Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 3, 19 January 1906 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, POALIMA, IANUARI 19, 1906.

KA

NUPEPA KUOKOA

DAVID L. A-! : : Lunakooponopono

& K. NAWAA, : Kokua Lunakooponopono

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Teritori o Hawaii, ma ke ano o ka mea Papa Elua.

@ @ mai i na hoolaha apau ma ka inoa o "KA NUPEPA KUOKOA" wale no.

P.O. BOX @.

KOOPUKAIA I KA

Hawaiian Gazette Co., Ltd

CHAS. S. CRANE : : Lunanui

@ KA MAKAHIKI - - - - $2.00

@ KONO MAHINA - - - - - 1.00

SUBSCRIPTION RATES

@ YEAR - - - - - - - $2.00

SIX MONTHS - - - - - - - 1.00

O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA. E HOIKEIA AKU NO KA AUHAU OLELO HOOLAHA KE UI MAI I KE KEENA NEI.

O na Dala apau o ka Pepa e hoouna pololei mai i ka "HAWAIIAN GAZETTE COMPANY LIMITED," wale no.

P.O. BOX @

HONOLULU, OAHU.

POALIMA : : IANUARI 19, 1906.

 

NA OIHANA IMI OLA.

            O ka oihana mahiai oia ka hana hookahi nana e haawi nei i ke ao nei i ke oia ma na meaulu i hoouluia mai ka honua mai, a o keia , ke keia o na hanalima apau ame na hana e ae, maloko o ka mahele hooulu a he iaio mai na hana e ae.

            O ka oihana lawaia ame hanai holoholona kona mau hoapili, a ke hule aku kakou a nana i ke oia ana o na lahui like ole o na makahiki he nui i hala ae maloko o na moolelo lahui kahiko o na aina, i paa ko lakou mau moolelo ma na palapala aole e nele ka mohala mua ae o keia mau oihana a ekolu ke ulu ae na ninau ana no ka malama oia o na kanaka.

            Iloko o ka nohona o na oiwi ponoi o Hawaii Paeaina nei, na kanaka Hawaii, ka lahui kumu o keia aina aole e nele ka ike maopopo ia aku o ka oiaio o keia mau mahele - o ka oihana mahiai ame ka oihana lawaia ame ka hanai holoholona, o na oihan mua nae na mea aiai loa.

            A hanau mai he keikikane, a e like me ka pii ae o ke kamaiki i ke kanaka opio a kanaka u'i, e pa-e mau ana ka olelo o na makua, i mahiai oia ina no ka uka ke kanaka a i lawaia hoi, ina o ke kai kona huluaa. A hanau mai he kaikamahina, o ia leo hookahi no ke pa-e ana iaia, i @ moena ka hana, a i kuku-kapa no hoi.

            A i ka hoohui ana i keia mau hana, ka ke kane ka mahiai ame ka lawaia, a o ka ka wahine, ka @- moena mae ke kuku-kapa, o ko lakou huina ka pouha-na o ka malama ana o keia lahuikanaka ia lakou iho maluna o Hawaii aloha mai na kupuna kahiko loa mai; a o keia huina hookahi no ka iwikuamoo o ke oia o ka noho honua ana.

            A o ke keia o keia mau hana i hoakakaia ae la, ka ko na wahine ame ka ko na kane, oia no ka oihana mahiai, a i na ia i hala ua ike nui ia na oiwi ma ka mahiai a ma na hana e ae e pono ai ka noho ana, kekahi kumu i aia mai ai na olelo hoomaikai ana no na oiwi - o lakou no na haku no lakou iho.

            He home, he ai a he i'a, ma kekahi olelo ana, he ohana ia i noho ulakolako, oia hoi, he home, he halau, he wahi papai-hale (hale-pili) a ua malu a hala ka ua ame ka wela o ka ia, ame ka anu o ka makani; he ai ko ka home, oia hoi, ua po'i a wili ka @ a nalowale ke kanaka iloko o ke kalo i kauamea o ka ulu o ka ai.

            A i kokoolua no ka ai, aia ka makuakane lawaia i ka moana, i ka lawaia po, i ke kaili ma ka waa, i ke ka0mokoi ma na paa-ia, i ka lawaia upena, i ke ko-lau, i ka holo-anae, maloko hoi o keia mau hana lawaia ame na ano lawaia e ae i nele ole ai ka loaa mau ana o ke kokoooiua o ka ai; a ke hala i ke kane no kekahi manawa, aole i nele ka puka aku o ka makuahine o ia wahi pupupu-hale i ke ku'i opihi ma na @ kahakai, i ke o-hee mana pohopoho, i ka ohi pipipi ame iao, i ke ku'i limu, a o lakou apau ame na hana imi pono nohona e ae, a  hoi mai piha na ipukai a oia ia kini ke a mai ia ke ahi.

            A maluna iho ia o keia imi oia na ai maa mau ai na keiki hanau o Hawaii i ka ikeia, mai ka wa kahiko loa mai, a ke ano mailo aku nei ka ike nui ia o ia mau hooikaika imi pono nohona ana, a ke huli ae a nana i na mea e pono ai na lako home, aole i nele na wahine Hawaii i ke komo hooikaika mau ana iloko o ke kuku-kapa ka hana hoi e loaa ai na aahu no kekahi hapa o ka nui kino a ma ka nanala-moena i paa ai na moena i nele hoi kekahi mau home me na punee ame na nuu-moena. A i ka hoohuihui ana i keia mau mea e like me ia i hooaiai mua ia ae nei, aole i nele ke keia ae o ka oihana mahiai: a mai poina nae kakou i ka oihana  hanai holoholona - e like me hanai moa ame hanai puna ame na hanai e ae.

            A ma keia mau oihana like ole o ke imi ana i ke oia o ka noho ana i kuluma ia kakou o Hawaii nei na wa i hala a e pahemohemo aku nei i keia mau ia, o ia ano hooikaika like ka i loaa aku i na lahuikanaka apau o ka honua i kulike nae me ke ano o ka noho ana o na wahi pakahi o na kanaka i noho ai, a ia kakou o Hawaii nei, o na au no nae i hala he haawina ia i ha'o ole i ka ikeia aku o na ohana oiwi Hawaii, o lakou no na haku maluna iho o lakou, a maluna o ko lakou mau home a maluna o ko lakou hooikaika imi oia ana no ka nohona o na ohana.

            He poe ikaika ko kakou mau kupuna i ka mahiai, i ka lawaia, ame na hanaa apau i maa ia lakou, a e like me ke kaulana o na alii i ka hooikaika mahi e like me Kamehameha I, pela no i hahai aku ai na makaainana ma ia haawina like; eia nae, aole i nele ka lanakila mau ana o ka haawina palaualelo iwaena o kakou a oia kekahi o na haawina hoopilikia loa ia kakou Hawaii - o ka palaualeio o maka'u hana - aka, he oiaio no ia i loaa i na lahui apau o ka honua me ka nana ole ae o ka lahui hea la ia - aia i na haole Amerika, i na Pelekane, i na Pake Iapana paele makini-ka Norewai, Suedana, a pela aku.

            A o ke keia no nae o keia mau hana imi oia ame na hana e ae no, oia no ka oihana mahiai, aole nae i nele ka @ o ka lawaia ame hanai holoholona ma ka papa like, a ina aole he hana a kekahi malalo o ka hakuhana, e like me kekahi poe o ke kulanakauhale nei, a he wahi apana honua kekahi i kuleanaia, ma Honolulu nei a ma na kuaaina aku nei o Oahu, a i ole ma na mokupuni o kakou, ua oi aku ka waiwai no ua poe oiwi la e hoohala i kona manawa i maopopo mua e hoomaunaunaia ana ma ka noho hana ole, e hoowalewale mai ai o Kakana no ke komo ana i na hana e hihia ai iloko o ka poino. A he hana naauao ia o ka hoi ana a mahi i ka aina, e like me na kupuna o ka hooikaiak ana, a aole o makkou kanalua i ka hoike ae i ka holomua o ia oiwi, a oia no hoi ka moi maluna iho o kona wahi mau pono, ua oi aku ia mamua o ka noho hoomaunauna wale ana i kona manawa iloko o ka palaualelo, koe wale no a paa i ka haan e loaa ai na pono.

            O NA OIHANA MAHIAI, LAWAIA AME HANAI HOLOHOLONA, UA OI MALUNA O NA HANA E AE, NO KA MEA, HE MAU HUA KA LAKOU E HOOHUA MAI AI, AOLE MA KA PANAI AKU A PANAI MAI, AKA, MAMULI O KA HOOHUA ANA MAI MAHOPE IHO O KA HAAWI ANA IA O KA IKAIKA O KE KANAKA MALUNA O IA MAU OIHANA, A HALA OLE KO LAKOU HELUIA MAKA PAPA IMI OLA PANAI ALE NO KE KANAKA.

 

KA LOAA 75 PA-HANERI NO HAWAII.

            O ka bila  kanawai a ka Elele Lahui J. Klanianaole i hookomo aku nei i ka Ahaolelo Nui o Amerika ma ka ia 17 o ka malama o Dekemaba o ka makahiki i hala, e pili ana i ka hookaawale ana i kanahiku-kumamalima hapa-haneli o na loaa Federala e ohiia nei iloko o Hawaii maloko o na loaa dute, no ka pomaikai o ka Teritor o Hawaii maloko no nae o na hana Federala ame ka oihana hoonaauao, a no iwakalua makahiki e hookaawale mau ia ai ia mau hapa-haneli o na loaa - o keia kumuhana e noonooia mai nei iloko o ua Ahaolelo nui nei, oia ka mea nana i hoala ae i ka noonoo iloko o ko Hawaii nei mau makaainana, e apono ana i ka hoomokomoia ana ame ke kakoo ana aku o ka Peresidena, ke kumu i aia ae ai ka poe kuonoono o ke kulanakauhale nei a hooko aku ia i ke koho ana i komike no ka holo ana i Wakinekona e kokua pu ai i ka Elele no ka hooholo pono loa ana i ka bila kanawai

            A o keia malalo iho nei ke kino o ua bila kanawai nei i hookomoia aku nei e ka Elele, kahi o ka i'o o ke kumuhana i @ nui ia, i hoopukaia ma ka helu mua o ke Kilohana o keia malama:

            "He Bilo no ka hookaawale ana i na loaa Federala mai ka Teritori o Hawaii, a no na hana a ae.

            "E hooholoia e ka Senate ame ka Hale o na Lunamakaainana o na Mokuaina @ o Amerika ma ak Ahaolelo Nui e noho nei, o ke Kakauolelo o ka Puuku e, a ma keia, ke hoomanaia nei, a ke kauohaia nei e hookaawale ae a e paa ae ma ke ano he waihona ku kaawale i @-kumamalima hapa haneri o na loaa dute ame no loaa kuloko Federala e @ ana iloko iho o ka Teritori o Hawaii no ka manawa o iwakalua makahiki mai ka la mua aku o Iulai, umi-kumamaiwa haneri me ilima, o ia waihona e paaia no na lilo wale no o na hana o ke Aupuni Federala ame na halekula hoonaauao iloko iho o ka Teritori o Hawaii, a e hooliloia aku e ke kakauolelo o ka Puuku maluna wale no o na hana i hoakakaia ma na haawina i hanaia e ka Ahaolelo Nui."

            Ma ko makou manao iho aole he kumu kupono e haule ai keia bila kanawai maikai ina e hoohana na hoa kaukanawai o ka Ahaolelo Nui o Amerika i ko lakou mau noonoo maikai, a i ka hui ana aku me ke kakoo o ka Peresidena o Amerika, alaila e hoonee @ no ia kumuhana me ka mama a hookuanui ole.

            Malia nae, e ui mai ana ua poe kaukanawai nei i loaa ai i mau ike kupono i wahi e hookahua ai i ko lakou mau manao hooholo ana no ua kanawai hoihoi loaa nei, alaila, o ke ului a ninaninau ana o lakou, malaila e waiwai ai ka hoouna ia ana kau nei o keia komike o ka poe waiwai, no ka mea, aole e nele ko lakou haawi aku i na kumu kupono e @ mai ai lakou e hooholoia ai ai ka bila.

            A ke holo, alaila, heaha? Hoi mai ia mau loaa o Hawaii a iloko iho no ano, ma na hana no nae i hoomaopopo mua ia iloko o ua kanawai nei-maloko o na hana o ke Aupuni Federala ma Hawaii nei no nae a maloko o ka oihana hoonaauao, oia hoi na kula aupuni apau o ka Teritori.

            Ma ka noonoo iho no nae o makou maluna o keia kumuhana hoihoi i na loaa o Hawaii nei, e hooliloia nei iwaho, ke manao nei makou o ia aku la ke alanui e hului pu mai ai i na loaa e ae a Amerika e lawe nei nona a e hoihoi pu ia mai ia mau loaa e ae mawaho ae o ka loaa e @ nei, eia nae hoi, ina ia he mea e kuha'u ai na hoa kaukanawai o ua Ahaolelo Nui nei, alaila, e akahele ka helena e pono ai.

            Ua oi aku ka maikai ame ka noeau o ka onou a hoonee ikaika ia ka bila kanawai i hookomoia kau, me ka @ hou ale aku i mau noi hou, ina he mea ia e haule ai ka bila kanawai, a e nele ole ai ka waha-a mai o lakou me ka hookuahalahala, like loa me koonei poe hoa ahaolelo i @ ai i na haawina dala o ka oihana hoonaauao ame na oihana e ae no ke kuahalahala kekahi kumu e @ mai nei na kumukula i ka wiwi o ko lakou mau ukuhana.

            Aka hoi, ina ua malaelae ke ala a lana maikai na noonoo o ua poe hoa ahaolelo nei o ka Aha Nui e pulama ai lakou no ka pono o keia Teritori, alaila, o ia hana ia o ka hookomo pu aku i na loaa e ae o Hawaii nei e laweia nei e ke Aupuni Federala iloko o ka Ahaolelo Nui no ka hoihoiia mai.

            E hooholoia mai nae keia kumuhana no kakou.

 

            A i manao kekahi e ike i ka hoino pilikino ame ke kapa kahua ole ana i ke apuka, ia Aloha Aina o Leleo ae nei wale no e loaa ai. He wahi wahaolelo oia nei no ke au @ ole o haneli makahiki i hala, aole no keia au hou, ke kumu o kona kapa ana i ka popopo.

 

            O ka poe apau i holoholo i ke au kahiko loa  e like me Mr. Kamali a Aloha Aina, o ia ano kanaka ka poe ike ole i ka waiwai nui o na kii e hoopukaia nei iloko o keia au hou. He wahi keiki o Kamali no ke au kahiko o haneli makahiki, a o ke ano mau o ka poe o ia au oia no ka pulama mau ana i na kakaki a kiola i ke dala gula, ka mea waiwai oi ae. No ka naaupo o ia au pela i hoolilo aku ai i na wahi opeope no ka pepee-paka.

           

KU-E I KA MARE LEHULEHU.

(Hoomauia.)

            Mr. Lunahooponopono. Aloha nui: - E ae mai kou ahonui ia'u i kauwahi kaawale o na kolamu o kau milimili ("Kuokoa") no ko'u manao pane i kuu makamaka a hoaloha Hon. Chas. Broad, no ka mea e pili ana i ke kumuhana ano nui e paio ia nei i keia mau ia ma ke kumumanao o ka mare lehulehu, ke kumumanao hoi i ku-eia kona hanaia ana ame ke a'oia ana ma na ia o Iosepa Kamika e oia ana; a, aoel loa no hoi i ikeia ma ia manawa ka Olelo Hoike Mare Lehulehu a ka poe o Uta e manaoio nei, a hoea i ka M. H. 1876, he 30 a oi makahiki mahope iho o ka make ana o Iosepa Kamika, ma ia wa lakou i hookomo mai ai  i keia mau a'o ana, a kapae ae ia i ke "Kanawai no ka Mare ana" ma ke ano kukahi, ke kanawai hoi e papa ana i ka mare lehulehu a i pa'i ia ma na Buke Berita a pau mamua aku o ka M.H. 1876, me keia mau huaolelo:

            "Ke aelike mai nei olua e liko kahi i hoa no kekahi, i kane a i wahine, e malama ana hoi i na pono ame na kuleana ma keia berita ana; oia hoi, e malama ana keia mae keia o olua ia olua iho me ka hemolele no kekahi ame kekahi, a e kaawale ana hoi mai na poe e ae mai apau, oiai hoi na ia o ko olua oia ana." (Pauku 2, No ka Mare.)    

            Penei hoi na olelo ma ka Pauku 4, oia mea hookahi no:

            "Oiai, ua hoinoia keia Ekalesia no ka hewa moekolohe, ame ka mare lehulehu: ke kukala aku nei makou, (Iosepa Kamika ma) ke manaoio nei makou i hookahi wahine a ke kanaka hookahi; a o ka wahine hookahi, i hookahi no kane, koe wale no ma ka wa e make ai, oia ka wa e hiki ai i kekahi o laua ke mare hou aku."

            O keia na a'o ana ma ka wa o Iosepa Kamika e oia ana; a o C. Benete ka lunakahiko mua i oki ia mailoko aku o ka Ekalesia, ma ka hooholo lokahi like ana o ka Ekalesia ame Iosepa Kamika ma no ka hewa mare lehulehu, e like me ka hoike ana a ka moolelo Ekalesia.

            A me ka ike maopopo no o keia poe o Uta i keia ku-e o ka Ekalesia ia mau ia ame Iosepa Kamika, i ka hana mare lehulehu, olelo mai no lakou, ua loaa mai no ia Iosepa Kamika keia Olelo Hoike Mare Lehulehu mai ke Akua mai. Mamuli wale iho no keia o ko lakou mau manao @, i wahi e hooko ia ai ko lakou mau manao puni wahine. He kanaka anei o Iosepa Kamika e ku-e ana iaia iho, a e hoopoina oia i na he kauoha kekahi na ke Akua no ka hoike ana mai imua o na kanaka, e like me ka mare lehulehu a oukou e manaoio kuhihewa nei, a e waiho oia a hiki i kona make ana no kekahi manawa loihi, a o ka poe o Uta, ka poe na lakou e hoike mai imua o na kanaka, no ke kowa o 7 makahiki a oi? (1852,) Aole; aole loa he poe e puni aku i keia mau a'o lalau.

            Penei ka olelo a ka Buke Berita, Mah. 28:11-12, o Uta:

            "A eia hou, e lawe aku oe i kou hoahanau, o Hairam Page, mawaena ona ame oe wale no, a e hai aku oe iaia, o keia mau mea ana i kakau ai mai keia pohaku mai, aole ia Na'u, a ua hoopunipuni ia oia e Satana no ka mea hoi, aole i haawiia aku keia mau mea iaia, aole hoi e haawiia aku kekahi mea i kekahi kanaka o keia Ekalesia, e ku-e ana i na berita Ekalesia; no ka mea e hanaia ana na mea apau me ka pololei, a mamuli o ka ae lokahi ana o ka Ekalesia, ma o ka pule @ o ka manaoio."

            Penei hoi ke Kanawai Ekalesia ma ia wa, Buke Berita, Mah. 49: 15-17, o Uta: 49:3 o Lamoni:

            "A eia hou, ke hai aku nei au ia oukou, o ka mea papa i ka mare, aole ia no ke Akua mai, no ka mea ua kukuluia ka mare e ke Akua no ke kanaka; @, ua pono e loaa iaia i HOOKAHI WAHINE, a o laua elua e lilo i hookahi i'o, a o keia hana ana i hooko ai ka honua i ka hopena o kona hana ia ana: a i hoopia ia ai hoi oia ma ke ana a ke kanaka, elike me kona hanaia ana mamua o ka hanaia ana o ka honua nei."

            E hoomaopopo e na makamaka heluhelu, he kanwai keia no ka ekalesia, a, aole loa he kanaka e haawi ia aku ai kekahi kauoha e ku-e ana i keia berita ekalesia e like me Birigama Iana no ka mare lehulehu. Ia wai la kakou e manaoio ai, ia Birigama Iana anei, a i ole, i ka ke Akua paha e kauoha mai nei, aole loa e haawi ia i kekahi kanaka na kauoha e ku-e ana i na berita ekalesia? Eia lakou ke a'o mai nei i ka mea okoa, a he okoa nae ke a'o ana a ka Buke Berita. Huhewa ka poe @ maluna o ke kanaka, a hoole i na kauoha a ke Akua.

            Ano, maanei au e wehewehe ai no na mea i ku-e ia e Charley Broad e pili ana i ko'u mau manao hoakaka ku-e i ka mare lehulehu.

MOSES KEAULANA.

(Aole i pau.)

 

Ikea Kona @

Maikai

PUKA MAI OIA HE KANAKA OLA MAIKAI MAI KONA KULANA HOMAMALI MAI.

O NA HUAALE AKALA A KAUKA WILLIAMS KA HOOLA I NA EHA O KA PUUWAI. NA ANO PONIUNIU AME KE ANO NAWALIWALI.

            O ka manao o ka poe i loaa i na ma'i eha a nahu o ka opu eha mau, he mea paakiki loa ka hemo ana aku o ia ehaeha, oiai, ke komo ana mai he maalahi loa. A i ka wa i ikaika loa ai ka eha o ka pou, alaila, oia ka manawa e ano-e loa ai ka noonoo me ka pihoihoi nui, me ka noho noonoo loa oel an aiho i kahi i ulu mai ai.

            O ke kumu o ia, oia no ka ai awiwi a pupuahulu a ai no hoi i na manawa like ole, aole ma ka maa mau, ke hala nae kekahi wa loihi o ka hana mau ana pela a he mea oiaio no ia, eia nae, ua manao iho ia no lakou ua maa no ko lakou mau opu ma i ano.

            Ua ike no kekahi poe, o ka ikaika kupono e loaa ina opu nawaiiwaliwali, a no ka ha'o ana o ia ikaika ke kumu i holopopo mau ai ka ehaeha iloko o ke kino holookoa, a o ia ikaika i makemake loa ia e loaa no ia iloko o na Huaale @ a Kauka Williams. He mau manawa lehulehu wale ka hoohanaia ana o na huaale a Kauka Williams a puka pono na ma'i i lawe ia lakou oiai na laau e ae, ua hoao mua ia a loaa ole ke oia ia lakou.

            "O ka nawaliwali o ka oihana hoowali ai o kuu opu." wahi a Mr. J. R. Miller o Dayton, Va., "ua manao wau ua loaa mai ia ia'u mahope iho o kuu hana ikaika mau ana i ka po he mau makahiki aku nei i hala, me ka ai na ma na manawa like ole, a i na wa apau o'u e ai ai me ka pupuahulu no hoi. A i kekahi ia ua ike koke iho ia wau i kuu loaa ana i ka eha ame ke nahu o ka opu. A mai ia manawa mai a hala he mau makahiki o ko'u noho mau ana iloko o ia ehaeha."

            "He nui ka ehaeha e loaa mau ana ia'u mai ka eha mai o ka apu ma ka manawa e pau ai ka ai ana a i ka wa no hoi o'u e @ mai ai mai ka hiamoe ana, i kekahi wa ua ano-e loa ae la kuu apu e hiki ole ai ia'u ke ai. E loaa mau ana no hoi ia'u ke ano ehaeha mau ma kuu puuwai a i kahi wa e pii mai ai ke poniuniu o ke poo, i na wa apau a'u e kulou iho ai ilalo, a ea ae iluna me ka piha o kuu mau maka i ka ulupuni o ke koo.

            "Ua heluhelu iho ia @ wau i na hoike lehulehu o ka poe i @ ma ka lawe ana i na @ @ a Kauka Williams mai na ma'i ikaika apau. Alaila kuai iho ia wau i poho laau a emoole ua loaa iho ia ia'u ka maha. He hikiwawe ka lakou hana @, he hooiaio ana hoi ia i na mea i hoikeia ai no ua poe @ @.

            "I keia manawa aohe he loaa hou o na ehaeha ikiki ia'u mahope o ka ai ana e like me mamua a o na ehaeha ma kuu puuwai e puka mau ai ua nalowale aku lakou. A i ko lakou nalohia ana ua hoi hou mai @ kuu ikaika."

            E loaa no na Huaale Akala a Kauka Williams mai ka poe kua i laau lapaau apau. Ua hiki lakou ke @ no na manawa loihi me ka loaa ole o na hoopilikia ana oiai aole he mau ano hoopilikia wale iloko o lakou a e loaa aku no he wahi buke kuhikuhi rula no ka malama ana i ke ano o ka ai ana i pili i ka ma'i nahu o ka pou, me ka auhau ole ke kakau aku ia Dr. Williams Medicine Company, Schenectady, N. Y.

 

I MOHO LUNAKIAI.

            Ma ka Poakahi iho nei i loheia kau ai o Senatoa W. C. Achi e hoike a'e ana i kona manao, aole oia e lilo ana i moho Senatoa, a iaia paha no kekahi o ko kakou mau Hale Kau Kanawai i keia makahiki a'e, aka e lilo ana oia i moho Lunakiai no ke  Kalana o Oahu nei.

            Wahi ana, ua loihi loa kona noho ana iloko o ka Ahaolelo, a o keia kekahi o na hana paakiki loa oiai o na iaia hou e kaukai ana no maluna ona ma na hana apau. He umi-kumamalua ona makahiki i lawelawe ai i na hana Ahaolelo, a iloko o ia mau makahiki me ka hooikaika maoli no ka hana ana. Ua manao oia i keia kau Ahaolelo a'e e nui ana na poe hou o ka Ahaolelo, a o na wahi Senatoa e koe ana mai ke kau i hala ke "omaomao" (lawa ole i ka makaukau) nei no lakou; @, ina e komo hou ana oia e oi loa aku ana kana hana. O ke kulana Lunakiai, wahi ana i manao ai, ua kupono ia nona, aole wale nona iho, aka ua hiki iaia ke hana aku no kona mau hoaloha.

 

HE KU WALE NO AOHE WAI E NINIU AI.

            Eia i keia manawa he elua hale ipukukui i pau i ka hanaia, eia na'e o ke ku hale wale iho no "aole he wai e niniu ai." Aia keia mau hale ipu kukui a i elua ke ku nei ma ka Mokupuni o Hawaii, hookahi ma Keahele a hookahi ma Kalae. Ua kapaia na kukui i kauia ma keia mau hale-ipu kukui "he mau kukui hoailona," @, aole he kali ana aku a ka Oihana Hale-ipu Kukui a loaa mai he haawina dala mai ka Ahaolelo Nui mai.

            Oiai no na'e ua pau a'e ka hana ana no laua, a ua kauia na ipukukui, eia no ke waiho mai nei me ka hoomalamalama ole a kokua paha i ka oihana holomoana, no ka mea aole e waihona i hookaawaieia no na hoolilo aila, ka ukuhana o na mea nana e malama ame na lilo e a'e, a malalo o ka nele i ka malamalama ua hiki ole ia Kapena A. P. Niblack, ke kokua lunanana o ka apana hale-ipu kukui umi-kumamalua, ke apo aku i keia mau hale-ipu kukui no ka pomaikai o ka oihana hooholo moku.

            Aole i like ka hana ia ana  o keia mau hale ipukukui, elike me ko ka wa i hala, aka o keia ke an o hou i hanaia malalo o na kuhikuhi ana a Lukaneia Slattery. Ua kukuluia he kia nona ke kiekie o kanakolu-kumamalua kapuai, a ina e nana ia aku e ka poe e makaikai ana he ano like ke kia me ka pou kukui uwila a kakou e ike nei ma Honolulu nei, e manamana ana na hao ma na aoao kahi hoi e @ iho ai na wawae o ke kanaka ke makemake e pii iluna. I ke ahiahi mahope o ka ho-aia ana o ke kukui e hukila no a kau maluna iho o ke kia, a i ke kakahiaka e huki ia ai ilalo a kau maluna o kakahi wahi oioina ma ka aoao mawaho o ka hale noho o ke kanaka malama hale ipukukui, a malaiia kau aku ia iluna o kekahi wahi kaa kalaka uuku nana e lawe aku i ke kukui no ka papa i hookaawaieia malaila e hoomaemae ia ai a e hoopiha ia ai i ka aila.

            He nui na wahi e hana ia aku ai keia mau hale ipukukui, aka aole no i makaukau loa ka papahana no ka hoonee ana aku imua. Ke manaolana ia aku nei hoi e hana mai ana ka Ahaolelo Nui i haawina dala e lawa kupono ai no ka malama ana aku i keia mau hale ipukukui ma keia kau iho.

 

O HAWAII NO KA OI.

            "Ua hele aku wau no Iapana, a ua hookuhauia mai ko'u noonoo; ua hele aku wau no Kanahai ame Canton, Kina, a ua makemake au i keia mau wahi, aka o na wahi apau a'u i hele ai ma ke komohana o Kaleponi, o Hawaii kahi o na ea maikai a o kahi hoi i huki nui ia ai ko'u manao."

            O keia na olelo i hoopukaia a'e e G. A. Parkyns, ka lima-akau o ka Hui Pakipika Komohana, a o kona home aia ma Los Angeles. Ua haawiia he eono mahina nona e hoomaha ai, a ua holo aku oia no Iapana ame Kina he mau mahina i kaahope a'e nei, a hoi mai no kakou nei a holo loa aku no ka Mokupuni o Hawaii no ka makaikai ana i ka Lua Pele, a hoi mai no Honolulu ma ke Kinau o ka Poaono nei.

            Ma kana hoike ua maopopo loa ua hiaai maoli no kona manao i ka nani o Hawaii ame kona lua pele kaulana, a wahi ana i pane a'e ai, elike me ia malalo iho nei, ua maopopo loa aia no kekahi poe ma Honolulu nei ke hoa'o nei e hookuemi hope aku i na manao o na malihini e makemake nei e holo mai no ka makaikai ana i na wahi pana o Hawaii nei a e ike hoi no lakou iho i na mea e hoolahaia nei ma na Aina, e pili ana no Hawaii nei.

            "E ae mai ia'u e hoike aku i keia mea a'u i ike ai ma Honolulu nei." wahi a Mr. Parkyns, "he nui loa ka poe hookuikui olelo. Ke hookomo nei lakou i na manao kanalua iloko o kekahi mea e makemake ana e ike i ka lau pele. Aka na'e ke hoike aku nei wau ia oe, o keia lua pele, oia kekahi o na mea maikai loa i loaa ia oukou nana e ume nui i na kanaka, a he mea pono e hoolaha akea ia aku apuni ke ao. Aole he pomaikai e loaa mai nei i koonei poe ma ka hoopihapiha wale aku i na malihini me na oello hookuihe i ka hele ana aku no Hilo. He hana anunu maoli no ia ano hana. He mea pono e hoounaia aku na malihini apau e hiki mai ana ianei no Hilo."

            Ua hoike pu a'e no hoi keia haole e hoi aku ana oia a hoike aku i kona mau hoa i kana mau mea i ike ai no Hawaii nei, a e hoikaiaka ana e lilo o Hawaii nei i wahi na na malihini e kipa nui mai ai e ike.

            Aole keia he mea hou aka he hana no i hana mau ia e koonei poe, a mamuli no paha o ka makemake  o ko Honolulu nei poe no lakou wale iho no ka pomaikai me ka nana ole aku i ko Hilo.

 

NA ANOAI O MAUI.

            WAILUKU, Maui, Ianuari 13. - O ka Banako Lahui o Lahaina ua kukuluia a'e a o na palapala hoopaa ui ame na palapala e ae ua hoounaia aku i Wakinekona e C. D. Lufkin, ka mea nana i kukulu.

            He $25,000 ke kumupaa o ka hui a ua pau no hoi i ka lawe laulimaia a he kanalima pa-keneta o ia huina ua ukuia a'e. O ka hoohana a lawelawe ana ia aku o ia hui banako e kaa no ia malalo o ka mana hooponopono o ko Wailuku Banako e hoohanaia nei, a o ka poe o ka papa alakai no ka manawa oia o Messsrs. C. M. Cooke, peresidena; C. D. Lufkin, hope-peresidena; P. C. Jones ame C. H. Cooke, na hoakuka o ka papa.

            MAUI, Ianuari 12. - Ua komo limanuiia ae ka halenoho o ke kumukuia o ke Kula o Huelo e ka piko pau i ka lole, ma ka manawa kanaka ole o ka hale a ua lilo aku kekahi mau waiwai liilii oloko.

            Eia ke liuliuia nei ma kahi o 2,000 eka aina i kupono no na home hookuonoono ma ka aina o Haleakala.

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua nei i piha ae ai i kanaka ma kahi o ekolu @ ka luakini Kakolika o Makawao no ka haawi aloha ana ia Makua Kale, ke kahuna i hala aku no na Kona o Hawaii.

            Ua koopukaia ae he mau palapala kono ma keia pule iho ia no ka male o Miss Agnes Margaret Fleming o Makawao ame Mr. Harry W. Baldwin o Kahului, e malamaia ana i Ianuari 17 am ka luakini haole o Paia.

            Ua piha maoli ae ke @ aupuni o Puunene i na haumana ma kahi o 103 o na Kepani ame na Pukiki ame Poko Rico ka hapanui a uuku wale no na Hawaii.

 

KELA HOOPII HOOHALAHALA KOHO BALOTA A LAUKEA.

            I keia Poakahi iho nei i loaa mai ai he lono telegarapa ia Loio E. M. Watson mai ia Mr. Galbraith mai, e noho ia ma Wasinetona, a o ka manao nui o ua lono ia e hoike mai ana ua @ aku na kumu kakoo i ka hoohalahala koho balota a @ C. P. Iaukea, imua o ke Komike Helu @ o ka Hale maluna o na Koho Balota. Ma ka noonoo aku, aole he mea okoa a'e nana i waiho aku i na kumu kakoo, aka o Mr. Galbraith no oiai oia no kekahi o na loio o Mr. Iaukea. Ma ka aoao hoi o Kalanianaole, eia ma na lima o na loio Dudley ame Michener.

            Ua hookaawaleia keia ninau e hoolohe ia imua o ke komike o ka Hale ma ka ia 10 o Ianuari nei, eia na'e aole he mau mea e a'e i maopopo mai ia la mai a hiki iho ia i ka loaa ana mai o keia lono telegarapa ma ka ia 15 iho nei. Ina ua pololei keia lono, alaila, ua pau ka na aoao kue ame pale, a o ka hana i koe aia iloko o ke komike, a ma keia mua aku e loaa mai ai ka olelo hooholo.

 

HOOLAHA KUMAU

Kakela me Kuke

(KAUPALENAIA)

Poe Kalepa ma ke Komisina

: : A HE : :

Poe lawelawe Kopaa.

Poe Agena no na Ma hiko Lehulehu.

 

Kauka Mitamura

Alanui Kukui Ololi Helu 68, Honolulu, Na Hora Hana:

            Hora 9 a. m. a 12 m; 5 p. m. a 7 p. m. koe ke Sabati. Sabati ma ka hooholo ana.

@ Blue 3466               P.O. Box @

 

Hui Alahae ame Aina o Oahu

MANAWA HOLO

Oct. 6. 1904

MAI HONOLULU AKU

No Waianae, Waialua, Kahuku ame na wahi hoolulu ma ke alahao -

@ 9:15 a. m., @ 3:20 p. m.

No Pearl City, Ewa Mill, ame na wahi hoolulu ma ke alahao - @ 7:30 a. m., @ 9:15 a. m., @ 11:05 a. m., @ 2:15 p. m., @ 3:20 p. m., @ 5:15 p. m., @ 9:30 p. m.,@ 11:15 p. m.

MAI WAHO MAI.

Ku i Honolulu mai Kahuku, Waialua, ame Waianae mai @ 8: @ a. m., @ 5: 31 p. m.

Ku i Honolulu mai Ewa Mill ame Pearl City mai - @ 7:46 a. m., @ 8: 36 a. m., 10:38 a. m., @ 1:40 p. m., @ 4:31 p. m., @ 5:31 p. m., @ 7:30 p. m.

@ Keia ame keia ia,

@ Sabati wale no.

@ Koe ke Sabati.

G. P. DENISON.

Lunahoohana.

            F. C. SMITH

            G. P. & T. A.

 

EXTELL AME SHAW.

(Na pani ma ko J. C. Axtell makalua.)

Na mea hoopae a hana i na

KIA HOOMANAO AME NA PA-HAO.

            Pau pu no hoi me ka hoomaemae ana i na phaku kia hoomanao, ke kakau ana i mau olelo hou ame ke pao ana.

            Keena ame ka Pa, 1048.50. Alanui Alakea, Telepona Helu 1801 Blue.

            Pahu leta Helu 642, Honolulu.

 

Ke Maikai Ole ke Koko ua Pilikia Iho Ia ke Kino.

            E hoomaemae i ke koko a e kipakuia kau no na ano ma'i apau. Aole he laau i loaa ae no ka hoomaemae ana i oi aku mamua o ka

AYER'S SARSAPARILLA -

ka mea hoi nana e hookaawale aku i @ o ka ma'i ma ka hooia hoowaiwai ana i ke koko a ma ia ano ua hooikaika ia ke kukulu ana i ke kono; a o ka hopena hikiwawe loa oia ka hoi ana mai o ke olakino maikai. Aia he kaukani o na kanaka i hiki ke hoike ae i na kula na ehaeha a lakou i noho kaumaha ai mamuli o ke kokokoino, a i keia manawa eia lakou ke hauoki hou nei i keia oia ana  alakou e makukau mau nei e hapai pookeia ae i ka Ayer's Sarsaparilla.

            Hoomakaukauia e Dr. J. C. Ayer & Co., Lowell, Mass., U. S. A.

 

HOIKE NO KA MAIKAI O KA LAAU KUNU A CHAMBERLAIN.

            Penei ka Mr. John Main, Lunanui o ka Hui P. J. Peterson, o Bloemfontein, Aferika, i hoike ae ai no ka pomaikai o ka lehulehu: "He kuai nui ia ka Laau Kunu a Kamalena maanei, a oiai ua lawelawe makou iaia no na makahiki loihi, ua hiki ia makou ke hoike ae me ka oiaiao ua oi aku kona @ mamua o na laau kunu e ae i hoomakaukauia no ia mea hookahi." O keia ka laau i @ aku imua o ka lehulehu he hiki ke hooia i ke anu, ke kunu, ka hupekole ame ke kunu kalea, a he hiki ke haawiia i na kamaiki me ka poino ole. Ke kuaila nei ma na halekuai laau lapaau apau. BENSON, SMITH & CO., LTD. na Agena ma Hawaii nei.