Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLV, Number 47, 23 November 1906 — HOKU O ROKAWELA Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui. KA HOOPAKELE HOI O KA ELEMAKULE ONAMILIONA. [ARTICLE]

HOKU O ROKAWELA

Ka U'i Iloko o na Popilikia he Nui.

KA HOOPAKELE HOI O KA ELEMAKULE ONAMILIONA.

MOKUNM 11. KE PIHOLO AKA O KA MOKUAHI. Ke uwe like la na mea apau mai ke kanaka i hoomaopopo he Akaa i ka lani a hiki i ke kanaka pekana ioa o lakon a me na lima haalulu i holoi ae ai iakou i na waiinaka e kihe'ahe'a ana ma ko la kon mau papalina. I ka mao ana ae o ke kuakoko o ke anoano eehia, inamuli o na haawina i loaa mai mamuli o ke mele ana a ke kaikamahine, ua loheia aku la ka leo o ke kapena i ke kalokalo ana ae i kekahi mau hua pule e haawi ana i na hoomaikai ana i ka mea Kona mai ko lakou palekana ana. A pau kana hoomaikai ana haawi like mai la oia i mau mea ai i na poe apau oluna o ka waapa no ko lakou aina kakahiaka. No ka nui |K»loli maoli o lakou, ua like na wahi mea ai i haawiia mai no ko lakou aina kakahiaka me he mea ole la. Alaila, ninau aku la o Hokawela: u Pe4iea la ka loihi o kria nian mea ai au e hoolawa ai ia kakou a o ka pau no ia?" "He elua a ekolu la " walii a ke kapena i pane aku ai me ka hooīnau ana aku no nae i ke kamailio ana: 4< Ua paa loa kuu manao ma kahi o elua a ekolu paha la e loaa mai ai kakou i kekahi mokuahi 110 ka mea eia kakou ma ke alaheie mau e holo ia nei e na mokuahi lehuleliu. Alaila kani iho la ke u a ka elemakule me ke kau lono pono ana aku o kana nana ana maluna o ka Hoku o Kokawela. Vn hoomaopopo ka Iloku o Hokawela i ke ano o ka leo o Rokawela iaia e ninau ana i ke kapona a pela no hoi nie ke ano o kana nana ana mai iaia nei.'' a Ke inakaMi nei oia, o loaa ole mai* keia waapa i kekahi mokuahi a paialewa wale ia i keia moana akea, me ka loaa ole he mea ai na ka poe oluna e ai ai no kekahi mau la,'- wahi a ua Hoku la o Kokawela i nalu wale iho ai no iloko ona. Lalau aku la oia i kana mau papaa barena a ke kapena i haawi mai ai o kona haawina a hookomo iho la iloko o kona lole, a o kekahi mau mea ai e ae oia kana i ai no kona aina kakahiaka. Ma ia auwina la, loohia iho la o Eokawela i ka ma'i a o ko ka lloku o Kokawela manawa hoi keia e hoike ai i ka hapauea i kana hana kokua. Paepae ae Ia keia i ke poo o Kokawela me kekaiii mau lole waiho wale ona, a lioonioe mai la iluna o kona uha, me ka hoo- j ma-u mau ana i ka helehelena me ke kawele wai. I I ka manawa e pa ikaika mai ai o ka wela o ka la maluna o ke j kanaka ma'i e waiho nei, ua palulu ae Ia ka Hoku o Kokawela i j ka heh helena liaikea o ka hapauea me kona kihei, a i kela amt keia j manawa no hoi e hooma-u mau ana oia i na apana barena ana i hookomo ai iloko o kona lole i ka waina, a hanai aku la i ka mea ma'i i hoomauia ai kahi ikaika iloko ona. A hala wale ia po ame kekahi la ae aole he wahi mea a ike lihi ia aku o kekahi moku, e hoohauoli mai ai la hoi i na inaka e hialaai mau ana o ka ike aku i kekalii mea nana e hoopakele ae ia lakou. I ka pilia ana o na la ekolu o keia holo ana o lakou me ka ike oleia o kekahi iuoku, ua paue mai la ke kapena me ka leo kaumaiha: "Ile hookahi wale no o kakou la e holo aku ai o ka pau no ia o ka kakou mau mea ai. a ehia ka hoi mea aloha o ko kakou pau i ka make i ka pololi." Nana aku la ka Hoku o Rokawela maluna o na kanaka e hoe ana i ka waapa, a kulu iho la kona mau waimaka i ka. ike ana aku ia lakou e hooikaika hoomanawanui ana i ka hoe mau ana i kahi waapa, me ke kaniuhu ole. I kekahi la ae. ua haawi mai la ke kapena i ke koena o ka lakou mau wahi mea ai, a ai ae la lakou apau loa me ke koe ole aku o kekahi mau mea ai, e manao aku ai no ia ai liou ana aku. No ka Hoku o Kokawela. ua malama mau 110 oia i kekahi mau mea ai o kela ame keia o kona haawina e haawiia mai ana, no kona | maka'u no o pilikia i ka pololi, ina e pau e ana na mea ai mamua o j ka loaa ana mai i kekahi moku lioopakele. j Ke kiai mau la no*oia i ke kanaka ma'i, oiai ke nui loa mai la ka; fiva, a o kana wahi ai e hanai aku ai, e luai mau ia mai ana, aka i aole oia i pauaho i ka haawi mau ana aku i kekahi mea e pono ai ka mea ma'i. He wahi «mole waina uuku ka ke kapena i koe, a oia kana i haawi mai ai i ka Hoku o Kokawela e hoohainu liilii aku i ka mea ma'i, malia o paa aku ka ai iioko. Me ka apiiua barena i >hooma-uia iloko o ka waina, me ia wahi mea ai ka Hoku o Kokawela e haawi mau ai i ka inea ma'i i kela ame keia manawa. I ka po e ala ana oia e kiai a e hoopulu mau aku i na lehelehe o Kokawela me na kulu waina, me ka onou maoii ana aku i na apana barena i ma-u i ka waiua iloko o kona waha. He nui no kaua mau niea i koe, a ua waiho oia ia mau mea ai na j ka elemakule. I kekahi manawa ua mauie maoli oia no ka pololi, j aka aole uae oia i nana nui nona ilio mamua o ke kanaka elemakiile: u eia kana i olelo ae ai, "E like me ka loihi o kahi ikaika iloko o % u, J pela ka loihi o ko'u malama ana aku i keia elemakuie." j I ka piha ana o ua la elima, ua ikeia aku la ka nahonaho o na, maka o na mea apau i kau a mea o ka pololi, aka nae ke pii malie j mai la ka maikai o ka elemakule Kokawela, koe nae ka hiki ana i ua lima ame na wawae ke onioni. I ke ouo mai o ka la, ua haalele maoli mai la ka ikaika i ko lakou mau kino pakahi apau a waiho a-make maoli kekahi mau ohua \ i kau a mea o ka nawaliwaii. j He u'au wahi mea ai no ka Hoku o Kokawela e waiho ana, aka; nae, he mea makehewa walo no ka haawi ana aku i ka lehulehu ua \ like pu no me ka ole. Nolaila hookoe iho la no oia ia mau wahi j mea ai uuku na kona hoalolia hapaueli. j I kekalii la ae, ua nawaliwali loa o Kokawela, aka nae aole no •, i hooki ka Hoku o llokawela i ka haawi mau ana i ka ai me naj kulu waina i ka eiemakule a po wale ia la. j E aneane aku ana nae ka la e napoo i ka ili kai, ikeia aku la j kekahi punohu uwahi e nee mai aua ma ka aoao hikina ae o lakoii; nei a iloko o na minute pokole walp no. ua ike maopopo maoli ia aku • la ke kino o kekahi niokuahi. \ Me na leo hooho o ka hauoli. ua kamau aku la na poe hoe waa-1 pa, me kaW ikaika i koe iloko o lakou, e hooikaika ana e kokokej iki aku ma ke alahele o ka mokuahi e holo ae ana. - | Ke haawi mau la lakou i ka hoailona o ka pilikia ma o ka peahi, ana me na lole keokeo i hoopaaia i ka laau. a aole i ii ? nli l n ia hoei ana aku a lakou, ua ikeia aku la ua mokuahi nei i ka hoololi ana ae j I Voua ihu a hoio pololei mai la ma ko lakou nei wahi e lana ana; a o ka hoopakeleia ae la no ia o na olnlo poino, **Heaha keia—a eia au ihea? wahi a Kokawela i kamailio uluahewa ae ai, iaia i lohe ae ai i kekahi mau leo poal&ini ame kela

I *>< e lomi ana iaiu mo kona hoomaopopo ana iho i ka nui o ka waina e komo aiia iloko ona/* s * Kia kakw» iiuna o kekalii inokualii «? huli hoi nvi n<j ka home, a na hiK*pakeleia kakon apaa." wahi a ka Hoku o Kokawela i hawanawana ihu ai uia ua pepeiao o Kokawelai. a koiou iho la kona poo : me ka {wiluln ana i kona mao maka a uwe iho la oia no ka iiauoli. ' Ke noho man la no oia ma ka aoao © Kokawela a hiki i ke mailio maoii ana mai o ke kauka oluna o ka mokn iaia. e waiho mai . i ka elemaknle ma'i iloko o na inalama ana o ka poe © ka inoku. a * hoi oia ilalo i hiki ai ke haawiia mai na mea kuj>ono nona e oiuolu ai. Eu ae la ke kaikamahine hoomanawanui e ku ae no ka hooko ana aku i ke kauoha a ke kaaka aka no ka uuku loa o kahi ikaika 1 koe iloko o kona kino, ua hiki ole iaia ke hele aku. a hina aku la oia. Mamua nae o kona bina ana iho ilalo o ka oneki o ka moku. ua | }nia mai la oia i ka hopnia e na lima aloha o kekahi kanaka opio. a ■ iawe loa ia aku la oia ilalo o ka uioku, a haawiia aku la malaio o ka malama ana a ke kuene nui o ka moku. I ke kanaka opio e nana ana i ka helehelena o ke kaikamahine ana e hoihoi nei no ka haawi ana i na kokua nona e palekana ai me he mea la i kana noonoo iho, o ka maka mua loa keia o ka helehelen i u loa ana i kilohi ai, a komo koke iho la no ka wanao ho<ihihi iioko ona no ka kaua Hoku. MOKUNA 111. KA OPIO MALIHINI. Pii mahuahua mai ia ke ano maikai o Kokawela a ua hiki maoli iaia ke noho iluua. a ke ai nui aku i na mea ai e haawiia aku ana nana. aka nae o ke kaikamahine nana i kiai a i hoao e hoopakele ae iaia, ke waiho la iloko o ka ma'i nawaliwali. Wahi a ke kauka i hoike aku ai ia Eokawela, mamuli o ka lualama makaala ana o ka Hoku o Kokawela e hoopulu mai i kona poo me ke kawele wai, ame ka liooikaika mau ana e hookomo i ka ai iloko ona. j>ela iho la i loaa ai iaia ka palekana. Ina aole kela mau hana. ina ua make kahiko oial Ke hoololie la o Kokawela i keia mau olelo a ke kauka me ka piha haahilu o kona kino, a mai ia manawa mai a hiki wale no i ke ku ana o ka moku i ka aina, ua pili paa maoli kona aloha no ke kaikamaliiue iiana i hoao e hoopakele i kona ola. | Ma ke ahiahi oka lua oka la, mai ka la mai oko lakou lioopakeleif aiui, ua noi aku la ka Hoku o Hokaw-ela i ke kuene ? lawe ! iaia no lnna o ka oneki o ka mokn, nolaila laweia aku la keia a hiki imua o Rokawela. Haawi aku la oia i kona lima nawaiiwali ia Kokawela me ka pane ole aku i kekalii huaolelo, no ka niea ke ike la oia i na papalina liohoma o ka elemakule, a piha loa oia i ke aloha, e hiki ole ai iaia ke hoopnka aku i hookahi huaolelo, aka na kona mau waimaka no e hiolo ma kona mau papalina. 4i E ke keiki hoomanawanui," wahi a Kokawela i lalau aku ai i ka Hoku o Kokawela, a puili mai la iloko ona a hoomau liou aku la no i ke kamailio ana: a Ua lioike mai nei lakou ia'u ina aole kau malama pauaho ole ana ia'u, ina ua make kahiko au ika moana nei. Aole a'u mau huaoii io ku]>ono e hoomaikai aku ai ia oe i inakana no kuu ola nei, aka e kuu Hokn; aole loa au e poina ana i kau i hana mai ai ia'u." Aole e hiki i ka Hoku o Uokawela ke kamailio nui, oiai ua hele kona wahi kino a nawaliwali maoli, aka ua hauoli nae oia e noho kokoke aku ma ka aoao o kona hoaloha hapauea. laia nae i au ae ai o kana nana ana i na poe e nonoho mai ana, ike aku la oia i kekahi kanaka opio keonimana e nana mai ana ia laua nei. 0 keia keonimana e nana mai nei, oia no ka opio nona na lima aloha i hopu mai ai e kokua i ka Hoku o Kokawela mai kona hina ana ilalo, a hoihoi akn ai a waiho aku i ke kaikamahine ma ka inalu o ke kuene nui. 1 ke keonimana opio i ike aku ai i ka nana mai o ke kāikamahine iaia, ua wehe ae la oia i konla papale me ka hele ana aku a kokoke ma kahi a ka Hoku o Rokawela e noho ana, alaila ninau aku la: "Pehea oe i keia ahiahi?*' "Ua maikai iki hoi au," wahi a ka īloku o Kokaweliu Alaila nana aku la o Kokawela i ke kaikamahine me kona minoaka pu ana iho, a hooho ae la me ka leo nui. "He keu maoli ko'u laki o ka loaa ana ia'u o na hoaloha maikai. Ia oe eke kaikamahine e noho ana iloko o kou rumi na keia keonimana opio e haawi mai ana ia'u i na kokua ana/' No keia mau olelo hoomaikai a Rokawela no ke keonimana malihini. ua nana aku la ka Hokn o Kokawela i ke kanaka opio me ka minoaka ana iho, a ua lilo lioi ia minoaka i mea e hoohie loa ai ke keonimana malihini. "Ke ike aku nei au, aole no oe i maikai loa,'' wahi a ka Hoku o Rokawela i pane aku ai ia Kokawela.

j ~Aoie o'u pilikia nui i koe» ok& ikaika ote wale oo o ko*u maa ! lala, aka e io&a ana ia u ka ikaīka ke kMhi aku «10 hoi oa La o keiA iufiksii ana o'u; aka nao, aole a'u mea, e ae e iwiaheo ai, o ko'u ike y\i \- no ua lanakila kaua mai keia mau popilikia lehulehu maL" Ahiila hiiinai aku ia ka Hoku o Kokawei* tho|>e o kona nobo» (ae la i kona wahi kihei ma koua a i, eia uae, iaia e imi an* : pīiu* t omou ae ai i oie e haule aku lioi ke kihei onii kona a i aku, , u.i itiirhi ae la ke keonimana i kekahi pine omoo mai kona lei a-i ae a haawi aku la i ke kaikamahine, uie ka pane pu ana aku. \ *Kv manao nei au e aho paha keia pine e hoopaa iho ai no ka I p.ai.nwa.** Aiaila lalau mai la ka Hoku o Kokawela i ua pine la a ike ih« ia i na pohaku moni makauiae i omouia, me kekahi poo kamio f kau pono ana maiuna, a pine iho la i ke kihei a paa pono ma kona a-i. I ka ike asa uiai o ke keonimana opio ua paa pono ke kihei o ke kaikamahiue i ka omouia« ua neenee mai la oia ihope me ka unuhi ana ae i kekalii |»epa mailoko ae o ka pakeke o koua kuka % a kakau * iho la i koua inoa a haawi mai la i& Kokawela me ka pane pu an* mai: i "E kala mai olua ia*u no ko'u hoolauna ana aku ia'u iho me kt hoike ole ana aku i ko'u inoa." Nana iho la o Kokawela iluna o ka apana p*i>a a ka opio malīliini i hnawi mai ai a ike iho la ika inoa i kakauia. Ake Puluka. ••Me ka luahalo e Ake Puluka, ua hauoli maoli au i ka ike ana i i:o;i inoa. O ko'u inoa no hoi o lakoba Kokawela, ao ko keia opio. o ka Hoku o Kokawela," a huli ae la oia me ka mino aka u»a Loua mau papalina a nana aku la i ke kaikamahine opio. Kuuou <haahaa aku la o Ake Puluka i ke kaikamahine n\e ka wt'he ana ae i kona papale kapu, alaila nee mai la a noho uia ka aoao o ka Hoku o Kokawela. . Ke ooke la laua i ke kamailio me na manao hoohie o kekahi i ' kekahi, <»iai hoi o Kokawela e nana aku ana me ka hialaai n»ii, me k& niaopopo ole aku iaia nei o na manao e koiikoi ana iloko o na opio K haha'i aku ana ka Hoku o Kokawela i ke ano o ka loaa ana o ka ulia poino ia lakou maluna o ka mokuahi poino, ko lakou kan ana maluna o ka waapa a hiki wale i ka pau ana o ka lakou mau mea ai; a o ka nui aku o kana niau olelo, e pili ana no na la o k® lakou holo ana maluua o kahi waapa ame ka hoopakeleia ana o ki'ia mokualii, ua maopopo mua ae nei ia mau olelo apau ia kaua e ka mea iieluhehi. "Alaila na lioopololi nmoli oe, me ka haawi ana i kou haawina ai ia Kokawela?" wahi a Ake Puhika i ninau akn ai me na tnana# aloha no ke kaikamahine i īnauna i kona ola no ka elemakule polno, ! u He opiopio au a lie ikaika iloko o ko'u kino ioiae i ko Kokawela. aole no lioi i pilikia ko'u hoopololi ana mamua o ka haawi ole ana iaia ika ai. O kekahi kumu 110 hoi. ina na ko inakou pau ika niake, aoie e loilii ke ola ana e auwe i na ehaeha oia hojHMia 110 kt mea ua na\valiwali nuia i kau a mea o ka pololi." ! "Ua pololi inaoli uo anei oe?" walii a Ake Puluka i ninau aku ai. I "Ae ua hele au a poioli maoli. Ina manawa apau a'u e hoo* ' ma-n ai i ka barena iloko o ka waina no ka haawi ana aku iaia, ua makemake loa au e ai ae me ka haawi ole aku i ka mea ma'i, aka iioonoo iho la au ina oia e niake ana. ua make oia mamuli o ko'« . hoonele ana iaia i ka ai. M | "Ke manao nei au, ooe ke kaikamahine koa liookahi n'u i lohe ai, e loaa ole ai ka lua," wahi a Ake Puluka me ka leo haalulu. "Pololei! pololei!" wahi a Rokawela i hooho mai ai mahoj>e mai 0 kahi a laua nei e kamailio nei. l, Auwe!'' wahi a ka Hoku o Kokawela i hoolio ae me ka halo'ilo'i ana mai o ka waimaka mai kona mau maka poniponi mai, a hooma« inai la i ke kamailio ana: "Aole au i inanlio ke hoolohe ae nei oe i ka maua mau mea e kamailio uei. Aole au i makemake e lohe oe i keiu moolelo." "Pela io no, aka ia'u i ike mai nei i ko olua noke i ke kamaili» manao mai nei au e halia'i ana oe i ka moolelo o ko kakou holo ana niaiuna oka waapa, nolaila makemake iho ia au e lohe. Ua hoike mai lakou ia'u nau i hoopakele i kuu ola. K kuu keiki pehea la oe 1 maunn ai i kou ola no'u nei. Aole loa au e poina ia oe elike me ka hooloilii ana mai o ke Akua i ke ola iloko o'u." Hapai ae ia oia i kona lima ilunn, a hookuu malie iho la ma* luna o ke poo o ka Iloku o Kokawela, a no kekahi mau wkona kona kau malie ana, ua haalele iho la oia i na opio, a huli ae la oia me na maka i piha i na waimaka no loko o kona rumi. mau hoaloha kona e kali mai la. o kona hoea aku i ka hom«> a no'u nei la. aole he mau hoaloha no ka mea, ua hala e ko'u mau makua i ka make,'' wahi a ka Hoku o Kokawela i pane aku ai i kona kokoolua. "He kaikamahine opiopio loa oe, e pono ole ai ke make kok«v oiai ke kali mai nei na pomaikai ame na hauoli ana o kela ao ia oo." lAole f Dau.)