Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 4, 26 January 1906 — KULIANA Ka Weli o Damaseko. KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA [ARTICLE]

KULIANA

Ka Weli o Damaseko.

KA HOOKO MOEUHANE A KA U'I ULINA

MOKUN'A X. H£ HOOXALOXALO ALII. "O! Selima! Sehma!" 4 *E noho malie. e ka olomana. Aole e heie mai ana o Seiima e iike me kau e kahea nei. E ae mai ia'u e hoike aku ia oe. owau ka haku olalo nei, no.keia manavya, a o Selima he kauwa oia na'u/* "Auwe!" i hooho a'e ai ka moi me ka maka'u. "Heaha keia! e Binoni! e Binoni e !" "Eia o Binoni malalo o ko'u mana," wahi a Kuliana i pane aku ai. "Ua paa kona mau lima ame na wawae i ka nakinakiia, a aole e hiki iaia ke kokua mai ia oe. A o oe hoi, e ke kanaka lapuwale, o oe pu kekahi malalo o kuu mana. llalo o keia lua, kahi hoi e komo ole mai ai ka malamalama o ka ia. a o kahi hoi e lohe ole i\a ai na hauwalaau maiwaho mai, maanei oe ma kahi hoi au i manao ai ua kaa aku wau maiaio o kou mana, maanei oe e paa ai. E Horama. owau kou haku i keia manawa." Haalulu a*e !a na kuli o ka moi a hooku*i a'e la i kahi hookahi, a haule iho Ia ke kukui mai kona mau lima aku. "E hoopakele a'e ia\i,' f wahi a ka moi i kuhea a'e ai. Aiaila noonoo a'e ia oia he moi oia no Damaseko, puili a'e la oia i kona mau lima, a hoao aku la e kamailio me ka leo mana: "E ka iapuwale, e hookuu ia'u e puka aku iwaho! Ina oe e hoao.mai ana e ku-e ia'u, e haehaeia no kou kino holookoa!" "E akahele, e ka olomana. Owau kou haku i keia manawa, a ina oe e hookiekie mai ana, e lawelawe limanui aku no wau ia oe." O ko Kuiiana nanaina ame kana pane i kela manawa ua iawa ia no ka hookau ana aku i ka weli maluna o Horama. l T a haule iho ke kukui a ku no iluna, a o kona malamalama ke hoike piha ia i ka nanaina o na kanaka elua. "Aole oe e pepehi mai ana ia'u," i pane aku ai o Horama. "Aole," wahi a Kuliana. "E nanakee no wau ia ano hana: a e hoahewa no wau ia'u iho ke hana aku wau pela. O ka'u wale no e makemake nei e hana aku o ia keia: He mea pono ia'u e haalele iho i keia halealii i keia po. a e noho iho oe maanei ma ko'u.wahi. Na kekahi o kau poe kauwa e huli mai ia oe i ke kakahiaka. E wehe a'e oe i kela aahu alii ou. ame keia lei grula : a he mea pono no lioi e loaa pu mai ia'u kela kalaunu nani ou. E hooko koke mai—aole o'u manawa i koe e papaleo pu ai me oe," "E Alahe'/' i hooho a'e 'ii ka moi me ka haalulu. 'Tel\ea e hiki ai ke hana aku pela! Owai ka mea i lohe mamua aku nei i ke kauoha ana o kekahi kanaka ia'u e wehe a'e i ko'u aahualii ame ko'u kaiaunu? Owai ka'mea i aa mai e kaili aku i ko ke aiii mau pono?'* "Owau !*' i pane aku ai o Kuliana, me ka leo ikaika, ame ka awiwi no hoi, a ia manawa hookahi no hoi i kai aku ai kona mau wawae imua. "E wehe koke a'e i kela lole, a i ole e wehe no wau ia mea mai kou kino a'e." "Aole, aole aole e hiki ia oe ke powa mai i ka moi." "E hamau, e ka hupo! Ke kunana oe no kekahi manawa, e kulai no wau ia oe iluna o ka papahele! E wehe koke a'e i ka lole!" Kau hou mai la na maka o ua moi la maluna o Kuiiana. me ka haalulu, alaila kuemi hope aku la oia a pili i ka paia. Ua like oia i kela manawa me kekahi wahi keiki uuku, a i kela manawa, iaia e ku ana me ka hi.ki ole iaia ke hanaino mai, ua like oia me kekahi mea i piha i ke kaumaha. "Ina wau e aku ana i keia mau mea, e hookoe no anei oe i kuu ola?" i ninau aku ai ua moi la. "Ua hoike mua aku nei wau ia oe—ae. A ke hoike hou aku nei no hoi wau he 'uuku loa kah.i manawa i koe no'u. Ina oe e hooko koke mai ana i ko'u makemake. o ka pau no ia o ka'u hana nie oe." Ua pane ia aku keia mau olelo me ka malie, a o kela ame keia huaolelo i hoopukaia aku me he' mea la aia ka make ke hele pu la: a 0 ka hoomaku'e ana iho o kona mau n\aka, ka pii ana a'e o kela umauma'lahalaha, ame ka onioni.ana mai o kela mau lima konaliao, ua'lawa ia no ka hoike ana aku i ka moi he mea pono e hooko ia aku ke kauoha i waihoia aku. Me ka haalulu o na lala apau o ua moi la, hoomaka a'e la oia e hooko i ke kauoha. A\"ehe a'e la oia i ka lole si!ika. ame ka lei crula, a pela no hoi me ke kalaunu. a waiho iho la ihma o ka'papahele. Lalau aku la o Kuiiana i ua mau-mea la, alaila pane aku la: ' "He hookahi a'u mea e haawi aku ai ia oe mamua o ko'u hele ana aku. Ua hele mai oe ianei 110 ka 'ke ana mai ia'u. . Ina he mau ninau kau i makehiake ai e ninau nia: ia'u, e ha'i aku 110 wau i ka haina." Mohala a'e la ko ka moi nanaina. me he mea la ua loaa aku iaia he mau olelo e maha ai kona uiupuni, "Ua ninau aku \vau ia oe mamua aku nei owai la kou mau makua." i pane aku ai ka moi. "Aole oe i ha'i mai i ka haina. Aole anei oe e hoike mai ana ia'u i keia manawa?" "Aole." wahi a Kuliana. "Aole !oa wau e hoopuka ana i ko laua mau inoa hemolele imua o kou alo: aole no hoi.wau e hoike aku ana ia oe i na inoa o na hoaloha a'u i aloha ai." "Mai hoopaakiki oe, e ka powa," i hookikina aku ai o Horama. "O ia wale no anei.i:ou mea i imi mai nei ia'u?" i ninau aku ai o Kuliana me kona kuemihope ana mai. "I huii mai nei no wau ia oe e ninau aku owai la oe. Ua loaa ia'u he kumu e ninau aku ai ia oe." "Heaha ia kumu?" i ninau koke aku ai o Kuliana me ka hookokoe pu ana o kona maka. "Aia kekahi mea ma kou helehelena nana e ume nei i ko'u noonoo, B wahi a ka moi i pane aku ai. "Maiia paha he wahi hiona no kuu makuakane," i pane aku ai o : Kuliana me ka ieo kalakala. "O, ina aole oe he kanaka nawaliwali ji keia manawa e pepehi no wau ia oe me he bibi la: aiaiia haalele | iho wau ia oe me ka hikiwawe, i oie au e kaumaha no ka'u mea i hana'i. E ku aku oe ihope—ua p3U a'e la ka'u mau olelo ia oe. a na kau poe kauw f a no e huli mai a loaa oe maanei." Hahai aku la no ka moi mahope o-Kuliana a ia manawa i huli mai ai oia a pale aku Ia i ka moi me ka ikaika, a mahope o kona ialau ana iho i ke kukui, hele awiwi aku la oia mai ka lua aku, alaila pani aku la o Seiima i ka puka a holokake a'e la ke ki a o ka paa no ia o Horama ma kahi ana i manao ai no Kuliana. "E hiki ana anei ke lohe ia ko ka moi kahea ana i na kokua?" 1 ninau aku ai o Kuliana i kona mau hoa. "Aole," wahi a Oma. "O keia mau paia pohaku paa ka mea nana e ale aku i kona leo mamua o ka puka ana aku iwaho o keia alahele." "Ina pela aole a kakou mea i koe e kali aku ai. I hookahi no kukui ka lawa. nolaila e waiho a'e no wau i keia maanei." Pupuhi iho !a o Kuliana i ke kukui, alaila hoomaka iho la oia e komo i ka aahu o ka moi: a i ka pau ana, a ku oohu a'e la hoi iluna

mr ka haaiuli;, ri:*r;a mai la kon? niau hoa iaīa a h«x>:a mat la ua hik! īaia kc 'i-.-k- a'KU elil'e mc ka moi. f > kor?a helche!t ! na wale no ka mea e »,r c:a mai a:, e»a nae vta hiki "iO ke hunaia a nalowaie mai na niawa ma: o r.a kiai o ka haleahū Aiaiia h/>>niau aku la lakou ka hele ana elīke me ka lakou i hele nma ai niamua oka hoea ana mai o ka nioi. Ku iho la lakou ma kahi e waiho ana o īlinoni. a i ko lakou huoinaoopo ana aole ia e liemo ana a hiki i kona kokua ia ana mai e kekahī mea, hoomau hou aku la lakou i ka hele ana. Eia iakou ke pii !a ihma i kela manawa, e heh: ana hr«: n Sehma mamua me ko iakou neī kukui. a o Oma no hoi ! e hehai ana mahope o ka moi hoonalonalo. Pela lakou nei i hele aku ai a hiki i ka lumi oluna, kahi hoi i kukuluia a*e ai na koa kiai • eia na'e aole h- okahi iwaena o na koa i lawelawe mai i ka kaua Kuliana, aka ku pololei a'e la lakou ma kela ame keia aoao o ke alahele me ka haawi ana mai i ke aloha. elike no me ka maa mau ma ka iakou oihana. Hele aku la no o Kuiiana me ke kulou ana o kona poo iialo, e opea ana hoi kona mau iima mamua o kona aio. 0 ka ikeia ana mai o Seitma ame Oma, kekahi o na kauwa hooiohe ioa a Horama, e hele pu ana me ka moi hoonalonaio o ia kekahi mea i hoohuoi ole ai na koa kiai ia lakou neif Hoomau aku la no lakou nei i ka hele ana me ka akeakea ole ia mai, a hiki wale i ko lakou nei ku ana mawaho o ka puka pa o ka halealii, a malaiia i wehe a'e ai o Kniiana i ka aahu aiii ame ke kaiaunu a kiola ilaio. "So keia leialii e maiama no wau,"wahi a Kuiiana i puana a'e ai, "aole mamuli o kona kumukuai nui aka i mea hoomanao na'u no keia po a'u i halawai ai me ka Moi o Damaseko. Ano, e kuu Oma maikai, e awiwi a'e kakou no kahi e kali mai nei kuu Hobadana hoolohe." Iloko o keia mau hora pouliuli ame ka meha no hoi ; i alakai aku ai na koa paele i ke alakai o na powa ma na alahele i maa ia laua, me ko la»ia mahaukau pu no hoi e kokua aku i ka wa e ala mai ai kekahi piiikia. \ MOKUNA XT. MAI KAIII POINO A I KEKAHI. Ia Oma i haaieie aku ai ia L lina ma no kana huakai imi ola no Kuiiana aole loa oia i makemake e hoi aku e hooluolu a hiki i kona manawa e lohe.ai mai ia Oma mai ua hoopakeleia ke aiakai o na powa. Noho iho la oia iioko o kona lumi moe. e a uuku ana hoi ke kukui, a e noho mai ana no hoi o Alahia ma kekahi aoao. "Ma ko'u manao iho," wahi a Alahia i puana a'e ai, e oki pu ana hoi i ko laua noho hamau ana, ''ua hana aku nei kaua i ka mea i hiki ia kaua no ka hoopakele ana a'e i ka haku o na pow r a.' "O ka kaua i hana'i, e kuu Alabia maikai, no ka pono no ia o keia kulanakauhale, ,> walii a Uiina i pane aku ai me ka hookoikoi ana i kona leo. "Ina e hemo ana o Kuliana e loaa ole ana he mau poino i ka moi." "O," i hooho a'e ai o Alabia me ka leo i ku maoli i ka hoowahawaha. "Aole o'u nana ia moi. Aia oia a lilo mai i kane nau alaila ike wau iaia aka i keia manawa aole o u nana aku iaia, heaha la oia ia'u. Ua oi aku ko'u nana i keia kanaka kulana hiehie, u i a hanohano e paa mai nei malalo o ka haleaiii o Horama. Ke hoomanao a'e no hoi wau i ke kaumaha o kona helehelena i kona manawa i haalele a'e ai ia kakou i ke awawa, he me eke aloha nona. A ke ha i aku nei no hoi wau ia oe, elike me ka oiaio o kuu ola nei, pela hoi au e i a'e ai ua aloha aku au iaia. O keia ke kanaka u'i hookahi a u i haiawai ai." *'E kuu Aiabia, mai kamailio mai oe pela imua o ko u alo.' "E kala mai ia'u, e kuu haku. Aole o'u manaoino ma keia." "Aoie wau e hoahewa aku ana ia oe—aka, o ka inoa o keia powa wiwoole he mea maikai ole ia e hoopukaia imua o'u." •'E kuu haku maikai, ina wau i nana aku ia Kuliana ma ke ano he kanaka hana i na hana karaima, ina no aole a»u e hoopuka i kona inoa. Aka, ke kau aku nei ko'u maka maluna ona ma ke ano he kanaka oiaio a hoopono hoi." "Ua lawa, e kuu Alabia. E waiho kaua ike kamailio ana maluna o ia mea. O ka hora ehia la keia?" "Ua liala ka hapalua oka p.o—me he mea la he hookahi paha hora i haia." "Ina pela e hele aku oe iloko o ka malapua malia paha ua hoi mai nei o Oma." Puka aku ia o Alabia iwaho me ka pane leo ole mai, a ia Ulina i noho hookahi iho ai, ku a e la oia iluna a hoomaka a e la e holoholo iloko o ka lumi. "Aoie o'u manao ua hana hewa aku nei wau ma ke kokua ana e hookuu i keia liaku ona powa," wahi aua Llina nei iaia iho. Aole loa wau e ike hou aku ana iaia, aole no hoi-ou makemake e ike iaia. Aole no hoi o'u manao e ake mai ana kela e ike hou ia u. Ke manaolana nei wau e hemo ana oia—a ke manaolana pu nei no hoi au e noho ulakolako aku ana oia ma keia.mua aku. Hoopau iho la oia i kana kamailio ana a kaomi iho la oia i kona lima mahina o kona puuwai, me he mea la e pale aku ana i kekahi manao nana e paialewa mau ana i kona noonoo. He hapalua hora paha keia noho ana o ua Ulina nei a hoi mai la kana Alahia. He mama me ka awiwi 110 hoi kona mau kaina wawae, a aia he nanaina hauoli maluna o kona helehelena. "O. e kuu iiaku," i hoolio a'e ai oia, iaia i pani aku ai i ka puka, "ua pakele o Kuliana!" "E hoomaikaiia na lani!" i hooho a'e ai 01. liana. me ka naka haalulu ana o kona kino. "Ua hemo mni oia. a i keia manawa ua haalele iho oia i ke kulanakauhale nei," wahi hou a Alabia. "Pehea i hiki ai kona hoopakeleia ana?" i ninau aku ai o Ulina. "Ua hele pu mai o Oma ame Selima me ia; a oka u mea waie no i lohe mai nei na laua i alakai mai ia Kuliana iwaho o ka halealii. E kaii ana no o Hobadana ma ko kakou malapua nei, a i kona manawa i ike ai i kona haku opio ua iele aku la oia maluna o kona a*i a honi iaia me na waimaka e kiheahea ana maluna o kona mau papalina. Aole laua i hoohala wale iho i ka manawa malaila, aka hoomakaukau koke ilio la laua no ka hele ana aku. Hele mai la o Hobadana imua o'u a hoomaikai mai ia, a noi mai ia oia ia'u e haawi mai i na hoomaikai ana he nui i kuu haku me kona i pu mai e pule mau no oia nou iloko o kona mau la e ola ana. Ua ike aku wau ia lakou e hele ana, alaila hoi mai la au." "Ke manaolana nei wau aole lakou e halawai hou ana me kekahi pilikia," wahi a Ulina. "Aole e loihi loa a o ka loaa no ia o ko lakou wahi e palekana ai" wahi a A!abia, "ano, pehea hoi kaua?" Puiwa a'e la o Ulina i keia ninan a kona kokoolua, me kona pa'i ana iho i kona mau iima. "Ke kokoke a'e nei e elua hora mahope o ka hora umi-kuma-malua, a iloko o na hora ekolu o ka pmka mai no ia o ka malamalama o ka la," wahi a Aiabia i pane hou aku ai. "O, e Alabia, he mea pono ia'u ke haaleie iho ia Damaseko nei. Aole e hiki ia'u ke noho iho maanei/' "He mea oiaio e holo ana no kaua mai nei aku," wahi a Alahia. 4< Ua aelike mua kaua pela mamua oko Hobadana hiki ana mai, a uau no hoi i hoike mai ia'u i keia po no oe e holo ai," (Aole I pan.)