Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 36, 8 September 1905 — Page 4

Page PDF (1.38 MB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Sepatemaba 8, 1905

 

(page is different...no heading to column just starts as if continuation from another column or page)

 

Ke kahukaa e lawe loa iaia no kahi hoolulu o ka Hui Alahao Komohana Akau.

 

            “Owai ka’u e haihai aku ai mahope?” i huli mai ai ke kahukaa a ninau mai la iaia nei.

 

            “Aole au mea e hahai,”  i pane aku ai o Peterika, “e holo koke aku kaaa no ke kahua hoolulu e like me ka hikiwawe i kou lio ke holo aku.”

 

            Ia laua i hiki aku ai i kahi hoolulu, kaumaha iho la o Peterika i kona hoomau ole ana i ka hal@i ana mahope o Ivana, oiai o ka hale hoolulu a laua i hiki ai he hale nui a lehulehu hoi kona mau puka e komo aku ai, a no kumu i hopohopo ai oia o nalo o Ivana mai kona mau maka mai.

 

            No kekahi manawa ua holoholo ae la oia mailaila, e hakilo ana hoi i na poe e komo ana i iloko o ka hale a ike aku la oia he poe ohua kekahi i holo mai maluna o Galatia, oiai na ike aku la oia i na palapala hoailoha o ia moku i hoopaaia maluna o ka lakou mau puolo e lawe ae ana.  O ka hapanui o lakou he poe ohua oneki.  O Ivana hoi, kekahi iwaena o ka poe mua i puka mai ai mai kahi-hookuu kananak mai aole oia iwaena o keia poe.

 

            “Ua hewa paha ko’u haalele ana aku nei ia Ivanaihope,”  i noonoo iho ai ka kaua makaikiu.

 

            Komo aku la oia iloko o kahi hoolulu a ninau iho la i na mea e pili ana no ke kaaahi e holo ana no Ladana, a hoikeia mai la iaia  e haalele iho ana ke kaa i ka hora eiwa.

 

            “He kaa keia e lawe pu ana i na ukana,”  i hoike mai ai kekahi o na luna o keia hui, “a e ku ana keia ma na wahi hoolulu apau ma ke alahele.”

 

            I ke kokoke ana aku i ka hora eiwa o ia ko Peterika manawa i hele aku a kuai iho ia i kikiki nona o ka papa ekolu no Ladana, oiai ua manao iho la no oia e holo ana o Ivana ma ia papa.  Mahope o keia hele huli aku ia oia i ke kaaahi no ka hora eiwa.

 

            Ma ka puka e komo aku ai iloko o kahi o ke kaaahi e ku ana i hoike aku ai oia i kona kikiki a hoikeia mai la no hoi iaia aole ia o ka hapa.  Nolaila, hele huli aku la ka makaiku i kona kaa i ha’iia mai ai, a loaa aku la iaia e ku ana me ka piha i ka ohua.

 

            Hele loa aku la oia no ka palena pau o na kaa, alaila hoi hope mai la, e hele malie ana hoi a e komo ana i kela ame keia kaa ohua, me kona mauaolana e ike ana oia ia Ivana.

 

            He pouliuli oloko o ua hale hoolulu ia, a he la omamalu hoi, nolaila ua hiki ole iaia ke hoomaopopo aku i ka helehelena o kekahi mea ke ku mai ma kekahi poo o ke kaa.  I kona nana ana hoi ma ka hookuina o na kaa ohua ike iho ia oia aole he papahele mawaho o na kaa, aka o ka mea ana i ike aku ai he mau hao ekolu a eha paha e moe ana.

 

            “He mea pono ia’u ke hele aku ma kela aoao,” i noonoo iho ai o Peterika, “i hiki ai ia’u ke kiei aku ma na puka aniani o kela kaa.”

 

            Aole i hoopiliia mai ke kaaahi me na kaa ohua i kela manawa, nolaila lele iho la oia ilalo, me kona manao e hele aku ma ka aoaoa o na kaa.  Iaia e hele ana, holo mai la kekahi o na limahana o ke alahao, hopu mai la iaia a huki aku la mai ke alahao aku.

 

            “Aole he aeia kekahi mea e hele maluna o ke alahao, wahi a ua kanaka la i pane mai ai iaia nei.

 

            Aole he makemake o ua Peterika nei e komo hou oia iloko o ka poino, oiai na ha’i mua no hoi he rula iaia ma Dubalina, a o kekahi no hoi ua loaa aku la no kana jea i makemake ai, nolaila ua noi aku la no hoi oia e kalaia mai, a hele aku la me ka malie no ka ekolu o na kaa, kahi hoi ana i komo aku ai ma ka mahele waena.  Ua hauoli loa ka makaikiu i keia manawa.

 

            Ua pau ae ko ka makaiku huli ana no ke kanaka Nihiliti no ka mea i kela manawa pokole ana i ku ai maluna o ke alahao, ua ike aku la oia i ka haule ana mai o kekahi mea eleele mai ka puka aniani la oia i ka haule ana mai o kekahi mea eleele mai ka puka aniani mai o kekahi kaa a haule ana ilalo.

 

            Ua ike’aku ia na maka uwila o ua makaikiu nei he umiumi ua mea i kiolaia ai iwaho, a o kela ike lihi ana ona ua maopopo iho la iaia ke kaa nona ka puka aniani i kiolaia mai ai ua umiumi la, a o kona hele no hoi ia a pii iluna oia kaa.

 

            He hookahi wale no noho kaawale iloko o ua kaa la, a oia ka ua makaikiu nei i lawe ae ai nona.  I ke kamaaina ana iho o kona mau maka i ka hapopo oloko o ua kaa la oia ma kekahi aoao mamua pono iho ona ia Ivana Kivi, ua hemo no nae kona umiumi.

 

            Ua hoololi ae na Rukini nei i kona helehelena mamua o kona lele ana mai i ka aina, no ka mea ua manao oia ua teleegarapaia mai Amerika mai na mea e pili ana nona, a malia paha o paa oia i ka hopuia.  O kona hiki ana i kahi hoolulu kaaahi o ka Hui Alahao Komohana Akau me ka loaa ole o na kuia iaia o ia ka mea nana i hoike mai iaia ua malaelae kona alahele a no ia kumu oia i kiola ai iakona umimumi hoonalonalo.

 

            He eono hora ka loihi o ko lakou nei manawa i holo ai mamua o ka hiki ana i Ladana, a iloko o keia manawa aole i haalele iho o Ivana a i ole o Peterika paha i ua kaa la.  Ua lele aku he lehulehu wale o na ohua ma kekahi mau wahi hoolulu, a nolaila i ka hiki ana o ke kaa i kahi hoolulu o Eusetona, ua koe elua iho la laua nei iloko o ua kaa la.

 

            He mea hiki no hoi ke ikeia aku ua ike mai la no o Ivana i ke kanaka malihini i halawai ai me ia ma kahi hoolulu kaaahi; eia nae ma ka aoao o ka makaikiu aole loa oia i haawi aku he wahi lihi e hoike aku ana ia Ivana ua halawai mua no laua.

 

            Nolaila, he mea maopopo loa, ua manao iho o Ivana ua hiki oia i Ladana, a ua kaawale aku hoi na poino ana i ike ai ma Amerika no ia mea aole oaa manao ae eia no oia ke hele pu nei me ka mea ana i enemi nui ai.

 

            Ma ko Peterika aoao hoi aole oia i hoao aku e papaleo me ua Nihiliti la mamuli o kona maka’u o ikea mai oia.  Ma ka palapala aina e kau ana iloko o na lumi la i ike iho ai o Peterika aole loa e holo kokoke ana ko lakou kaa ma kauwahi o Hotele Ke’a o Carisona.

 

            “Aole ia he mea e nana e nana ai,”  i noonoo wale iho ai no ua makaikiu nei, “no ka mea aole paha e hemo koke ana o Panina mai kela poe mai i ka manawa kupono e loaa ai iaia ka moku o ke Kai o Irelana a hiki hoi i Ladana mamua o’u.”

 

            He mea maopopo ua kamaaina o Ivana ia Ladana, no ka mea iaia i haalele iho ai i ke kaa aole oia i kunana iho, aka puka loa aku la oia no ke alanui mamua iho o ka hale hoolulu, huli aku ma ka hema, a mahope o kahele ana no kekahi mau kuea hale iho aku la oia ma kekahi alapii.

 

            @ahai aku la no o Peterika iaia a hiki i kona loaa ana aku e ku ana ma kahi hoolulu o kekahi kaa alahao malalo o ka honua, a hookokoke loa aku ia no hoi oia ma ko Ivana wahi e ku ana, me ko ia la ike ole mai iaia i mea nona e lohe aku ai i na olelo a Ivana e kamailio ana i ke kanaka kuai kikiki.

 

            Eia nae aole oia i lohe aku i na huaolelo a Ivana i hoopuka ai, a i ka hiki ana mai i kona manawa e kuai ai i kikiki nona, nana aku la oia i ka papa kuhikuhi e kau ana iluna o ka paia, a hoike aku la i kona wahi e hele ai, me ka hooho leo nui ana ae:

 

            “Alagate.”

 

            Loaa mai la iaia he kikiki o ka papa ekolu, a oia no kona manawa i puka ai iwaho.

 

            E hele malie ana no o Ivana no ka palena pau o na kaa.

 

            E like no me ko ka makaikiu hikiwawe ma ka hoolele ana i kona kiionohi, ua ike iho la oia ua maheleia kahi hoolulu iloko o na mahele ekolu, a ma na palena o kela ame keia mahele e kau ana kekahi mau papa i kakauia maluna o lakou na huaolelo i like aku me keia:

 

                                                            (Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

---AME---

Kana Mau Hana Kamahao

(Kakauia e Simeon K. Nawaa)

MOKUNA XV

(KAU POO EKOLU)

NA MAKAHIKI MALUHIA AME HOLOMUA O AMERIKA

-------------------

 

                Ua hookaawale ae ka Ahaolelo o Amerika i $200,000 ame kekahi apana aina nona, ma ke ano he“panai no kana mau hana maikai ame kona mau lilo i ka manawa e kauia ana ke Kaua ku-e ia Beritania Nui,” a i kona manawa i makaukau ai no ka huli hoi ana aku no Farani, ua hoouna aku la ke aupuni i ka moku “Brandywine” nona e h oi ai.  He moku keia i kapaia aku kona inoa mamuli o ko Lafaiete bakaka ana ma ke kana no ke Kuokoa o ka aina ma ka’e o Brandywine.  Ua makaikaiia e keia kanaka kaulana o Europa ko Amerika neemna ana ma ke kulana aupuni Repubalika, a i kona huli hoi ana no Farani ua ike aku la oia i ke kulike ole o ka lawelawe aupuni e malamaia ana e ka mana o Bourbon, oiai, iaia i hiki aku ai, ua akoakoa ae la kekahi heluna kanaka nui no ka hookipa ohaoha ana mai iaia, eia nae ua kauohaia aku la lakou e hookaawale aku e ka oihana makai.

 

                I ka neenee kokoke loa ana mai o ka manawa e pau ae ai ko Monoroe noho Peresidena ana, ua ili iho la he hana nui i ka lahui no ka wae ana e i kanaka nana e hoopiha ae i kona makalua.  Ua nui a lehulehu wale na kanaka kuonoono i hoopukaia ae ko lakou mau inoa i mau moho, aka nae o ka poe’i waeia ae ai aole ma ke ano kalaiaina, aka ma ko lakou kulana maoli iho no.  O ka wae inoa ana ma ike ano o na aoao kalaiaina i kela manawa, ina no nae e holookoa ka wae ana, ua like no ia me ke kohoia ana o ia mea.  Eia nae ua nui a lehulehu na moho, nolaila aole e hiki ke loaa ae ka Jokahi.  O na kanaka ano nui nae iwaena o ka poe no lakou na inoa i hoopuaia ae oia o William H. Crawford (Kolopoka), John Quincy Adams, (Akamu).  Henry Clay (Ka-le), John C. Calhoun (Kalahona), ame Andrew Jackson (Keakakona).

 

                Ua malamaia ae ke koho balota ana i ka hapahope o ka makahiki 1824, a ma ia koho ana aole i loaa ka wae a ka lahui, nolaila na kau aku ka hanohano o ka wae ana i ka Peresidena maluna o ka Hale o na Lunamakaainana.  Na Ka aha hoonoho peresidena i hooholo ae pela; a iloko o Febernari, 1825, ua koho ae ka Hale o na Lunamakaainana ia John Quincy Adams, o Makekukeka, i Peresidena, a o  John C. Calhoun, o Karolaina Hema ka Hope-Peresidena, a ma o ke koho ana o na Mokuaina he umi-kumamakolu.

 

                Aole no i nui loa na mea ano nu i ala mai ma ke kau o ko Peresidena Monoroe noho ana ma ka noho alakai no ka lahui, mawaho ae o na mea i hoikeia ae nei, koe wale no paha ka hooholoia ana ma ka Ahaolelo i ke kanawai e hookaawale ana i kekahi haawina ho ka uku hoomau no na wahine ame na keiki a ka poe i make ma ke kaua no ko Amerika Kuokoa ame ke kaua o ka 1812-1815; pela; pu no hoi me ka aelike ana mawaena o Beritania Nui ame Amerika e haawi ana i ka pono i na aoao a i elua e lawai’a ma na aekai o Nufaunelani, a ia manaw hookahi no hoi i kikuluia ae ai ka laina palena aina mawaena o na Mokuaina Huiia ame Amerika-Beritania Nui, e holo ana mai Lake of Woods (Lokowai o na Ululaau) a hiki i Mauna Pohaku.

 

                Ua hooponoponoia ae nahana hoolaupai i ka aina.  Ma Nu Enelani, kahi hoi i hoolilo nui ia aku ai na dala ma na hana kalepa, o ka holomoku, ka lawai’a, ame na hana hou iluna o ka aina na mea a na kanaka i komo nui aku ai, a o ka ikaika o na auhau waiwai i hooholoia i ka 1816, ua hookoia me ka ewaewa ole, a ma ka olelo pokole ana e ua holomua maoli no ka aina i kela manawa.  Ua pii pu ae ka heluna lahui, ua hoololiia ae ka dala pena o ka aina a lilo i dala maoli.  Ma na Mokuaina hoi o ka Hema ua lilo ae la ka hana pulu i mea waiwai nui loa; a o na waiwai i hanaia maluna iho o ka aina ua paumi iho i ko ka wa i hala; ua hoemia mai ka aie lahui mai ka hookahi haneri ame iwakalua-humamahiku miliona.  O keia iho la ke kulana o ka aina i ka manwa a John Quincy Admas i lawe ae ai i ka hoeuli o ke aupuni, a o ke kanalima-kumamahiku hoi ia o kona mau makahiki o ke ola an.

 

                I keia kau no hoi i hoao ae ai o Kapena Pare (Parry) e huli i ke Kukulu Akau, aka nae aole oia i hiki aku ilaila.  Ua hele aku no kona huli ana a ka la@iku 82 degere 45 minute, pau iho la kahi i hiki iaia ke hele hou aku.

 

                I keia kau no hoi i hoomaka ai kela hapa o ka aina e moe @  ma na lalani mauna o Apalakina  A ppalaehiau @  hoopaka @  kona waiwai.  I kinohi o ka lanahu wah@   ka mea @   huiia no ka hoopuka ana mai i ka haa aka i ka @   la ka poe hanain@  o Penoselevania i na hoao ana e hoohiui@  hu wahine me ka lanahu paa lanahu paakiki  ani@       I ka @  ai na hiki no ke hanaia ka hao ma ka hoohui ana me @   wahiie, a pii mahnahua loa ae la ke hanaia ana e ka hao.

 

 

 

                O keia lanahu paakiki, he pili pu no ia me ka @   a i elna ua hiki no ke loaa ma na wahi kokoke loa i na @  Moana Akelanika, a no ia mea aole i nui loa ka lilo ma ka @   ia mea ma na awa-kumoku.  Mamuli o ka nui o ka aina, @     hui hoi e hoopalahalaha ana ma kela ame keia kihi o ka aina @  ae la i mea nui ka huli ana i na ala e hikiwawe ai a e maalahi ai @  kaahele ana mai kekahi aoao o ka aina a hiki i kekahi @

 

                I ka wa e noho ana o Monoroe ma ka noho Peresidena @   aka mamua o ka miliona na dala i hooliloia e ke Aupuni ao @  kulu ana i alanai aupuni mai Kamahelana, ma M @    Ohio.  Aole i ku wale iho na makaainana a nana wale aku @  aupuni e hana i mau alanui, a he lehulehu hoi o na mak@   manao aole i kupono na ke aupuni e hana i na alanui, a @  wale hoi i ka dala ma keia alahele.  I kekahi manawa @  mau hui, a i ole Mokuaina, na lakou e kukulu ae i na ala@  na alawai.    O ke dala i loaa mai no ka hana ana i keia mau@  ame ka hoolilo ana no na hana hoomaemae alanui ua loaa @  ma ka auhau ana maluna o na poe apau e hoolilo ana i @  alahele i wahi no lakou e hele ai.

 

                O ka hana kukulu alahele nui paha iwaena o keia oia ke @ o Erie, a na kau aku hoi ke koikoi o ka hanaia ana o ke @  maluna o Kiaaina De Witt Clinton (Kalinatona) o ka M@   Nu Ioka.  Ua  hoomakaia ka hana ana i keia alawai i ka @  heia i ka 1825.  Ua moe ae keia alawai maluna o ka aina, @  ana hoi mai ka Lokowai o Erie a hiki i ke Kahawai Hak@  keia hoi ke alawai nui hookahi ma ka honua holookoa ia @     Ua lilo keia Alawai Erie i wahi e laweia ai na waiwai o na @ apo ana i ka Lokowai ame na mahinaai waiwai nui o ka Awa@  Mohaka (Mohawk) a hiki aku i Nu Ioka.  Mamuli o keia a @  lilo ai o Nu Ioka oia ke kulanakauhale poo o na Mokuaina @

 

                Ua hanaia keia mau mea mamua aku o ka manawa i @  ai na mea paahana e hiki ai ke hooholo i na kaaahi, nolaila @  naia na alanui-hao.  I kela manawa nae e hoomaka ana na @  e holoholo ma na lokoowai ame na muliwai.  Mahope koke @  hoomaka ana e kukulu i ke Alawai Erie, ua hanaia iho la he @   hi, a oia no hoi ka mokuahi mua loa nana i holoholo ae i na @  la.  I kekahi makahiki ae, ua paa iho la he mokuahi a @   la.  I kekahi makahiki ae, ua paa iho la he mokuahi a kapa@  vana” (Savannah), a holo aku la ua moku la ma ka Moana@   nika, a hiki loa aku la oia i St. Petersburg, a hoi hou.  @  hiki mahope mai, i ka paa ana hoi o ke Alawai Erie, ua holo @  ka mokuahi “Enterprise,” o inia ma ke alahele aku o ka @  a pela iho la i hoomaka ai ko Amerika holomoana ana me ka @  ahi.

 

                He makahiki mahope mai o ka holo ana o na moku@  Inia, ua weheia ae la ke alahao mua loa ma Amerika, e @  aua mai Militona (Milton) a hiki i Kuinike (Quincy) ma @    ka.  He elua wale no mile ka loihi o keia alahao, a ua @  no ka lawe wale ana no i ka pohaku paakiki; a o na kaa ua @  ia mamuli o ka hukiia ana e na paalio ie like me ia i @  i ka Haui Kaa Hapaumi), aka ua kaa ka oo i keia alahao #  keia ke alahao mua loa i hoomeia ma ka lepo o Amerika.

 

                I ka 1830 ia wa wehe mua loa ia ana o ka alahao hali@     O keia ke alahao o ka Hui Balatimoe ame Ohio, a he umi-kumamalima mile ka loihi o keia alahao.  I kona hoauia au, he lio no ka mea nana e huki, aka he makahiki mahope mai, akahi @o a holo ke kaaahi.  Mai keia manawa aku, hoomaka na haua kukulu alahao ma Amerika; a he iwakalua makahiki mahope mai aneane e mai kaukani milialaho i hoomoeia.

 

                I keia wa i ala hou mai ai na hana anuunu a hapuku wale ana a na ilikea i na aina o na Hikina.  Makemake ae la na @  (Georgia) e kipaku aku i na ohana Hikini Greeks ame Cherokees e noho pu ana me lakou eia nae ua hoole paakiki mai keia mau ohana.   Ua hana mua aku na Mokuaina Huiia i mau kuikahi me keia mau ohana, a ma keia mau kuikahi ua ikeia aku ke kuleana o @ Ilikini e malamaia iho i na aina e paaia ana e lakou.  He mau ohana @  kini keia i malamalama ae mamua o na ohana e ae, a he mau mahi naai ka lakou e mahi ana.  He hapa uuku o na alii Ilikini ka i hookonekonoia e kakauinoa ae i kekahi kuikahi hou, a ma ua kuikahi hou la i hoikeia ai ko na Ilikini haalele ana i ko lakou mau kaleana pakahi.

 

                I ka lohe ana o ke koena o keia poe Ilikini i ka hana i hanaia e k o lakou mau hoa, ua pepehi iho la lakou i keia poe; kukala ae @  aole he mana o keia poe Ilikini i kakauinoa ai i ua kuikahi hapuka aina nei, a o ua kuikahi la aole ia he kuikahi.

 

                                                                                (Aole i pau)

 

 

                                                ( large photograph of victorian ladies and men in military dress)

 

(caption)  KA MOI O SUEDENA AME KANA HUNONA WAHINE, KE KAMA’LIIWAHINE GUSTAVUS ADOLPHUS