Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 42, 20 October 1905 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA. [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA.

MOKUNA 11. KA HALEALII O IvE AWAWA. t"a kipa aku o Horama i ko Aboula Casouia haK* i ka hiu m.i, ~ na la; apela 110 lioi i ke kolu ame ka ba; a i kela ann» k»-ia kij, ; , pela no hoi i pii mahuahua ae ai koua aloha 110 l'lina. M.- h.« m, t la ua ho aia ae iloko ona kela niau manao uwila o ka wa \ makaukau ko'u halealii no ka hookipa ana ia oe. a kt* ak»* n. i e lilo koke mai oe i hakuwahine no ua halealii la." ''Ke kali nei wau i kou oiuolu, e ke 'lii," i panai aku ai ».» I"lina. me ka leo malie a oluolu no hoi. "Xa kou makuakane e ku ma kou aoao. aole anei "Aē." <% Ina pela aole e loihi loa a o ka hooko koke ia no ia o ko kau t mare. 0 keia ka ekolu onala o ka pule. Ike ono onala »• inan i.i ai kaua. Ina eae mai ana o Aboula i keia. aole anei oe e a t - aua?" "Ua ae no wau, e kuu haku." Me na huaolelo hoopomaikai ame na honi ana maluna iho •• kela ihu kina ole o ka opiowahine. i haalele iho ai ka moi i ka opi.. wahine. Huli aku la oia i kona kuhina, a hoike aku la i kona in;t kemake. Ua oluolu iho la ko Aboula manao ika papahana a kmia moi, a haawi mai la no hoi oia i kona ae me ka hikiwawe. Pela iho la i paa ai e lilo ae o Ulina i waliine na ka inoi ilnk.. o na la ekolu i koe. Pehea hoi o Ulina! Ua nana aku anei oia ika mare e lioea niai ana me ka hauoli? Aole paha. Eia nae aole 110 oia i hauoli loa. Aole oia i aloha i ka moi—a ua hiki ole no hoi iaia ke aloha aku; ua kuolo loa oia, a he paakiki kona mau aoao. a ua nolio imin ia lim kona puuwai eke aloha ona wahine he lehulehu wale. Ua law.- a. o Ulina i keia ma ke ano he hapa ia o kana hana; a malia palia .. ka olinolino o kela noho kalaunu kekahi mea nana e koi ana i kona puuwai. Ma na ano apau ua ae «'<• oia e lilo i wahine na Horama. a 0 kana hana wale no i keia manawa oia ka lioomakaukau ana ia a iho no kela ola hou e hoea mai ana imua ona. Eia nae nie ho nu a la lie mea makeliewa nona ka hoao ana e kula iaia iho. 110 ka in» a ma kela ame keia hoao ana ana ua ku mai la imua ona na inea mao popo - hoole ai oia ika hooko io ana. O kana e iini ana ina nia nawa he nui, o ia hoi, mai oi loa aku ka pono ina aole oia i lnh.> i kekalii mea e pili ana no Helina. 0 ka hopena i loaa aku ia un>i wahine 0 ia ke kau koikoi ana iloko 0 kona puuwai. a e hoinoini» ana hoi i kona noonoo. "E Alabia," wahi a Ulina i kana kauwa wahine, ia lana »> n<>h< 1 ana ma. ia ahiahi, "ke manao nei wau ua loaa no na kuinn knp.niM 1 ka 111 oi e ku-e ana i kana waliine mua." Kau mai la'ke poo o Alabia iluna, a nana mai la kona niau maka pahaohao maluna 0 kona haku, a pane mai la: "Alaila, ua ike no oe i na kunui.'' "Eia nae aole oia i lioaliewa e make kekalii wahine ana ilokn <> ka muliwai o Papa mai kela manawa mai a liiki i keia manawa." "Aole kaua i ike no ia mea.'' i pane mai ai 0 Alahia. mr ka luli luli pu ana mai o kona poo. "He nui nae kana mau wahin> k mai ia manawa mai, a he mea hiki ole ia kaua ke olelo ae heaha la kaua mau liana i liana aku ai maluna o lakou. Ua make kekahi po»* \\a hine—aole he poe i ike pehea la ko lakou make ana; na hookuk. i.i aku no lioi kekalii 0 lakou —aole he poe i ike i ko lakou wahi i ki pakuia aku ai. Oko Helina make ana oia ka mea nana i hoala 111:1 i i na kamailio ana he nui, no ka mea oia kana wahine mua loa.'a i 7 / kela manawa hoi, oia wale no kana waliine: a o kekalii 110 hoi ua loaa ae na mauaolana ana e puka mai ana he keiki niailoko mai ona." "Eia nae aole i ikeia ua pepehi aku ia i kekalii o kana mau wahine mahope mai," wahi a Ulina i pane aku ai ine ka haalnln ana ae 0 kona leo. "Aole a'u pane malaila, e kuu haku. Ke manao nei wau na paa kou manao e mare aku iaia?" "Ae; ua paa ko maua la e mare ai." "Ina pela aole wau e noonoo ana no kana i hana aku ai i kana mau wahine. Ina ua ae oe aua puka aku kau olelo hoopaa 111»' i.». ke manao nei wau aole au.mea e huli ae ai i na kokua ana a ho niea pono ia oe ke hoomanawanui i ka haawe ana i kona kaumalia." "Ua kuhihewa oe, e kuu Alabia,'' wahi a Ulina i pane aku ai m«' ka hikiwawe. "Aole o'u makemake e kokua ia mai no ka'u i hana ai. Ua oluolu no keia ia'u. Aole no hoi o'u makeinake i ikaik:i hou no ka haawe ana iho ia mea. Eia. wau ke kakooia mai nei ka manao e hooko aku i ka'u hana." "E kuu haku," wahi a ke kauwa i pane aku ai mahope o kon.i mumule ana no kekahi manawa, a i hoopukaia aku hoi ia man o]el<> me he mea la ua koiia mai lilo loa mai o kona puuwai e hua'iia aki: ia mau olelo, "eia oe ke hana nei i kekahi hana paakiki loa 110 k.i hooko ana aku i kau hana, he hana hoi i hana ole ia e kekahi inoi « Damaseko nei; a ke pule ae nei wau ia Alahe e ukuia mai «h- i k; uku kupono no kau hana ana." Mai hoomau loa aku no 0 Alabia i kana hoike manao ana. nae ua papaia mai la oia e kona hakuwahine. "Ke hoomaikai aku nei wau no kau mau olelo niaikai. e Al.i bia; no ka mea ke ike nei wau ua puka mai ia mau olelo īnailok.lilo loa mai 0 kou puuwai. E haalēle mai oe ia'u i keia manawa He elua la i hala ae, a hiki mai la no hoi ke ahiahi. I k» k;ilt la ae e lilo ai 0 Ulina i wahine na ka moi Horama. Ua hnli la kona makuakane iaia mahope 0 ka ho-aia ana ae o na kukui. loaa aku la iaia kana kaikamahine e uwe ana. Honi iho la oia iai.i. a ninau iho la i ke kumu o kona uwe ana. Ua hoike aku la o Ulina aole oia i hauoli, a hoike pu aku b n 1 | hoi aole loa ona maka'u no ka lilo ae i wahine na ka moi. Ua ka maha oia aua mehameha hoi. Ua kanmaha oia no ka mea aia k<»;.makuahine ke waiho la iloko o ka ma'i nui; a ua mehaineha le.i ' ka mea e haalele iho ana oia i kona home. Eia nae aole e lo'lii ia noonoo ana. Ua hoike ae oia i kona manaolana ona liana o kon | home hou 0 ia na mea nana e hanai mai i na manaolana hou ilok I ona, a e oluolu ana hoi oia a hauoli no hoi. j "E hauoli no oe ke lilo ae oe i moiwahine no Damaseko." \\ |!! ia Aboula Casema, "a e haaheo no lioi wau ke ike aku ia oe nia I kulana. Eia ke ikaika nei ka manaolana iloko o'u—oia hoi mai k<>' 1 koko aku, maiiloko aku hoi o ka'u kaiikamahine aloha, e puka u'•' | ana ke 'lii nana e noho aku ka noho kalaunu o Damaseko. Ae kw keiki, ke hoea mai ia mea, e hauoli no oe e like me a'u e hauoli n» no ia manaolana." "Ae, e papa," i pane aku ai ka opiowahine me ka malie ani" ka noonoo pono ana hoi, e kulou ana kona poo ilalo. a aia hoi kona mau manamanalima ke onioni la iloko 0 na hu'a o kona lole.

"E pili ana i kou uiakuahine," i hoomau aku ai o Aboula "ua • no kekahi manawa loihi, a ke manao nei wan aole oia mai ana. t a iioike pouo inai ke kauka iau oka make wale ka nn-a nana e iiookaawaie aku i kona mau ehaelia. "O kou noho mai aole ia he mea e kokua aua iaia; aka o kona ike mai ua 0 kou 1 " )IU( ' l>on ame kou hooko ana i kau hana o ia ,nM-a c hookonio mai ana i malia nona/' •K«- nianao nei wau e hauoli ana wau. E hoao no wau ma na ai.au e uoiio liauoli. E oiaio no wau a e hoopono hoi, a e hoao ; na wjim e hana i na mea maikai apau e hiki ana ia'u." ]>ela e holomua ana oe, e kuu keiki." I -a poeleele loa ana ilio hoea mai la ka moi, a hooikaika iho - iina e ku aku imua ona me ka maikai o kona mau nanaina. l'aa !i'ai la ka moi i ka opiowaliine me kona mau lima, a hoike iho I.i ,;a aloha io oia iaia a ke pii mahuahua nei kona aloha i kela ame ,a r.\. La lioike .pu aku la no hoi oia oka oihana e hookoia ana maliin;' o laua i kekalii la ae ka mea nana e hoohauoli loa iaia i oi ;l kii i ''-O na wa i hala. E oiaio ana oia iaia, aua manaoio no hoi ,• i;t {" ia no hoi o I'lina ma kona aoao. -I ke kaknhiaka e knni ana na o-le a e hookaniia ana na pahu, a c al:i inai ana ke kulanakauhale holookoa iloko o na leo hooho hau(,li. Avalii a Hoiama i puana ae ai iaia e nana pono ana i na maka o l līna e kau pono mai ana imua o kona mau maka. "E hoolilo ia ;ic ;uia oe i moiwahine, aole hoi he mea oi ae mamua ou ma ko'u ;i • 11• 11 iii nei. E moe i keia po, e kuu Ulina nani e —e moe iho iloko o kn'u nani oka wa wahineopio,—a ike kakahiaka oka la apopo e hoomaikai aku no wau ia oe." Alaila honi iho la ua moi la iaia, a liaalele iho la. 1 ke aumoe ana aole i lioi aku o Ulina e hiamoe. O Alahia pu k<*kahi me ia, eia nae mai ko laua manawa i nolio pu ai mahope ilio o ka haalele ana iho o ka moi aole loa he wahi huaoielo i hoopukaia ;i ku e Alabia nana e hoomaalili iho iko Ulina mau manao anoe. IN'liea hoi e hiki ai iaia ke hana aku pela! Ua ike no oia ike kumu 0 kc kaumaha ana o kona haku, eia nae aole loa e hiki iaia ke aa aku e liooj)a aku i kalii nana e umii ana ia mea. Ua ike no lioi oia (! ka oihana inare e lioea mai ana aole he wahi hiona o ka hauoli ilaila. Oka mea a Ulina iaeai i kinohi loa me kona noonoo mua oli'. a o kana mea lioi i ae ai mamuli o kona manao lie hana ia nana, k.- lilo mai nei ia i mea nana e hookaumaha ana iaia. O kela moeuliaiH' kamaliao, i oili mai hoi no ekolu manawa, oia ka mea nana i alakai aku iaia e hana pela, a i ke kokoke ana mai o ka hora e hook«>ia ai ua moeuhane la aia hoi ike iho la o Ulina i ka haawe kaumalia e kau ana maluna ona. •E hoi ana wau e hiamoe, e kuu Alabia maikai. I ke kakahiaka o ka la apopo o oe pu kekahi me a'u." "E kuu haku aloha—E ae mai e hoike aku wau ia oe i kekahi mi'a." wahi a Alabia. I kela manawa ua ku ae oia iluna a lalau aku la ia Ulina me kona mau lima a i elua. "E hai mai, e Alabia." **Ō. —aole no i lohi loa ka hoopakele ana ae ia oe." "Alabia—heaha kou manao?'' ••Ta liiki ia oe ke kāawale ae mai keia mea hookaumaha mai. Ua liiki ia'u " i'woki, uwoki," i liooko ae ai o Ulina, me ke kau ana aku o kona nian maka oi maluna o kana kauwa. "Ua lawa iho la. kau kaniailio ana. Aole o'u niakemake e kaawale ae mai ka mea e hoea m.ii ana. Ua paa ia mea ika hanaia, ahe mea pono e hooko ia. Ua l-.ala loa aku keia mawaho, a ke kulou nei wau iniua o ka hopena <• !naa mai ana. Ina e kokua mai ana oe e hoao oe e hoolilo mai 1 ka'u mau liana i mea hauoli; mai imi oe e hookahuli ae ia'u mai ia !!!<•;! •E hana no w T au i na mea apau e hauoli ai oe," i pane aku ai kana kauwa hoolohe. "Ina pela e haalele mai oe ia'u, a e hui mai me a'u i ke kakahiaka ine ka helehelena hauoli. Mahope koke iho o keia i hoī aku ai o Ulina no kona wahimoe, « l»ule lioomau ana hoi i loaa mai ka ikaika iaia e auamo ai i ka haawina e hoea mai ana maluna ona ike kakahiaka o kekahi la ae. Anl<' oia i noi aku e hookaawale ae iaia mai ia mea ae; —ua kau aku kona kuteana o ka noho ana ma keia ao; —a o kana wale no i noi ai <»ia ka loaa ana mai o na mea nana e hoohoihoi ana iaia ma ke alaln'U' ana i hooholo ai. Hoea mai la na kukuna malamalama o kekahi la ae; eia nae aole i kani ae na leo o na o-le, aole hoi i loheia ke kani o na pahu ma Damaseko. Mamua o ka puka ana mai okala ua hoouna ia aku ka lohe i ka lialealii e hoike aku ana ua haalele mai ka wahine a Aboula r ;is« nia i keia ola ana. Aole i hele aku o Ulina ma kona la e mare ai—aia oia ma ka ;iua<> o ka moe make o kona makuahine —kahi hoi ana i uwe iho ai ia la hoiookoa. Ua liele mai la ka moi e hoomama ae i kona kaumaii;i. a hawanawana iho la i na huaolelo o. ke kaumaha i kona kuhina. 1-ml«i o ka wa kupono waiho ia aku la ke kinomake o ka wahine a -\h«nila Casema iloko o ka luakupapau, a huli aku la o Ulina i ka •' ; ' ■* * i i na lima o kona makuakane. t "Aole kaua e kaumalia, e kuu keiki," walii a Aboula; "aole no ' i kaua e kaumalia e like me na poe i loaa ole na mea nana e hooinai. T'a pono kou mama i keia manawa. O kona ola ana ua i ina popilikia, aua hookipa mai oia ika make me ka liauoli. ' ! <la aina ona uhane, kahi hoi ona uhane oka poe maikai i hala < hooinaikai ia mai ai, malaila oia e noho o ka malia.' ' a hoolohe aku o Ulina i kona makuakane, a hoomaopopo no ! a pololei ka kona makuakane i lia'i mai ai; a i kona noonoo ana | " < iho la no hoi oia ua pono io ka hala aua aku o! ' iMakuahine; nolaila holoi ae la ia i kona mau waimaka a hoo"'īu'.o aku la i kona makualiine me ke aloha, me he mea la ua hele - "ia ina kekahi huakai hauoli. ka inoi hoi ua paha'oha'o oia me ka nui oke kaumaha. 1 ■ ai me na kanawai oka aina e noho kanikau ke keiki no kona : : i make no hookalii malama; nolaila e hala ana lie malama " n ! maiiiua oko Ulina lilo ana i wahine na Hoi'ama. Ua hiki no 1 ulia'i ina kanawai ina i manao oia e hana pela, a ina no hoi 1 •!'];» ole aku o Aboula iaia. "Ke kauinaha nei wau,' ; w T ahi a Horama i puana ae ai. 'Mai i"a aku ka pono ina i hoolilo mua wau iaia i wahine na u. Ua ' •••'• k«-la ame keia la me he mea la he mau makahiki i hala ae aole !l " na«* o Ulina me a'u. Aole wale no hoi oia, aka owai ka mea e aku ana i ka mea e hoea mai ana imua ona iloko o keia malama !:,,1 '«»koa. Malia paha o loaa mai he mau poino maluna o Ulina. il ;i o paa ae oia i kekahi mau mea hoahewa. I keia la,ua hala •'ku kona makuahihe, no laila aole he mea nana e noonoo ae ai a ;:,, )ni iho iaia ma kona home. Malia paha o hoohoaloha aku oia ' 1 kahi kane. Ke ole wau e kuhihewa, e Aboula, ua olelo mai oe <>ia i hui me kekahi hoaloha kane koe wale iho no oe ame > ! "He oiaio ia, e kuu haku. Ooe hookahi ka Ulina au i ike ai,, '• hoi oia i kamaaina i kekahi mea e aku mawaho aku o ko makou. "Uha." i "Aole no hoi oia i ike i na kanaka i oo," i pakui mai ai ka moi.i "Ae." walii a Aboula. \ "Ina pela," wahi hou a Horama me ka maikai ole o kona noo-: I " °- "ina palia oia e kamaaina ae ana me kekahi opio, malia pahai '' i mai kekalii mea pono ole. He opiopio loa oia i keia manawa; Ji hoi i kupaa loa kona puuwai." I (Aole i pau.) i