Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 44, 31 October 1902 — Keke na Niho i na Haiolelo Kalaiaina. PIHA U KE KIHI O ALANUI BETELA AME HOTELE I NA KANAKA—LILO NA HUA MOA I MAU POKA PAHU. [ARTICLE]

Keke na Niho i na Haiolelo Kalaiaina.

PIHA U KE KIHI O ALANUI BETELA AME HOTELE I NA KANAKA—LILO NA HUA MOA I MAU POKA PAHU.

O kahi oi aku o ke keke o na niho ma ka po Poaono nei oia kahi kahua haiolelo i hanaia mawaho iho o ka hale inu rama "Wela.ka Hao," ma ke kihi o alanui Betela ame Hotele. Oiai e malamaia ana na haiolelo ma Ema Kuea, ua weheia ae kekahi mau haiolelo ma keia kahua a ua piha maoli no keia wahi i na kanaka i ake aku e ike a e lohe i na mea e haiia mai ana. O keia no ke kahua piha mau i na po Poaono a pau, a maanei no na hana hoakaaka o na ano apau. Maanei no hoi aole he papaia o ka poe e haiolelo ana, oiai, ua noa i na mea apau e hele aku malaila a hai ae 1 ko lakou mau manao. 0 keia no ke kahua o na aoao kalai aupuni apau e kalai ai i ko lakou mau aoao iho, a ua hana mau ia na hana maanei e like me na halekeaka. He nui na hana ku i ka aka ma keia wahi ma ka po Poaono, a iwaena oia mau mea ka hooliloia ana o ka hua moa 1 poka e hoolei aku ai maluna o ka poe e haiolelo ana. Ua kiiia aku kekahi mau hua moa o ka halekuai mea ai o ka Pake e ku nei ma ia wahl a me keia mau hua moa i hoonouia ai kekahi mea e haiolelo ana. I kinohi aole he ku o ka mea e haiolelo ana oiai ua pa aku la ka hua moa i kekahi pou o ke. kahua haiolelo, a o ka poe e kokoke ana malaila ka i oki loa na lole i na kauwo hua moa. Mahope mai ua pii aku kekahi opio iluna me ka manao e hai mai i kona mau manao. Mamua o ka puka pono ana mai o kana mau huaolelo, ua loaa aku la kona auwae i ka hua moa, ahe haukae hoi kau mai o a o. Ua okaikai ae ua kaaka la. a haalele aku la i kona wahi i ku ai no ka imi ana 1 ka mea nana oia i hana i keia hana kimopo. I kona haiia ana aku e kona mau hoaloha no na mea i hanaia, ua kapae ae oia i kela inaina a he hookahi ke keke ana o na niho.

O kekahi mea aka, ola ka haiolelo a kekahi moho e holo nei no ka wawahi balota. laia e haiolelo ana e unuhiia ana kana haiolelo e kekahi o na haiolelo oia po. I ka moho e haiolelo ana ma kana mau mea i manao ai, aia kahi unuhi olelo ke hoolalahu la i kula. Mamuli o keia ua hoalaia ae he nune nui iwaena o ka poe e hoolohe aku ana a ua hiki no ke loheia na leo maiwaena mai o na haoie i loaa ka makaukau ma ka olelo Hawaii e olelo ana: "Aole pololei kela olelo oe," "wau hiki manao unuhi pololei no " "pehea la iaia olelo no Europa, aole kela mea kamailio iike pu kela,' 'a he nui wale aku. I ka lohe ana o kekahi kanaka Hawaii i ka hoohalahala o keia mau haole, ua nee aku oia a olelo aku: "laia pololei no olelo. Olua aole ike iaia Repubalika no, a kela mea kamailio haole iaia Kuokoa no. laia ka manao kamailio aole maikai Repubalika. Kela unuhiolelo iaia Repuhalika no, aole makemake iaia kamailio inoino kela aoao iaia." I ka lohe ana o keia mau haole ua pau ae la ka laua keu ana a he hookahi ka aka Hke ana.

Mamua o ka pau ana o ka haiolelo a ua moho la, a iaia i noi ae ai i mau leo huro ekolu no Kalainaanole, ua pii aku kekahi haole me ka lala hau a haawi aku i ua moho la i keia makana, a iaia i nana pono iho ai ua Rii ae la kona inaina a huli ae la oia e alualu aku la i ka haole i fulu ai iaia a haawiia aku he mau peku mahanahana mahope ona, a haule pu wale iho la no na leo huro ekolu oiai he wa ia no ke keke o na niho.

Me he mea la aole he kahua o na hana aka i keia kau haiolelo koho balota i oi aku ka hauoli e me keia wahi. Ina i ake kekahi mea e ike e pono no e hele ae malaila i keia po Poaono iho, oiai o keia no ka wa hope loa.