo ana 1 ka Lunakanawai Kiekie n© ke au hookolokolo haiiohano i ioaa iaia, ame, k.a hoike pu ana uku i ka manaolana ie j nui ana no na makahiki liauoli a pomaikai e halawai inai ana me ia. Mahope iho liai o ka pau ana o aia i olelo a Mr r *Hartwell, na pane mai lai ka Lunakanawai Kiekie.Alapaki. I (Aole i pau.)