Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 53, 30 December 1904 — Page 4

Page PDF (1.45 MB)

This text was transcribed by:  Paka Westin
This work is dedicated to:  Awaiaulu

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, DEKEMABA 30, 1904.

 

mea i makemake ai; aka nae ina he mea hewa ole keia, e pono no wau e ike aku iaia.  Malia paha aole nona ponoi kona me i hana hewa mai ai, a e hoomaikaiia ka inoa o alahe ame Kana Kaula ina he mea i kulike aku me ko keia Kristiano kulana e hoohuliia mai ana iloko o ka manao ana nona.  Pehea e ae ana anei oe ia'u e hele aku e ike aiai?"

      "He oiaio, aole e hiki ia'u ke hoole aku i kau noi, e ka makua."

      "Ke mahalo aku nei wau ia oe, e ka lunapaahao."

      "E haawi mai i kou lima a na'u oe e alakai aku."

      "Aole.  E hele aku oe mamua a na'u no e hahai aku mahope ou.  Aole i palupalu ko'u mau lala mamuli o ka nui ana o na la. eia nae ke kau koikoi mai nei na haawina o ka manawa maluna o'u."

      Nana iho la o Terika me kona mau maka oluolu i ka kanaka o ko lakou akua, a huli ae la oia i kekahi paanipuka nui a paa maoli a wehe ae la a kono mai la i ka malihini e komo aku iloko a e hahai aku hoi iaia.

      "Mai hea mai la i hele mai ai keia Karisiano iloko nei?" i ninau aku ai ke kahuna iaia e hahai ana mahope o ka lunapaahao, a e pii malie ana hoi iluna o kekahi alanuipii.

      "Mai Leona mai." i panai aku ai o Terika.

      "A owai kona inoa?"

      "O Kale, Kauna o Valedolika, kona inoa."

      "He inoa hanohano ka kona.  He koa io anei oia e like me ka''u i lohe wale ai nona?"

      "He kanaka koa lua ole oia e kuopono olle ai e hele laelae mau ma Garanada nei.  O keia ka puka o kona lumi.  E komo aku oe iloko, a e kii mai no wau i ka manawa e lawa kupono ai ka loihi o ka manawa nou e noho ai iloko."

      "Wehe aku la o terika i ka puka iaia i hoopuka ae ai a na olelo a kana i ke ae nei. a kiei aku la oia iloko, a pani hou aku la oia i ka puka i ka manawa i komo aku ai ke kahuna iloko o ka lumi.

      Nana wale ae la no na maka o kale i keia malihini i kipa aku e ike iaia.

      "E hoomaikaia mai o Alahe ia oe, e Sir Naita."  wahi a ua kahuna la i pane aku ai.

      "Ae; e hoopakele ae ia oe mai ka pohai mai o kapoe e manaioi ile ana a i kela aina la'i ma o.  E a'o aku no wau i na mea e pili ana i ko makou Kaula Hemolele loa."

      "E hoopau ae i kou kamailio ana, e ka elemakule.  E haalele mai oe ia'u a e hele aku oe no kau hana," whai a naita i pane aku ai, a noho hou iho la oia iluna o kona noho.  "aole o'u makemake i kou hoomana.  Ua lawa ko'u ike no ia mea e hookomo mai ai i ka hoowahawaha ana iloko o'u makemake ia mea."

      "Ua puka mai kena mau olelo me ke koa lua ole.  Sana dominika, Sir Kale, ua hoopuka mai la oe i ka olelo maikai."

      "Pidero!"  i hooho ae ai o Kale, me kona ku pu ana ae mailuna ae o kona noho a i kona puuwai hoi e pana kapalili ana.

      "O Pidero Bamaabino keia, a i makaukau hoi e hookauwa aku nau," i panai aku ai ko Kale ukali, iaia i ku pololei ae ai iluna a nee aku la imua me ka hikiwawe.

      "E hoomaikai mai ke Akua ia oe!  Mai puili aku wau ia oe iloko o ko'u poli aka nae ke ike mai la no oe he mea hiki ole ia'u ke hana aku pela me keia kulana e kau nei maluna o'u.  Ua kuhihewa aku wau ia oe e Pidero, no ka mea ua koho aku wau ia oe he hoohewale ia oe i haalele mai ai ia'u."

       "aole, aole loa--aole loa he hoohewale iloko o Pidero Bamabino.  Ua maopopo ia'u ke kulana e waiho maai ana imua o kauu i kela mamawa, a ua maopopo no hoi ia'u e lilo ana wau i mea nou e pono ai, a ke ike mai la oe ia'u imua o kou alo."

      "ke ike maopopo aku nei wau ia mea i keia manawa.  Aka o kena hoonalonalo ou, e kuu hoaloha maikai, pehea la ia i loaa mai ai ia oe, he hoololi ana i kou kulana koa?"

      "O keia lole--leia umiumi--keia kookoo hoi, ame ka pena ana i ko'u helehelena oia ka mea nana i hoanoe ae ia'u.  Aka aole keia o ka manawa e hoopaau waale ai ma ke kualehelehe ana.  E kupono ana keia mau mea aapau ia oe."

      Kupono ia'u, e Pidero?"

      "Ae; a eia no hoi me a'u ke pena e hoolilo aku ai i kou helehelena a noho pono ka lualuaina."

      "Alaila, o kou manao, i hele mai nei oe e hoomahuka aku ia'u mai keia whai aku a e noho oe m ko'u wahi?"

      "Oia maoli no ko'u manao o ka hele ana mai nei, a aole no kekahi kumu e ae.  E pono oe e mahuka a e anoho au ma kou wahi."

      "Aole e Pidero.  Aole e hiki ia'u ke hana pela."

      "Aka e pono oe ke hana pela,"  wahi hou a Pidero.

      "Ua hooweliweli mai lakou ia'u pela, aka ke manaoio nei wau aole lakou e aa e hana ia mea."

       "A mai hoohikileleia kou noonoo no ia mea he make, no ka mea ua ike maopopo wau e aa ana ko lakou manao e lawe i kou ola, a''u hoi e manao nei i ko lakou hooholo i ka la e hookoia ai ia hana aole no hoi e loihi loa.  He nui na mamawa au i haawi kauoha ai ia'u a he hoolohe no hoi ka''u, aka i keia manawa e haawi kauoha aku ana wau ia a e hoolohe oe e pono ai."

       "E manao anei oe e Pidero,"  wahi a Kale o Leona i pane aku aai, "he hana kanakanakua ia a kekahi kanaka e hana ai iwaena o na kanaka maikai o ka hookuu ana ia'u iho a e make oe ma ko'u wahi?"  Heaha la ka;u e pane ai no;u iho no ko'u hohewale--oia hoi, no ko'u maka'u i ka make i holo ai au, aau hoi i komo wiwoole mai ai a make iho la no'u?"

       "Aole, aole; aole lakou e pepehi ia'u.   Aole o'u maka'u i ka make; aka aole au e make ke haalele mai oe ia'u iloko nei owau hookahi, no ka mea aole owau ka lakou mea e makemake nei a e imi nei e pepehi."

      "Eia nae, aole e nele ko lakou hoomainoino mai ia oe ke loaa mai oe ia lakou iloko nei."

      "Aole lakou e hana mai ia'u pela.   Na'u e a'i aku ia lakou i moolelo hoolele hauli ma ka hoike aku ia lakaou--nau wau i hana mai pela; oiai hoi, na hele wale mai no wau e hoike aku i ko'u aloha hope loa ia oe, a nau hoi i hoopaa mai ia'u iloko nei e make ma kou wahi.  Alaila e ike auanei oi i ko lakou huhu ino loa maluna ou aole hoi maluna o'u.  ke ike mai la anei oe i ko'u manao?"

      "He moolelo hoolele hauli io no kela au," wahi a ka naita opio.

       "Alaila e hoike hou aku no wau i kekahi mea okoa ae.  E hoike aku no wau ia lakou, oia hoi, maluna o'u ko ka moi iini e pepehi aka aia maluna ou, a no kou ike ana pela ua powa mai oe ia'u ma ka hoonoho ana ia'u iloko nei i mahuka ai oe a pakele mai ka make maai i silaia."

      "Ke hoole nei au aole e mahuka aku mai keia wahi aku," wahi hou a kaa naita opio.

      "E kuu haku e hoomanao i kau lede opio ame kou poe hoaloha o Leona ame Kasetila; e hoomanao i ka luahine au e kakpa mau ia he mama nou, ame kela mau maka olino o ka wiwoole like loa me oe e noho mai la i hope au hoi i kapa mau ai he hoahauau; a e hoomanao no hoi i-----------."

      "Uwoki oe e Pidiro," wahi a Kale i pane kahamaha aku ai.

      "A mai poino iki oe i ka hoomanao ana i ka wahine opio i lilo ai i lede nau a na Mahomeda i ahai ai mai ou aku," wahi hou a Pidiro i hoomau aku ai me he la aole oia i lohe i ka pane a kona haku.

      "Aole i nalowale loa e kuu haku.  I keia manawa aole oia i ike aku i na maka o ka moi oiai aole oia i laweia ilaila e ike mai ai ka moi," wahi a Pidiro i wehewehe aku ai.  "Eia nae ka mea i maopopo ia'u oia kona laweia aku imua ona ina e mau ana kou noho ana iloko nei--a heaha ana la na hana e hauaia mai ai maluna ona aole i maopopo ia'u."

(Aole i pau.)

 

RUSSIA A ME IAPANA

 

--: MA KE :--

 

Kahua En@e@ a o ke Kaua

 

Kakauia e Bernard H. Kelekolio.

 

KULAKA IAPANA I KE KAUA--HOOUNA OIA I KANA MAU KEIKI WIWO'OLE MALUNA O KE KAHUA KAUA--ULUPAIA NA AUMOKUKAUA O RUSIA MA KE AWA O POTO ATA.

 

______

 

      Mahope o ka malamaia ana o keia kaua moana mawaena o na aumokukaua elua he mea oiaio ua hoi hou mai la ka maluhia o Poto Ata e like me manua.

      Nolaila e ka makamaka heluhelu e huli ae hoi kaua a nana aku i na pualikoa kaulana o Iapana e na'i mai la i ke Kai Melemele. me ka manaolana hoi iloko o ko lakou mau puuwai pakahi e hehi ana lakou i ka lepo aloha o Korea ame Manekeuia a paio aku i na koa lilikua o ke Aupuni Nui o rusia.  He mea oiaio i ka la 25 o ka malama o Aperila, 1904, ua haalele aku la ka mokuahi Kinshiu Maru i ke awa kaulana o Kinonoseki no ke awa o Kenesana9Genson) ma ka aina malie o ke kakahiaka, Korea.  Maluna o ka oneki o keia Kinshiu Maru e halihali ana oia i ka pualikoa helewawae kaulana o ka Puali Kanakolu-kumamahiku o ka Puali  Eiwa, a iaia e hookokkoke ana mawaho ae o ke kai o Hongyongdo, Korea, ua halawai aku la oia (mokuahi Kinshiu Maru) me kakahi mau mokukaua holomama Risa ame elua mau mokukaua topido ma ka hora umi-umamakahi me umi minute o ia po hookahi, oia hoi ka la 25 o ka mahina o Aperila.  O ka "mokukaua holomama rossia" ua hookokoke mai ia oia i ka mokuahi Kiushiu Maru i kela manawa.

      Oiai u maopopo iho la i ke kapena o ka mokuahi Kinsiu Maru ame ke alii o keia pualikoa kaulana o ka puali kanakollu-kumamahiku o ka  Puali Eiwa, aohe wahi o lakou e pakele ai, ua kau aku la ke kapena ame ke alii nui o keia pualikoa maluna o kekahi waapa a hoe aku la no ka mokukaua Rossia e ku mai ana, no ka malama ana i kekahi mau kukaiolelo ana me ka kapena o keia mokukaua e pili ana hoi i ke ano ame ke kulana o ka haawi pio ana.

      I ka oea an aku o ke kapena o keia mokuahi halihali koa ame ke alii o na pualikoa maluna o ka mokukaua rossia, he mea oiaio ua paa mai la laua i ka hopuia, a hoopaaia aku la iloko o kekahi rumi, malalo o ka oneki.  I keia manawa ua huki ae la keia mokukaua Rusia i ka hae hoailona e hoike ana i ka mokuahi Kinshiu Maru he hookaho ona hora e noonoo ai no ka haawi pio ana, aka o keia pualikoa kaulana aole loa lakou i ae e haawi pio, malalo hoi o ke kauoha o ko lakou Alii.  I ka hala ana o ka hora umi-kumamakahi ame kanakolu minute, ua hookuu mai la ua mokukaua rossia nei i kekahi topido me ka manaolana hoi e hoopino aku i keia mokuahi ame na koa, aka ua holo kakakahi aku la ke topido a aole hoi i ku mai ka moku.

      I ka hoomaopopo ana o na koa i keia mau hana lokoino a keia mokukaua Rusia, ua laina ae la keia pualikoa maluna o ka oneki o ko lakou moku, a ki ppualu aku i keia mau mokukaua me ka lakou mau pu raifela.  he hookahi hora a oie ka malamaia ana o keia kaua hahana mawaena o ka mokukaua ame keia mokuahi, o ka mokukaua e hoolei pau mai ana i ko lakou mau pu kani alapine maluna o keia mokuahi, oiai hoi na loaa Iapana ma kekahi aoao e hoolei pau ana i ka lakou mau poka raifela maluna o keia paauku kila nui, a aueane no e piha elua hora o ka malamaia ana o keia kaua, ua loaa pono mai ia ka mokuahi Kinshiu Maru i kakahi topido a maweheia ae la ilooko o elua apana.  I keia mokuahi Kinshiu Maru e piholo ana, ua mau mai no na koa Iapana i ke ki ana, a hiki i ka mamawa o ka nalu ame ke kai i popoi iho ai maluna o lakou, a o ka pau ae la no ia.

      O kekahi mau kela oiai e malamaia ana ke kaua, ua kau aku lakou maluna o ka waapa, a he mau la ko lakou hoomamawanui ana iwaho o ka moana e paialewa ia ana hoi e na nalu nunui o ia moana uli ua pae aku la lakou iuka o ka aina a o ka hope loa no hoi, ua hoea loa aku la lakou i ke kulanakauhale o Kobe.  I ka lohe ana o iapana uuku ua halawai aku kana mau keiki koa aloha me ka enemi iwaho o ka moana, ua paio kau hoi me lakou a hiki i ka mamawa i piholo ai ko lakou moku a popoi hoi ke kai maluna o lakou, ua hoopihaia aku na makaianana o Dai Nippon me ke kaumaha, a i ka manawa hookahi no hoi ua hoopihaia kau keia mokuahi aole lakou i minamina i ko lakou oia a mahope o ke aloha i ka aina makuahine i hooweliweliia e ka Bea Huluhulu Hapuku Aina, ua paio aku lakou a hoea i ka manawa a ka "Nalu ame ke kai kupikipiki-o o ia moana i lawe haakei ae ai i ko lakou mana, ame ka Menemene Ole i keia mau keiki wowo ole o Iaapana, ua popoi iho  la ia lakou a lumaia aku la ia lakou ilalo o kona papaku.

      Maanei e kauoha ae au i ka'u makapeni e ui ae i keia ninau.  "Heaha la ka mea i kauoha ole mai ai na Mana Lani i keia mananwa o ka pilikia e hamau na Ale ame na kai kupikipiki-o i ko lakou mana," a aole hoi e hoopilikia aku i ke ola o na keiki o dai Nippon i paio iho nei me na mokukaua Rusia me ka lakou mau pu raifela?

 

KAUA MA KA PO ME KA MALAMALAMA O KE KUKUI UWILA HOOLELE MA POTO ATA.

Ko Iapana Pualikoa helewawae e nee ana imua no ka pupupuhale o Sin-Shi.

 

      Aole anei i hiki ia oe e na Lan i ka manawa e piholo ana keia mokuahi Kinshiu Maru ke kaohi mai hoi i ka mana ame ka ikaika o ia mau kai ou mai ka lumaai ana aku ia lakou.  Aka, o kou makemake ke hanaia.

      He mea paakiki loa i kekahi kanaka a mau kanaka no paha ke imi a noii iloko o ka moolelo kaua o na aupuni like ole o ke ao ne mai kinohi loa mai, a hoohalikelike aku me keia a kaua i heluhelu iho la.  Hoopuniia iho la keia mokuahi Kinshiiu Maru e ekolu mau mokukaua risua holomama ame elua mau mokukaua topido a kauohaia mai la e haawi pio.  aohe alahele e ae e uhaiaholo ai no ka hoopakele ana ia lakou iho a o ka haawi ppio wale mai no, oi loa aku aaohe pukuniahi a aohe no hoi mau pale kila maluna o ka oneki o ka lakou moku.  O keia moku he wahi moku e like me Hongkong Maru ma ke halihali ukana ka hana, a ahe mea oiaio ina keia moku, he moku malalo o ka hae o kekahi aupuni ae, ina ua haawi pio koke aku la no.  I ka hoomaka ana o ke kaua i ka mahina o Feberuari, ua halawai aku kekahi mau okukaua Iapana me eono maau mokuahi amae mokukalepa e welo ana i ka hae kahape'a o rusia, a i ka manawa i kauoha aku aai kiea mokukaua Iapana e haawi pio mai he mea oiaio ua hooko mai no lakou pela,  He mea oiaio no hoi, ina i ae keia mokuahi kinshiu Maru ame na pualikoa helewawae malluna ona e haawi pio malalo o ke kanoha a na mokukaua Rusia, aole loa ia he mea e inoino ai ka inoa kaulana o Iapana.  Aka e like me na koa  Ekolu haneri ma ke ala nuku o  Kemapole e ku-e ana i ka huina nui hewahewa o kanalima kaukani koa Roma pela no keia mau keiki a Nippon i lainaa aku ai maluna o ka oneki o ko lakou moku a ku kilakila aka la me na pu raifela iloko o ko lakou lima, na makaukau no ka paio ana i ka paio maikai me ka enemi nana i hooweliweli aku hoi i ka nohona maluhia o ko lakou aina makuahine.

      Nui na koa Kepani i haaule iho maluna o ka oneki i na poka a na mokukaua, aka aole lakou i haawi pio aku a hoea wale no k ka manawa a ke kai i popoi iho ai maluna o lakou.

      Ina iho la o keia ke kulana koa o na keiki hiwahiwa a Daai Nippon e hoouna nei imua o na piliua o Rusia he mea paakiki ia Rusia ke lanakila maluna o lakou.  E lanakila ana anei o Rusia maluna o Iaipana?

      Aole loa i hiki i keia aupuni nui o Rusia ke lanakika malunan o Iapana oiai e koe hookahi ana kekahi Kepani i hiki ke hapai i kan pu a huki hoi i kona kiko; aole loa o Rusia e lanakila maluna o Iapana a make kona kanaka hope loa, a poau hoi ke kokko iloko o ke kino o kana maau keiki, lanakila!  lanakila rusia!  Aole, aole loa.  aole loa e haulepio kakahi Lahui kauaka ina iho pela ka wowo a me ka maka'u ole o kona mau pualikoa, oi loa aku kona mau kela e na'i la i na kai kawahawaha o Poto Aata mae na kai hanupanupa o ke Kai Melemele.

      E like me ka'u i hoike mua ai ma na helu i hala na hoopuehu liilii ia aku na likoana kaua o Rusia ma ke kaua i malamaia ma ka muliwai Ialu a he mea maikai ia kaua e ka hoaloha e alawa ae a nana pu aku hoi kaua i na keikikane o laua, nawai ana la ka lanakila, a owai ana la o laua ke keikikane oiaio.  He mea hewa ole ke olelo ae e like hoi me ka hoike a ka elemakule hoomanawanui a kaua, Generala Kuroki, ua malamaia keia kaua no elima la, a iloko o keia Elima la ua hamau aku o Generala Kuroki i na leo pukuniahi o na Likiona Kaua o Rusia ma kela kapa hoi o ka Miliwai ialu, a i mea e hooiaio mai ai ia kaua ua lanakila haaheo io ko Iapana pualikoa ma keia hoouka kaua aiana mua loa i malamaa, ke wehe nei au i ke po-i o ka tlelgalama a Generala Kuroki i hoike mai ai i ke Keena Kaua ma ke kulanakauhale o Tokio.

   KAHUA HOOLULU MA KA MULIWAI IALU, Mei 2.--ua hoao aku na pualikoa malalo o'u e a'e aku ma kela aoao o ka muliwai Ialu, aka na ku-e ikaika mai na Rukini.  Mahope o ka malamaia ana o kekahi paio hahana mawaena o na Rukini ame ko'u mau pualikoa no Elima la, ua papani aku au i na leo pukuniahi o na Rkini a paa, a ma ke lele kaua ana aku o na pualikoa helewawae, ua hoopuehu liilii ia aku na Rkini maai ke kahua aku o Chintieneheng ame Anatung, kahi hoi o na likona Rukini e paa ana me k lakou ikaika apau.

      He ehiku haneri ame kanaiwa-kumamawalu ka nui o ko makou make ame na koa i hoehaia, oiai ma ka aoao o na pualikoa Rusia, he eha kaukani a oi ka nui o ko lkaou make ame na koa i hoehaia.  Ua lilo pio mai malalo o makou he iwakakua-kumamawalu pukuniahi kani alapine, eh haneri pu raifela ame na lako kana e ae.  ua lilo pio pu mai malalo o makou he iwakalua mau aliikoa Rukini, ame kekahi mau haneri koa.  O na  Generala Rusia Kaka'ika (Zassaliteh) ame Katoliniki(Castolinsku) ua hoeha kuohonu ia kau laua.

      Eia makou ke paa nei i ka muliwai me kona mau lala, I keia mea hou hoolele hauli a hanohano no hoi ma ka aoao o Iapana i alweia aku ai a lohe ke Keena Kaua o rusia, ua hookaaumahaia aku ka Emepera mamuli o ka lanakila keikie i hekau iho maluna o na man alaua o Generala Kuroki, ao o ka oi loa aku o ka lilo pio anaia Genreala Kuroki na pukuniahi kani alapine he iwakakua-kumamawalu ame na heluna koa o elua haneri a oi me kakahi mau Generala i hoehaia maluna o ke kahua Kaua.  Mamuli o ka lanakila ole ana o na pualikoa Rusia maluna o na pualikoa Generala Kuroki ua hookauia iho la maluna o ka hokua o Genrala Kaklika ka hoopa'i o ka haulepio ana o ka mana kaua aina o Rusia a lilopio hoi ua pukuniahi i hoike mua ia ae Nei.  He mea oiaoio o ka lanakika i papahia iho la maluna o ka Elemakule Generala Kuroki, ua hoohauoli aku ia i na makaainana o Nippon, a u malamaia iho la ma ke kulanakauhale o Tokio i kela po kekahi ka'i ipukukui nui e na makaainana, mamuli o ka lanakila haaheo o Generala Kuroki.

(Aole i pau.)