Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 46, 16 November 1906 — LUILOFINA I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA. [ARTICLE]

LUILOFINA

I Noho Moi No Ekolu Malama. KA HOOPAKELE O KE KALAUNU O LURITANIA.

MOKL'N'A XX. "A' 'I.E OWAL' KA MOI."

He hooieahi mea i maopopo loa iaia aole ona makemake i keia hana kumakaia ana i k£ moi e lanakila, no ka rnea„ ua hoowahawaha loa oia ia mea a o ka mea i oi loa aku o kona hoowahawaha. oia no kona (Mikaela) ma!e aku i ke kaikamahine ina oia e ianakila, pela oia (Mahine) i hoopaa ai i kona noonoo e hoohaulehia i ka papahana kumakaia e Hke me ka hiki iaia ke ke ake a. Eia nae. iloko o Zedena ma ia mau la ua komo hou ae he haawina ano hou loa a oia hoi ka makemake kolohe o Rupa opio. Ua hei ka noonoo o ke kanaka opio mamuli o ka nanaina u'i o ka lede Mabinc a o kekahi paha mamuli o kona ike ana i ka hoowahawaha loa o ka duke i ka wahine a manao iho la kela iaia i wahine nana. He nui na la i hoohala oleia me ka nele ole o ka uli* mau ana o na hoopaapaa mawaena ona (Rupa) ame ka duke a lilo maoli ko laua hooku'iku'i olelo i mea e enemi ai kekahi i kekahi, a o ka nanaina a'u i ike ai iloko o ka lumi o ka lede i kela po poina ole oia kekahi iwaena o na hoopaapaa ana he nui. A ma ia po ua hooholo maoli no o Rupa e hooko i kona makemake. Nolaila, i ka wa no i hoi aku ai ka iede iloko o kona lumi a |/aa i ke kiia mai ua weheia aku la ka puka e Rupa me ke ki ana i hoomakaukau ai a komo ana oia iloko olaila a na ka uwe kapalili leo uui ana o ka lede ka mea nana i koi aku ia Mikaela e holo aku i ka lumi o ka lede, a ilaila hoi i hakaka maoli ai ka duke ame Rupa. | A oiai na loaa pono aku kona haku iaia i ka eha o ka pahikaua, a oiai ua howi koku aku na kanaka ponoi o ka duke ilaila ua lele mai la oia iwaho inawaho o ka pukaaniani i mea e pakele ai mai keia poe ae, e like me ka'u i ike ai iaia i lele mai ai mai ua pukaaniani nei no ke alahaka. I Mamuli o kela pahemo ana o Rnpa nia ka pukaaniani ua pau j inai la na kanaka o ka duke iwaho no ka paio ana aku i ka £nea j nan:i i hoeha aku i ko lakou haku ua koe iho la ka lede Enetonite wale no ame ka duke, a ma kona ike ana i ka elia o ka duke pela oia| i hooikaika loa ai e pohala ae a hiki wale no i kona make ana. J A i ka lohe ana o ka lede i ke kaena haanui o Rupa mawaho no keia inake ana o kana mea i aloha kuio maoli ai. ua puka mai oia iwaho me ka pupanapana no ka hooko ana i ka panai ana aku | i ka ino i panaiia mai maluna o ka inea i alohaia e ia e like me ka'u . i ike ai ma ia po. j He mea oiaio aole >he walii haupu iki a Lede Enetonite Mabine aia au ilaila a hiki wale i kuu puka ana mai kahi a'u e pee ana a uhai aku la mahope o Rti|>a a pa-hu like ana niaua iloko o ka wai. la wa ka ike ana o ka leile ia'u eia ka ilaila. j A ia manawa no hoi i hoea aku ai knu poe kanaka. Ua hoea! nkii no lakou ina ka pukapa i ka wa kupono aka i ka hiki ana mai o ka manawa i makemakeia e wehe aole i hooko o Johana no kona lilo ana ame koua mau hoahana no ka hoopakele ana i ko lakou haku a no ka paio ana aku ia Rupa. ) Nui ko laua lioopaapaa o ke ano maikai, oia hoi, e koi ana o Se-1 tipa e hooko aku i kuu mau kauoha aku i koe, oia hoi, ka hoi hou, ana i Talenehima no ka hoike ana aku i ka llaiuuku aole nae he ae | iki o Faletiza e haalele ia'u a hiki wale i ka haawipio maoli ana o Setipa. Alaila hooholo iho la laua e hoouna ia Baninasetina e holo no, Talenehiuui no ka hoike ana aku i ka ilamuku i holo koke mai ai | oia r.o Zedeua. a o lakuu dioi o ka i>oe ilio i koe e limaikaika maoli aku lakou i ka pukapa i wahi no lakou e komo ai iloko. Me he uiea la he uiui kumamalima paha ia minute o ka hooikaika ana mai e wawahi i ka pukapā, a i ka wa uo i kani iie ai ka pu,. oia hoi ke ki aua o lede Mahine ia Rupa ma ka uwapo oia no ka manawa i hoea mai ai lakou ma ka hemo ana o ka pukapa, a o kahi a lakou i lioea mua ai iloko o ke kakela oia no ka rumi e waiho ana ka dako. J,r 1 ka ike ana o Setipa i ka make o ka duke ua hu mai la kona aloha nona a hiki ole iaia ke paa mai i kona waimaka, pela ka'u i lohe ai a .hoomaka mai la no hoi na kanaka o ka duke e holo mai no ka paio ana i keia poe i komo hou aku aka i ka ike aua ia Setipa ua liaalele iho lakou i ko lakou mau meakaua a emoole kukuli ana ka lede Mahine ma na wawae o Setipa. A o kaua wale no i hooho ae ai oia no kona hoike ana aku 1 kona ike ana ia'u e haliai ana a lele iloko o ka wai mahope o Kupa mai kahi aoao mai o ka uwapo. A pehea hoi ka paahao? O ka haina i loaa aku ia Betipa oia wale no ka luliluli ana aku o ke pik> o ka wahine. c Me ka -hoohakalia hou ole aku ua hele koke mai la o Konela Setipa ame Faletiza me ko laua mau hoa ma ka uwapo no knt» mmn nu- ka nwlio a hiki i k«- kuia ana o ka wawae o Falet, Z a i keknlii n«-a a walawala |,a- liu ana oia ilalo. A i ka naua pono

;:n.i ia iho ka hana ua ike iho la iaaa o Gotita do ia. Loaa aku ka j uka e waib«.» ana ua mak»-. ao ka j»au o ka puka ua hoi boa aku ia laua do Mikaeia tU > t*K 1 nialia o k»aa ia laua k«* ki ♦* henio ai ka poka e ibo ai ilalo o ka nimi paahao a iaki loa oa kaa io aku no. Hoi hou mai la lakou no kekahi aoao a ine ia ki i haiuauia ae ai ka puka no lakou. He pouli wale do oloko a i ka li'uli'u iki ana iiio o lakou iioko olaila ua ike koke aku ia o Faletixa i kahi uwiuwiki uuku o ka malamalauia kukui ke kumu o ka ioaa ana ia lakou o ka ike aia ka puka oialo ua hamama. Nolaila. aole lakou i hoohakalia hou iho. aka. ua maki aku la lakou noialo o ka rumipaahao a aohe no hoi he mea nana i ke'ake'a mai ika iakou komo ana aku. Ama ka rumi mua no i loaa aku ai ai o Basonina ia lakou e waiho ana ua make. a ike koke iho la o Koneia Setipa ilaiU io no wau. I*a komo loa aku la no lioi lakou iloko o ka rumi o ka moi i hoopaahaoia ai a ua loaa aku la no hoi o Dikarita ia lakou e waiho ana ua make me ke kauka e waiho ke'a ana ua make no. A aia no hoi ka moi e waiho oni ole ana me he mea la ua make. iluna nae ke alo, na kona mao hiohiona no i hookunahihi aku ia Faletisa ame kona mua a hooho ae la oia me ka leo nui oke kaumaha: "Ua make oia." Aka. aole i hooka'ulua iho o Koneia Setipa i ka hooko ana i kana i manao ai e liana. mn ka olelo ana i ka hapanui e hele iwaho a koe ia me Kapena Faletiza iloko o ka rumi. A hakalia a pau lakou iwaho. o kona kukuli koke iho la no ia ilalo ma ka aoao o ka moi a hoolohe iho Ia i ka umauma ina paha ua lele ka hanu. a i kona hauoli nui ua ike koke ibo la oia aole i make ka moi. I'a maule wale no. I'a ikē'pu no oia e ola ana no ka moi ke malama ponoia a e ola pu ai na palapu i kan aku maluna ona mamuli oka moku pahikaua a Dikarita i kau aku ai maluna ona. ; Ma.hope o ka ulii ana i na maka o ka moi me ka haina-ka ua hapai aku la laua iaia ilnna uo ka rumi o ka l>uke Mikaela a ala ne la ka Lede Mahine mai kona polulnhi nui mai iaia no e kumakena ana i ka duke a lawelawe akn la oia no ka.moi ma ka hoauau ana a; hoomaemae ana. Ame ia oia e hana ana a hiki ke kauka ka mea hoi nana i lapaau aku iaia maluna o kona mau palapu. | Mamuli o ka hoomaopopo ana o Konela Setipa ua hiki io aku I no wau ilaila, a hoohuiia hoi me ka Lede Mahine ike o ka ike ana ia'u e lele ana mahope o Rupa iloko o ka wai, ua hooiaio loa iho la; oia ke kumu o kona lioouna ana ia Kapena FaFletiza e imi ae ia'u malia o loaa mai au iaia, a oia ia ana i hooikaika ai a loaa ae ai au iaia e paio ana me ka hiena oke Kakela o Zedena oia mau la. Rupa Hone o Hanezau. Me ka hookakalia ole iho no hoi o ke Kopena ua hoouna aku la oia i ka elele no Talenehima Home no ka hoike ana aku i ka Ilamuku ; ame ke kaikamahine Falevia oia ka moi ke waiho nei iloko o; ka eha ma ke Kakela o Zedena, a i ka hiki ana aku o ua elele nei hej mea e ka puiwa o ke kaikamahialii ke kumu i hiki ole ai ke hooma-: lielie iaia, oiai ua ikaika loa koua manao e hele koke a ike i kana ipol i lilo ai kona puuwai i ke aloha. Nolaila. ia kakahiaka nui poniponi aia he huakai hanoliano nui j ke ka'i ana mai Talenehima mai no ke Kakela o Zedena, ke KaikKmalūnealii Falevia ame kona poe e ukaliia ana hoi e ka Ilamuku nui o ke Aupuni o Luritania e kamoe ana lioi iloko o ke kauhale o Zedena. A ia'u e hooluolu ana iloko o ke o-pu nahelehele mahope pono o kekahi kumulaau nui, oiai ua ka'i malie mai no kuu hoaloha Faletiza ia'u no ia wahi a iaia 110 hoi e kiai a e malama ana ia'u, ua ike aku la wau i ke kaa o ke Kaikamahinealii Falevia ame ka huakai holookoa, aka, mamuli o ko'u ike ilio i ka manaonao o ko u kulana ua hooholo iho la wau e pee me ka hoike ole aku. A ua manao maoli no maua aole maua e ikeia ana. Aka, aole o maua hoomanao ae no ka.lii kaikamaliine a ke kanaka mahiai nona hoi ka lio i ahalia e Rupa, no ka mea, ua poina maoli no maua nona, a i ko maua puiwa nui ua ike aku la maua i ke ku ana o ka huaka'i mamuli o keia wahi kaikamaliine i holo aku ai a kamailio aku la ia Falevia. i i "E ka Madame." wahi ana. <( eia ka moi ianel—aia iloko o kela o-punahelehele. Oluolu anei oe na*u e alakai aku ia oe ilaila. "He lalau. e ke kaikamahineī" i pane okalakala mai ai ka ilanniku. i; Eia ke waiho nei ka moi iloko oke kakela o Zedena me ka eha. ?> "Ae. eia oia ke waiho nei me ka eha," wa.hi liou a ke kaikamahine, "a ua ike no hoi au ua eha oia; aka. eia oia me —me Kauna, Faletiza aole i ke kakela," me kona hoopaakiki loa ana aku. | "Aia anei oia ma na wahi a elua i ka wa hookahi, a i ole aia anei he elua moi?" i ninau ae ai o Falevia me ka hoohuoi nui. <4 A he mea kupaianaha io 110 hoi kona hoea ana i keia wa.hi ina io oia maanei?" <k I hiki mai-oia ianei." wahi a kahi kaikamahine i lioopaakiki. aku ai no. ma kona hahai ana mai nei mahope o ke&ihi keonimana,| a ma-o ae nei ko laua hakaka ana a hiki wale i ka hiki ana mai nei | o Kauna Faletiza. a o ua hoa hakaka nei o ka nioi ua aliai aku oia i ka lio o kuu maknakane oiai oia maluna o ka lio ma koua buki ana ia'u ilalo a oia ka i kau aku malnna ona.

"No ia mea i koe iho ai au me ka moi pu e maiamaia n\ai nei e Kauna Faletiza. A ina aole kela oka moi, alaila, aia anei l»e kan.i ka e ae kekaki iloko o Luritania nei i like loa me ka uioi «• ka madaiue?" -AoU» e kuu keiki/' wahi a Falevia i j>aue aku ai me ka leo ohi olu a minoaka iho ia oia me ka haawi pu ana nku i ke kaikamahine he mau wahi kenikeni. "E hele au e ike i kela keoniiuana. a lele iho la oia mai kona kaa mai. Aka, ua hi>ea koke akn la o Konela Setipa i kahi o ka hnakai a ke kaikamaliinealii mai kona ala o ke kakela o Zedena mai. a i ka hui ana me ke kaikamahinealii ua ike koke iho la oia i na mea mamuli o ka hoikeia ana aku iaia. a oia no hoi ke kuuiu o ka hooka'uluaia ana o kana huakai no ke keonimana. l'a hoi»ia aku la ke Konela aia no ka moi i ke kakela ua eha uae aole nae iloko o ka pilikia loa no ka mea aia ke kauka ke nuikaala la nona. "Aia i ke kakela?" i ninau aku ai ua kaikamahiuealii nei QK k ka ha'oha'o nui. "Ihea aku nei oia e ka madame?" i p*me aku ai ke Konela me ke kunou haahaa aua imua ona. "Ke i mai nei keia kaikamahine aia oia ma-o—me ke Kauna letiza." Huli ae ia o Konela Setipa a nana aku la i ke kaikama>hine uuku me na minoaka maluna ona a pane aku la: "O na kanaka uU apau he moi wale no lakou i kamaliiwahine e like me ia nei." 4 *Auwe. ua like loa no kela keonimana ine ka moi. Aole wahi a okoa ae. Oia maoli no a e ao. Aohe wahi lilo," wahi ake kaikamahine uuku me ke ano kuha'u i keia manawa o ke ano paaklki uo uae. Ia iuanawa koke no me he mea la aia he mau uooiuh> hoohuoi iloko o ka huakai liokwkoa. e nana aku ana ke kaikamahinealii in. Setipa a i ka ilamuku. a o ka ilamuku no hoi i ke a pau ia Setipa. a pt»la no hoi o Setipa maluua o ke kaikaniahinealii » i ka ilamuku no hoi me ka paue leo ole no kekahi manawa, "E hele ae au e nana i keia kanaka," wahi a Setipa i pane koke ae ai. "Aole. Owau ka mea e heie aku." wahi a ke kaikamahinealii. "Alaila. e hele mai oe o oe wale no." i hawanawana aku ai ke Konela. l*a hooko io mai la no ke kaikamahinealii i ko ke Kouela manao, a mahope o ko Faleria hoike ana aku i ka ilamuku e kv\ oia uie ka ;huaka'i a e kali nona a hoi mai oia mai' ka hele ana aku e ike i ke keonimana e kamailio nuiia ana, ua uhai aku la oia mahoiH» o ke Konela. l"a hele aku la no hoi o Setipa ma ka wawae a hoea aku la laua i kahi-i kuhikuhiia aku ai e ke kaikamahine uuku, alaila, aui mai la oia iSntipa) i kalii kaikamahine uuku aOle e hook<»koke aku. A i kuu ike ana aku e hele mai ana laua, ua noho ne la au iluna a o-kuu ae la me ke po'i ana i kuu lM'lehelena uie kuu mau liiua. Aole au i aa e nana aku i ke Kaikamahinealii, ia Faleti»a e kukulu ana ma kuu aoao me ke kalele ana o koua lima akau ma kuu poohiwi. "Mai kamailio leo nui oe," i hawanawana aku ai o Konela Setipa ia laua i kokoke loa mai ai oiai ua lohe aku.la no wau ia hawanawana ana ana. a o ka mea a'u i lohe ai mahope koke iho.no, oia no ka puk.-i ana mai o kekahi leo uwe—he hajKi i ka olioli, a he hapa ine ka uku ka'u—mai ke kaikamahinealii mai me ka pane ana uiai: "O ka moi io no! Ua eha anei oe?" A me ia olelo i lalau malie mai ai oia i kuu mau lima e upoi ana i kuu inau maka, aka, umii loa ilio.la wau me ka hookuu ole ae." "O ka moi io no," walii hou ana. "Heaha keia ou e Setipa i hoao ai ia'u e paani?" Ua noho ekemu ole iho la makou apau. Owai. oke Konela ame Kapena Faletiza. A me ka nana ole ae oke kaikamahinealii ke Konela ame ke Kapena, ua apo mai la no oia ia'u me kona mau lima a honi mai la ia'u. Alaila, kolou iho la o Setipa iaia a hawanawana mai la me ka leo uuku loa: "Aole oia ka moi. Mai honi oe iaia, no ka mea, aole oia ka moi." Emi mai la oia ihope me ka ha'oha'o nui a nana mai la i ke Konela oiai nae kona mau lima maluna o'u a j>iine mai la me ka leo o ka huhu: "Aole anei au i ike i ka*u aloha? Rudolofo, e kuu aloha!" "Aole.oia ka moi," waki »liou a Setipa i i«ine aku ai, a luumule loa hoi o Kapena Faletiza. "O ka moi no keia!" i hooho hou ae ai o Falevia. "O ka hek'helena no keia o ka moi—a o ke komo no o ka moi—ame kuu komo no! O kuu aloha no!" <% 0 ko aloha io no oia. eka madame," wahi hon a Setipa, **ak:i. aole oia ka moi. Aia ka moi ike kakela o Zedena e moe mai la ika eka. o keia keonimana oia " "E nana mai ia'u e Rudolofo," waki a Falevia i kahamaha ae ai ia Setipa me ka paa ana ae i kuu helohelena iloko o koua-mau iinia palupalu a elna. "Heaha kou mea e haalele nei ia'u e hoehaehaia mai'e laua nei. E ha'i mai ia'u ika inanao o keia inau hana e hannia mai nei maluna o'u?" Alaila hoomaka aku la wau e pane, no ka mea, aole i liil<i i; 1 ' 1 ke alo ae i ka pane ana ma ko'u aoao. "E huikala mai oe ia'u e ka imulame." walii a'u. ''Aole owau ka moi." Ma-keia lohe ana o ke kaikamahine he mea e kona jmiwa a "i" •he-mea la ua komo aku keia kukuna o ka uwila iloko ona ke kuinu 0 kona inanana wale ana mai no iwaho, n ]>ahemo mai !a iu» l'"» k<»na mau lima mai kuu helehelena akn. Alaila, nana pono mai la oia īnalunn o'u me ka pane l<.» »»!•'. ;l nana ae la ia Konela Setipa a ia Kapena Faletiza, aka a«»|e i li'nli n ua lūna mai la kona kino liolookoa iloko o kuu mau lima nn- ka uw '' ha'uha'u ikaika ana. Apo aku la wau a honi iho la i kona ihu. Hoopa ih« 1a 0 Setipa ma kuu poohiwi. A nana ae la wau iaia me ka paw l, '° Alaila. kuu iho la wau i ke kino o kuu aloha. a'u e paa h< nua. a ku ae la wau iluna e nana ana iaia e waiho ana i ka henua * e nana ana i kuu mua hoaloha me ka ekemu ole. MOKUNA XXI. "O OE KA'U I ALOHA IO MAOLI AI, AOLE O KA MOI." I ka po oia la aia au iloko o ke kakela o Zedena malokn nae o ka lumi oka moi maoli i hoopaahaoia ai. Oke paipu nui keia i hanaia ai e Ruj>a Hone i holowaa no ka moi e hooholoia ai no ka h'iDAkele loa ana iaia ua wawahiia ae a lilo i mea ole, a i kela |h» aole ke pouliuli hakumakuma e like me ia mauiua iho, aka, aia ka malaiualama kukui e olino ana mailaila aku e o ana iwaho i kahi aoao o muliwai. Eia nae, aia ka haiamu iloko o ke kakela no ka pa-e leo ole; a na haukawewe i liala ae na nalo pn aku la lakou ia po. Mahojx> iho o ka halawai ana me ke kaikamahinealii ma kela kak īhiaka poina ole, ua huna wau ia'u iho iloko o ka laau ia la a po | a i ka uhi ana mai o ka malu o ka pouli inaluna o ka honua oia ka 1 manawa o'u i iho mai ai me ka ukali pu ana o knu hoaloha FaU»tiza no ke kakela me ka hu-np loa ana i kuu helehelena i ole e ikeia mai> | a oia ia o*u e noho la ilalla. ! (Aole i pau.)