Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 48, 1 December 1899 — Page 5

Page PDF (1.46 MB)

This text was transcribed by:  Chelsea
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII. @@ ai ia oe ma ka hale o kela lede @ikai. Nolaila, e ninau aku au ia oe, pili anei keia pilikia I kou kno? @@e pilikia keia nana I hoopinalo I u ola ana-ae-I hooplike I kuu ki@ame kuu uhane. E hai mai oe ia u @ paha he mea kekahi e hiki ai ia u @ana I loaa ai ia u ka maha o kuu ane.

Pela kuu manao, wahi a ke kahu@@@@e I pane aku ai, aka, e hai aki @ au ia oe, he hana pohihihi no ka @@ ana ia u e hoike aku I ka mea e @@mamaaia ai kou naau me ko u ike @o ole ana hoi I ke ano o kou pili@@ aka. Mamua o ko u  hai ana aku ia @@ ka mea a u I manao ai he mea @ hoomamaia ae ai kou mau kau@aa e ae mai oe e ninau aku au ia @@ wahi ninau. Ua pili anei keia mea @@@ au I boike mai nei ia u I@ ke@ni o keia mau mea elua, oia hoi ke @ha. A I ole, o ka Make paha? @@ kala mai oe ia u I kou pana ole @@ aku ia ninau. Aole au e olelo aku @@ ua pili ia I ke aloha; aole no!! au e olelo aky ua pili ia I ke make. @@e a u mea e pane aku ai ia oe. (Aole I pau.)

@@ KAIKAMEHINE O KEIA LA.

@@ auanei ka wahine o ka la apopo

            Aole nae oia I ike ia mea, a me he @a la, aole no paha I maopopo pono @@ mea I kona magazine, aka o ke @wa nae o ka Manawa mawaena o nei @@ ka wa hoi e noho ana ia he kaika @@hine. Ame ka la apopo hoi ka wa e @@ ai oia he wahine, e ku ana kona ole @aie kona hauoli ma ka mea ana kau@@na . Ina ia e lilo aku ana @ wahine mauma lahalaha, me ka ikaika, a ola @o maikai hoi, alaila, o keia ka wa pono ai oia ke hoouluia ae iloko o mau haawina, He wa cuplike keia @ mea pono ke ioaa nui @oaa niu iaia ka ikaika @ela hoi me ka loaa nui ana o ke ko@. O na Huaale Akala a Dr. Williams @ na kanaka Nananakea, ka laau hoo@ni e loaa ai iaia ka ikaika a loaa ke @ko hou.

Aia na hoakaka ana no ke kumu I @o ai keia mau huaale I mea e pomai@@ai na kaikamehine, maloko o ka nakou buke hou nona kai inoa, Na @@lo Maopopo I na Wahine. E hoou@@ ia aku no I kope, me ke kumykuai @@ I kela ame keia mea e kauoha mai @na.

            Penei ka olelo a Miss Frankie Hathaway, o Alanui Umikumamaono, Mi@igana : He 21 o u mau kamahi, I@a 16 o ko u helehelena a nawaliwali hoi, aole nohoi I loaa he wahi pono ia u malalo o ka lawalawe ana a ke kauka. Aole nohoi I loaa mai ia u @a pono mai kekahi mau lawelawe la@au e ae, a I ka hoea ana o ko u mau kamahi I ka umikumamaiwa, ua pa@palu loa iho la au, a hiki ole ke hele iky ma ka papahele. Ua hele mai la @@ a wiwi, a ua hele ka ili a keokeo pe @@ olelo ke kauka he anamia ka ma I @oaa ai au. Olelo mai la hoi kekahi @aloha o u e hoao au I na Hua@le @kala a Dr. Williams no ra kanaka @anankakea. Ua kuai io aku la au I @@ho hauaale, a mamua o ka pua ana o @ huaale I ka ai ia e a u, ike iho la @@, ua loaa ia u kahi pono. Ono mai @@ka u ai, a hoomaka mai la ka mai@ai ana mai o ke ano o ko u mau papalina ame na lehelehe. Hoomau aku@ no au I ka ai ana I na huaale, a hiki ka pau ana ia u he umikumamalima pono, a ike iho la au, ua ola loa au. Mai ia wa mai, aole au I ike I ka hoi @ou ana mai o ua mai la o u a, aole noi o y hoomanao iki I ka wa au ike @I I ka maikai loa o ko u ola e like me ko keia wa a u e ike nei. Ua ike no au, I ola au I na huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea, a, @ole nohoi o u manao iki, he laau lapaau e ae kekahi I hiki ke hana elike me ka keia laau I hana ai no u nei -Frankie Hathaway, Ottawa Times, Holland, Mich.

            E loaa no ma na hale kuai laau lapaau apau. He 50 keneta no ke pho, a he @ poho no $2.50. E loaa no mai ka Hui Laau mai a Dr. Willilams, Shenectody. Nu Ioka.

            O ka Poalua nei, oia ka la 28 o Nobemaba, a o ka la hoomanao kuokoa ia o Hawaii ei, a he La Kiulaia Aupuni hoi ia.

            Ma ka Poakahi mai, ua uew ua wahi @aikamehine ne I ka eha o ka opu, a @a kiiia o Kauka Schaller. I ka lohe ana o ke kauka I ka olelo a ua wahi @ebe nei, aia o Tukituki iloko o ka @pu, ua iawe koke oia I ua wahi bebe aei I kona keena hana, a a hoohanaia @ho la ka ike o ka Ohenana Kukuna X.

            Kwong Po ka inoa o ka nupepa Pake e puka ana ma ke Kulanakaunale o Hilo, Hawaii, ma keia mua ko@oke iho. O ke ano ka o keia inoa, ke Malamalama  o Hilo.

            He papaaina momona ka I haawiia ka  Papa Kaiepa o Honolulu nei ma @e a@iahi o ka Poalima o kele pule ku nei, ma ka Hotele Hawaii ae nei, o ka hoohiwahiwa ana ia Hon. W. O. Kamika, ka Elele Kuikawa a ka Papa Kalepa o Hawai nei I ka Ahaolelo Nui @ Amerika Huipuia a noho mai ma ka @@alama ae nei o Dekemba. He nui @a maka hanohano I akoakoa ae ma ia @uau waiwai nui.

            Ma ka hora 6 o ke kakahiaka Poalua nei, I haalele mai ai o Mr. Henry F. Poor I keia ola ana maloko nei o keia kulanakauhale, mahope iho o kona kaa ma I ana no na kamahi elua a oi I hala hope ae nei. He keiki kamaaina keia no ka aina nei, a he nui kona mau makamaka ame na hoaloha e noho nei ma na wahi lehulehu o ka Pae Aina nei.

            Ua hanauia oia ma ka la 8 o Iune, 1856, a ua piha iaia na kamahi he 43 ma keia ola ana a hala aku ka oia. Ua hoonaauaoia oia ma ke kula a Kulika, ka luaui makuakane o Charles T. Gulick I make. Mahope mai, ua komo aku oia I ke kulanui o Punahou, ma ka wa e noho kumum niu ana o Prof. Church. Ua haalele oia I ke kula, oiai he 15 kamahi wale no ona ia wa, a komo aku la ia e lawelaew hana ma ka Hale Bamako o Bihopa Ma, ma ke ano kakauolelo. Mamuli hoi o ke onawaliwali o kona ola kina ua holo aku la ia I Amerika Huipuia, a hoi hou mai la oia I Hawaii nei, a noho hana ma ka Hui o Kakela ame Kuke.

            Ma keia wa no, ua kohoia oia e ke Aupuni I kakauolelo na ka Elele Hawaii C. P. Iaukea, no ka hele ana aku I Rusia ma ka wa I poniia ai o Alekanedero III, I Emepera no ia Aupuni. Mahope iho o ko laua kaauele ana ma naw ahi he nui o Europa, Inia, Iapana, Aigupita, Amerika Huipuia ame Enelani, ua huli hoi loa mai la no ka aina Hanau nei.

            Oiai oia ma na aina e, ua lehulehu loa na kea hoohanohano I loaa mai iaia. Ke kea o Simona Bolivar o Amerika Hema, he Kea no Rusia, he kea no Auseturia ame na wahi e ae. Ua loaa pu nohoi iaia na kea hoohanohano o ka aina nei, elike me ke kea o ke Karaunu o Hawaii a me ke Kea o Kapioalni.

            I kona hoea hou ana mai I ka aina Hanau. Ua lilo oia I kakauolelo na k Aba Kiekie, a mai laila mai hoi ae oia I ka Banako Hale Leta, a nana I hokum I ke kulana malama buke e lawelaweia nei no ma la keena.

            Mahope iho o kona hoi ana mai Amerika Huipuia mai, ua ili mai maluna ona he $15,000 mailoko mai o ka Waiwai o Peabody. Ua hoohana oia I keia @ala no ka bana kalepa waiu maloko nei o Honolulu, a o kona kahua hana oia o Kapahulu I lilo I ka Hui o W. C. Achi e noho luna hoohana nui nei, I keia wa.

            E hominoid nohoi oia nei ke kakauolelo a ka Elele Kuhina I Samoa maluna o ka mockup Hawaii Kaimiloa.

BINAMU WAHINE.

            Ma ka hora 12 o ka po Poakahi nei, I hookuu mai ai o Miss Lizzie Binam@ I kona ola ana ma keia ao.

            Ua hanauia oia ma Honolulu nei Maraki 8, 1829, a oia ka helu elima o na keiki a Hirama Binamu ame Sybil Binamu, kekahi mau missionary I hoea mai I Hawaii nei ma ka kamahi 1820.

            Ua noho kumuao o Lizzie Binamu no ke kula kaikamahine o Kawaiahao mai ka kamahi 1868 a hoea I ka kamahi 1882, a ma kona wa e noho kumu niu ana no ia kula, I o ai ka inoa kaulana, oia hoi, ke Kula a Binamu.

            He nui na haumana I Honaunau maikai ia e ia, mawaena o na magazine Hawaii e noho nei I keia wa.

            Ma ka wa mamua iho o ka lele ana o kona aho, e noho ana ma ka aoao o kou moe kona kaikunane o Rev, Hiram Bingham, me kona Kankakee, Mrs. Bingham, ame Mrs. Coan, kekahi Hashanah ona.

            Ua kanuia kona kino ma ka Pa Ilina o Kawaiahao, mahope iho o ka hoolewaia ana mai, mai uka mai o Punahou.

            Ua hoopaaneeia ka moolelo Keia Ao, kela Ao.

HALA O IOSIA KUA.

            Ma ka po Poakahi nei I haalele mai ai o Mr. Josiah Kua, kekehi o na kanaka kamaaina loa ma Hawaii nei, ma kona wahi noho ma Kamoiliili, I ke 63 o kona mau kamahi.

            O kekahi keia o na Hawaii piha makaukau ma ka Olelo Enelani. Ua noho oia I kakauolelo na ka Ilamuku Mika Paka, a pela nohoi ma ke au mai I noho Ilamuku mai ai o Hon. J. L. Kaulukou.

            Ua lohe mai makou, ua noho oia I Lunahoopinopino no ke Kuokoa nei I kahi wa I hala lilo loa ae nei mahope. He kumu  kula oia ma ke kula Hanai o Hilo ma na la o Laimana e ola ana.

            Mamuli o ke kahuli ana o kekahi waapa o ka mokuahi Hawaii, ma ka la 23 aku nei o Novemba, ma Honomu, Hilo, ua piholo aku la o David Kaai, kekahi luina o ua moku la.

            He maikai a he ui ka maiauia ana o ke alanui Kuakini I keia wa e na limahana o ke aupuni. E pau ana ka Ume eke eke lio ana a na lepo ka mehai nei o Kuakini.

            He aha mele hoikeike ke malamaia ana e ke Kula Kaikamehine o Kawai ahao, ma ka hora 7:30 o ke ahiahi Poaono ae nei, Dekemba 2.

            Eia ke hoolalaia nei I keia wa ke kii o ka halepaahao hol o Honolulu nei e kukulu ia aku ana ma keia mua aku.

            O ka Bila kikoo a kekahi Kauka I waiho aku ai ia Mrs. Parker, no kona lawalawa lapaau ana ia Lumaheihei Waipa, ma kona wa I haule ai I ka lio, he $450, a ua hoole ia nae e ke kahu waiwai.

            Aia ma ke alahele moana e hoea akuai I ka Poe Aina o Manila, he $1,000,000 maluna o na moky lawe koa, ma ke ano he uku ia no na koa Amerika ma ia Pae Aina.

            I ka la 29 o keia mahina aku la o Novemba, oia ka la I hooholoia ai e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, ma ka M. H. 1887 e hooloihi hou ia mai ka wa e paa ai ke kuikahi Panailike no ka Manawa o ehiku mukahiki.

            Ua lohe wale ia e hoea mai ana I Hawaii nei o Stephen M. White o Kaleponi, kekahi o na Senatoa mua o ia mokuaina, ma keia mua kokoke iho.

            Ua lilo ae nei ia F.J. Hiel, ka mea uona ka hale hana wai momona ma Pawaa ae nei (Sunny South) ka aina @ Keaweamahi ma Alanui Ema.

            Eia ke hoomakaukauia nei he buke pili hoomana e ka Ekalesia I Hoonohonoho Hou ia no ka mea e pili ana I ko lakou like ole me ka poe o Uta.

JOHN HOPP.

            Ma ka hora 11 o ka Poakolu nei I make ai o John Hopp ma kona wahi noho ma Alanui Alakea, I ke 71 o kona mau kamahi. O keia no ka mea nana I kukulu mua I ka halekuai o na lako hoonani hale ma ke kihi mauka aoao Waikiki o na Alanui Betela  me Moi.

            Ua nalowale he elua mau Bali Kikoo Dala ma ka inoa o ka Hui Kona Sugar Co. Helu 732, ame 733, no $250 o ka mea hookahi. Ua papaia ka hookaaia ana o keia mau bila.

            Ua make ma ka la 28 o Novemba aku  nei, ke keiki opio a Mr. ame Mrs. Wm. Keiki. He 4 kamahi me 17 la o ka opio a haalele mai la I kona mau makua. Aloha wale no ka hoi!

            Ula kauia ka hoopai hoopaahao a  pau ke ola maluna o Ihara, kela Iapana, pepehikanaka o Kahuku, Koolauloa, mamuii o ka hooholo ana a ka Aha kuka o ke Aupuni ma ka Poalua nei.

            Hoopaneeia ka moolelo Ke Aloha o kuu Makuakane a keia pule ae.

            ALOHA Karikimaka!

            O ko makou halu mua keia o keia mahina hope o ka kamahi.

MAKE O PHELPS.

            Ma ke ahiahi o ka Poaono o kela pule aku nei I make ai o Pilipi kela haole I noho a kamaaina ia Kohala Akau ma kona wahi noho ma Alaui Beckley. Ua noho hana oia ma ka hale wili o Kauka Waita ma Halawa, a mahope ua hoi ae a noho ma ka hui mahiko o Kohala, ma Halaula. He haole kaia  I kaulana no kona makaukau ma ka ike eneginia.           

            Ua haaiele iho oia he wahine a he ohana ma keia ola ana.

            HE UKU HOAILONA PAI KOIKOI

            Ma ka Poalima o kela pule aku nei I waiho aku ai o Loio W. R. Kakela he palapala juai (ma ke ano trust) no na bona dala hou o ka Hui I kapaia Hawaiian Commercial and Sugar Company I hiki aku ka huina hla I ka $2,500,000. O ka uku hoailona pai I kakiia ai no keia palapala kuai ua hiki aku no ia I ka $7,489, a huipu hoi me ka uku auhau dute no ka oihana Kaua o Amerika Huipuia, hiki aku la ka huina I ka $8m739 ma ke daia kuike. O ke pookeia loa paha keia o na uku hoailona na I Aupuni  ana o Hawaii nei.

            Enana ae I ka makou mau olelo hoolaha e puka aku nei ma ko makou pepa o keia la.

            Eia I Honolulu nei ko makou hoaloha Mr. E. Kekoa o Hilo. He maikai no kona ola, a o kona ano kulana mau nohoi.

            Ma keia la I hoomaloili ai ko makou poe keiki hana. E hele nui ana I ka homelike I na hana maikai o ka la maikai.

MAI HOOHEMAHEMA WALE I NEI MEA HE UHA-HEMO.

            Malia he wahi mea ia e Ulu aky ana a Mahuahua.

(Mai ka Nupepa Sydney Herald mai.)

            I ka wa e maopopo ai I na mea apau o na ma I felinely apau, elike me ka popo o ka uha , ka uleule ma ke kumu o ka uha, ka nakaka, a pela aku, he mau hoomaka mua ana ia o ka loaa ana I ka uha hemo, e loaa auanei ia iakou ka naauao o ka lappaau koke ana I n mai I hoea mai ma keia wahi. E ole ana ka mai uha hemo o kela ame keia ano, elaa ka maneo, ka pakeko, ka pehu ana mai o ka uha, a o ka upehupehu ana ae paha o ka uha. He mau haneri o na ola I hoopakeleia mamuli o ke kauia ana o keia laau kumukuai haahaa, a laau ola, ina e hoomakaia kona kauia ana mai kinohi ku o ka hoomka ana mai o ka ma I. Ina ma keia wa e hoomaka aku ai ke kau ana I ka laau, alaila, hookabi no poho laau o ke ola no ia; aka, ma na ma I I loihi ka wa o ka ai ana ame ka ka pili ana I ke kanaka, e hakalia ana no ke loa I ke poho laau hookahu, aka, e pau ana he mau poho lehulehu mamua oke ola ana. Eia ka moolelo o kekahi mai o keia ano:

            Ua kakau mai o Mr. William Gulliver o ka Hui o Gulliver & Curtis, he poe hana alahao ame na hana e ae, a no lakou ka inao o Avoca Bankstown, I kekahi palapala, a oia ka makou e hoolaha piha aku nei:

            Messrs, Foster-McClellan Co.,

                        76 Pitt St., Sydney, N. S. W.,

                                    Feberuari 14, 1899.

Aloha oukou:

            No ko oukou pono a no ka pono ko hoi-o na kanaka I hoopoinoia, ke kakau aku nei au ua loohia au I ka ma;I uha  hemo no 22 kamahi. Ua hoao ou I na kauka he nui ame na laau lapaau nohoi apau I hana mua ia a paa iloko no na omole, na opeope ame na poho, eia nae, no kahi manawa pokeole wale no ka oluolu I loaa mai ia u. I ko u ike ana I ka hoolahaia ana ae o ka oukou laau lapaau, ua kuai aku la au I poho laau, a, aole hoi I pau ka hapalua okoa oia poho, ua ola loa ae a au, a o ka eono mahina keia e hele @ei. E hana aku oe I keia elike me kau I manao ai he pono

                        Me ka haahaa,

                                    WILLIAM GILLIVER.

            O ka Poaha nei, oia aku la ka la I @e@inei, Novemaba @@ oia ka La Ho@l@haloha o na America a ua malama I@ ae ia la me ka ulumahiehie e na America o loko o keia ku@nakauhale .

@ELA AME @EIA

HOOLAHA I KA POE AIE

            @@ eia la I hookohuia mai ai o J. H. K@aewa , e noho ana ma Aiea, Ewa, Mokupuni o Oahu, I Lunahooponopono no ka Waiwai o Emele Piipiilani, I make, no Honolulu, e ka Mea Hanohano Antono Perry, Lunakanawai Mua o ka Aha Kaapuni, Mahele Ekahi, a ma keia ke hoolaha aku nei I ka poe apau he mau koi ka lakou maluna o ua Waiwai la, e waiho mai ia mau koi iaia ma ke Keena o Magoon & Silliman, Hale leta ma Honolulu, ina paha ua paa ia aie ma ka moraki a ano e ae pahe, iloko o Eono Mahina mai ka la I hoolahaia aku  ai keia olelo hoolaha a I ole pela, e hoole mau loa ia aku no.

                                    JOS. H. KUNEWA

                                                Lunahooponopono Waiwai.

                        Hanaia, Honolulu, K. H. P. A., Novemaba 4, 1899.                    2780-4t.

KUAI A KA LUNAHOOPONOPONO I KA WAI WAI PAA.

            Ke hoolahaia aku nei ma keia, malalo a I kulike ai hoi me kekahi kauoha I hoopukaia e ka Aha Kaapuni o ka Mahele Haapuni Ekahi, ma ka waiwai o A. K. Sylva I @ake, ua kauohaia mai au e J. P. Mendonea, ka Lunahooponopono o ua Waiwai ia I kulike ai me ua Kauoha la, e kuai aku ma ke Kudala akea I ka mea koho kiekie loa no ke dala kuike, ma ka Poaono, la 2 o Dekemaba, 1899, ma ka hora 12 awakea, o ua la ia, ma kuu keena kudala ma aLanui Moiwahine,  maloko o ke kulanakauhale o Honolulu, I na kuleana apau, na pono ame na pumice o ua A. K. Sylva nei I make, maloko a I pili ai hoi I na aina I hoakakaia mahope ae nei:

            Apana 1. E hoomaka ana ma ke kihi e pili ana I ka aina o Kekino me ke Koele o Kekoi. A moe aku I ka ao ao mua; Hem. 23 30 Kom. 39 7-12 Kap. I ke koele o kekoi; Luli aku 62 30 Kom. 3 Kaul. 44 3-12 Kap. I huli I kahi I ana mua @@ ai; Hema 52 30, 2 Kaul. 62 Kap. E pili ana I ka aina o Kekino.

            1 Kau., 16 Anana, 13 Kap,

            Apana 3. E hoomaka ana ma ke kihi Hik. Holo @a ka aoao mua 49 Kom. 46  2-12, Kap, o ka aina o Kakino a huli a holo ma ka Kuaauna o ka loi; Hem 38 30. Kom. 44 3-12, Kap. A hiki I ka aina o Paeimuai holo mawaena oia aina Hema 72 Hik., 1 kaul. Huli hou kahi hoomakaai

            59 Apana, 23 Kupuai.

            A oia hoi na Apana 1 ame 3 o ka Aina I hoakakaia maloko o ka Palapala Sila Nui 5641, Kuleana Helu 608.

            Aia he hale laau maluna o ka aina I hoikeia ae la, a  @e kuleana hapalua hoi kona mloko o keia hale, e kuai pu ia aku nei me keia mau Apana aina ae la.

            HE KUIKE KE DALA, MA KE DALA GULA O AMERIKA HUIPUIA.

            O ka lilo no ka Palapala Kuai, aia ia I ka mea e lilo aku ai, a e aponoia hoi ke kuai ana e ka Aba Kaapuni o ka Mahele Kaapuni Ekahi.

            No na mea I koe e ninau ia Cecil Brown, Loio o ka Lunahooponopono.

                                    JAMES F. MORGAN,

                                                Luna Kudala

            Hanaia, Honolulu, Novemaba 4, 1899. 2780-4t.

HE BUKE HAAWI WALE!

He 1120 mau aoao o keia buke hoikeike, a o kona nui he 9x12x2 iniha, a