Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLII, Number 27, 5 July 1907 — Ilamuku Mikaela Ne. KA HULI HOI ANA MAI MOSEKAO MAI. [ARTICLE]

Ilamuku Mikaela Ne.

KA HULI HOI ANA MAI MOSEKAO MAI.

l'a manao ia e na aupuni hui, o ka pii koke aku i Deresedena. u Napoliona e hoolulu ana me kona puali, e hoomaka aku i r , kaua iaia ina ia wahi, mamua o kona puka ana mai iwaho, a ma v ;1 ] a 'jr,. hiki aku la na puali hui imua o ke kulanakauhale a hoouka t 1,,. kaua e na aoao elua. Mai keia la a po keia hooili kaua ana, ht- aoao i lilo aku o kajanakila. oiai ka enemi ua oi pakela i,.ii aku inamua o ko Napoliona mau koa. He mau koa hope ko l pii mai ana i keia po, nolaila, ua oi pakolu hou aku lakou j k«» pualikoa Farani. I ka wa i uhi mai ai o ka po, ua haule , Jlt i (l n ;i aoao elua a ihoomaha me ke kali hou ana aku i ka malamaiama o ka la i ka puka mai. Ma ka la 17 ae, ua kau like ae na aoao elua, a hoomaka hou i h . kaua hc»i»e loa imua o l)ereseiena, me ka manao o ka enemi, i , ho.iuka ana e auhee ai o Napoliona imua o ko lakou ikaika, , k;i, inai keia la hou a po, emi hope aku la na puali hui iloko o ka nu; ka waiho ana iho he kanalima tausani o na kino make IKil k- kahua kaua. O ko lakou emi hope ana i kela po, ua pii hou ii.' kauaono tausani koa Kukini no ka hoopu'ipu'i hou ana lu; ,i i ko lakou kulana mua, a lawe ae la na puali hui i ke kulana :ua \va« na o Deresedena me na mokuaina o Bavaria, a no ia kumu, u;l < nū inai la na koa Farani i Lipasika a hiki mai la ilaila ma ka la i."i u Okatoba. O ka nui o kona mau koa iloko o ia la, ua liiki ,kn no ia i ka hookahi haneri tausani, ku-e i na puali hui he elua h.ui. ii tausani. He hapaha o kona puali, he mau tauaani o na koa ,-hii a ua kupono ole no ka hoohana ana. 0 kekahi la ae, oia ka la 16 o Okatoba, ua hoouka ia ke kahua K.iuii kaulana o Lipaaika e na aoao elua, a o kl mea māa mau i ka n.H.uk a ana o na aoao elua, oia no ka haawina mau a lakou e hal.iwai mau nei. O ke kahua kaua liolookoa, na pa pohaku o Efurt lna kapa o ka muliwai Vistura, na okana aina iloko o Bavaria, ke alaln-Ie o ka muliwai Rine, ua hoike hou mai lakou, o keia no ke kanaka liookalii i hoouka ai i na kahua kaua lanakila mamua aku hnolei aku i ka hanohano maluna o Napoliona, a o ua kanaka !a i.ia iio o Ilamuku Ne, ua haawi aku ka Emepera i mana piha uaiia ka alakai ana i ka puali 'iloko o kela la, a na liooauliee aku ( ,j ;l i a Hamuku Puluka o na koa Perusia no ekolu manawa, a i ka manawa i uhi mai ai o ka po, ua alualu aku o Ilamuku Ne i na },uali liui a hiki i ka la 17, huli hoi mai la oia no ko lakou kulana inau. a oia hoi ka hookaawale loa ana aku i ka enemi mai na pakna aku o Lipasika. Xa keia mau kaua lanakila i hoouka ia e na puali Farani, ua l.ii ino loa ka lili ma ka aoao o na aupuni kaua hui no ko lakou hop«-na, nolaila, ua lawe hou mai la lakou i na koa hope loa o ko lakou mau aupuni a kukulu hou aku la ia lakou imua o ke kahua kaua no ka manawa hope loa. O ke ku-e ana mai o ke Aupuni o r.avaria ia Farani, aole e hiki i ka Emepera v ke huli lioi mai ma ia «'-lalu'U'. a he elua hapakolu o kona puali holookoa i koe iho mai ka hooili kaua o ka la i nehinei. Ua hooholo iho la ka Emepera i kuna īnanao, e hoouka ana oia i ka la apopo, a hiki i kona wa e lanakila a auhee ai palia i na puali hui. (> k<* kakaliiaka o ka la 13, ua poha mai la ka la me kona malanialama nui, e hoike mai ana i ke ao holookoa, i keia la e hooko ia ai ka iini nui o na aupuni kaua hui no ka hopena o Europa, ma ka ikaika ame ka oi o na mea kaua. Ua hilinai iho kela ame keia aupuni pakahi nona iho, e hoouka ana lakou a liiki i ka "wa e nele ii o Europa i ke koa ole, alaila, oia ko lakou wa e haawi pio aku ai i ko lakou enemi ino ioa ma keia ao. Ua hoouka hou ia keia kaua e na aoao elua ma ke awakea o keia la, a ua hoike mai na koa ia lakou iho, he mau minute pokole koe, alaila, e hooko koke ia ko lakou mau ola me ka oi o ka pahikaua. He hapalua miliona na kna ma keia wahi ponaha uuku o Lipasika, a ua puni kona mau ki. kiena me na pukuniahi he elua tausani e hamama ana ilalo o ke kahua kaua me ka makaukau. He uliuli, ulaula a melemele na kahiko like ole o na koa, a he hulali wale no hoi ka na pahikaua i ke alohilohi o ka malamalama o ka la| E hui ana na koa iwaena konu o ke alahele, a ilaila e hoouka ai he kanalima tausani o ia inau koa wiwoole me ke kokua ia mai e na pukuniahi e kau ana iluna <» na wahi kiekie, a e ki ana a ki mai lakou mai kekahi aoao a i kekalii, o ka lakou niau poka e lele ana i o a ia nei, e haule ana ilnna o na koa i kahi wa. e hookui ana i ka lewa a puehu liilii ae ]a. Ua j»iha pu ka lewa me ka punohu uwahi e nee malie ana i ka lit*rna. a iloko o na hora ewalu o keia kaua ana, he hapalua like o na aoao elna i wailio make aku i ka honua, a o na koa i koe aku, ua hiki ole i ka Emepera ame kona mau Ilamuku ke hoohana hou aku ia lakou imua o ke Kahua kaua, no ka enemi ka heluna nui o na koa he kanahiku tausani i holo moku mai imua o ka laina kaua Faiani holookoa, a īuahope ilio o ka hora 8 o ua po la, ua lohe ia aku la ka leo o ke auhee nui o na koa Farani, a emi koke aku la lakou no kela aoao o ka muliwai Elster, a ma ka la 19, huli hoi N aiai la na koa ine ka holo ana no ko lakou mau ola pakahi iho. Ma na pa kaua o Erfurt. ua houluulu ae o Ilamuku Ne i na koa o ka puali Kahiko, a o ko lakou komo ana aku iloko o na okana aina l>avaria, ua kue mai la keia Aupuni i kokua ia e kekahi o na a u Husia, a no lakou ka huina i oi aku mamua o ke kanawalu ':'.u>ani. aole i hoikeike aku o Ne i kona kulana alakai iloko o Lil'.isika. niai. aole i kulike kona manao me ko ka Emepera no ia kaua i hoouka ia, a iloko o keia kaua i Bavaria, ua lawe maoli ae «• N' i ke alakai o ka puali, ine kona mau manao, e hoao oia e like m- ka hiki i ka lioopakele ana i na koa Farani e au<hee nei, a oia i kukala aku ai me ka leo nui, K na koa,—e ae anei kakou e mauna aku i ko kakou mau ola k-ia kanaka hookahi! E ae hou anei kakou e haawi pio wale aku ii,, i ua manaolana ame ke ola! O ka wa keia a oukou e noonoo ua kaawale loa aku ka ohana mai a kakou aku, oiai ka ui mamua a mahope o ko kakou alahele. Ē na koa, e ae mai : : i " hookahi manawa i koe, —ua lawe pinepine au iU oukou imua " 1 i kahua ]vaua i oi pakolu aku ka ikaika i ko keia, aia nae iloko " i'uknu mau puuwai ka manao lokahi o ka oiaio, pela au lloko " ia ininute e alakai hou ai ia oukou imua o ka enemi, a e oki i! 11 i i ko kakou alahele mawaena o na okana aina o Bavaria." 1 ' keia mau olelo a Ne, ua huli mai ka hapanui o na ioa 5 k"iu" ii(»u iloko o ka laina kaua, a iloko o na hora elua o keia hoonwkaukau ana ma ke alahele, ua lawa pono ae la ka puali, a i keia ;v 'iii i hoonka hou ia ai ke kaua mawaena o ke Aupuni o Bavaria Tlil ' Haniuku Ne me ka Puali Kahiko. inau hora eha a oi keia hoouka kaua ana, ua nahaha.a puehu • 'iilii ioa na koa Bavaria i ka Puali Ka.hiko, a he auhee ino loa hoi 1)0 lakou aole i ike ia iloko o ko lakou moolelo, a o ko lakou emi W*' ana, ma kekahi la ae, ua hiki mai la na puali hui ilaila, a aku na koa Farani me ka huli hoi pololei ana no Parisa. aku ke alahele o na koa Farani no ka Rine, a ma ka la - 0 hiki aku la lakou ma na palena waho o Farani, a huli l,oi pololei aku la ka Eroepera no ke kulanakauhale o Parisa, a hiki aku la ma kona halealii ma ka la 9, a kahea hou ia ka Ahano keia hopena o Europa. 1 ka wa i hala mai la o na pnalikoa Farani, ua hooholo ae la na mali kana hui, e maki aku ko lakou heluna koa nui no ka hoo-

puni ana ia Parisa, a e lawe ae i kona mau papu ikaika ma na walii a pau, a ke hooko ia ia mau hana, alaila, oia ka auhulihia ana o ka nolioalii o Napoliona, a oia hoi ka wa a lakou e hopu pio aku ai i ka Emepera a hoopaa aku iaia ma kahi paa loa no ka hoo paahao ana. Ma ka la 5 o Novemaba, ua maki mai la na puali hui mai Lipa Wika mai no na papu kaua o Farani iloko o Geremania, a lawe pio ia ae la na pakaua o Erfurt, Elebe, ka Vistnra, me ke alahele oka Rine. O na mokuaina o Hanova, ua pili hou aku ia Enelani; ua kipaku ia aku na hooponopono Aupuni Farani iloko o Holanl, a kukulu hou ia ka lalani Alii o na Moi o Alani; ua pili hou aku ia Auseturia kona mau pono ma ke kai Akelanika; o Muraka ka Moi o Napela, ua haalele aku oia ia Napoliona a huipu aku la me Auseturia kn-e ia Farani.

Aole o keia wale no ka poino i ili aku maluna o ka lahui Farani aka, ua loaa hou mai la na lono mai Sepania mai, ua auhee o Ilainuku Houla i ke Duke o Welinetona ma ke kahua kaua o Vitoria. Mahope iho o ka hala ana o na pule elua, ua uhai ia na puali Farani ma na kuahiwi o ka mauna Pirene, a ua huli hoi mai na puali kaua i Parisa me ka poino nui. £> ke auhee_ana mai la o Soula, oia ka hoonawaliwali loa ia ana o ka mana o ke Aupuni o Napoliona, a o kona kulana iloko 0 keia mau la pokole, ua aneane oia ma kahi o ka hoopaa pio ia aku o kona mau enemi. Ua law r e pio ia o St. Sebastian e ke Duke o Welinetona i ka la 151 o Augate, a ma ka la 7 o Okatoba, ua puka mai la na puali Beritania ma ke alahele mai o Bidassoa a komo iloko o.iia okana aina hema o Farani. O ke kumuhana nui a Napoliona i waiho aku ai imua o ka Ahaolelo, oia no kona inau manao e like me mamua, e noi hou aku ana 1 mau koa hou i lawa ai ke pale ana aku i ka enemi oiai lakou ma ke alahele e liiki mai ai i Parisa iloko o na. la pokole. Ua hooholo ae ka Ahaolelo e olii hou ia i mau koa hou. a e anhan papalua hou ia ka lahui i loaa ke dala no ka hoolawa ana aku i na hemahema ona lako kaua. O na koa i ohi hou ia, aole i piha ka ekolu haneri tausani e like me ko ka Emepera makemake, aka, he hookalii wale no haneri tausani i makaukau, aole lakou i lawa pono me na lako kaua, oiai na hale hana hao kaua e hoomaka ana i ka hana, a he hapalua o keia liuina koa, he poe lakou aole i hele mua i ke kaua, nolaila, iloko o ia mau hora pokole e kupilikii ana o ka Emepera, ua loaa mai la na lono no ka lawe pio ia ana o na pakaua o Parisa, a he miliona a oi na koa o na aupuni hui e maki mai nei no ke kulanakauhale.

O ka manao nui o na aupuni kaua hui, o ke kipaku aku ia Napoliona mailuna aku o kona nohoalii. O na puali Auseturia, malalo o ke alakai ana a Schwartzenberg, ua puka mai la lakou maleia aoao o ka Rine ma ka la 21 o Dekemaba, k lawe pio ae la i na.kulana ma Langers i ka la 1G o lanuari, 1814. O na puali Perusia, malalo o ke alakai ana a Ilamuku Puluka, ua puka mai lakou ma keia aoao o ka Rine a lawe pio ae la i kahi kauhale o Nancj.

O ka ekolu o na puali hui na Rukini ame Perusia, komo ae la lakou ma ke alahele o na kauhale o Cologne, Liege ame Namur, a ma na la hope loa o ka mahina o lanuari, ua hiki aku ka ikaika o na puali liui i ka elua haneri tausani a oi aku, a ua paa pono ke alahele o na okana aina waho o Farani i na puali hui, e hoomaka ana mai na kauhale o Langers a hiki i Namur.

I ka wa a ka Ahaolelo o Farani i hooholo ai i ke Kanawai e olii liou ia na koa, a e auliau papalua ia ka lahui, ua loaa iaia ka ikaika he hookahi haneri tausani hou o na koa, a i ka makau kau ana o na mea apau, ma ka la 25, ua haalele iho la ka Emepera ia Parisa no Chalons-sar-Marne, a lawe ae la oia i ke alakai ana o ka puali e ku-e aku i ke komo ana mai o ka enemi iloko o ke kulanakauhale.

Ua hoouka kaua aku ka Emepeia i na koa Rusia malalo o Ilamuku Puluka ma Brienne, a ua hoauhee aku oia ia lakou a hiki i ko lakou pilipu ana aku m? ka mahele hope o Kenerala Bulow ma ke alawai oka Rine. Ua huli hou ae na puali Farani a makl aku la no Arcissur-Aube, a ilaila, ua hoouka .hou aku o Napoliona i na puali kaua Ausetnria malalo o ke Keikialii Schwartzenberg ma ka la 20 o Maraki. No ka pii mau mai ona koa kokua hou iloko 0 kela ame keia la, ua hoololi ae la ka Emepera i kona alahele a komo aku la mawaena o na puali elua, na Auseturia me na Perusia a hiki hou aku la ka Emepera ma ke alawai o ka Rine, a lawe ae la 1 kona kulana kaua ma na palena waho o na okana aina hema o Geremania.

O ka mea i manao nui loa ia e ka Emepera, oia ke kaua kukaawale ana akn i na aupuni hui i hookahi i kela me keia la, a oia ke kumu nui o kona komo ana aku mawaena o na puali nui elua ka enemi, a i kona wa i komo loa ai iloko o na wahi i fcoouka inua ia, ua wa'iho aku na puali hui he umi tausani koa malalo- o ke alakai ana a Kenerala Werizingerode, e hoouka aku i na koa Farani, a iloko hoi o ia manawa pu, e hele mua ai na puali Auseturia me Perusia iloko o Parisa me ka awiwi nui, a o na koa a ka Emepera i waiho aku ai no ke kiai ana i ke kulanakauhale malalo o Ilamuku Marmont me Mortier, aole i piha ke kanaha tausani ko lakou ikaika e ku-e mai ai i ka heluna nui o na koa o na aupuni hui, no lakou ka huina e maki aku nei i oi aku maluna o ka elua haneri me kanakolu tausani i ka wa hookahhi, a i ko lakou wa i hiki aku ai i ke kulanakauhale, ua makaukau lakou e kipoka aku ia Parisa e hoole ia mai ko lakou makemake e komo aku iloko a lawe pio ae i ke kulanakauhale holookoa.

Nolaila o ka Moi loaepa nie na Ilamuku, ae aku la, lakou i ke komo ana mai oka enemi a lawe ae la ina kulana paa o Farani. O ka Emeperesa Maria Luisa, ua haalele mai la oia ia Parisa me kana keiki uuku Napoliona opio, me ka ukali ia e na kanaka hanohano o ke aloalii, holo aku la lakou no ka akau ma ke alahele aku o Blois no ko lakou mau ola. I ka wa i lohe ai o Napoliona ua kokoke loa e komo aku kona mau enemi iloko o Parisa, ma ka la 27, ua haalele aku la oia no ka hele ana imua, a huli hoi mai la oia me ka awiwi nui, me kona manao o na puali pale ana i waiho aku ai mahope e ku-e mai ana lakou i ka wa a ka enemi e komo aku ai iloko o Parisa. Aka. i kona wa i liiki ai i Troyes nui ka po o ka la 29, lohe iho la oia, ua haawi pio mai la kona kaikuaana losepa me kona mau Ilamuku he ekolu la maniua ae malalo o na puali hui, a ua komo aku lakou malalo o ke alakai ana a ka Emepera o Russia me ka Moi o Perusia me ka lanakila nui iloko o na alanui o ke kulanakauhale o Parisa. O ka mea mua loa i hana ia e na aupuni hui, oia ka auoakoa ana ae o na inana aupuni. a kuka no na mea e pili ana i ke kuikahi ame ka maluhia o Europa. Ua hoole na aupuni hui, aole loa lakou e ae aku ann i ko Napoliona komo ana mai a lawelawe i kekahi ano hana e pili ana i keia hoopaapaa aupūni, a nolaila, ua hooholo ae la ka Ahaolelo Senate o Farani, ua hoopau ia ka nolioalii Emepera o Napoliona iloko o ia Aupuni, a ma ka la 11 o Aperila, ua kakau ia ke Kuikahi o Fontainebleau mawaena o Napoliona ame na Emepera o na aupuni kaua hui, me kona hooiaio ana i ka hoi hou ae o ka Moi Lui maluna o ka nohoalii o Farani. 0 ka inoa Emepera, e kau no ia maluna o Napoliona, oiai oia e ola ana, a <v ka moknpuni o Eleba, oia ka Moi o ia mokupuni, a e loaa iaia ka nku makahiki he elua miliona hapa-ha Farani, a ua like hoi ka waiwai io o ia me 400,000 dala no ka wa e hoopaa pio ia ana. Aole i paii.