Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 42, 20 October 1905 — Page 4

Page PDF (1.27 MB)

This text was transcribed by:  Dee L. Palakiko
This work is dedicated to:  Dedicating this to the life of our language and culture

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

            “E pili ana i kou makuahine,” i hoomau aku ai o Aboula, “ua @ oia no kekahi manawa loihi, a ke manao nei wau aole oia @ mai ana.  Ua hoike pono mai ke kauka ia’u o ka make wale @ ka mea nana e hookaawale aku i kona mau ehaeha.  ‘O kou noho @ mai aole ia he mea e kokua ana iaia; aka o kona ike mai ua @ ae hook o kou home hou ame kou hooko ana i kau hana o ia @ mea e hookomo mai ana i maha nona.”

 

            “Ke manao nei wau e hauoli ana wau, E hoao no wau ma an @ apau e noho hauoli.  E oiaio no wau a e hoopono hoi, a e hoao ana wau e hana in a mea maikai apau e hiki ana ia’u.”

 

            “@ pela e holomua ana oe, e kuu keiki.”

 

            I ka poelele loa ana iho hoea mai la ka moi, a hooikaika iho @ @ @ e ku aku imua ona me ka maikai o kona mau nanaina. Papa mai la ka moi i ka opiowahine me kona mau lima, a hoike iho la ma aloha io oia iaia a ke pii mahuahua nei kona aloha i kela ame keia la.  Ua hoike pu aku la no hoi oia o ka oihana e hookoia ana maluna o laua i kekahi la ae ka mea nana e hoohauoli loa iaia i oi aku i ko an wa i hala.  E oiaio ana oia iaia, a ua manaoio no hoi @ @ @ no hoi o Ulina ma kona aoao.

 

            “I ke kakahiaka e kani ana an o-le a e hookaniia ana an pahu, a e ala mai ana ke kulanakauhale holookoa iloko o an leo hooho hauoli,” wahi a Horaman i puana ae ai iaia e nana pono ana i an maka o Ulina e kau pono mai ana imua o kona mau maka.  “E hoolilo ia ae ana oe i moiwahine, aole hoi he mea oi ae mamua ou ma ko’u aupuni nei.  E moe i keia po, e kuu Ulina nani e-e moe iho iloko o ko’u nani o ka wa wahineopio,-a i ke kakahiaka a o ka la apopo e hoomaikai aku no wau ia oe.”  Alaila honi iho la ua moi la iaia, a haalele iho la.

 

            I ke aumoe ana aole i hoi aku o Ulina e hiamoe.  O Alabia pu kekahi me ia, eia nae mai ko laua manawa i noho pu ai mahope iho o ka haalele ana iho o ka moi aole loa he wahi huaolelo i hoopukaia aku e Alabia nana e hoomaalili iho i ko Ulina mau manao anoe.  Pehea hoi e hiki ai iaia ke hana aku pela!  Ua ike no oia i ke kumu o ke kaumaha ana o kona haku, eia nae aole loa e hiki iaia ke aa aku e hoopa aku i kahi nana e umii ana ia mea.  Ua ike no hoi oia o ka oihana mare e hoea mai ana aole he wahi hiona o ka hauoli ilaila.  O ka mea a Ulina i ae ai i kinohi loa me kona noonoo mua ole, a o kana mea hoi i ae ai mamuli o kona manao he hana ia nana, ke lilo mai nei ia i mea nana e hookaumaha ana iaia.  O kela moeuhane kamahao, i oili mai hoi no ekolu manawa.  Oia ka mea nana i alakai aku iaia e hana pela, a i ke kokoke ana mai o ka hora e hookela ai ua moeuhane la aia hoi ike iho la u Ulina i ka haawe kaumaha e kau ana maluna ona.

 

            “E hoi ana wau e hiamoe, e kuu Alabia maikai.  I ke kakahiaka o ka la apopo o oe pu kekahi me a’u.”

 

            “E kuu haku aloha-E ae mai e hoike aku wau ia oe i kekahi mea,” wahi a Alabia.  I kela manawa ua ku ae oia iluna a lalau aku la ia Ulina me kona mau lima a i elua.

 

            “E ha’i mai, e Alabia.”

            “O,-aole no i lohi loa ka hoopakele ana ae ia oe.”

 

            “Alabia-heaha kou manao?”

 

            “Ua hiki ia oe ke kaawale ae mai keia mea hookaumaha mai.  Ua hiki ia’u_”.

 

            “Uwoki, uwoki,” i hooko ae ai o Ulina, me ke kau ana aku o kona mau maka oi maluna o kana kauwa.  “Ua lawa iho la kau ka@ ana.  Aole o’u makemake e kaawale ae mai ka mea e hoea mai ana.  Ua paa ia mea i ka hanaia, a he mea pono e hooko ia.  Ua hala loa aku keia mawaho, a ke kulou nei wau imua o ka hopena e loaa mai ana.  Ina e kokua mai ana oe e hoao oe e hoolilo mai i ka’u mau hana i mea hauoli; mai imi oe e hookahuli ae ia’u mai ia mea ae,”

 

            “E hana no wau in a mea apau e hauoli ai oe,” i pane aku ai kana kauwa hoolohe.

 

            “Ina pela e haalelel mai oe ia’u, a e hui mai me a’u i ke kakahiaka me ka helehelena hauoli.

 

            Mahope koke iho o keia i hoi aku ai o Ulina no kona wahimoe, e pule hoomau ana hoi i loaa mai ka ikaika iaia e auamo ai i ka haawina e hoea mai ana maluna ona i ke kakahiaka o kekahi la ae.  Aole oia i noi aku e hookaawale ae iaia mai ia mea ae;- ua kau aku kona kuleana o ka noho ana me keia ao;-a o kana wale no i noi ai oia ka loaa ana mai o an mea nana e hoohoihoi ana iaia ma ke alahele ana i hooholo ai.

 

            Hoea mai la an kukuna malamalama o kekahi la ae; eia nae aole i kani ae an leo o an o-le aole hoi i loheia ke kani o an pahu ma Damaseko.  Mamua o ka puka ana mai o ka la ua hoonua ia aku ka lohe i ka halealii e hoike aku ana ua haalele mai ka wahine a Aboula Casema i keia ola ana.

 

            Aole i hele aku o Ulina ma kona la e mare ai-aia oia ma ka aoao o ka moe make o kona makuahine-kahi hoi ana i uwe iho ai ia la holookoa.  Ua hele mai la ka moi e hoomama ae i kona kaumaha, a hawanawana iho la in a huaolelo o ke kaumaha i kona kuhina.  @ o ka wa kupono waiho ia aku la ke kinomake o ka wahine a Aboula Casema iloko o ka luakupapau, a huli aku la o Ulina i ka @ i an lima o kona makuakane.

 

            “Aole kaua e kaumaha, e kuu keiki,” wahi a Aboula; “aole no @ kaua e kaumaha e like me an poe i loaa ole an mea nana e hoo@ mai.  Ua ponho kou mama i keia manawa.  O kona ola ana ua @ @ i an popilikia, a ua hookipa mai oia i ka make me ka hauoli.  @ aina o an uhane, kahi hoi o an uhane o ka poe maikai i hala @ hoomaikai ia mai ai, malaila oia e noho o ka maha.”

 

            “Ua hoolohe aku u Ulina i kona makuakane, a hoomaopopo no @ pololei ka kona makuakane i ha’i mai ai; a i kona noonoo ana @ hoomaopopo iho la no hoi oia ua pono io ka hala ana aku o @ makuahine; nolaila holoi ae la ia i kona mau waimaka a hoo@ aku la i kona makuahine me ke aloha, me he mea la ua hele a oia ma kekahi huakai hauoli.

 

            No ka moi hoi ua paha’oha’o oia me ka nui o ke kaumaha.  I @ ai me an kanawai o ka aina e noho kanikau ke keiki no kona makua i make no hookahi malama; nolaila e hala ana he malama @ @ o ko Ulina lilo ana i wahine na Horama.  Ua hiki no @ ke uha’i i na kanawai ina i manao oia e hana pela, a ina no hoi @ ole aku o Aboula iaia.

 

            “Ke kaumaha nei wau,” wahi a Horama i puana ae ai.  “Mai oi loa aku ka pono ina i hoolilo mua wau iaia i wahine na’u. Ua @ kela ame keia la me he mea la he mau makahiki i hala ae aole @ @ o Ulina me a’u.  Aole wale no hoi oia, aka owai ka mea e ike aku ana i ka mea e hoea mai ana imua ona iloko o keia malama @.  Malia paha o loaa mai he mau poino maluna o Ulina.  @ o paa ae oia i kekahi mau mea hoahewa.  I kei la, ua hala aku kona makuahine, no laila aole he mea nana e noonoo ae ai a @ iho iaia ma kona home.  Malia paha o hoohoaloha aku oia i kekahi kane.  Ke ole wau e kuhihewa, e Aboula, ua olelo mai oe aole oia i hui me kekkahi hoaloha kane koe wale iho no oe ame kou kaikaina?”

 

            “He oiaio ia, e kuu haku.  O oe hookahi ka Ulina a’u i ke ai. @ hoi oia i kamaaina i kekahi mea e aku mawaho aku o ko makou @”.

 

            “Aole no hoi oia i ike i na kanaka i oo,” i pakui mai ai ka moi.

 

            “Ae,” wahi a Aboula.

 

            “Ina pela,” wahi hou a Horama me ka maika ole o kona noo@ “ina paha oia e kamaaina ae ana me kekahi opio, malia paha @ ala mai kekahi mea pono ole.  He opiopio loa oia i keia manawa a aole hoi i kupaa loa kona puuwai.”

 

(Aole i pau.)

 

Kenekuria Umi-kumamaiwa

 

---AME---

 

Kana Mau Hana Kamaha’o

 

(Kakauia e Simeon K. Nawaa.)

 

MOKUNA XVII.

 

(KAU POO EKOLU.)

 

NA ALA HAUNAELE AME NA OHUMU HAUNAELE O EUROPA

 

            Aole i hoike mai o Farani he wahi manao hole no keia.  O Natelana, Suikilana, Suedena, ame Sepania wale no ka i kakoo ae i ka mana aupuni ma ko lakou ike ana ae ia mea.  Ua komo aku hoi ka iini iloko o ka Emepera o Rusia e komo pu iloko o keia mea, a mai hoouna koke oia i pualikoa, ina aole i kanalua mai ka moi o Perusia i ke komo ana aku o na koa Coeaka ma kona mau teritori.  Nolaila, ua waihoia keia hana ma ka lima o ka moi o Auseturia.  Mamua o ko lakou komo ana aku ma keia hana, ua manao iho la na moi o keia manu aupuni ekolu e kono aku i ka Moi o Napela e hui ae me lakou ma Laybach, oiai ua ike no lakou i ke ano o keia moi.

 

            Ua hooia aku o Ferdinand i kona Ahaolelo e hele ana oia no Laybach no ka manao ana e hookonokono aku i ka Huina Hemolele enoonoo maikai maluna o keia ninau, a e ae hoi i na kumu alakai hou e pili ana ia mea.  Eia nae he hana hupo loa ia a ka Ahaolelo, oiai ma ke Kumukanawai, ua loaa no ia lakou ka mana e vito i kona hele ana, eia nae ua aeia aku no.  Mamua o kona hele ana ua kakau ae oia he leta i kana keiki, ka Duke o Calabria, i hookohuia ae hoi ma ke ano he hooilina, a ma ua leta la ua olelo iho oia, penei.

 

            “E pale no wau i ka mea i ala mai iloko o Iulai i hala imua o ka Ahaolelo (aha a na ‘lii o Europa.)  Ua paa ko’u manao e hoolilo mai i ke Kumukanawai o Sepania i kumukanawai no ko’u aupuni; a oiai no nae ke kau nei ko’u manaolana maluna o ka olelo hooholo a ka aha o na ‘lii, ame ko lakou kulana hoohoaloha o na wa i hala eia nae he mea pono no ia’u ke hoike aku ia oe, ma na mea apau e ala mai ana a i oluolu i ke Akua e hookomo aku ia’u iloko, o ko’u manao ame ka’u hana e hana ai oia no ka’u i hoike ai maluna o keia mau apana pepa, kupaa a naueue ole ina no ma ka hookikina limanui ana mai a i ole ma ka hoao ana mai e hoopunipuni ia’u.”

 

            Mahope mai ua loaa mai la ka lono no ia mea.  Ma ka la 9 o Feberuari, 1821, ua loaa mai la i ka Hooilina he leta mai ka Moi mai, a ma ua leta la he hookahi wale no a’o ana i haawi ai, oia hoi, e ae oluolu na makaainana i ko lakou haulehai ana. E hoi aku ana oia me kanalima kaukani koa Auseturia, a na makaukau hoi he pualikoa Rukini no ka hele ana mai, ina nae ua makemakeia.  Ia manawa no hoi, i mea e hoomaluia ai ke ala koke ana ae o ke kaua, ua hoomaka iho la ka Hooilina e liuliu, me kona hunahuna ana i ka oiaio, oiai no nae o ka oiaio maoli, aia oia ke lawelawe la i na mea a ka Ahaolelo kuloko i hooholo ai.

 

            Ua hoea koke mai la ka hopena o keia mau hoomakaukau ana Ma ka la 7 o Maraki, iloko o na kuahiwi e kokoke ana i Pieti, ua halawai aku la o Generala Gugulielmo Pepe, me kona mau koa i hiki aku i ka ewalu kaukani, ame kekahi huina uuku o na koa kumau, me ka pualikoa nui hewahewa o ia o Auseturia.  No eono hora ke ku ana aku o na koa o Napela e kaua ana me ka ikaika ame ka maikai no hoi, a ia manawa i hoea mai ai na koa kokua ma ka aoao o ko Auseturia pualikoa, a na ia mea i hooauhee aku in a koa Napela no na wahi like ole.  Mahope o keia kaua i kau iho ai ka maluhia ma Napela.

 

            O ka pau koke ana iho no ia o ka haunaele o Napela, aia hoi ala hou ae la he haunaele ma Piedmont, a oiai he haunaele pokole wale no keia, mai loaa ae no nae he hopena oi aku.  I kela manawa o ka moi o Sardinia oia no o Vikoli Emanuela I, i lawe ae hoe i ka makalua o kona hanau mua, Kale Emanuela i ka 1820 i kona manawa i haalele aku a i ka nohomoi a hoi ae la no Roma, kahi hoi ana i komo ae ai i ka Ahahui Iesu.

 

            O ka Vikoli keiki hookah ua make mua, a o ka nohoalii e lilo ana no ia i kona muli loa, Kale Felix, duke o Genoa, i haalele aku hoi i ke kulana kahunapule, ana hoi i hoomaka ai i kona manawa no he umi-kumamakahi makahiki, mahope o kona laweia ana no ka ahaelele o Turin, mamuli o kona noonoo ana i ka hanohano e ili mai ana maluna ona, o ia hoi ka nohoalii a kona mau kaikuaana e paa ana.

 

            Ua mare no o Kale Felix i ka wahine, eia nae aole ana keiki, a o ka hooilina i manao ia mahope aku oia no o Kale Albert, ke Keikialii o Carignano, ka pua hoi o ka hanauna hope o ia ohana. maheleia ae hoi mai ke kuamoo hookah i ke kenekuria umi-kumamahiku.

 

            O Kale Albert makuakane, oia no ke Keikialii pomaikai ole Kale o Carignano, a oia hookahi wale no hoi o ko lakou ohana alii ka i noho maluhia ae me Napoleona, a Napoleona no nae i aelike ai.

 

PICTURE

 

KO KE KULANUI KAKOLIKA SANA LUI HUI PAANI POPO-PEKU

 

e haawi ana i ukuhoomau nona aole no nae i uku ia.

 

            O Kona makuahine ke kaikamahine Saxon.  ua holoholo ae la oia ma na alanui o Turin me kona aahu o ke ano o na repubalika.  me kane bebe uuku ma kena mau lima.  Mahope ua haawi iho la ua makuahine la i na hoonaauao huikau ana i kana keiki.  Ua lawe hele ia keia keiki i o ianei.  me  ka hauoli o ua keiki la i ka manawa a kona makuahine e hoopoino ai iaia.  a i ka manawa a ua wahine la e noho iho ai a noonoo ae a hoomaopopo oia eia no ua keiki la ana.  e kauoha koke no oia e laweia mai kana keiki imua o kona alo.  I kekahi wa oiai o Kale Albert e kaahele ana me kona makuahine ame kona makuakane kolea, M. de Montleart, ua hoonohoia aku la ua keiki la iluna o kekahi pahu e kau ana iluna o ke kaa, oiai ke ana anu e hoke ana he mau degree malalo iho o ka OLE.

 

            O kona mau makuakane hanauna (oiai pela iho la i kappa ai o ka Moi ame Kale Felix ia laua iho, oiai no nae o ka oiaio he mau hoahanau laua), i ko laua manawai i lohe ai no Kale Albert, ua hookau aku la laua i ko laua inaina no kona makuahine maluna ona oiai no o Kale Albert e keiki ana no.  No Vikoli Emanuela, aole i ikaika loa keia manao inaina mamuli o kona ano oluolu; aka no kale Felix, ua ulu ae kei inaina a oi loa aku maoli no i ka hoowahawaha.

 

            Ma Piedmont ua komo kuhohonu aku ka manao Carbenari iwaena o na papa kiekie ame na luna aupuni, a ua komo ae na keiki opioopio iloko o kona mau laina koa, a aia hoi ke ikaika la na manao oloko o lakou e hana ae i kekahi hana e hiki ai ke loaa mai ia lakou he aupuni lanakila, a e kokua pu ana no hoi ia manawa i ko lakou mau hoahanau o Lombard.  Ua hiki ae keia hana a lakou i ke degree piha i ke kau makalii o 1821, ka manawa no hoi e ikaika loa ana na hana kalaiaina ma Napela.

 

            O an poe hoala kipi, he poe kanaka o ke kulana kiekie, i piha i na manao haakei, o lakou ka i koho ia aku i mau hoahele a mau hoaloha hoi no ke keikialii o Carignano.  Ua manao ia ua hoohoaloha aku keia poe iaia ma ka lakou mau mea i makemake ai, a o ke keikialii pu kekahi me lakou, o ia hoi he Carbonaro no oia i paa malalo o na hoohiki ame no koikoi oia ahahui.  Ma na hoike o kekahi mau palapala i hoopukaia mamua aku, ua ikeia iho ko Kale Albert hui pu ana me na poe o ka manao Carbonari aole no ia he mea ano nui.  Ma kana hoike hoi ua hoopuiwaia oia, oiai ma na la 2 ame 3 o Maraki, ua hele mai la kona mau hoaloha, oia o Carail, Collegno, Santa Rosa ame Lisio, a hoike mai la iaia he mau lala lakou no kekahi ahahui e hana ana no ke Kuokoa o Italia, a ua hoohui pu ae lakou iaia ma ia hana mamuli o ko lakou ike he aloha kona i kona aina hanau, a e kokua ae hoi ia ma ka hui ana aku me ka Moi no ka haawiia mai he mau pomaikai e hauoli ai ka lahui ma ia mua iho.

 

 

            Aole i ae aku a hole paha o Kale Albert i keia noi a kona mau hoaloha, aka nonoi aku la oia ia lakou e hoomoe i ka hoala kipi ana no kekahi manawa mahope aku, alaila hoike aku la oia i ka Moi i keia mea, me kona noi pu ana aku aole e hopu a hoahewa aku i keia poe.  He mea oiaio aole io no he hana i hoalaia ae i keia manawa ma na aoao a i elua, a no Vikoli Emanuela hoi ua maka’u oia i kinohi, eia nae ua hoopauia ae ia maka’u i ka manawa i hooiaioia aku ai imua ona aole e hoala kipi ia ana.

 

            O ka haunaele i manaoia e ala ae ana ma ka la 8, ua puka maoli ae la ia ma ka la 10 o Malaki, ma Alessandria, kahi hoi i nana ole ia mai ai na kauoha i hoopukaia mahope mai o kela hui ana o Kale Albert me ka Moi.  Ua hoike ae la na koa i ko lakou makemake i ke Kumikanawai o Sepania.  Ua hiki ole ka paaia aku keia haunaele, a mai Alessandria aku i laha ai ka haunaele a hoea loa aku la i ke kulanakauhale.

 

            Ua huli aku la ka hapanui o na pualikoa ma ka aoao hoohaunaele, a kau aku la ko lakou manaolana na na makaainana e malama mai ia lakou.  O na lede o na kulana kiekie ua huipu ae la lakou me na kanaka e hele malalo o ka hae Carbonari-he elele, bolu, ame ka ulaula.

 

            Ma kekahi aoao hoi aia he poe kakaikahi o na kauwa o ka Hale o Savoy ke nana aku la a ike i keia mau hana e hanaia ana, me ka maopopo aole ia lakou na manao ikaika, nana e alakai ana ma keia hana huli i ke kuokoa o ka aina.  Ua nana aku lakou i keia hana ma ke ano he lelekaua i ko lakou haku, a lakou hoi e hauoli loa ai e hookahe i ko lakou koko no ko lakou moi-aole ma ke ano he aloha maoli i ko lakou moi e like hoi me ke aloha o na Pelekane i ko lakou alii e noho ana ma ka noho kalaunu, aka mamuli o ko lakou ike iho he hana ia na lakou e hooko aku ai no ko lakou haku, e like hoi me ke ku ana o kekahi koa kavalia ma ka aoao o kona haku ina no ia he haku pono a pono ole paha.

 

            O na kanaka o keia ano ua noho aku lakou a nana aku i keia haunaele o Piedmont a hiki i Italia a hiki wale i kona hopena me @ manao i hoikeia ae nei maluna.  He hapa uuku o keia poe ka i hele aku imua o Vikoli Emanuela a haawi aku i ka lakou mau kokua.  Ua hoululu ae lakou i ko lakou mau koa me ka makaukau kaua iloko o ka pa-alii, a o ka lakou mau meakaua he mau pu-panapana ame no pahikuaua mama.  O kekahi poe o lakou he poe kahiko ma ke kaua, he kanawalu makahiki o kekahi poe, a e holo ana maluna o na lio i a’o pono ai ma ke kaua.

 

            Ua haawi aku ka Moi i koua mahalo nu ii keia poe aka nae aole ia la ae aku e lawe ma ii ka lakou mau koku; aole loa no hoi i ae aku e hoomana piha aku ia Kapena Raimondi, ke kanaka hookah i aa mai me kona pualikoa ua hiki loa ia lakou ke hoopio aku i ka haunaele, ina e hoomana piha ia mai e ka Moi.

 

(Aole i pau.)