Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 51, 22 December 1905 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

K. Nawaa.) MOKUNA XXII. (KAIT POO EHA.) KA HAUXAELE KULOKO O 1830. 3laanei 110 hoi. he mea pono ke hoike aV. i ka 1832. ua alakai a'e j la o Dom Pedro> ka Emepera-i-pau o Brazil, i kekahi pnalikoa o ka I poe ku-e a maoao amimi. Don no ka liookahuli ana i ke au-i puni o kona I kekahi makahiki mai, ua halawai a % e la na mokukaua o Dom Pedro. Moi o Potugala. me ko Don Migruel, ina ka Lae o St. Vincent T a lukuia malaila. I ka 1833, make iho la o Ferdinaud VII o Sepania, a lilo a'e la ka nohomoi i kana kaikamahine, Isabela 11. oiai oia e hebe ana no, a hoonohoia a'e la kona maleuahine i kuhina nni. Aka na'e, ua kuahaua a ? e la o Don Carlos iaia i moi, nolaila ala mai la he hoopaapaa ana. Ika 1834, hanaia iho la he kuikahi mawaena o Enelaui, Faram, Sepania ame Potugala, e ku-e ana ia Don 3lignel ame Don Carlos, a i ka 1837 ame 1838, halawai iho la ko Generala Espai*tero pualikoa me na poe e kakoo ana ma ka aoao o Don Carlos, a hoohaulehia iho la ia lakou. MOKUNA XXIII. t (KAU POO ELIMA.) v • KE KAUA 0 MEKIKO. i Aia ma nā palena komohana-hema o Amerika Huipuia ka Mokuaina o Texas, he maliele hoi o ke aupuni kahiko o Mekiko, i lilopio mai i na* Sepania. Ala ku-e a'e la na poe Mekiko a kukulu a'e la i nupuni kuokoa. a lilo a*e la i aupuni repubalika malalo o ke kumukanawai i like aku me ko Amerika. a ua maheleheleia a'e iloko o na Mokuaina he umi-kumamaiwa ame elima Teritori; o Texas kekahi iwaena o na Mokuaina. Ua lioohoihoi mai la ke aupuni o Mekiko i ke komo ana akn o na kanaka iloko o ia aupuni, a i ka 1833, ua hiki aku la i ka umi-kaukani poe Amerika i nee aku a noho iho ma ia wahi. Ua hooliloia a'e la o Santa Ana, lie kanaka huhu hikiwawe, anunu a hoopoino, i komo mau hoi na manao hoala haunaele, i alakai a kuhikuhi ma ka oihana kaua no Mekiko. jMamuli o ia ano, ua hoole aku la na kanaka o Texas i ka noho ana malalo o kona malu, a hoala a'e la lakou i ke kaua i ka 1836 a kuahaua a'e la ia Moku- j r.ina he aupuni kuokoa. I kela mauawa aia o Santa Ana ma ia wahi me kekahi pualikoa nui; aka ma ke kaua ma kahi e kokoke ana ma ke kahawai o San Jaeinto. i ka hapa hope o Aperila, ua haulehia iho la oia ia Generala Houston, a lilo a'e la oia i pio. 0 keia ka pau ana o ke kaua no ke kuokoa o Texas, a tkeia aku la kona kuokoa ena Mokuaina Iluiia o Amerika i ka 1837. Eia r.a ? e, ua hooweliweli mau ia aku ko Texas poe na poe Mekiko pepelii wale; a i ka 1843, hui kukai a'e la o Pere'sidena Tyler me ko Amerika Peresident. no ka hoohui ana ia wahi me ka Repubalika Nui o Amerika, a aeia aku. Ua hanaia a'e he kuikahi maluna o ia manao, a kakauinoaia i Aperila, 1844, e k6 komisina mai Texas mai» ame John C. Callioun } ke Kakauolelo Mokuaina i kela manawa; aka na'e ua liooleia e ka Ahaolelo Nui. Ua lilo a'e la keia i ninau nui iloko o Aiiierika, e lioike ana hoi kela ame keia loea. kakaolelo i ko lakou mau manao pakalii no ke ku-e ana a no ke apono ana. Ua komo pu a'e la iloko o ke kau hooikaika koho balota Peresidena o TS44, keia ninau. Ua wae a'e na Demoearata ia James K. Polk o Tenese, he kanaka hoi i kakoo ikaika i ka hoohui ana mai ia Texas, i moho Peresidena, a o Keoki M. Dallas o Peneselevania, i hope-pere-sidena. Ua kohoia a'e laua. a haule o llenry Clay, o Kenetake, ame! Theodore Frelinghuysen, o Nu lerese. 0 ke kulana hoaioha mawaena o IMekiko ame Amerika Huipuia ua moku a'e lie mau makahiki mamua aku o ka hoohuiia ana o Texas, mamuli o na liana hookaumaha mau a ke aupuni o Mekiko maluna o na waiwai o na kanaka Amerika e noho ana malaila, a i ole, maluna ona moku ma ke Kaikuono o Mekiko. He lehulehu na ma- i nawa i haawiia aku ai no Mekiko e mihi mai, aole no na'e i holopono. Ua hoole mau ke aupuni o Amerika i ka limanui ana aku, no l:a mea he aupuni nawaliwali ia; nolaila. ua ike a'e la ke aupuni o Mekiko ia hana a Amenka he lioohewale. Koi aku la o Amerika i j eono miliona no ka hoopoino w T a]e ia ona waiwai ona kanaka Ame-j rika malaila, a ike mai la no hoi o Mekiko ia koi ua pono a ua polo- ( lei; aka mahope o ka hoopanee mau ia ana, ua hoole loa mai la i ka! uku ana. Mamuli ona launa maikai ana me ko Mekiko ae ana mai e ! ukuia ka Amei'ika koi, ua ike aku la o Amerika me ka manao maikai! ia aupuni; aka na « i ka inanawa e lawelaweia ana na kukakuka 'j ana e pili ana no Texas, ua komo a'e la o Mekiko ma na launa ana ? me Texas no kona ike a'e i ke kuokoa oia aupuni, ina no na'e e ae ole ana ia wahi e hoohui a'e me Amerika. * 1

0 keia iho !a kniaua ī ka nuinawa i hooholoia ai ka olela hooholo hni v HaV & i ehui o ka Ahaolelo o 1*45. ma ka la 28 o F'uwruari. r hoohni u*>a sa kakaumoai» la e Per-widena Fyler. <> mn k*? h-h I <> Ile »nuri 1« hoo;.*hoia «ina o Pvrt'sia« ; !s;A Polk ma ka noho pm ua waiho aku la o Ahtvtu»te. ko Mt-kiko kuh;r.a ma ke Kapita!a o Wasitietona. i kon-a i?oho. a moku a'e !a ke ktftia k«».»ko!u nmwaena ••> keia man Ua kukala aV la o fVrt> AU»n.a llerrera, o Mekiko. he kuaha?;.?. e knkala akea ana. oka ho hu ; ii ana o Texas me Amerika aole i■»* ia he niea e pau ai ko MvL vo īimna malaila, a e koi ana lakou h\ pont> me ka mana o na meakana, Hoomakaukau iho la keia mau aupuni no ke kana. ma ka la 4 o lulai. 154.». lilo ae ia o lexa> » Mokuama ti.o ik t I k:: h»>o'na *j>opo ana o Polk e i o mai ana no ke kaua mawaena o Amerika ame Mekiko. ua haawi aku la oia i ke kauoha ia Birikekia-Kenerala Zaehary Taylor. ke alakai nui o na koa ma ke komohana-hema. e komo aku iloko o Texas a lawe aV i kema kulana ma kahi e kokoke ana i Rio Grande. Ia maiuwa no hoi ua hoounaia .»ku o Komwloa Conner. o ko Amerika oihana kaua moana, me kekahi aumokukana ikaika no ke Kaikuono o Mekiko no ka malama ana i ko na kanaka Amerika mau pono. ma ke kai ame ka ama. 1 kela manawa, aia o Santa Ana he kuewa ma Cuba. kona wahi i hookiikeia aku ai mai Mekiko aku no umi makahiki, a hana iho la o Peresidena Polk i kekahi kuikahi ma-lu e kumakaia nuii ai ua kanaka la i kona aina hanau ia Amerika. Penei ka hana ma-lu ana o keia mau mea: E hoouna aku o Peresidena Polk i kekahi pualikoa no na palena o Mekiko. E komo aku hoi o Santa Ana iloko o kona aina a ma kahi hoi o kekahi pualikoa Mekiiko i hoonohonohoia ma na palena aina. a i makaukau hoi e hoike ae ia Sauta Ana ko lakou alakai. Alaila. o ia iho Ia ka manawa e hoomaka ai ke kaua. 0 ka pualikoa a ka Peresidena e hoouna aku ai e papalua iho ia i ka ikaika o ko Santa Ana. a e lilo hoi ia i kumu kupono no Santa Ana e haawipio mai ai. a maalahi ke komo ana aku o Aiuerika iloko o Mekiko. E ukuia hoi ua kanaka la i kekahi huiua dala mahuahua mai ka waihona ma-lu mai o ke Aupuni Amerika e paaia ana e ka Peresidena. Ua hoouna iV ia aku la ua pualikoa la. a hoounaia aku la no hoi o A. Slidell MeKenzie, o ko Amerika oihaiia kaua moana. no Cuba no ka hoomaopopo loa ana i keia papahana me Sa.nta Ana. e noho ana hoi i kela manawa he mau mile kakaikahi wale no mai llavana aku. Ma kahi o kona hele ana aku me ka n)a-lu. ua komo iho la no oia t kona aahu o ka oihana kaua moana. a hele aku ia e hui me Santa Ana, i ke awakea o kekahr la. ine ka nana mai no o keknhi auaina kanaka nui, Xa keia mea i lioopakalaki aVi ua papahana la. oiai ua ike mua ia a'e la ia mea a hiki ole ia Santa Ana ke komo aku iioko 0 Mekiko. I ka hapamua o ka 1846, ua kauohaia aku ia o Tavlor e lawe a'e i kona kahua ma ka aoao hema o Kio Grande. e hulipouo ana hoi i ke Kulanakauhalfc*"U Matamoras. oiai ua ikeia aku aia ikoa o Mekiko ke houluulu a'e la malaila me ka manao e lawe a'e i ka iMokuaina o Texas. Hoolohe aku la o Generala Taylor i ke kauoha a komo aku la iloko o ua mokuaina !a ma ka Lae o K-ilu'la. a malaila oia i kukulu iho ai i kahua hoomoana nona, me ka nana ole aku i ko iMekiko hoohalahala ame ka hoike ana mai iaia. o ka aina aua e ku ana no Mekiko ia. Haalele iho la oia i kona mau lakoai nme kekahi liapa o kona pualikoa malaila, a hele aku la oia me kekahi hapa no Rio Grande. a malaila oia i knkulu iho «i i papu lawa kupono no elua kaukani koa. Ua kapaia keia papu ka Papu. Haraunu, oiai o Mekia Baraunu ka i waihoia aV i alakai no ua papu la. Ua kauoha aku o Generala Taylor ia Mekia Brown e ki a 'e i mau piha pukunialii ina oia e ike ana ua ano kupilikii ua "pāpu la. Ma ke ahiahi o ka la 6 o Mei, ua kiia aV la nn pu hoailona pilikia, a i kekahi ahiahi mai, ua maki aku la o Generala Tavlor mai ka Lae o Isabela aku me kona pualikoa i hoopuipuiia mai e ko Texas pualikoa kokua ame na marina i hooleleia mai na mokukaua mai. I ke awakea o ka la 8. ua halawai aku la lakou me kekahi pualikoa Mekiko o eono kaukani koa, e alakaiia ana e Generala Arista. ma kekahi kula e. hoopuniia ana e na lokowai, a e hoowehiwehiia ana hoi e na laau, a kapaia iho la ua wahi la o Palo Alto. Ua kaua akn la o Taylor me kona mau koa kakaikahi me na Mekiko no elima hora. a i ke ano ahiahi ua auhee aku la na enemi. 0 kekahi keia o na lanakila kamaliao i loaa ia Tayior t , oiai, i ka wa i auhee aku ai na Mekiko ua ano kupilikii no oia. a ka wa i anhee ai na eneini. ua hina iho la kona mau koa iluna oka lepo no ka maluhiluhi maoli. (> ka nui o ka poe i eha a i make ma ko Tavlor aoao he kanalima-kuimuuakolu; a o ko na Mekiko he eono haneri paha. I ka liora elua o ka wanaao o ka la 9 o Mei. ua hoalaia aV ko Taylor pualikoa no ka nee ana akn no ka Papu Baraunn. Ua hoomakaukau iho ko lakou alakai no ka lolekaua aoao ia mai, oiai ua houlnulu hou ia a'e ka pualikoa o na enemi ; aka aole lakou i ike iki aku i na euemi a hiki i ke ahiahi, a i ka wa i oili aku ai na Amerika mailoko aku o ka hihipea o na laau. ua ike aku lakou i na Mek'iko e ku ana iloko o ka laina kaua ikaika ma kekahi awawa e k.mpale ana 1 ke kula ame ka Papu Baraunu. Ua kapaia keia w.ihi o fu saea de la Palma, oia hoi ka "Muliwai Maloo ona laau Pama." Ua eli iho na Mekiko i mau papu lepo e lmli pono ana i ke alanui a na Amenka e nee aku ai: aka aole i knha'u iho o Taylor; ik*v aku !n no oia iinua. a mahope o ke kaua kikipu ana o kekahi hapa o k»na pualikoa me ko ka enemi, ua ka\ioha aku la o Generula Tav|or ia Kapena May. ke alakai o ka pualikoa kaulio. e lelekaua maluna o ko na enemi pualikoa pukaa. (Aole I pan.)