Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIV, Number 12, 23 March 1906 — Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao. [ARTICLE]

Kenekuria Umi-kumamaiwa AME Kana Mau Hana Kamahao.

(Eakauia Simeon K. Nawaa.)

MOKUNA XXVI. (KAU POO ELIMA.) ENELANI M-A ASIA AME AFERIKA. 'Eia na'e aole he inau hiohiona malaila iho la pau ke kaua. Ua ala mai la kekahi ohana o ka lahui Kafir, a i kapaia hoi Basutos, c noho ana ho; ma na kuahiwi ma ka hema o ka Nohoalii o ka Muliwai o Alani, a ua ikaika maoli no lakou mamuli o ko lakou heluna nui ame ke ano o ka waiho ana o ka aina. Ua lele a'e la lakou maiuna o na Pelekane, huipu mai hoi me ke kakoo ana mai o na I'oer ma kekahi aoao, ame ka lelekaua ana o kekahi hapa o na Zulu ia Cape l\olone t ua kau na Pelekane i kahi o ka poino. Aole he nianawa e hiki ai ke lawe hou ia mai na koa mai Pelekane mai, huipu me ke kaea o ke Aupuni o Pelekane i ke ala mau o na haunaelo ma na apama oloko loa o ka aina, ua haalele aku !a na Pelekane ia wahi. Ua hana a'e la no hoi ka Aha Kuhina o Peiekane i hoike e hoole ana i ko lakou inakemake e paa i na aina oioko loa o Aferika, e waiho ana hoi i na Boer ame na Zulu e hakaka no lakou iho me ke koino akeakea ole a'e o ke Aupuni o Pelekane/' MOKUN'A XXVII. f KAU PC>O ELIMA.) £ KE KAUA KULOKO O 1848. (Hoakaka.-—0 ka poe i heluhelu a hoomaopopo i na mokuna niamua aku nei e ike ana no lakou a hoomaopopo i ke kumu i alakana aku ai a ala mai ke Kaua Kuloko o 1848. He anuu wale no ia mai ka 1830 aku. Aia o Europa i kela manawa iloko o ka iini piha -e hoala kaua, a o ke ahi nana i ho-a mua a'e ma Ita!ia no ia.) Mamult o ke komo akeakea ana o Auseturia ua kau iho la ka maluma, elike hoi me ia a kakou i ike mua ai i ke ala kaua kuloko ma l»ieclmont ame N'apela i na makahiki 1820-1821. I ka manawa no hoi 1 ala mai ai o kekah; kaua kuloko elike a'e la me keia ma Modena ame Roman, i ka 1831, tta kinaiia aku no e ko Auseturia pualikoa. O ka pii ana'e o Giarles Albert no ka nohoalii o Piedmont (1831), o ia maoli 110 ka haina i loaa mai o ka ninau i waihoia e Mazzini, ke kanaka i hookahua i kona manao maluna o ka hoomaemae aupuni, imua o ka Moi, e koi ana hoi iaia e lawe a'e oia i ke kulana a alakai no Ilalia. Penei kekahi mau mea i hoikeia ma na moolelo o ia au: O ka Moi o Piedmont. mamuli o kona ae ana aku i kekahi mau hana i ala mai i kona manawa, ua hoomakaukau ilio Ia oia no ka hookahua paa ana i ke Aupuni o Piedmont, a e lilo hoi ia i aupuni paa malalo iho o ka la. O ka pii ana'e o Pope Pius IX, i ka 1846. me he mea la o keia ka mea nana i kukulu a'e he au hou no ka Moi Maliope koke iho o keia i hoopukaia a'e ai ke kualiaua huikala holo<<koa ma ka hanaia ana o na kanawai naauao, a i aponoia hoi e 1 uscanv ame Piedmont ma ke ano e hoopapa aku ana ia Itaiia. Ua hoole aku la o Napela ame kekahi mokuaina okoa i ka hoomaemae ame na kanawai o ia ano, a mamuli o na paio i ala a'e ma Sicily ame Milana iloko o lanuan, ua hoomaka iho la ke kaua kuloko nui ma Italia. O ke kaua kuloko 0 Farani iloko o Feberuari ua like no kona puunaue ana aku i na manao ulu elike aku me ko kela o lalia, a me ka hikiwawe i ike koke a'e ai o Napela, Piedmont ame Roma i ko lakou kuleana kumukanawai iloko o na koi e waiho ana. Ua ala like a'e !a na poe Milana a ku-e aku la i ka Auseturia hoomalu ana ma ka la 17 o Malaki, a mahope o ke kaua wiwoole ana no elima la, ua kipakuia aku la na poe Auseturia niai ke kulanakauhale aku, a ual koiia aku o Radetsky, me kona mau koa he kanahiku kaukani e! haalele iHo i ke kulanakauhaie. j Ma ka la 29 o Malaki, ua komo aku la o Kale Albert ma Lom-; bardy, a inalalo hoi o kana alakai ana i manaoia ai o ia ka hoopakele J <0 ka lahui, ua waiho a'e kela ame keia Moi i ko lakou mau koa iaia. a i na koa kuikawa o Roma e puka aku ana mai Lombardy aku, ua hoopuka a'e la ka Pnpe Pius I\ i na kalokalo ana i ka mana lani -e hoopomaikai mai i keia pualikoa. Iloko o hookahi mahina mai keia manawa aku, ua kuha'u iho la ka Pope ma kona ano he hoo-' pakele no ka lahui, a haalele aku la i keia kaua, i ala mai hoi mamuli 0 kana hana ana, me kona hoinoino pu ana aku. O ke kauohaia ana v ko Napela pualikoa e lioi mai o ia ka hua mua o ka palapala a ka Pope i hoouna aku ai. a e manao ia hoi maanei o ia ke ahi nana i ho-a a*e ia Italia holookoa. „ ! A o Palani ka mea nana i haawi ae i ka hoailona e ume ana i na Ikalia no ke ku-e ana aku. Iloko o ka makahiki 1848, i ka wa 1 kahea hou ai o Palani i kona moi a hoi hou ae ai ke kaua iloko o Yiena ame Belina ua manao iho la na Ikalia ua hiki mai ko lakou manawa o ka hoopakele. A no ka hoouiu nui ia e na manao hooulu-! ku ame na .1110 hooikiiki i kau maiuna o lakou, ua hului pau aku la lakou apau no ka lioolako ana ia lakou me na meakaua. A na keia •nea no hoi i haawi aku i ka nuhou maikai i ka poe Ikalia i kipakuia e hoi hou mai i ka aina ma ka hookuuia ana o na ipuka no lakbu, ka poe i hoomaleleia aku mai ka aina aku a i loaa na hoomaopopo ana aole e ike hou i ka aina. 1

O ka mikemake nui o kc:a hoouhm'm kaaa ana oīa no ke kipaku ina aku : ka p«?e o Aukuna a o ka hope aku no hoi o ia mea. oīa no ka huih:>i h- -' ana ae 1 ke o»a o Ka lahui ame ka noho lokahi ana a maialu hot o ke a!akai aiia ame ka hoomalu ana o kekahi keikialii ; nianao-ia ua lawa nie na mana hoomaiu lahui. A o ka Pope hoi ua niihi koke ae la o:a i kona ano naw"ahwa!s a hui pu aku !a no ka loaa ,-na mai o kona wahi maiu mai na mana aupuni mai. Ua ae aku ia oia i kona mau hoahanau Kakohka e huipu iloko o na puaiikoa. Ua wehe ae !a oia i kana aelike a waiho aku ia i na kauoha e wehe kona <;oe ponoi īho mai na hana kohu ole mai no na mea i ku ole t ka makemakeia e na Lani. O ka mea maopopo, he kahnna maoli i'o no oia na ke Akua a he makua no hei no na ohana kristiano. 0 kahi koena manaoiana o na poe aioha aina he hookahi wale no, a oia o Kale Alapaki, ka Moi o Sadinia. he alii no hoi i ike nui ia, eia nae, he keikialii ano naaupo. paa oia ma na hana kupono ma ke ano he alakai no ka iahui. a he kanaka kupono ole ma ka oihana koa. A i ka hoomaka ana o ke kaua ua pii ae no na hiohiona manaolana no ke kaua, aka, no ka makaukau oie o ke alii ma ke alakai ana i ke kaua oia ka mea nana i hoopiiikia nui a kau aku la na poino he nui maiuna o na koa. A mahope o ka luku ame ka lilo nui ana o na ola me ka waiwai ole ua lilo aku la o Novaro. a o koria pio ana oia ka pau ana o ke kaua, a na ia mea i koi aku i ua moi hoopilihuaia nei e haalele i ka noho moi a e waiho aku i kana keiki. Ma ia manawa hookahi no hoi ua kukulu ae la na hoa i pili aku ai i ka Pope he wahi aupuni repttbalika mahope iho o ka hookuu ana i ko iakou pili i ko lakou poo. Ua liolo aku la ka Pope i Gaeta i loaa ai kona malu, kahi e noho ana kona hoahanau, a ua apo mai la no hoi ka moi o Napela iaia ine na apo ohaoha ana. A o Louis Napoliona ua lilo ae la oia he Peresidena no ke Aupuni Repuba!ika o Paiani. Ma kona ano maoli iho. he kanaka manao ole oia i ka hoomana a i na kahuna no hoi. Aka, ina e hooka'ulua o Palani ma ka hui kuka pu ana e eleu koke ae ana o Aukuria a iawe ae ia manawa a ia hana no lakou. No ka mea, o ke kakoo ana o na kahuna he ikaika kaiaiaina ioa ia, a ma ia kumu i HIo loa ai na kahuna ame ka hoomaua he ounahele nui na ua Peresidena nei. a o kona lilo ana he mea hooikaika iloko o ka oihana hoomana mamuli no ia o keia kulana kaiaiaina a aole ma kona manaoio he mea pono ka hoomana. A ua hoouna aku oia ia Generaia Oudinot me kekahi mau puaiikoa nui a no iakou hoi ka huina o 45,000 koa Palani no ka hoihoi hou ana ae i ka Pope. A o ka poe i kukulu ae i kalii aupuni repubalika ua hooikaika aku no iakeu e iike me ka ikaika i loaa ia lakou, a mahope o ke kaua hookuanui ana me na koa Palani, oiai ua paa no ka manao o ka Peresidena o ka Repubalika o Paiani e hoonee aku ka hana imua. a iloko o keia kaua ana ua ioaa ae ia he ianakila ku i ka hilahila i na koa Palani mahope iho o ka hoohioio ana ia o na pale kaua ikaika o na koa o kahi aupuni repuba!ika uuku. A o kekahi o na ki o ke kulanakauhale ua haawiia ae la i ka Pooe a haawi ae la ka Pope he hoomaikai akea i kona poe nana oia i hoopakele a hoi hou aku ia oia i Roma no ka rula hou ana. A hoi hou ae Ia ka inalu iloko o Ikaiia. Maikai na hooponopono 1 aupuni ana. | Ua hoonohoia ae he pualikoa Palani ma Roma 110 ka maiama ana i ka maiuhia o ka Pope ame kona nohoalii. Aka. o na koa Auku. ria ua palaha aku la lakou me ka limaikaika ana ma ka akau o Ikalia a hoopuhiliia ae la ka ikaika pale o na aloha aina o Ikalia. A o na alakai Ikalia ua pau hou aku lakou i ke kipaku hou ia. oiai kekah» poe o lakou ua-okiia ae ko iakou mau poo a hoopaaia aku kekahi iloko o na luapaahao. Ua hele maoli no o Ikaīia a piliaiku maoii. A oiai 0 Ikaiia iioko o ia kulana maewaewa aia hoi ua pii ae la kekahi o kona mau makaainana ma ke ano he mvao, he kanaka hoi nana i aiakai ae ia Ikaiia iloko o kona kulana lanakiia, ma kona hoomaka ana 1 kana hana hoopakeie. A o Kauna Camolli di Cavour kona inoa, o kanakolu-kumama-walu makahiki. Ma kona ano iho he kanaka oia i hanauia mai me na talena hoopomaikai a ma keia manawa oia kekahi o na hoa o ka Ahaolelo Sadinia, he kanaka hoi nona ka inoa e pii mahuahua ana ka ike nui ia ma ke ano he kalaiaina. Ma kona kulana. aole oia he koa ano wiwoole i ka nana aku, no ka mea, he ano pokoie kona kino a ano homamali no hoi, eia nae. he kanaka oia nona ka 1010 i piha i ka makaukau alakai a o kona helehelena ua piha i na ano o ka manaopaa ame ka manaokoho ikaika. he heleheiena i piha me na nanaina o ka waipahe. Ua hoohuli nui ia kona noonoo maluna o ka pono o ka lehulehu ma ka loaa ana iaia ka ike, aole e holomua ka hooponopono aupuni ana me ka holomua o ka lahui ke oie e ioaa ke kuiana kuokoa 0 ka aina ame ke aupuni; a e ku i aupuni kumukanawai, a e hoohoiomuaia na oihana hoowaiwai me ke ke'ake'a ole ia, a no ia mea i ikaika loa ai kona aloha no kona aina, pela i liio ae ai i anoi nui na kona uhane ka hui lokahi ana ame ke kuokoa o Ikalia. 1 ka makaiiiki 1850 i komo ai oia iloko o ka Ahaoleio o Sadinia: a mai ia manawa mai a hiki i kona make ana o kona moolelo oia no ka moolelo maoli o Ikalia. Ua haawi mai na Lani ia Ikalia, ka aina 1 hoopilihua mau ia a hoopilihua nuiia no hoi, he kanaka nana oia i hoopakele ae, ka mea hoi nand i hoohana a loaa ae na haawina lanakila i hiki ole ke hookukuia me na liaawina kaumaha i kauia maluna iho ona ma na manawa aku mamua. Mahope iho o ka poino nui o ka makahiki 1841. *ua paipai nui aku la o Cavour. o na kokua mawaho mai he mea nui loa ia e pono e loaa mai no ka hoopakele ana ae ia Ikalia. Ua !oaa pu 110 hoi na noonoo, he mea pono e loaa ia Ikalia he kuokoa holookoa, aole e loaa hapa. oia hoi, e kuokoa kekahi hapa oiai hoi kekahi e kauwakuapaa no kekahi hapa. L T a oi aku ka maikai e kuokoa hoiooko a i ole e liio i pio. He mea pono i ke kulana kuokoa e kipaku aku i na hana hoohaiki a i ole o iakou ke pu-keia ae a pili i ka paia. Eia nae i na koa Paiani e paio ana iloko o Ikalia aole i hookunana iho o Aukuria. Iloko o Mei ua iawe ae o Aukuria ia Boiogna mahope iho o ewalu la o ke kaua ana. a iloko o ka malama o lune, mahope iho o ke kaua ana iioko o iwakalua la ma ke kai a ma ka aina ua lilo pio iho la o Aneona ia lakou. Ua liio pu ae no hoi ke Kalana Duke kiekie o Tuscany, a iloko o luiai. i hoi ae ai o Leopolo II i kona aupuni i hoihoiia ae ai iaia ma ka aeiike ana me ka huipu ole ana

rn.ii o na mana knwaho. a komo akn la oia īloko o Florence mawaena o na laina k :a elua. ue man koa Auk«ria. no ka wawahi ana hoi i ke kanawai nna no hoi i hoohiki ai. he kanawai nona hoi ka manao aole Kekahi mana kuwaho e kotio?a a hookipaia mai paha. La kakau aku no ke Kuke Kiekie i ka Emepera o Aukuna mai Gaeta aku e noi ana me ka haahaa no ke kokuaia mai ma na meakaua. La pane ikaika aku no o Frāncis Joseph» aka. ma ka panina o kana pane ua haawi aku oia i kona kokua. O keia iho 1a na mea ano nui i hana«a iioko o ke Kaiana Ehike o Tttscany i mea e loaa ai na' hoomaikai mai. a ina aole i alohaia mai o ka poino no ia o na pono apau maialo o ka manao o ko T«seany poe. a oia no hoi ka holoi ana ae i kekahi ke*ake*a nui o ka loaa ana mai o ka lokahi like no Ikalia. A no ka lanakila ole ana o na Aukuna ma ka hoolokahi ana me ko Hungarv poe ua hana iho !a oia i kekahi kupono ole e kahea ana a e ae ana i elua haneli kaukani koa Rukini e hui lokahi mahope iho no nae o ka hoopaa aelike ana. eia nae. i ka pau ana 0 na hana, ua hiki aku la kona mau aie e mau ai oia no ka hookaa ana. O Venice wale no ka mea i ku mau akn no ke ku-e ana i kona mana. A mai ka manawa a Xovara, o ka hua mua, oia no hoi ka waiho ana o na Komikina o $adinia i ko lakou mau kulana, a o lakon no hoi ka poe i lawe ae i ke aupuni ma ka lokahi like ana. ia manawa e hoomaluia ana o Venice e Nlanin malalo no nae o na kutana ana 1 hoike ai: "Ua makankau anei onkou." i ninau aku ai oia i ka Ahaolelo o Venice; "e hookomo aku i ke aupuni me ka mana kaupalena ole ia. i mea e loaa ai ke pale kupono ame na mana malama maluhia ana- 2 " Aka, ua pane mai la no iakou: "Ke ku-e loa nei o Venice iko Aukuria poe ina na ano apau: a no keia kumu i hookania aku ai maluna o Per<»<idena Manin na mana kiekie loa." Alaila. haawi ae la lakou i ko lakou kakoo mau ana i ke kulanakauhale a hiki i ka hooe. A ua malama no Ikou i ko iakou olelo hoopaa. A he mea paakiki no hoi ka oleio ana ae o ka mea hea la ka oi ae oka hanohano ame ka oi ae oka mahaloia—o ka manaopaa paha o na koa a i ole o ko Peresidena Manin paha? Oka malama mau ana i ka maluhia o ke kulanakauhale ame ka hoala mau ana i na noonoo aloha aina o ka ienulehu, he hana paakiki loa ia. ina no he wahi mau hebedoma a mau mahina paha. aka, i na malama c ha!a ae ana a e nee aku ana i ka lua o ka makahiki. i ka wa i Hee nui ui kela ame keia i ka eha maoli o ka pono pilikahi. aole no ka manawa Ik*okahi a o:»u ae, aka, he eha no ka manawa ioihi. a i ka wa i ikeia tho ai o na pono kupono o ke ola ana ua lilo i mea hoowaiwai ole. a- i ka manawa i halii iho a? ka ma'i ahuiau, ka wa hoi e welo ae ii ka hae o ka eleele-melemeie ame ka make-weliweli, oia auanei ka manawa i kupono loa ai ka lilo ana ae o kekaiii kanaka maiwaena ae o ka hapanui a liio i aiakai no ka hoonee mua ana i na mea e hoohiolo ai i na ino o ia ano. O ke kulana waihona dala o kahi Repubalika he kuiana maikai 110 ia me ke ano hoomakaulii. He nui na kokua haawi wale ia mai na makaainana mai no apau o na papa like ole apau, mai ka poe waiwai ana Kiu maauauwa ilihune loa. Ua oleio ae o Mazzini ma kekahi manawa me ka ikaka ioa. he mea maalahi ka loaa ana o kona mau niakaainana kuaaina no ka haawi ana i ko lakou koko mamna o ko lakou mau kenikeni, aka, maanei he haawi lakou i ;>a mea a eiua. Oka iwelawe naauao ana o Manin ma na mana kuwaho o kahi aupuni repubalika uuV:u oia kekahi mau haawina ano nui e ai a i kupono loa e lioooukaia no ka mea ma kona hooikaika ana i ume nui ia ai na naau a haawiia mai na kokua ana mai na hoa kahiko mai, oiai nae, aia na hoomaopopo ana ua poho ka manaolana no ka loaa mai o ia mau kokua. Aka, malalo o ka ino i pahola mai maiuna o ka aina oia na ma'i ame na poino e ae, ua hooemiia mai ka ikaika o iwakalua kaukani koa o Venice i ka umi-kumamawalu a maiaio mai no. Eia nae, he ku mau aku no oia ma kona kulana hana mau. O ka papu pale o Malghera, ka papu ikaika e malama ana i ke alanui e moe ana no Padua ame ka uwapo oke alahao o Venice—o kona ikaika ame kona makaala malama maluhia, o:a kekahi o na haawina kamahao loa i loaa i na koa o kekahi aina e like iho la me keia. Oka papu, he iwa-kalua-kumamalima haneli wale no koa iloko ona, aona enemi hoi i ku-e mai ia iakou he 30,000 ko lakou nui malalo o ke alakai ana o Havnau. Ua hoohalua mua ia no ua papu nei e Radetsky, aka, ua iiaalele iho la oia i ke ku-e ana manuili o ka luhi i ke kali ana mawaho aku a haalele iho la lakou mamua o ka hiki ana i ka hopena o ke kaua hoohalua. A ma ka la 4 o Mei i hoomaka ai ke ki pukuniahi ana a iloko 0 11 a la ekolu ame na po i iilo ae he mau heluna koa ame na mea ae 1 poino maluna oka papu. Amakapoo ka la 25, oke Generala nui Ulloa, ma ke kauoha o ke aupuni ua haalele iho la oia i ua wahi nei :i lawe pu ae la i Vona mau koa, a i ke ao ana ae ua hoopuiwa loa la na Aukuria i ka ike ana aole ko lakou mau enemi iloko o ka papu, no ka mea, ua pau aku lakou i ka haalele i ka papu me ka ike ole ia o kahi i puka ai. a laweia ae la ka papu maluna nae o ka puuiehu o ka waiwai e a ia ana e ke ahi ma ka manawa o ka haalele ana i ka papu. Iloko no o ka maluhia o ke aupuni e noho hoomaluia ana e Louis Phillippe. eia nae he nui maoli no na hoolilo o ka iawelawe aupuni ana. O ka pualikoa nana ka malama ana i ka maluhia o ka noho kalaunu ame ka malama mau ana i ka hanohano o ke aupuni aia ma kahi o eono haneli ame kanaha kaukani koa. A oi aku maiuna o iwakalua miliona dala e hooliio mau ia ana no na hana hou o ke aupuni. A o ka hoolilo holookoa o ke aupuni mai ka makahiki 1829 aku, he iwakaiua miiiona dala a ua pii īnau aku a ke kanaono miliona. A ona loaa aupuni aole i lawa 110 ka hoolawa ana ma keia mau hoolilo, a na ia mea i hoonui aku i ka aie aupuni i na makahiki apau, ke kumu hoi nana i hookomo aku i ke aupuni iloko o ke kaua kuloko a oia no hoi ka mua. (Aole 1 pao.)