Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 3, 18 January 1901 — Papa Ita-Ke Kahuna Lele Ahi. [ARTICLE]

Papa Ita-Ke Kahuna Lele Ahi.

I I ka la apopo e ikeia ai' keia hana 'hookalakupua a Papa-Ita no ka manajv. a mua loa ma Hawaii nei. E like me ina mea i hoakaka mua ia i na la i kaa jhope ae nei, akahi no a loaa kahi e eli • ia ai ka imu, a ua pa ia iho nei a paa, !he wahi apana aina no ka waiwai o j Pauahl, ma Kamanuwai ae nei, kokoke 'i Kaumakapili. j He 1500 a 2000 paha ka nui ona poe Ihiki ke hoonoho kupono ia maloko o ke|ia pa, a e hiki no ia lakou a pau ke ike !i na mea a pau e ana. He 115 kapuai ke akea me 35 k aloa oka •imua; he pohaku pele «ke aa o ka imu. jUa ioaa ka wahie, a ua makaukau na • mea a pau. I ka hora 1 ponoi o ka au- ; ina la apopo e hoaia ai ua imu la, a jma iawaeaala hiki i ka hapalua o ika hora 7 o ke ahiahi, alaila enaena j niaikai ka imu, a oia no ka wa o ua ! 'kupua' nei o Kahiki e a'e ai iluna o ka imu. i I mai o Papa-Ita, he hookahi no ana w>ahi mea e hoomakaukau mua ai nona, 1 oia ke kii ana i ka la-i, i pale nona. I i waena konu o keia po (Poalima) e kii ;ai oia e ako t la-i nana. O keia lau la-i jka mea nani e kono aku i kona mau ! anela kiai ē huli mai a nana i kana hana, a me keia mea no hoi e hiki ai i ko lakou mkna ke kokua mai iaia nei, a lilo ka wela o ke ahi i mea ole. E hele ana oia maluna o keia imu enaena me ka poino ole o kekahi lihillhi o -kona kino. E kaapuni mua ana oia i ka imu, a o na mea a pau ana e hookokoke aku ana i ka imu e pau ana i ke ahi i mea e hoomaopopo ai keanaina, he wela io ko ka iinu enaena. a pau ia mau hana, alaila oia a'e aku iluna o ka imu i . [ hele a pahikuia k aenaena. : j O keia ka makamua loa o ka hania ank o keia mea ma Hawaii nei; ma Ta- : hiti nae, ua pinepine loa ka laweaweia ana o keia hana, a he nui no na kanaka o na aina e i ike malalla. O Rev. Kekelai kekahi mea e ikemaka ia Papa-Ita ma Tahiti e hele ana iluna o ka imu enaena. Ika wa a Papa-Ita a me kona Agena , Mr. A. H. i haalele aku ai ia Tahiti, ua haawi mai ke Kanikela Amerika malaila, J. Lamb Doty, i kekahi leka, e hooia ana i ko Papa-Ita hiki ke ee maluna o ka imu enaena. Penei ua leka nei: "Mamuli o ke noi ana mai o Mr. A. H. Lewis, nolaila au, ka mea nona ka inoa malalo iho, i hooia ai ma keia palapala 'i ka oiaio o kekahi mea a'u i ike ai ma ka malama o lulai, 1898, oiai ua hoomakaukauia he imu nui e kekahi poe e kokoke mai na moku malalo aku nei e kokoke ana i Pepeete—he la kulaia ua la nei no ka poe Farani. Ua hele ka enaena o ke aa o ua imu nei a aiai, no ■ ka nui ino loa o ka wela, a ma ia ma- ! nawa imua o 1000 poe makaikai, i ikemaka i keia mea ua ee aku he 12 poe mai ua mau mokupuni la maluna o ke- j ia imu enaena me ko lakou mau wawae olohelohe, me ka loaa ole o kekahi hunahuna o ka mo'a i ka wela, a aole loa n ohoi kahi o lakou i hoike mai i ka. hiohiona o ka wela. 'Me he mea la, o keia hana ee imu enaena, he hana kahiko loa. Ke awilij wili pu nei no lakou i na hana hooma- ; 'namana kahiko ma keia oihana; aka, ! me ke kanalu aole, ke manao nei au he j mea hiki no keia i ka naauao ke hooi maopopo. "J. LAMB DOTY, "U. S. Consul of Tahiti. ; "Pepeete, November 9, 1900." Ua haawi mai no ke aKnikela Farani e noho la ma ka mokupuni o Huahine ! i kekahi leka e like ae la me keia. j I ka ninauia an aaku o Papa-Ita e | wehewehe mai i ke ano o ka hiki ana 1 liaia ke ee i ke ahi, olelo maHoia, aohe hiki. Hookahi no aiia <nfea hoomaopopo niamuli o ka mana o kona mau anela. ; Hē mea keia i hiki i kona mau kupuna j la i na makua a hoea mai la iaia. He j |pule ano e no ka hea ana i keia mau j iaumakua ona e pale ae i ka wela o ke ahi, a o ka la-i iho la ka hoailona o ka j aumakua ona. I O kona aahu e komo ai i ka wa o : keia hana, he kapa pa'upa'u i kukuia jmai ka ili mai o ka ulu. Ua hanaia keia jaahu ona no keia oihana wale no. j He nui ka makemake o ka poe na•auao o ke kulanakauhale nei e ike pono i ji keia mea, no ko lakou makemake'nui , le hoomaopopo pono i ke ano maoli i hiki ai i keia kanaka ke pale ae i ka mea i ike ole ia mamua. Ua hoole loa ka poe hilinal i ka baibala i ke kokua mai o ka anela iaia. Aka, he hana akamai no. He ano . 'like no paha keia me ka poe lapaau me ke ahi i ka wa kahiko ma Hawaii ; nei. j Ua manaoia, hookahi wale no hoike i iana pau. *** I