Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 24, 12 June 1903 — Page 1

Page PDF (1.33 MB)

This text was transcribed by:  Paige Okamura
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE XLI. HELU 24. NUPEPA KUOKOA, IUNE 12, 1903. NA HELU APAU 2967.

 

Eueu Puapua no hoi ka Hana a ke Keiki.

-----

            Ua hoopuiwaia ke keena makai i ka @ o ka po Poalima nei i ke kani @ ana mai o ke telepone a haawi mai kekahi mea i ke kauoha e eleu aku @ makai no ke alanui Beretania ma kahi o August Dreier, no ka mea, eia kekahi kanaka ke holo hele nei ma@ me kekahi pu panapana ma kona lima.

            I ka hoea ana aku o Makaikiu Me@ ma kahi i oleloia mai ai, ua loaa aku @ e alualu ana o August Dreier me kekahi pu panapana e paa ana ma kona lima i kana keiki, a e ku ana hoi kekahi @pio ma ke alanui a e hehe ana @ aka a ke kalaiwa ame kekahi @ Hawaii maloko o ke kaa.

            Ua @ aku o McDuffle ia Dreier @ iaia no ka halewai.

            I kona ninaninauia ana aku i ke ku@ ke ala ana mai o keia kukini wa@ ona ame kona luaui ma@ ua olelo mai ola, ma ia ahi@ ua ala mai ka manao iloko ona e @ holo kaapio me kana sia, a ua @ kekahi kaapio a lawe e hoo@ ia laua.

            I ke kokoke ana aku i ke kuluaumoe, @ aku la o Dreier opio i ke ka@ kaa e hele aku no ka home o kona @ ma alanui Beretania, i ko @ hiki ana malaila, ua lele oia i la@ mai ma ka puka mahope o @ ke kii ana i mea ai na kona @ holoholo o ia po, a puka hou mai @ omole bia, hookahi kini ma@ ame kekahi hao wehe kini.

            Ia lakou i hoomaka iho ai e hoonuu i @ mea ai nei, ua puka koke mai @ o Mr. Dreier me kona lole moe po a e paa ana ma ko@a ima he pu panapana.

            I ka ike ana aku o Dreier opio i kona makuakane, ua ulu koke mai la ka ma@ kolohe iloko ona a unuhi koke ae @ i ka hao wehe kini a kau aku la i ke @ o Dreier makua. I ka ike ana mai o ka makuakane i keia mea hinuhinu, ua manao iho la oia he pu panapana, no ka mea, ua lele mai la oia i hope a hoomaka ae la e uwa. Hoomaka iho la ua wahi keiki kolohe nei e holo, a alualu mai la ka makuakane.

            I ka pau ana o ka ninaninau ana a na makai, ua hookuuia mai oia mahope no nae o kona olelo paa ana aku aole oia e hoi ana ma ka home o kona makuakane ma ia po.

            Eia nae, aole pela. I ka hora 1 o ia po, ua hiki aku la o Dreier makua ma ka halewai a olelo aku la ua hoea aku ua keiki nei ana ma ka hale ma ia po a hoohaunaele hou.

            I ka hoea hou ana aku o na keiki kolohe nei i ko lakou home, ua ike aku oia e heluhelu ana kona makuakane maluna o kona moa, ua kikeke aku oia i ka pukaaniani a i ka nana ana mai o ka makuakane, ua kau hou aku la oia i ua hao wehe kini bei ana i hoomakaukau mua ai i ka makuakane a kahea ae la e hele aku o Hope Makai nui Chillingworth e nana i kona ki ana i ka makuakane.

            No keia mea, ua manao o Dreier makua o Chillingworth kekahi i hui pu me kana keiki ma keia hana kolohe, a ua hiki ae oia ma ka halewai e hoopii i keia mau mea.

            O ka mea apiki no na'e, aole-o-Chillingworth i hele pu me keia keiki kolohe a he mau hana apiki wale no keia ma keia keiki eu nui wale.

-----

Hooleia na Laikini Bia

APONOIA NA HOOLIMALIMA AINA A NOONOOIA NA HOOKOHU.

-----

            Ma ka halawai o ka mana hooko i i malama ai i ka Poakahi nei, ma ia halawai i nonooia ai ke noi a ka Hawaiian Agriculture Co., (Hui Mahiai Hawaii) no elima makahiki hoolimalima o na aina o Moanalua a ua aponoia. Aia he aina hou ae nona ka huina eka mawaena o 2000 ame 3000, he aina ululaau nona ke kiekie mai ka 1800 a ka 2000 kapuai, i hookuuia no ka ukuhoolimalima o $100 no ka makahiki. Ma ka aoao o ka hui e pa ana oia a paa keia aina nui, a o ka waiwai nui o ka hui maluna o keia aina ululaau oia @ ka wai.

            Ua hooiaio a hoopaa iho la ka Mana Hooko i ka hoolilo aku i na hoolimalima o Lanai mai ia F. H. Heyseldon a ia CHarles Gay.

            Ua hoike ae ke Kiaaina iloko o keia halawai eia no ke hamama nei ka ipuka no ka poe noi no ka noho Luna Nui o na Hana Hou a ua hiki no ke hookomo mai mawaho ae o na inoa i hoolahaia ha mua la iho nei no ka noonoo ana.

            O ke noi laikini kuai bia ana ma na ALanui Moi ame Kamehameha IV, he kihi alanui, ma Kalihi, Honolulu, ua hooleia malalo o na kumu kupono loa.

            A o ka O. N. Clark noi laikini no ia ano hookahi no no ke kukulu ana iloko o kahi o Camarino ua hooleia ae no malalo o kekahi kumu kupono.

-----

            WAINETONA, Iune S. -- Ua hoike ae ka Papa Ola Lahui ua pau loa ka laha ana o ka ma'i bubonika ma Kapalakiko.

 

KE KAHUA KINIPOPO HOU

E HOAUIA ANA ME KA HIWAHIWA NUI E NA HUI ELKS, MAILE ILIMA, H. A. C., AME KAMEHAMEHA, I KA LA APOPO.

 

-----

Lawe i Kona Ola Ponoi iho

-----

            Ma ke kakahiaka o ka Poaha o keia pule iho nei, ua ki kekahi haole o Edward Rodney Newman ka inoa iaia iho ma ke poo a make loa.

            Ua oleloia, o ke kumu o ka hana ana o keia haole me keia, oia no kona pilikia i ke dala ma ka lawelawe oihana ana ame ka onawaliwali paha o kana wahine. Ma kekahi mau olelo hoi, ua hana ka oia i keia mea no ka inoino o kona noonoo e pili ana i keia kanawai hoohuihui laau lapaau i hooholoia iho nei e ka Ahaolelo o ka Teritori o Hawaii.

            He mea hoohuihui laau lapaau o Newman, a ma keia mau pule iho nei, ua hoao ae oia e wehe i halekuai laau lapaau nona ma ke kihi o ke Alanui Hotele ame Alanui Papu, ka halekuai kamaa mua iho nei o Kerr. Ua holomua na hana a hiki i keia pule iho nei, ua ike iho o Newman aohe i lawa pono oia i ke dala no ka hookele ana i ka hana.

            No ia kumu, ua ulu mai kona ano e, a ua hoao kona mau hoaloha e hoomalielie i kona manao uluku. Ma ka Poakolu aku ua olelo aku oia i kona mau hoaloha he makemake kona e hoolilo i kona halekuai, a ua olelo aku kona mau hoa e kali iki.

            Ma ke kakahiaka Poaha nei i ka pau ana o kana ainakakahiaka me kona ohana, ua ku ae oia mai kona noho ae a hele aku la e kii i kana pu panapana iloko o kekahi pahu lole a hele loa aku la no loko o ka lumi auau. He mau minute mahope mai lohe aku la kana wahine i ke kani o ka pu, a i kona hiki ana aku e waiho mai ana ke kane ilalo me ka pu panapana ma kona lima a ua komo kekahi poka ma kona aoao akau o kona poo. Hookahi hora mahope mai ua make loa oia.

            I ka noho ana o ka aha koronero, ua hooholo lakou ua make oia ma kona lawe ana i kona iho me kekahi pu panapana.

 

-----

Powaia e na Keiki Hawaii.

            Ma ka po Lapule nei, i kekahi Iapana o Kunaziro ka inoa e hele ana ma ke alanui Moiliili kokoke i ke kahua kinipopo hou, ua loaa aku la oia i kekahi mau keiki Hawaii he ekolu ka heluna a noi aku la iaia i ahi. Ua olelo mai oia aohe ana ahi, a ua noi mai ua kamalii nei ina aohe ana ahe e haawi aku oia i dala.

            Ua hoole no ua wahi Iapana nei i keia koi, a no ia kumu, ua lele mai la ua poe nei e pepehi i ua wahi Iapana nei, a ua eha loa ia oia i ka pau ana o na hana puuwai eleele a keia poe kolohe nui wale.

            Ua loheia mai he nui na Iapana i powaia ma keia wahi, a no keia mea, ke makaala nei na makai i keia wahi.

 

Na Hale Kau Kanawai

-----

KA LAKOU HANA NO KA HEBEDOMA.

-----

HALE O NA LUNAMAKAAINANA.

            Iune 4. -- Hoomaka koke no ka hana o ka Hale i ka manawa o ke Kakauolelo ame ke Kakaupokole iloko o ka aha hookolokolo. Na ka Senate he ui pili i ka hana no na pakui o ka bila haawaina o eono mahina. He hoike komike waiwai pili i ke noi a ke Keena o na Hana Hou no ka huina o $409.28. Aponoia ka hoike komike.

            Hoike komike kuikawa pili i ke koi a John Kalua no ka aelike paiai no ke Kahua Ma'i Lepera. He elua hoike o keia kumuhana o ka hoike hapanui e olelo ana he kupono ke koi a e pono e hookomoia i haawina iloko o ka bila a oiaio hoi ka hoike hapauuku e hoike ana i ke kumu o ka uku ole ia.

            Na Andrade he ui pili i ke kauoha a na aha hookolokolo i na paahana o ka Hale o na Lunamakaainana a maluna o keia kumuhana ka ninau i kukulu ai ka Lunahoomalu Knudsen heaha la ka hana a ka Hale e hana ai i ka manawa e lohi ai ke kakauolelo ame ke kakaupokole, a no keia ninau i loaa ai ka manao pililauia i na hoa ahaolelo i ka nana aku he mea pono na aha hookolokolo aole e komo hauhili wale iloko o ka ahaolelo.

            Ma keia manawa ua noho ae la ka Hale ma ke ano komike a noonoo i ka bila haawina o eono mahina noonooia ka itamu no ka uku ana i na kiai o ka mokupuni o Molokai i kiai ai i ka wa ma'i bubonika nona ka huina o $1020. Ma ka noonoo ana a na hoa, a ma ke noi a Kiliniwoki e kapaeia ka itamu ua hooholoia e like me ke noi. Ma keia manawa ua hookuu ke komike a hoomaha ka Hale mahope iho no nae o ke kamailio ana no na aha hookolokolo kaapuni i kauoha ai i na paahana o ka Hale.

            Ma ka manawa i noho hou ae ai ka Hale oia no ka manawa a Kealawaa i waiho aku ai he olelo hooholo no na alanui home hookuonoono o Pahoa, Puna he $1,500 a no Kamaili he $2,000 e hui aku ai me kela o ke alanui Luapele.

            Waihoia ka olelo hooholo i ke komike o Hawaii.

            Ma keia manawa ua noho hou ae la ka Hale ma ke ano komike a noonoo hou i ke koi a John Kalua no ka aelike pa'iai. Ma ka noonoo ana ua hooholoia, eia nae ua emi ka huina i ko kamua nona keia huina $1,4@10 oiai o ke koi mua he $1,520.60.

            O keia no hoi ke kumuhana hope no ka hoopau pono loa ae i na itamu. O keia malalo ka heluna nui o ka bila.

Keena Hookolokolo                $12,568.80

Keena Puuku                           7,530.35

Keena o na Hana Hou             165,@99.@

Papa Ola                                  3,745.38

Keena Papa Hoonaauao          8,589.03

Keena Loio Kuhina                 4,149.00

 

            Huina Pau                   $205,700.86

Ma ka panina o keia hana ua hookuu ke komike a hoopanee no hoi ka Hale.

 

HALE O NA LUNAMAKAAINANA.

            Iune 5. -- Ma keia la hana ua noho hoomauia ae ka Hale e ka Lunahoomalu Beckley no ka mea ua puka mai oia mai ka fiva haihai iwi mai.

            He leka na ka Senate e hoike mai ana i ka bila haawina o eono mahina i hoopaneeia ai ka noonoo ana no elua la, a ua laweia mai a noonoo ia aka ma ke noi a Keliinoi ua waihoia ke kumuhana i ke komike hui.

            Noonooia ka bila Senate helu 11 e pili ana i ke noi a ke keena auhau no ka huina o $4,000 no ka hoolawa ana i ka pokole o ka haawina o ia keena a ua pau i ka heluhelu elua ia.

            Ma keia manawa ua noho ae la ka Hale ma ke ano komike a maluna o ka bila haawina o eono mahina ka noonoo ana. Ma ka noonoo ana i ka hoike a Aylett pili i ka papa uku o ka oihana kukui uwila, iaia i waiho mai ai, ua apono ia.

            Mahope o ka hoike manao ana o ka Lunahoomalu i ka manawa i noho hou ae ai o ka Hale e pili ana i ka moolelo o ka Hale i laweia i na aha hookolokolo no ka ui ana aku ina he mea hiki ke hoihoiia mai i ka manawa kupono, ua hoala hou ia mai ke kumuhana o na ukuhana o ke Keena Hoona Aina.

            Ma keia manawa ua noonooia kekahi mau itamu pili i ko Maui ko Hilo ame na kiai o na paka ame na hale aupuni o Honolulu nei ame ko ka Pailina o na Alii. Ua waihoia kekahi i ke komike a ua hooholoia no kekahi e like me na hooponopono.

            Ma keia manawa ua noonooia na ukuhana o na paiiata a ua manao kekahi mau hoa e hooemi a o kekahi e hoomau, no ka mea o ka oihana pailaka he oihana koikoi ia ma ka hookomo ana i na moku nunui. A ina e hoolimalima ia ana i poe liilii o ka makaukau he mea ia e komo ai na moku iloko o ka pili-

(E nana ma ka aoao 6.)

-----

Ua Hookaheia ke Koko Ula.

-----

            He Poko Riko me na papalima i kihe'ahe'a i ke koko mamuli o kekahi mau palapu eha i loaa aku i kona mau papalina ua komo aku la oia iloko o Kuapapanui a hoike aku la i kona pilikia i ka oihana makai. Ma ka auina la Poaono iho nei keia hana.

            Wahi a ka hoike a ke kanaka i eha ua aluia oia e kekahi mau keiki Hawaii ma Niolopa ke kumu i loaa ai keia mau palapu maluna ona.

            Aole no i loihi loa ua hoea aku la he Poko Riko no, he wahi keiki no nae, a i kona hiki ana aku ua hoike aku la no oia i ka molelo e kakoo ana i ka moolelo a ke kanaka mua. N keia mea ua hoalaia ae la na makai a o ko lakou hanu aku la no ia ma ka meheu o ke kolohe.

            A hala kekahi manawa o ka hookolo ana, ua loaa aku la a paa ana i ka umii o ke kanawai he ekolu mau keiki Hawaii no ka hoeha, ke kumu o ko lakou hoopaaia ana iloko o Kuapapanui.

            Me he la i ka nana aku ua "olokaa ulu" "a ki papai," he kemu piliwaiwai keia mau Poko Riko me na keiki Hawaii a maluna o keia hana i ulu ae ia he hoopaapaa.

            A o ka panna o keia hoopaapaa oia ka hoolei puupuu ana a na keiki Hawaii ame keia mau Poko Riko, i panai ia aku hoi mahope o keia mau puupuu ka oi o na pahi ame ka hauna ikaika o na paukulaau ame na pohaku.

            Ma keia hakaka akea ana ua kaa aku la ka lanakila i na Hawaii a mama ana na Pko Riko i ka holo i kai o ka haewai, ua woki n nae oe ei noho ana ua wahi mau Hawaii nei iloko o ka halepaahao.

-----

Ua Emi ka Uku Kaahele ana.

-----

            Ma ka hoomaha ana o kekahi mau kula ua aneane aku e piha i ka umikumamalua o na kumukula i liuliu a kau aku maluna o ka mokuahi Sierra no ka hoomaha ana i na aina e. He huakai manawalea keia ia lakou no ka mea ua hooemiia ka uku moku no lakou wale no ka holo ana i Amerika a hoi hou mai.

            Na ka Oceanic Steamship Co., keia mau hana lokomaikai. Ma ka Poalua i holo aku ai keia poe no ka huakai mua a e hele aku ana kekahi poe a hiki i Bosetona a i Kikako hoi. No ka hele ana a hoi mai ua haawi ka hui he $110.

            Aia a ku mai ka Alameda a hiki i kona wa e holo ai oia ka la 24 o Iune nei e hoomaka hou aku ai kekahi aunana kumukula ma ia hana hookahi no. O ko lakou uku moku no hoi ua like no me ko ka poe i hala aku he $110.

 

Komo Koloheia ka Hale Noho o Kupa ma Manoa

-----

            Ma ke kakahiaka Poakahi nei, ua komo aku he elua mau Poko Riko maloko o ka home o Henry E. Cooper me ka manao e hana i kekahi mau hana aihue, a i ko laua loaa ana aku i kekahi o na keiki a Mr. Cooper, ua hopu mai laua i ua keiki nei a hoopaaia na lima ame na wawae a nakiikiiia aku i kekahi paipu maloko o ka lumi waiho lole.

            Ma ka po Poaono nei, ua haalele mai o Mr. Cooper ame kona ohana i ke taona nei a holo aku no ko lakou home hooluolu no ka manawa ma Ewa. I ke kakahiaka nui o ka Poakahi nei, ua huli hoi mai o Theodore ame Alfred Cooper, he mau wahi keiki opiopio, no ka hele ana i ke kula.

            I ko laua hiki ana aku i ka hale, ua pii loa aku o Alfred no luna, a koe iho la o Theodore iloko o ka lumi waiho buke.

            I kekahi mau minute mahope mai, ua ulu mai ka manao iloko ona e hele iwaho, a ua wehe aku la oia i ka puka o ka lumi waiho lole no ke kii ana i kona papale. Iaia i hana aku ai e like ae la me keia, ua hopuia mai la oia e elua mau kanaka a ma kana olelo he mau Poko Riko laua. Ua paa ia mai la kona mau lima mahope o ke kua a paa ia ae kona waha i hiki ole iaia ke uwa. Ua wehe ae la ua mau powa nei i ke kamaa o ua wahi keiki nei, lawe ae la i ke kaula @ a nakiikii ae la i na lima ame na wawae. Kukukuia ae la iluna a nakiikiiia aku la na wawae i ke kua o kekahi noho, a o na lima hoi, i kekahi paipu wai komo ka powa ma kahi o H. E. Cooper -- hao a hoopihaia iho la ka waha me ka pepa a nakiikiiia me ka hainaka i mea e hiki ol ai ke uwa ae.

            I ka pau ana o keia mau hana, ua hoomaka iho la ua mau kolohe nei e holo me ka loaa ole o ka manawa e lawe ai i kekahi mau pono oloko o ka hale.

            He ekolu paha hora o ka paa ana o ua wahi keiki nei, a ke manao mai nei kona hoahanau ame ke Kepani hana ua hele oia. Ua hooikaika ua wahi keiki nei e hemo oia, ame ka hooikaika ana me kona mau kuli, ua hemo ka hainaka ame ka pepa i hoopihaia ai kona waha a i ka hemo ana, ua uwa ae la oia lohe ka poe hana a ua kiiia mai oia e hookuu.

            He umikumamakolu ka nui o na makahiki o keia keiki, a ua maopopo pono loa iaia ke ano o na mea nana oia i kolohe. I kona hahai ana i na ano o na Poko Riko nana oia i powa, ua hele huli aku na Makaikiu McDuffle ame Ranear ma Kakaako, a ma ia po iho, ua hopu aku laua i kekahi Poko Riko o Melandrez ka inoa. Ke hoopaaia nei oia a loaa ka manawa kupono ia Cooper opio e hele mai ai e nana iaia. Ua hoole oia aole loa oia i hana i kekahi mea e like me ka mea i hoikeia ae nei.

 

-----

Ua Anaanaia ma o ka Pula.

-----

            Ma keia kau hookolokolo kaapuni o Maui, e noho mai ana o Lunakanawai  Kaapuni Kalua e hoolohe i ka hihia o Neau he wahi luahine i hoopiiia no ka lawelawe i na hana kahuna. Ua oleloia he akamai keia wahi luahine i ke anaana, ua hookolokoloia oia ma ka Aha Apana no keia hewa a ua hoopa'iia.

            Ua oleloia ae, ua make elua kanaka makuakane ame ke keiki, i ka pule anaana a ua wahi wahine nei, a i ka hoomaka ana mai e kau ka ma'i maluna o ka makuakane, ua kiiia aku la o Neau e hele mai e lapaau. Kalua na puaa, kupa na moa, inu na apu awa, eia nae, hele loa iho la ua kanaka nei i ka launa ole a make. Hala ka makuakane, loaa ke keiki a hala pu no ma ia aia hookahi.

            I ka manawa i kukulu hookolokolo ia ai ua wahine nei ma ka Aha Apana, ua olelo mai oia mai oia no paha keia mau kanaka iaia, aka, no ke koikoi o ko laua mau haia ame na hewa, aohe e ola. Ua olelo hou mai no hoi ua wahi luahine nei, o ka hewa nui o keia mau kanaka i make ai, oia ka pepehi ana a make ka popoki milimili a kana moopuna wahine, a no ia hewa, aohe he hiki ke kalaia.

-----

            Ua loheia mai ua hookomoia aku kekahi olelo hooholo iloko o ka Ahaolelo Iapana e ku-e ana i ka pauku laikini kalaiwa kaa o ke kanawai kalana i hooholo ia iho nei maanei, ka pauku e papa ana aole e aeia ka poe ike ole i ka olelo Beritania e kalaiwa kaapio.

-----

            WASINETONA, Iune @. -- Ua olelo mai o Rusia e hookaawale aku ana oia mai Manakuria aku iloko o ka mahina o Sepatemaba.