Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 10, 10 March 1905 — Page 3

Page PDF (1.27 MB)

This text was transcribed by:  Iasona Ellinwood
This work is dedicated to:  Nā hanauna e hiki mai ana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KALE O LEONA.

Ka Naita Puuwai

Hao Wiwoole - - - -

KA HOOPAKELE O KE KAIKAMAHINE ALII I LAWE MALUIA.

MOKUNA XXIII.

ILOKO O KE KEENA PAAHAO POOKANAKA.

            "Ae," wahi a kekahi o laua.

            "Alaila e paa pu i ka olua mau pahikaua a e hele aku ilaila." @ ke kauoha a ka moi no ka lawe koke i kona ola ame ko kona @ a e pepehi aku a make loa me ka hakalia ole no hoi ka hana @ ai i ike nui ole laua i ka eha."

            "A o ko laua mau kino?"

            "Hoolei iloko o ka lua," wahi a ka lunapaahao.

            Alaila liuliu ae la na kanaka hooko hana a hele aku la ma ka @ kakau ana na pahikaua a lawe mai la he elua mau pahikaua @ i hookaawale ia no ke okipoo a hele aku la no hoi laua no ka @ ana i ka hana i waihoia aku e hana.

            Aia na paahao kristiano ma ko laua mau wahi ponoi i hoo- @ ai me na kaulahao i hauhoaia ma ko laua nui kino. Aia no @ pouli ke aakipaa la iloko o ko laua keena paahao a aole no @ lana noonoo ae no ka hiamoe no ka mea he maka-ala loa laua.

            "Hamau," wahi a Pidero i hawanawana aku ai i kona haku," @ kekahi mea ke hele mai nei."

            "Owau no kahi e lohe la," i pane aku ai o Kale o Leona.

            "Heaha ka manao o keia hele ana o ka po?" i ninau aku ai o @

            "E ike ana no kaua i ka hana o ka hele ana mai."

            Aia la, ua hiki mai la ma ka puka o kaua a eia ke wili mai nei @heoheo," i hooho ae ai o Pidero.

            "Pela," wahi a Kale. "E hoomakaukau oe i kou mau kaula- @ Pidero a ina he mau kanaka keia e hele mai ana e pepehi ma- @ kaua, he hana paakiki no ia ia laua o ka lawe ana i ko kaua @

            "Ua makaukau wau e kuu haku," wahi a Pidero, "a e nana @ hoi oe i ke kaawale ae o na mea hoohihia mai kou mau @ i malaelae ai kou kahua no ka paio aku."

            Aole no hoi i liuliu o ka nakeke ana mai o ka wehe ana ia o ka @ hamama ae la ke panipuka elua a o ana ka malamalama o @ maluna pono o na paahao e kuku aku ana. I ka manawa @ ua ike aku la o Kale he elua mau kanaka i makaukau me @kaua a koho wale aku la no oia i ka laua hana o ka hele ana @

            "Iawai olua e imi nei?" i ninau koke aku ai o Kale o Leona i @aka i kukulu iho ai i ke kukui ma ka papahele kokoke loa i @ puka.

            Makehewa olua e ninau mai i kekahi ninau," wahi a ua ka- @ kukui nei.

            @ ku aku i hope," wahi a Kale i leo nui aku ai a e hoakaka @ olua hana o ka hele ana mai nei. "Ua lele koke ae la no @ Kale mai kahi ana i ku mua ai a kahi kaawale me kona ka @ i kona limaakau ma kona poohiwi hema a aole no hoi i ike @ ka hooponoponoia ana o na kaulahao i hauhoaia ai na paa- @

            "Mai manao olua he mea ia no maua e maka'u ai," wahi a ua @ limakoko nei, "oiai ua hele mai nei maua e hoopau ae i ka @ i kau mau ai maluna o olua ma ka lawe ana i ko olua ola. @ hookuu iho i na lima ilalo a e noho pono iho i ole ai e nui @ a ike nui olua i ka eha mamua o ka make loa ana."

            @ hoolohe aku no o Kale o Leona i ke kauoha a ke kanaka @ makaukau me kana pahikaua iloko o kona lima no ka hoo- @ a kuu hapa iho la oia i kona mau lima ma kona mau aoao @ na kaulahao, a i ke kanaka i enehe mai ai imua ame @ pu ana ae i kana pahikaua no ke oki ana i ke poo o Kale, @ ua hili koke aku la o Kale i ke poo o ua kanaka la me ke @ me ka ikaika nui a waiho ana ua kanaka okipoo nei ilalo o @hele me ke pipi make la, ka waiho oni ole.

            @ manawa hookahi no hoi i lele aku ai o Pidero maluna o @ na kanaka okipoo ma ka hili ana no hoi me kana kaulahao, @ aole i loaa aku kona poo oiai ke kaulahao i haule iho ai ma- @ ka poohiwi o ka Mahomeda, a no ka nui loa o ka eha i kau @una ona ua uwe leo nui ae la ua kanaka okipoo nei a mama @ holo iwaho o ke keena paahao.

            @uli o keia mau hana i loaa aku ai ka ipukukui a oia pu no @ i kahuli aku ke kumu o kona pio ana a uhi koke iho la ka @ loko holookoa a hahapoele lakou apau. Ua lohe aku no na @ ke koekoele o na wawae o ka lua o na kanaka okipoo e @ iwaho, eia nae aia no me laua ka noonoo maopopo i ka @ make o kekahi o laua.

            E mahuka anei kaua?" wahi a Pidero.

            Aole, aole i keia manawa."

            E pono i keia manawa," wahi hou a Pidero," oiai ua hamama @ no kaua."

            Aka e— —"

            Make ana kaua ina e ululohi hou iho iloko nei," wahi a Pi- @ahamaha aku ai i kona haku. "Mai hoohakalia, aka e hahai @ hope o'u."

            Aole no hoi i hooka'ulua iho o Kale aka liuliu koke ae la a o @ aku la no hoi ia o na paahao iwaho o ka luapaahao.

            @nei kaua," wahi a Pidero. "Ua hoomanao no wau i ke @ puka ai iwaho ma ka manawa o kaua i laweia mai ai @ O keia alanui e moe ana a hiki i ke keena o ka lunapaa- @ he mea pono ia kaua e paio limaikaika aku me ka poe e hui @ mai ana ia kaua."

            Aole no hoi i pau pono ka Pidero olelo ana ua loaa koke mai la @ ka malamalama o kekahi lamalama i olino mai ai iloko o ka @ a ike aku la laua i kekahi heluna kanaka e alakaiia ana e ka @hao Terika e nee mai ana imua.

            Malaila aku e ku ai," i hooho leo nui mai ai ka lunapaahao, @ he make mai ko mua. E hoi aku i ko olua keena paahao."

            E hookuu mai ia maua," wahi a Kale i pane aku ai. "No ka @ maopopo mua ia maua ka oukou hana o ka hele ana mai @ paio aku ana no maua no ko maua palekana me ka haawipio @

            I olelo hoi ka'u me oe e ka naita," i ui mai ai ka lunapaahao.

            Aole i keia manawa," wahi a ka naita. "E hookaawale ae i ke @

            He kanaka kino ikaika o Terika a aohe ona manao kuha'u i ka @ ka limaikaika e like iho la me keia, a ma keia hui ana nae me @ ua ano kuha'u iki oia no ke ku ana imua o ka naita kristia- @

            He mea pono e haawipio e ka naita," i ui hou aku ai ka lunapaahao.

            Aole hookahi. E like me ka loihi e noho ai ke ola iloko o kuu @ pela ko'u pale ana no'u iho," wahi a Kale me ka leo ko'iko'i, @ manawa i noonoo ae ai oia i ka olelo a kona ukali no ka hiki @ elua kanaka e komo ai iloko o ka lumipaahao o laua no ka @ o ka puka i kupono wale no i ke kanaka hookahi he haawina @ lanakila ma ko laua aoao.

            Alaila hoomaopopo iho la ka lunapaahao i ka waiwai ole o ka @ olelo no ka mea ua ike koke iho la no oia i ka paa o ka ma- @ ka naita no ka paio ana, a hooholo iho la no hoi oia e hana @ pela. Ua kauoha ae la ua lunapaahao nei i kona poe kanaka he @ ko lakou nui no ka nee ana imua a o ka hoomaka iho la no ia o @ a oiai he holo haiki ia a ma na aoao e ku ana na paia paa o ka holo o ke ala hoi e hiki aku ai i ka luapaahao a e hemo ai no hoi i waho ina e hele ilaila.

            Me ka hakalia ole ame ka maka'u ole i ka nui o kela aoao ua owili ae la o Kale o Leona i kana pahikaua, oia hoi ka pahikaua okipoo o ke kanaka okipoo e waiho a-make la iloko o ka lumipaahao ana hoi i paa pu mai ai, a ua lilo koke ae la keia owili ana o ka naita opio i kana pahikaua i mea nana i hookau nui aku i ka weli nui iloko o na enemi, mamuli o ko lakou lohe nui i ke akamai ame ka laeoo a lehia o keia naita ma ke kakapahi.

            Aka ua lele mai la no kekahi o na kanaka o ka lunapaahao oiai ua emi aku la oia i hope ma ke ano he alakai a hookuu mai la i kekahi o na kanaka ona e kaua pu me ka naita, a oiai he hookahi wale no kanaka e hiki pono ai ke paio, a he hana maalahi loa hoi ia ma ko Kale aoao o ka haawi ana aku i ka winiwini oi o kana pahikaua a waiho eha ana ke kanaka ilalo o ka papahele o ka holo a loaa iho la kekahi keakea no ka hiki pono ole i ka poe o ka halepaahao no ka paio mai i na paahao.

            Emoole no hoi ku hou ana kekahi o na lunapaahao a hoomaka hou no ke kaua, a e like no me ka haule eha ana o ke koa mua pela no i uhai aku ai ka lua o na hoa paio o Kale iluna o ka papahele. Hookahi mea i hoopaaia iloko o ka puuwai o ka naita oia no ka paio hoea wale ana no i ka poe e lele mai ana e paio iaia, oiai ua ike e oia nana ana ka ai ma na paio ana apau ma na wahi haiki e like iho la me keia holo.

            Ma ka haule ana o elua kanaka o ka lunapaahao ua ike koke oia i kona palupalu ma ka limaikaika a i ke kolu o kona kauoha ana i ke kolu o kona mau kanaka, a oia no hoi ka wa i lele mai ai o ke kolu o na koa me ke ano kanalua no iloko o kona uhane no ka hui kino ana me ka naita kristiano, aia hoi, ua hoopuiwa loa ia ae la lakou i ka lohe ana i ka leo nui ana mai o kekahi kanaka e hiki ai ke hoomaopopoia aku aia oia ke holo mai nei me ka mama nui i o lakou.

            "O, Terika! Terika!! Terika!!!" wahi a ka mea nona ka leo iloko o ka pouli mawaho mai o ka holo.

            "Heaha kela?" i hooho ae ai o Terika ma ka manawa i lohe ae ai i ke kaheaia o kona inoa.

            "Ho. Aia la e Terika," wahi a ke koa e ku ana mahope ona, pololei i kahi e holo mai ana o ke kanaka nona ka leo nui.

            "Ho. Terika, Terika, Terika, ho, Terika," i hoomau mai ai ua kanaka nei i ke kahea a kunana iho la no na paahao ame na lunapaahao a kau aku la na maka o ka hea mai o ke kanaka.

            Aole no hoi i liuliu loa ua hoea mai la o Husama Beni Abasa me ka nui o ka hanu ame ka paapu i ka lepo a ku ana imua o ua poe kunana nei.

            "Ua hookaheia anei ke koko?" i ninau mai ai o Abasa me ka leo nui a ha'uha'u no hoi no ka nui loa o ka naenae mamuli o ka ikaika o kana holo ana ame na nanaina kunahihi nui no hoi kekahi e halii ana maluna o kona helehelena.

            "Aole," i pane aku ai o Terika me ka maopopo ole iaia o ka mea e hana hou aku ai.

            "Aole he hookahi koko?"

            "Aole, koe wale no na na kristiano mai."

            "Nui ka hoomaikai no ia mea," i haule mai ai na olelo hoomaikai mai ka waha mai o ka elele Abasa a waiho maule aku la oia iloko o na lima kokua o ka Lunapaahao Terika.

MOKUNA XXIV.

ZIRA KA WAHINE OPIO KUIO.

            Iloko o ke keena i hoomakaukauia nona iloko o ka Halealii Mahomeda o Zira kahi e noho ana oia wale no. Ma keia manawa aia me ia na nanaina o ka wahine u'i a opio wiwoole me ke kuoo nui oiai ua haalele mai ka maka'u iaia a e nohoalii ana ka hooholo ana o kona lunaikehala e hoopuhili ole ia oia iloko o na hoopunipuni ana apau a kona makuakane i manao ai he luaui nona.

            Iloko o kona lumi e lewalewa ana he mau huihui kukui o ke ano maikai loa a mai ko lakou mau malamalama i hoomalamalama ia ae ai oloko o kona keena ponoi i hookaawaleia nona me he ao okoa no. Ua nani maoli no ka hanaia ana o kona keena hookipa—o na ano mea nani no apau, e laa na wai-pipii, na ipu-lepo mea-kanu o na pua like ole i kukulu laina ia iloko ame na weleweta o ke ano maikai a ka uhane e ike iho ai i kona nani ana e hoohalike ai me ka nohona la o na anela.

            Aka o keia mau nani apau aole ia i lilo i mea nui iloko o ka noonoo o ka wahine opio, a iaia e noho ana iloko o ua lumi nani nei, aole no hoi i ohaoha aku kona uhane ia mau nani ame na lako i panaiia mai iaia no kona ulakolako maoli. A i ka manawa e hoea mai ai ka poe ike iaia aole i lilo ka lakou mau olelo hoolana a hoohoihoi i mea nui oloko o kona uhane; a o ke mele o na manu aole no i lilo i mea e hoolioli ai i ka uhane kaumaha i hookaumahaia.

            A iaia e noho ana iluna o ke ko-ki ame kona noonoo i paha i na wiliau like ole o ka noonoo—o ke kuamoo maoli o ka wiliau oia no kona aloha io maoli i kana naita kristiano me ka paa o ka manao e hoopakele iaia ma na mea apau e hiki ana iaia ke hooko a hiki wale aku i ka haawi ana i kona kino i ka moi ka mea ana i makemake ole ai oiai aole he wahi lumi no ka moi iloko o kona uhane—a iaia e noho ana iloko o ia ano ua weheia mai la ka puka o kona lumi me ke kikeke mua ole ia mai a komo ana ka Lunakanawai Beni Hame ka mea nana i hoopuiwa aku i ka wahine opio, a ku koke ae la oia me ka hikiwawe loa me he la ua komo aku ka uwila iloko ona ke kumu o ka hikiwawe o ke ku ana.

            "E kuu kaikamahine," wahi a ka lunakanawai, "eia ae ko kane a e kau aku na minoaka maluna ona."

            Aka aole hookahi wahi minoaka maluna ka helehelena o ka wahine opio. A i ke ea pono ana ae o kona poo ua ike io aku la oia i ka moi.

            "Ua hiki ia oe ke haalele mai ia maua, e Beni Hame," wahi a ka moi.

            Alaila alawa koke aku la na maka o ka lunakanawai i kapa iho iaia he makuahine maluna o ka wahine opio me na maka ikaika o ka hooweliweli aku i mea e maka'u mai ai, i oluolu iho ka uhane o ka wahine opio i minoaka aku ai oia imua o ka moi, alaila huli ae la oia a haalele iho la i ua keena la.

            A iloko o ka lumi ia manawa he elua wale no uhane ola—oia ka wahine opio Zira ame ke kanaka nona ke kuko ino e ake ana i kona ponoi iho me ka nana ole ae i ka pono o ha'i.

            "Ma ka inoa o Alahe e kuu Zira onaona," wahi a ka moi i pane aku ai i ka wahine opio, "ua oi loa ae kou wahine u'i i keia manawa a'u e nana aku nei a ua hoohauoli mai ia ia'u." Alaila noho iho la oia iluna o ke ko-ki.

            Noho malie loa iho la o Zira me ka pane leo ole.

            "E noho pu mai oe me a'u ma kuu aoao," wahi hou a ka moi.

            "Ua oi aku ka maikai o ke ku ana o ka makaainana o ka moi imua o kona alo," wahi a Zira i pane aku ai i ka moi.

            "Aka he kane ka moi nau i keia manawa," i panai hou aku ai ka moi.

            Holo puni ae la ka haalulu o na kuli o ka wahine opio ma ka lohe ana aku ona i na olelo o ka moi.

            "Nee mai e kuu Zira onaona."

            "Aole au i kupono e ku aku imua o kuu moi," wahi a ka wahine opio.

            Ia Zira i hoopau ae ai i kana mau olelo ua ike koke aku la oia i ka hele ana ae o kekahi wahine i aahuia me ka lole silika eleele ma kekahi aoao a manao wale iho la no oia aia kekahi mau maka huhu e hakilo mai ana iaia aka ua waiho wale aku oia i ka noonoo nui ana ia mea.

            "A, e kuu wahine opio u'i, ua hoolana nui mai kou nani ia'u. E nee mai a pili ka kuu aoao e kuu aloha. Ua noho pu mai ka nawaliwali me a'u i keia la a hiki wale a keia ahiahi aka o kou nani ame kou wahine u'i oia ka mea nana i hooikaika mai ia'u. E nee mai."

            Aole nae he nee iki o Zira he hookahi iniha.

            "Ke ike aku la wau i kou paakiki maoli, nolaila ke kauoha aku nei au ia oe ma kuu mana e nee mai," wahi hou a ka moi me ka leo ano ikaika. "Ke kauoha aku nei wau e nee mai. O—"

            Alaila ku koke ae la o Mahomeda VI iluna me ka hikiwawe a kaomi iho la kona mau lima a elua ma kona mau puhaka a noho-alii iho la ka eha iloko ona.

            "E hoolohe ole mai anei oe ia'u?" Ina pela alaila e hana aku wau i ka mea ou e nee mai ai."

            "Alaila e ka moi," wahi a Zira i pane aku ai i ka moi i hoeu ae ai e ku iluna a hele mai imua ona; "mai hoopaa mai ia'u."

            "A, heaha hoi keia? i hooho ae ai ka moi me ka haohao, i ka hoomaopopo ana i ke ano-e maoli o ka wahine opio.

            "Mai hookokoke mai oe ia'u."

            "No keaha hoi? Ma ka umiumi o ke Kaula nui ke hoike mai nei oe i kou ano-e. Aole anei oe i ae e lilo i wahine na'u?"

            "Aole."

(Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

AME

Kana Mau Hana Kamahao.

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

MOKUNA I.

(KE KAU POO MUA.)

KE ALAULA O KE KENEKURIA UMI-KUMAMAIWA.—NA LA AIWAIU O NA MOKUAINA.

            Ua koho hou ia no o Kefesona i Peresidena, a o keia hoi kona kau elua o ka noho ana mai ia kulana hanohano; eia nae aole i koho hou ia o Aarona Ba no ke kulana Hope-Peresidena. He kanaka huhu hikiwawe, a hana hoi i na hana imiloaa ponoole keia, a ua hilinai ole ia oia e ka poe maikai o ka aina. I kona manawa ma ke kulana Hope-Peresidena, ua pepehiia o Hamilitona ma ka hakaka kipu. Ia manawa aole he hookaeia ka hakaka kipu ana e like me keia au e hele nei; a ua hoomau no o Ba i ka paa ana i kona kulana a hiki i ka pau ana o ka manawa, a o keia hana pepehi kanaka ana i hana ai, oia no kekahi mea ona i hoowahawahaia ai, a i ka pau ana o kona manawa ua haalele iho la oia i ka huli Atelanika a hele aku e huli pomaikai ma ke Komohana. Oiai o Louisiana he iliaina ia o na Mokuaina Huiia, aia no na aina nui akea e hoopuni ana iaia ke waiho la me ka lihilihi ole mai iloko o ke apo o Wasinetona i hana ai, a aia hoi ilaila na mea nana e hoala mau ana i ka iini o ke kanaka i like me Aarona Ba, a ilaila oia i hele aku ai e noho. Ua hoululu ae oia i kekahi heluna kanaka o ke kulana hihiu, a mahope o kona kona hoomakaukau ana no elua makahiki a iho ae la no Mikikipi. Aole he mea i ike maoli i kona manao ma keia, eia nae ua koho wale ia aku no i hele ae oia me ka manao e kaili ae i na aina o na Paniolo ma Mekiko, a hoolilo ae iaia ame kona mau hoa i poe mana nui malaila, e like me ka Kote i hana ai mamua aku. Ua ike aku na Mokuaina Nui he hana hoohaunaele kana e ku-e ai ia Sepania, nolaila ua kauoha aku ka Peresidena iaia e hoopau i kana papahana, a lohe hoi o Peresidena Kefesona, ua kuahaua koke ae la oia e hoahewa ana ia Aarona Ba ame kana mau hana. He makaia iaia ma kona hoike ana i ka Aarona Ba papahana. Ua puali keia papahana ma Nateheza, a hopuia o Aarona Ba. Ua hookolokoloia oia no ke kipi, eia nae aole oia i hoopa'iia, mamuli o ka hemahema o ke ano o kona hookolokoloia ana.

            I keia manawa no hoi ua mahuahua loa mai la na hana powa ma Aferika Akau a hiki ole ke hoomaluia, a ia manawa i hooholo iho ai na Mokuaina Huiia e hoopau i na launa ana me na Mana Naaupo o Aferika. Ua hoounaia aku o Kapena Beinabiliki i ka 1800 maluna o ka mokukaua "Keoki Wasinetona" no ka ike ana aku i ka Moi o Aligiera, a ua hanaino ia mai oia e ia moi. Mahope o ko Beinabiliki hooko ana i kana hana i hoounaia ai me ka maikai a iaia i hoomakaukau ai e haalele iho ia wahi, ua kauoha ae la Dei ia Beinabiliki e lawe aku i ko Alegiera Amedasoda imua o ka aha o ke Suletana ma Konokanakinopela. Ua hooleia aku keia kauoha, a ua pane mai ke kiaaina: "Ua kipa mai oe ia'u nei a hoohanohano mai ia'u, a ma ia ano ua lilo mai oe i kauwakuapaa na'u, a ma ia ano ua loaa ia'u ke kuleana e kauoha aku ai ia oe e hana aku i ka'u i manao ai ua pono." Ma keia ano ua hiki ole ia Beinabiliki ke puka aku iwaho o ke awa, oiai aia na pukuniahi o na papu ke kaulono pono la maluna o kona moku, a no ia mea ua ae aku oia i ke kauoha. Ua lawe aku oia i ka emebasoda no ke Kiwi Gula. Malaila i haawiia mai ai he palapala e kaupale ana iaia mai na hanaino a na alii o ka Naaupo, a ua hoike aku oia ia mea me kona ikeia ana mai. I kona hiki hou ana i Alegiera ua kauoha hou ia oia e ka Dei e holo hou no Konokanakinopela no kekahi hana hou, a ua hoole paakiki aku oia. Ua huhu iho la keia kanaka Aferika, kauoha aku la i kona poe e hopu ia Beinabiliki, a oia no hoi ko ianei manawa i wehe ae ai i ka palapala, a oia no hoi ka manawa i kuahaua ai ka Dei i kuahaua ai he hoaloha ke kanaka ana i kapa mua aku ai he kauwakuapaa nana. Ua lilo koke iho la o Beinabiliki i kuhikuhi puuone, koi aku la oia e hookuuia ke Kanikela Farani ame kanalima a i ole kanaono poe kanaka Farani i hoopaapioia ai, a ua laweia aku lakou maluna o ka mokukaua "Wasinetona me ka lanakila." Mahope mai o keia ua kakau ae la oia i ke Kakauolelo o ka oihana kaua moana, penei: "Ke manaolana nei wau aole loa wau e hoouna hou ia aku e lawe aku i ka hoohanohano a ko'u aupuni no Alegiera aia wale no a loaa mai ia'u ka mana e waiho aku ia mea me ka mana o ka kakou mau pukuniahi."

            I ke kau makalii o 1801, ua kauoha aku o Peresidena Kefesona ia Komodoa Dale e holo aku me kekahi aumokukaua no ka holoholo ana ma na aekai o Aferika Akau. Ma ka la mua o Iulai ua hiki aku la o Dale i Kipalaleka, a ilaila oia i ike mua loa ai ua kukala kaua ae o Tipoli e ku-e ana i na Mokuaina Huiia, a aia kona poe powa wale ke au la i ka moana e huli ana i na moku e holo ana a lilo iho la ia he mea hoopilikia i ka pono o ka lehulehu. I kekahi makahiki ae ua hoounaia aku he aumokukaua nui no na kai o Aferika malalo o ke alakai ana i Komodoa Morisa. Ua hoomakaia ke paniku ana i ke awa o Tipoi i ka malama o Mei, a aole i loihi mahope iho ua halawai iho la ka mokukaua "Kekakepa" me kekahi auna moku o na powa a malamaia iho la kekahi paio ikaika. Mahope iho, i ka 1803, ua oili aku la ko Amerika aumokukaua holookoa ma na aekai o na Mana Aupuni Naaupo a malamaia iho la ka maluhia o ko Amerika kalepa waiwai ana no kekahi manawa. Eia nae ua ike aku ke Aupuni Amerika aole i lawa ko Komodoa Morisa ikaika ma ia mau kai, nolaila i ka malama o Augate, 1803, ua holo aku la o Komodoa Rebela maluna o ka mokukaua "Kumukanawai" me kekahi aumokukaua hou, a komo aku la ma ke Kaiwaenahonua. Mahope o ka pau ana o kana hooponopono ana me ka Emepera o Moroko, nona hoi kekahi poe pakaha wale e au ana no ma ka moana, ua hiki ae la oia ma ke awa o Tipoli, a ilaila i loaa ae ai kekahi ulia poino i kekahi o kona mau moku. I ka wa a Kapena Beinabiliki e nana ana a e huli pono ana i na mea pili i ke awa o Tipoli, ua ili iho la kona mokukaua, "Piladelepia", a hopupioia iho la e ka poe Tipoli. Ua hooliloia iho la kona mau aliimoku i pio kaua, a o kona mau luina he mau kauwa. I ka wa i loaa aku ai keia lono ia Rebela, ma Malata, ua hoonohonohoia iho la kekahi papahana no ka wawahi ana i ka mokukaua "Piladelepia" mamua o ka hiki ana