Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 40, 5 October 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

"Ae," wahl a Hawlla i pane ac al, "a e Mftlav*Jla, ola lede ko'u anela kial, a ke ole au e kuhlhewa, oole no oe I polna iaia. O kela no ka !ede nana I lawe aku i kuu palapala imua o oukou, a o ke kilo wahlne Sidia hoi kela. Nolaila, aole ia he wahlne e ae, aka, he hoaloha ia no kaua." 1 kela wa pane aku la o Sidla: "E na hoaloha elua—o a'u mau keikl, e ae mal olua e hookuu mai la'u. Ke ike i nel au, ua Ike oe e Hawlla, kuu keikl, i no ka mea e plli ana ia Makalika; aka, 1 aia paha ke kau mal la kona manao 0 ka lohe I kahl mea e plli ana hou. j "Nolaila, e hookuu inal olua ia'u e hoi aku au ma ke ala a kaua e Hawila 1 hele mal nei. a e illo hoi au i ahallono e holke aku ana I ka lohe la Makalika, no .kou palekana, I hlkl ai ke hoomaaiUila kona ehaeha." Alaila, lalau nku la o Sldla 1 ka iima o Hawila a honl Iho la, a pela noho! me ko Malavalia, a ku ae ia oia liuna, leha ae 1a kona mau maka ! ka lani a pule aku la, a pau kona uwalo ana i na kahua kapu o ke Knhikolu Hoano, haawi aku la ola ) kona hoomaikai maluna 0 na koa opio, a o kona manawa no ia 1 huii ae al a nalowaie aku la iloko o ka ululanu. Maanel e na hoa kaunu o ka moolelo 0 Hawila, e hoomoe .malle kaua no ke kamnllio ana no ka lede Sidla a e hoomau no ka kakou nana ana la Hawlla ame Malav&U<L I ka lede Sldla l haalele mai ai la laua nel, ia manawa ! eleu lho al o Malavalla e lawelawe no kona hoaloha. } Wehe ae la oia l kona kapa ili, a o kona wahl aahu lole maoli, wehe ae la o!a a hooahu aku la maiuna o kona hoaloha. Pela ola I hana al a hlkl 1 ka hoaahu pono ia ana o Hawila me na lole kupono e malama al ota, a ia wa olelo aku la o Malavalia iala: "E kau ae oe maluna o ka Uo. a e uhaele aku kaua a kahi e loaa al ona wahi no kaua e hoaumoe a! 1 kela po ' a ao, alalia. nana aku kaua o ka kaua mea e hana aku aL He wahi malihlnl loa kela la'u a me he mea la, akahi no au a hele ma nel wahl. M i AlAlla, kau ae ta o Hawlla maluna o ka Uo, a o Ma)aval!a hoi alaka! aku la 1 o!a i ka Uo, e hou-hele ana Uoko o ka ululaau. i la wa ua uhl paa !oa mal la ka po-1 uli, ke kolonahe Ikaika loa mai Ip ke klu o na mauna, & ke houhou tnai !a hoi ke anu huihuL Hel« aku la laua iloko oia ulunahele a hiki I ko laua 011l ana aku * hoea 1 kekahi kula malaelae, a malalla laua i ike aku ai i ka a mai o kekahi kukui tna kahl mamao. a manao ae la laua he hale kaki nona ia malamaiama • hooUe hauol! mai ia ta iaua. KoUUa, mamuii o keia malamalama a iau* • Iko «im m». «« iMomMi mle» U lau* I ko Uu* btk «m. 1

Iloea aku la laua I ua wahl !a nona ka malamalama a laua i ike aku ai, a lke aku la laua he wahl pupupu hale uuku. Maanei i huli mai al o Maiavalia a olelo mal la ia Hawila: "E ku oe maanei a e komo ae hol au : e nana 1 ka poe o ioko o keia wahl pu« pupuhaie." Alaila, hele aku ia o MaJavalia a ku ma ka puka o ua wahi hale ia, a pa aku la kana kahea: Auhea kamaaina o keia wahi? Aole nae he pane ia mal, a kahea hou aku la no oia no ka eiua\gjca manawa, aole no nae he pane ia mai, alalla, komo aku la ola Jloko,«huli ae la hoi oia nana ae ia ma o a maanei o loko o ka ruml e a ana ka iholho kukui, aohe mea ona a ike kanaka iki. No keia nele ana ona, nolaila, kahea hou ae la ola: "Auhea kanaka o loko 0 keia haie?" laia i kahea ae ai, oili mai la ana he wahi luahine ua hele a haumaka-iole, aole nae hol 1 pala-laulaha. | Ninau mal la ola la Malavalia me kahi leo uuku: 1 "Owai oe?" ' Pane aku hoi keia: "O ke alii au o na powa noho nohei*. j na uluiaau o Ilalia nel." Ia wa i lele ae al ua wahi luahine la iluna, a he mea kupanaha loa, ia Malavalla 1 nana hou aku, al maiuna o ua wahi luahine la, aole oia i ike hou aku iaia, o kana mea i ike aku al iloko oia manawa, he kanaka helehelena opiopio walpahe. Aia ma kona puhaka e paa ana he wahi pahikaua pokoie, a o kona uahu e komo ana ia wa he aahu keokeo, a ua ku mai la oia me ke kulaiia hlehie. Ninau'mai la oia ia Malavaiia: , "O oe anel ke keonimana I hai ao nei r 1 kuu wahi makuahine o oe ke Alil o na Powa noho nahele o na ululaau o Halla nel V* "Ae—owau ua keonimana la, a e oluolu mal hoi oe e ninau aku au. owai la ke keonimana nona ka hanohano e kamailio pu nei roe a'u?" I Akaaka mai ia ua keonimana la, a olelo mai la: ; "Ua ike no au ia oe. aka, no'u nei, e hele mal oe a ma kahi kokoke i keia kukui a n&na inai oe ia'u, a.nau no la e koho iho ua ike paha oe la'u, a aole paha/* Me ke ano pahaohao hele aku la o , Malavalia a ro« kahi kokoke l ka ipukukul, haii ae la oia a nana ae !a ma na helehelena o ke kanaka opitx ; laia I nana aku al, ua hoopiha loa la kona naau i ka haohao l kona ike ana aku, he hiohiona ko ua kanoka opio la ana I Ike mua ai, aka. o kana wahi nae I tke al iaia, aole tyki iaia ke hoomaopopo I hea la. » Nana aku ia oia a lluliu, alalla. kulou Iho 1a kona poo ilalo, a mahope ua I huli hou ae la oia a nana aku la. | Aka, aia ke kanaka oplo ke mino- ! aka mal la, a eia lho hol ka Malavalia nune iloko ona; \ "He kupanaha—ua ano Uke liol na hiohiona o keia kanaka opio me ko ka, wahine—a oka wahlne hol nona ka helehelena a'u e hoohallke nel oia ko Makalika; aka, e olohewa paha auanel j au kt olelo ak» oia no kela e ku mal nel Imua o*u. oial he keikikaae ktfa a'u e Ika «t w | Mt ta knau manao e nune aila Hoko o<uu paae aku la ola: ! 1 °B kt kanaka oplo, bt ntt M*- ,

na kou i kamaaina mua ia'u, aka, na ia mau helehelena nae i hoopihoihol [ mai nri ia'u. Ua ike au i na helehelena aka, oia mau helehelena nae, ola no hiohiona i aloha nui ia e ko'u haku. "Owai kou haku?" wahi a ua keonimana opio !a. "O Hawila, ka mea i oleloia ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna "Waiwai," i pane aku ai o Malavalia. •'Ae —ua ike no au iaia; nolaila, auhea ola i keia wa?" "E i ae oia mawaho nei," wahi a Malavaiia. "Ina pela, e kii aku oe iaia e hele mai," i pane mal ai ke keonimana oplo helehelena kohu wahine. Ia wa puka aku la o Malavalia iwaho a o ka manawa nohol ia o ke keonimana opio helehelena wahine i nalowale koke aku ai me ka hikiwawe ioa. A maanei e huli ae kakou e nana ia Hawiia ma. Ia Malavalia i puka aku ai iwaho, a "hele aku Ia no kahi ana 1 haalel* aku al ia Hawila, o ka mea kupanaha lua ole, aole l loaa aku o Hawila ma la wahi. a ua ku iho la oia me fce kanalua nui ame ka piha i ka haohao, no kahl a Hawila i nalowale aku ai. A llullu kana ku ana malaila, ua pelu hou mai la oia ihope a hoi hou aku la a komo iloko o ka hale. a o ka mea haohao iaia I komo aku al Uoko. he po•eleele wale no o loko o ka hale, a ia wa oia i olelo iho ai iaia iho: "He mea kupanaha maoll ke!a—He mau minute pokole wale no ka mamao mal ko'u wa i haalele aku al i kuu hoaloha a komo mai iloko nei a halawai ai au me ke kamaaina o keia hale. eia hae iloko oia manawa pokole o ko'u kaawale ana mal ko'u hoaloha ma! a pela nohol me ke kanaka opio a'u i halawai pu iho nei iloko nei. aia hoi. ua nalowale aku la laua a i elua. Ea ; oole anei owau ka I komohewa iloko o na hoopunini ona a na uhane lapu o ka po?" la wa puka hou mai la ola iwaho me ka paa ana ae o kona lima i ka p.<ihikauli puhaka. a kamoe aku la kona mau kapuai maluna o ka ili o ka honua. ma ke alahele maopopo ole iaia o knhi a kona mau kapuai e pa aku al. Nolalla. e na makamaka. maanel ka-; kou e haalele ai i ka nana ana ia Ha* wila ame Ma!avalia. ame kela kanaka opio helehelena wahine a kakou 1 ike| ae nel. olai. ua lke ae nei no kakou ■ no ka mea e pili ana ia lakou ekolu. a e | huli hou kakou ihope a nana aku la Makalika, e hoomaka ana hoi mai ka Poakahl mai. oia hoi ka la mahop* iho o ka hookauia ana o Hawila maluna o ka hokua o ka lio, a hqea mal hol i keia ahlahi a kakou e ike nei i ka halawa! pahaohao ana o Malavalia me ke kanaka opio helehelena wahine, ame ko Hawila nalowale honua ana, & pela no ho! me ko kela kanaka oplo. ( I kela Poakahl. mamuli oke kauoha ame ke aloha keiki ole o ka makuakane 0 Makalika, ala hoi ua hopuia iho la ;oia (Makalika) a kiolaia aku la iloko 'o ka halepaa.hao. A ola nohoi kahl 1 , hoopa&ia al o Hawila mamua o kona hookauia ana maluna o ka Uo keokeo, d(k« km kakoa ! Ike ae nei. [ Nolaila, mal !a 1 a mal ko Makalika PM ana Uoko oka halepaahao a hikl ! ka Poalua m, a mi U ahiah! ho! «U la.ikawaa.ka !ona kiai paaliao t hele ak* al hof, haohao loa oia ! ka ike ana. ao!« o Makalika maloko o kahl oaa 1 hoopaala aL

j laia i nana aku ai e waiho mai ana no na mea apau, ke kaulahao ame na lakou hoopaa e ae apau, eia nae aole 0 Makalika malaila. Nolaila, ua huli hoi aku la ua luna kiai paahao la a holke aku la imua o ka luna o ka halepaahao, a hala loa aku la hoi ia lono ( kamahao a hoopihoihoi imua o ke kia- ; alna o Roma ame ka makuakane o Makalika, a ua lilo keia i mea hoopioloke ia loko o ke kulanakauhale h° lo °k oa » j a ua hoounaia na kiu he nui e huli ia Makalika. Ma ka ninaninauia ana o ka wiliki. ua hoike mai oia, o kana mea i hoomaopopo ma ua ahlahi la, oia kona ike ana 1 kekohi wahine me ka aahu loihi eleele , i ka hele ana mai a nonoi mai a nonoi J mal iaia, he makemake oia e ike ia Makalika. « j A ua ae aku hoi oia i ua wahine la e i komo aku e Ike ia Makalika. a malaila | | no oia kahi I kiai a hiki i ka puka hou ■ ana mai o ua >vahine la, aka, ike aku , | la no nae oia o ua wahine hookahi wale ' : la no ka i puka mai, a manao iho la no I oia aia no o Makalika iloko o ka rumt. nolaila, aole oia i nana aku lloko o ka s mml. j Nolaila, lalau ae la oia i ke pani o ka puka a hoopaa aku la, oiai hoi kela wahlne kamahao i nalowale aku al mai kona ikeia ana aku. | A ua noho pu oia me kona Ike ole ua hemo aku o Makalika mailoko aku i ka halepaahao a hlki wale 1 ka hoea ana mai o ka luna klai ia ahiahi, a i »ko laua hele pu ana a nana aku iloko o ka ruml i hoopaaia ai o Makallka, j akahi no oia a ike aole o Makalika o loko o ka rumi. | Mamuli o keia hoike a ka wiliki, ua puapuai ae la na manap kohokoho o na | mea apau, ua hemo o Makalika mal- | loko aku o ka halepaahao me ka wa- j j hine i hele aku ai e ike iaia. { | O kela nalowale honua ana o Makall* ka. aole mea hookahi mawaena o na' keiki a kanaka i ike i kona wahi i nalo aku ai. koe wale no kela wahine aahu eleele a ka wiliki o ka halepaahao i ike ai i ka hele ana aku e nonol iaia no ka ike ana ia Makalika. Aka, owai la ia wahine? A mahea hol ko Makalika wahi i hele aku ai? { E na makamaka, e hoomaopopo ka- | kou o ke ahiahi Poaiua keia i nalowale honua ai o Makalika a o ke ahiahi Poalima hoi ko ke kilo Sidia haalele ana aku ia Hawila iloko o na pulama ana a Malavalia, ma Ia ahiahi nohoi i ha~ lawai ai o Maiavalla me kekahi keonimana opio maloko o kekahl wahi pupupu haie, a ma ia wa hol l nalowale« honua ai o Hawiia, ame ua keonlmana opio la, a nolaila he mea maopopo. aole kela w&hine aahu eleele i ikeia ai e ka wiiiki o ka halepaahao oia ke kilo wahine Sidia, a no ia mea ke ku nei keia > mau mea pohihihi eiima, a ola hoi kela: j Ko Hawila wahi! nalowale ai—ke ano 0 kela kanaka opio ame kona wahi 1 j nalowale honua al—Owai hoi kela wa- , hlne aahu eleele ! ikeia ma ka rumi l hoopaaia ai o Makalika—A mahea ht>i * 1 nalowale ako a! o Makalika. O keia mau meheu pohihih! apau, e hoomakala mal ana no lakoa imua o kakou apan e na makamaka ma keia mua aku o ka kakou nanea. M&mua o ko kakou hehl ana aku I* maii wahi o ka kakou nknea, e nana xcoa ae bo! kakoa t ka ©idia huakal httakal elike me ka kakoa 1 ike mtra ae sei laia t haalele Dk> al !a Hawila ma,

ua ahai hou aku la ka mama o na wawae hookalakupua o ua wahi Sidia la. | E maalo ana oia mawaena o na ululaau, e lele ana hoi maluna o na opu nahelehele, e aloalo ana hoi kona poo ' malalo o na ululaau, a i ka nana aku i ua wahi Sidia la, aole no 1 kanamai ka ] mama, ua like no a like me ke dia noho ululaau. I Oiai ua Sidia nei e ahai ana iaia iho | me ka mama. me he makanl puahiohio la iloko o ka ululaau mai ka po a ao I ae, a i ke kakahiaka nui oia la, oia ' paha ka Poaono, ua kaohi ia mai la kona holo paukiki ana, mamuli o kona lohe ana ae I kekahl ieo e kahea mai . ana iaia. J I kona huli ana ae a nana ma kahl a ka leo i pa-e mai ai, ike aku la oia j he wahine i aahuia me ka lole eleele, 1 ano like loa no me ka anela. | Alaiia, ku lho la oia a nana aku la maluna o ka wahine aahu eleele, oial ! oia e hele mai «na e halawai pu me ia. I Oiai nae ua Sidia nei e ku ana, ata ka manao nunenune iloko ona kahi 1 holoke ai, no ka mea, e hoohuol ana oia iaia iho, ma ka ninau ana: |" Aole anei kela o kuu hoahanau mai na kula papaa la mai o Peresia? Pe» heo la oia i hoea mai nel ia nei? Malia nae paha ua kuhihewa au—aole paha?" | I ka hoea ana mai o ua lede la a ku iho la me Sidia, la manawa i wehe ae ai oia i kona uhimaka, a ia manawa no hoi i lele aku ai o Sidia a honi aku la iaia, a pela nohoi me ua wahlne aahu eleele la I hana mai ai ia Sidia. ! A pau ae la ka laua ike aloha ana, ninau aku la o Sidia: j "E Leldenenala--ke kilo o Peresia; kuu hoahanau hoi, mai hea mai nel oe, a heaha ke kumu o keia hui kamahao ana o kaua?" | "E Sidia," i pane mai ai ua wahine I la, "mai Roma tnai nei au a o ka eha ; iho la kela o ko'u mau la ma ka nahelehele nel. O ke kumu o keia hui kamahao ana o kaua, mamuli no ia o na huakai kaahele i maa mau ia kaua. oia hoi k hoopakele ana ! ka poe popilikia ame ka poe palupalu, A ua hauoii loa : au 1 keia halawai pu ana o kaua, no ka mea, o oe no ka'u i hele huli mal |nel." j "Ae—ae," i hooho awiwl ae al "ke kilo wahine Sidia. a hoomau aku la hoi 1 kana kamailio ana: "Ua pono. a ke manao nei au e lohe ana au i kekahl lono hauoll mai a oe mal no ka mea e piii ana ia Makallka, ke kanalua ole nei au. aole i nele kou ike aiia iala he alo a he alo." - | Maanei huli ae la ua mau kilo wahine la a hele aku la kekahi kumulaau. a noho iho la laua malalo o kona malu, oiai na leo hone hauol! mai na manu noho ululaau mai e wawalo mahiehie ; ana ia kakahiaka, e mapu kolonahe ' mai ana hoi na kupaoa o na lipo o ka; ( wao. I Nolaila. e na makamaka, ke Ike nel kakou, eia na hoahanau wahine kilo- . kilo a 1 elua ke hul ne! he alo a he alo, r a e hoomaka ana hol laua ma keia luakaha ana a laua e holke ! na mea e pii! ana i ka laua mau mlsiona pakahi iho, a ma kela mau kukai kamaiiio ana nae a laua, eike a! kakou 1 Da mawehewehe ia ana mai o kekahi o na mea pohihlhl a kakou i ike mua ae neL A nolaiia, e | hooiohe ae kakou i na paaal olelo ana mawaena o laua. "E Sidia, r * wahl a Leidenala i pane alni al, ke!a wa elohe al oeim oei apau c pttt ana ! ka'u hoaka!, ke tasa

nei leo'a manao e h«aoit a»f . m iolie la rcau hoike ar.a tu> Pa m»a "J* I an% i ka'u hnakai. "** 1 «Aoio i "" .1