Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 48, 1 December 1899 — Page 1

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Lianne Hee
This work is dedicated to:  Maxine Leinaala Porter Hee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XXXVIII – HELU 48                       HONOLULU, POALIMA, DEKEMABA 1, 1899.

NA HELU APAU 2783

ENELANI MA AFERIKA HEMA.

PAA PIO O LUTANELA CHURCHILL O NA PELEKANE.

AOLE I UHALU IHO NA BUA

He Poe Oiwi wale no na Aliikoa

Nee na Bua e halawai me na koa Pelekane Kokua.

            IAPANA ME RUSIA

     WASINETONA, Nov. 15-Ua hoike @ o Alexander Pavloff, ko Rusia Kuhina i Corea i kahi wa i hala ae nei, e noho nei ma kahi noho o ke Kuhina Rusia ma Wasinetona nei, i kekahi mau manao e pili ana i ke kaua e kamailio nui ia mai nei no ka hoea ae mawaena o Rusia ame Iapana, a penei kana i hoike ae ai:

     “He eha wale no mahina i hala ae nei i haalele aku ai au ia Corea, a holo ae la au no Sana Peteroboro, a nolaila o ka ike i loaa mai ia’u no ka mea e pili ana i nei hana mai ka @ ponoi mai no ia, a e hooia aku hoi au ia oe, aohe kahua oiaio i kuai keia pono lauahea no ka ulu ana mai he

@koko mawaena o Rusia ame Iapana, no ka mea e pili ana ia Corea.  O ka mea maopopo lea, eia keia mau aupuni elua ke noho nei malalo o kekahi aelike, a ma ia aelike hoi laua i ae ai e hoomauia aku ke kuokoa o ke aupuni o Corea.  Ua kakauinoa keia mau aelike ma Sana Petero-boro ame Tokio, a no ka moakaka pono loa o keia aelike, ua lilo ka lono e pili ana i keia hakoko e kamailioiia nei e hoea mai ana mawaena o Rusia ame Iapana, no ka mea o laua e noho mana ana ma Corea, he mea hoike mai i ka naaupo haalele a ike ole o ka mea nana i hoolaulaha mai i keia lono, no keia aelike i kakauia mawaena o Rusia ame Iapana, no ke kakoo ana i ka pono noho Aupuni Kuokoa ana o Corea. 

     “Me he mea la, ua hoea mai keia mau hauwawa olelo no ke kaua, mawaena o keia mau aupuni, mamuli o kekahi wahi mea e pili ana i ke awa o Masampo.  Ua maopopo loa ia’u keia

wahi hana oiai ua ulu ae ia mamua o ko’u haalele ana iho ia Corea.  O ke awa o Masampo oia kekahi o na awa hou i komo iloko o ke kuikahi hou ma ke kapakai hema o Corea.  Aole wahi pilikia iki no ka lilo ana oia awa i awa kumoku kuokoa no na lahui apau, aole nohoi i hoanoe ia keia rula no ka mea e pili ana i na moku Rukini ame na moku Iapana ma keia awa.  Aka, o ka mea nae i ikeia oia ka ulu ana ae o kekahi kuee no ka mea e pili ana i ka mea nona ke kuleana “alodio” maoli ma kekahi mau apana aina ma Masampo, a he hikia pili keia mawaena o ka makaainana ame ka makani@.  Ua loaa mua i na makaainana Rukini ke kuleana mua o ke kuai ana a lilo mai ia lakou keia mau apuna aina, a e kali wale ana no lakou o ka ae mai o ke Aupuni o Corea.  A oiai keia wa a nei poe e kuli nei no ka pane mai o ke aupuni, ia wa i kuai iho la na makaainana Iapana i keia mau kuleana hookahi no.  Nolaila, he kuee keia mawaena ponoi o na makaainana o na Aupuni elua, e kuleana ole ai ke Aupuni o Rusia a pela nohoi ke Aupuni o Iapana.”

KEKAHI PAPALINA O KEIA NINAU

     YOKOHAMA, Nov. 15- Ke hoike nei o Rusia i kona lima ma “Asia” me ka maopopo loa.  Ua lilo aku la ia Rusia ka anemoku o Liatung i hoihoi hou ia aku ai e Iapana ia Kina, a he panalaau Rukini ia wahi i keia wa O kona hooponoponoia ana, aia ia malalo o ka mana o ko Rusia Aliimoku Kiekie, a malalo hoi o ka mana koa, malalo o ke kauoha a ke Kuhina Waiwai o Sana Peteroboro.  O Port Arthur oia kahi i ku ai ke Aupuni.  Ua kohoia he Kanikela Rukini, a ke hookoia la ka mana hookolokolo o ka wa i noho alii ai o Alekanedero II ma na wahi apau o ka aina.

     Ua laulaha ae hoi ka moolelo e pili ana i ka hookomo ana aku o kekahi mau mokukaua Iapana elua iloko o ke Kaikuono o Pechilli, a kaalo ana mawaho mai o Port Arthur.  Ua haawi mai nohoi ka luna koa kiai Rukini i ka hoailona i keia mau mokukaua, e hoike ana ua panikuia ua awa la i na mokukaua o na Aupuni e ae.  Mamuli hoi o na hoomaopopo ole ana, a o ka nana ole ana paha o ke alii kiekie o na mokukaua (Iapana) ua holo pololei aku la no ua mau moku la noloko o ke awa; aka, ua halawai mai la laua me kekahi waapa mokuahi o na Rukini, me kekahi aliikoa Rukini maluna ona, a hoike mai la i na laua e hoopaakiki loa ana i ke komo ana iloko o ke awa, e kipuia mai no laua e na papu kaua o uka o ka aina.  Ua laweia mai keia kauoha me ka manao maikai ole o ke Alii Kiekie Iapana o ua mau mokukaua la.

NUHOU HOPE LOA NO KE KAUA NA NEE ANA A NA BUA.

     CAPE TAONA, Novemaba 19- O ka nee ana aku a na Bua i Lae Kolona mai Orange Free Strate aku, ua hooneeia ia mau nee ana ma ka ralio kiekie, aka, he ulolohi nae ka lakou nee ana.  Ua paa ae la o Aliwai Akau i na poe Bua he 600; o Knapdan hoi i na Bua he 1,000; o Naauwpoort ia 600 Bua; a o Burgheradorp, he 500.

     Ua hoopukaia ae na olelo kuahaua e ke Aupuni “Alani” (Orange) ka hoohuiia ana aku o keia mau wahi me ia Aupuni, a e kauoha ana hoi i na kanaka Beritania e haalele iho ia mau wahi, koe wale no ko lakou manao ana e noho malalo o ka malu o ke Aupuni.

     Ke hoomakaukau nei o Kenerala Buller e halawai me ka poe Bua, aka, o kana hana mua nae e lawelawe aku ai, oia kona nee ana aku e kokua, a e hoopakele ia Kimberley.  Eia oia ke nee aku nei ma ia huakai, aole hoi liuliu a halawai aku me na Bua.

     Ma Estcourt, ma Natala, ua hookokoke mai la na Bua i ke kulanakauhale, he ekolu wale no mile i koe a hoea mai ilaila, a ua hoonohonoho ae la hoi lakou i ka lakou mau pukuniahi ma kekahi mau kulana oolea, e pili ana i ke alanui kaa ahi.  I keia la, ua hoohanaia kekahi mau kipu mama ana. O ka huina makamua o na enemi e ikeia aku nei, me he mea la ua hiki aku i ka 2,000.

     I keia la i loheia aku ai ke kani ikaika launa ole mai o na kipu pukuniahi ana mai ke alahele mai o Ladysmith, a e hoike mai ana ia, aia no o Kenerala White maloko o ke kulanakauhale kahi i noho ai.

     Ladana, Novemaba 20- Mamuli o na hoike a na lono lehulehu i loaa mai, aohe mau hoailona e hoike mai ana no ka uhalu iho o na nee ana mai a na Bua.  Ua oleloia, aia he pualikoa o 10,000 Bua, malalo o na Kenerala Joubert ame Botka, ke nee la i ka hema no ka halawai ana me na koa Beritania e nee aku la mai Estcourt aku.

Kulanakauhale o Ladysmith

picture

                        LADYSMITH, NATAL, SOUTH AFRICA.

     Ladysmith was the most northerly town held by the British in Natal at the breaking out of the war.  It has been the storm center recently.  The British force here was about 10,000 men when the town was surrounded by the Boers.  The main Boer force, under General Joubert, surrounded Ladysmith and the British lost heavily in the several engagmenets which followed, one sortie costing them nearly 2,000 men.

 

Alaila, ua hookoe ia iho la he wahi puali koa uuku a nawaliwali o na Bua no ka halawai ana me na koa o Kenerala White, eta eta etao taoin taoin aoinu.

     Malia nae paha, aia keia poe Bua iloko o na auwaha eli me ka makaukau pono ana a ke pale ana aku, alaila, e lilo ana ia he kulana paakiki loa no ka hoauhee ana aku ia lakou.

     Ua hoopuniia o Estcourt e na mahele koa o na enemi.  Aia ma kona komohana, me he mea la ma Ennersdale, he pualikoa o ke Aupuni Alani Kuokoa.  Ma ka akau hikina hoi o ke alahao, he mahele koa malalo o Alihikaua Grobler, a he mau mahele koa Bua nohoi ma Weeneu ame Greytown.  Ua manaoia no nae, he kulana palekana no ko na Pelekane ma keia wahi, elike no me ke kulana o na Pelekane ma Ladysmith.  Me he mea la, ua nui na koa i loaa ia Kenerala Hildyard ma keia wahi i keia wa.

     Ua wawahiia ke kulana hoonohonoho no ka nee ana o Kenerala Buller elike me ka mea i manaoia i kinohi, oia kona nee ana ma na kolamu koa ekolu a hoea i Bloemfontein ame Peretoria, no ka manawa wale no nae, mamuli o ka hoounaia ana o kekahi mahele koa i Natal, no ke kokua ana ia Kenerala White ma Kimberley, a pela pu hoi me ka ikeia ana aku o na koa Bua ma ka huinakolu ano nui loa i poe ia ae ai e na alahao e hoohui ana ia Stormberg, Rosmead ame Springfontein.

NA KIPU ANA A NA BUA IA KIMBERLEY.

     QUEENSTOWN (Lae Koloni), Novemaba 14- Ua loheia mai ua hoomaka hou ia na kipu nunui ia ana o Kimberley i keia kakahiaka.

     QUEENSTOWN (Lae Koloni) Poaono, Novemaba 18- Ua noho ae la o Alihikaua Olivier, ma kekahi mahele koa o Ronaville, ma Jamestown, a huki ae la i ka hae o ke aupuni Alani Kuokoa.

HE POE OIWI NO KA AINA NA KANAKA KIPU NUNUI O NA BUA.

     LORENZO MARQUEZ, Novemaba 19- Ua loaa mai he lono ia nei mai Peretoria mai, i kakauia ma ka Poaha, Novemaba 16, e hoike ana penei:

     “O ka oleloia ana, aia ke alakaiia ana o na batari pukaa a na Bua malalo o na aliikoa Geremania, aohe oiaio.  Ua hooia pili Aupuni ia hoi, o na aliikoa apau o na batari pukaa apau o na Bua, he poe lakou apau i hanauia ma Transvaal, he elua nae o lakou i hoomaamaaia ma Europa.

     “Ua hoolakoia aku he mau lako lole hou i na liikoa ame na koa Pelekane i paa pio e ke Aupuni.

     “Ua laulaha mai ka lono ua hoomaka hou ia ke kipu ia ana o Kimberley i keia kekahiaka.

     Peretoria, Poaono, Novemaba 18 (ma ke alahele ae o Lourenzo Marques, Novemaba 19.)  Ma ke awakea o keia la i hoea mai ai he 56 poe pio Pelekane, a mawaena oia poe he lehulehu loa na poe o loko o ka pualikoa o Dubelina a pela pu hoi me kekahi poe luina o na mokukaua.  Ua laweia aku o Winston Churchill, ka mea i hoohala ma ka lima no ka halekula, a o na poe e ai i ke kahua heihei.  Ua hoopaaia kekahi kiu iloko o ka halepaahao.  Ua lapaauia ka poe i hoehaia ma Coleuse.

PAA PIO NA PELEKANE.

KA HOIKE A KENERALA BULLER.

     Ladana, Nov. 19- Ua hoolaha ae nei ke Keena Kaua i ka lono telegarama i loaa mai i keia la mai a Kenerala Sir Redvers Buller mai la Makuisa o

            (Picture)

BOERS HELIOGRAHING MESSAGES

     The heliograph is a late war device @ flashes of light corresponding to the Mo@.  Black and White sends his paper a sketch showing the @ messages from one command to another in Natal.

KA OHE HULI LIKE A NA BUA.

Landsowne:

     Cape Town, Nov. 18- O kela @ ae nei, mai ka Alihikaua mai @ Pietermaritzburg mak@

     “I keia la, hora 8 a.m., ua hoike mai la ke aliikoa iaia ke alakai o ko makou mau koa maka-mua, aia na koa kau lio o na enemi ke nee mua mai la mai ia wahi mai ke alanui mai o Gourson a hoea i Ulandi, e nee ana hoi no Escourt.  Ua ku koke ae la ko’u poe koa me ka makaukau me ka lakou mau mea kaua.  Ua hoikeia mai he lehulehu loa keia mau mahele koa o na eneuri, mai ka 500 a ka 700, e nee ana no Escourt mai ke kukulu akau-komo hana mai.  Hookahi mahele he 500 ka nui, nee aku la i ka uwapo alahao, he hapaplua mile ma ka akau-komohana aku o Escourt.

     “Ua kipu aku ia ko makou poe koa kuwaho maluna o na enemi, a hookahi pu o luna o ka mokukaua, ua ki aku la ia i poka pahu no ka mamao o 8000 i a ka mamao, a poha ae la ka poka ma kahi kokoke loa i na enemi, a kuemi hope aku la hoi lakou.

     “Ma ka hora 12, loaa mai ia na lono, ua ikeia he heluna nui o na Bua maluna o ka puu ma ka home hookuonoono o Leslie.  Ua huli hoi mai na koa no ke kahua hoomoana nei.”

     Ua telegarapa hou mai la nohoi o Kenerala Butler penei:

     “Cape Town, La Pule, Novemaba 19.  Ua loaa mai he lono telegarama mai ke Kanikela Beritania mai ma Lourenzo Marquez no ka ia 18 o Novemaba, e hoike ana he 56 poe pio Pelekane, i paa pio ai iluna o ke kaa-ahi palekiia ma Estcourt i na Bua, i hoea aku i Pretoria.  Manao au, ua nalowale o Winston Churchill, aka, aole nae i maopopo i keia wa.”

MAKAUKAU NA BUA E KUE IKAIKA MAI I NA KOA PELEKANE KOKUA.

     Ladana, Novemaba 20, Hora 5 a.m.  O ke kulana o ka nee ana o ke kaua ma Natal, ina he oiaio ka hoike a na lono lehulehu i loaa mai, he kulana pipilikia no ia mamuli o ka wawahiia ana o ka uwapo a alahaka nui o Tugela.  O ka hana wale no e loaa ai ka lanakila i kekahi o na aoao kaua elua, aia no ia mamuli o na hoonee akamai a hikiwawe ana i na koa, aole hoi mamuli o ka heluna nui o na koa.  Ua maopopo loa na kulana hana a na Bua.

     Ka mua- Ua hiki ia lakou ke paa i ke alahao @ ia lakou Weenan, a ilaila lakou Weenan @ na Pelekane:  a i ole.

     Ka loa- ua hiki no lakou ke nee ma Weenan mai a aoao e lawe pio aku ia Escourt:  a i ole.

     Ke kolu- Ua hiki no ia lakou ke nee i ka hema mai Weenan mai a hoea Weston, ooki ae i ke alanui hao a hoopahu hoi i ka uwapo maluna o ka Muliwai Mooi.

     Ina he oiaio, aia he 10,000 poe Bua malalo o na Kenerala Joubert ame Hokuemi iki ana paha i hope a hoea i @, me ko lakou @ no ka hema no ka halawa @ me na koa Pelekane kokua alaila e hoomakaia @ kekahi kaua hahana @.

     Aohe mea i ke maopopo ia no ka nee ana o ka mahele koa Pelekane kokua mai Durban no ke kokua ana ia Kimberley.  Ua manaoio loa ia nae, mamuli o ke kamaaina loa o kela Kenerala i ka aina i hoounaia aku ai la e lawelawe, ua hiki maalahi loa iaia ke hoonee aku i kona mau koa me ka hikiwawe loa.  Ua manao wale ia, iloko o eha la e nee ai na koa me ka awiwi a hoomaha ole, e hoea ai na koa i Muliwai Modder.

KA IKAIKA O KA OHE KUKUNA UWILA.

     Kikako, Nov. 16-“ E lawe ae i kela tikitiki e kani nei iloko o kuu opu,” wahi a kauwahi kaikamahine uuku o ekolu makahiki, ma kona wa e kunu ae ai a oki iho.  O kana olelo kela e olelo aku ai i kona makuahine, ma ke ano e hoike aku ana iaia ua moni e ia he wahi uwati milimili a kamalii iloko o kona opu.  Ua hoike pinepi@ aku keia wahi kaikamahine ia mea i kona makuahine, aka, aole nee ona manaoio iki ua moni naaupo ia na wa@ liilii la e ua wahi kaikamahine ia, aka, ma ka wa i manaia ai o loko o ka opu o na wahi kaikamahine ia me ka ikaika hoomalamalama o ka ohe kukuni.  Nolaila hoi, ike io la aku la ua wahi uwati nei iloko o ka opu o ua wahi kaikamahine nei.  I @ e hemo ai kela wati @ mai loko mai o ka opu o keia wahi kaikamahine, he @ pono ke kahaia oia e ka ike o @ ka oki.

     O ke ano i loaa ai nei @ poino i nei wahi kaikamahine oia kela.  I ka auina la Sabati, e moe ana ia maluna o kekahi ko-ki iloko o ka rumi hookipa, me ka hoolewalewa ana ae hoi o kona lima i ka uwati paani maluna ae o kona poo, me ka hamama pu ana nohoi o kona waha.  O keia hoi ka wa i haalele iho ai kona makuahine ia loko o ka rumi ana e moe ana.  Aka, i ka hoi kou ana mai o kona makuahine iloko o ka rumi, mamuli o kona lohe ana i ka uwe hoopuupuua a kahi bebe, ua ike aku la ia i na lima o na wahi bebe nei e nanao ana iloko o ka waha, a olelo mai la, ua po@ o “tikitiki” ma ia wahi.