Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 9, 28 February 1908 — HE MOOLELO WALOHIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA.

I ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu mai oe, e hookomo iho ma kekahi wahi kaawale o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii i ka moolelo nona kela poomanao e kau ae la maluna, e pili ana hoi i ka make hikiwawe ana o Mrs. Lokalia Keahau Gillman ma ka Poalua, Feberuari 18, 1908 ma Hanapepe, Kauai. Penei iho kahi moolelo e pili ana i kona make ana: Ua maopopo no ia oe e ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa ka hana a John Keahualii Gillman e pono ai oia ame kana wahine ame ka laua ohana keiki, oia no ka hana poola ma ka uwapo o Eieele i ka manawa e: ku mai ai o na moku kalepa lanahu) ame na mokuahi hooili kopaa. | Ma ke kakahiaka o ka- Poalua o ka i la i oleloia maluna, ua ala ae la oia a hoomakauku no ka hele pu ana i ka hana me kona kaikoeke me Edward Makaonaona, a haalele iho la no i kana wahine ame ka laua mau keikl me ka maikai; me ka moeuhane mua ole, e kipa ae ana ka Anela o ka make ma kekahi manawa o ia la a iho i ka home, ke kane, na keiki i ka makuahine. O kahi i ku ai o keia moolelo i ka walohia, oia no ka hiki ana mai o- ka make maluna o Mrs. Lokalia Gillman i ka manawa aole he poe e ae maloko o ka hale, koe wale iho no kana wahl bebe o hookahi wale no makahiki, a ua hele ka laua mau keiki apau 1 ke kula. | Iloko o kekahi mau hora o ia kaI kahiaka ua ikeia no oia i ka hele ana j iloko o na haiekuai, a ma na mea i hoikeia mai i kou meakakau i hele oia e kuai i pahu iole no kana keiki hiapo kane Gillman e noho hana ana iloko o ka mahiko o Mcßryde. He nui ka poe i ike i kona hele ana ame ka hoi ana no ko laua home me ke ola kino maikai, me ka loaa ole hoi 0 kekahi wahi hlona o ka pilikia pela ka hoomaopopo aku a kona kaikoeke Mrs. Hattie Makaonaona ke kaikuahine ponoi o John Gillman; e moe ana no hoi oia i ka nawaliwali ma kekahi hale e pili kokoke mai ana me ko i laua nei; me kana wahi kaikamahlne uuku. ' O Kini, he makuakane no Makaonaona ka mea e noho ana i ka hale i ka wa o Mrs. Lokalia Gillman i hoi aku ai: a ua kamailio pu no laua. O ka Kini o ka ninau ana mai: Nowai la keia pahu lole a ke Pukikl o ka lawe ana mai nei? a o ka Lokalia pane no hoi nana ia pahu i hele e kuai no ke keiki, a o ka pau ae la no hoi ia o ka | laua kamailio malaila, o ko Kini hele aku la no ia iloko o ka lo'i e mahial ai, aia no keia wahi e pili kokoke ana 1 ka hale, a aole paha i piha ka hora 0 kona mahiai ana, ua lohe mai la oia i ka leo uwe o John Gillman no kana wahine. Aia hoi o John Gillman kana kane 1 ka hana, a mawaena paha o ka hora 1 ame 2 o ka auwina la ua huli hoi mai la oia me Makaonaona, kona kaikoeke no ko laua home. Ke ike mai la no laua i ka noho aku o ka wahine J ma .ka lanai o ka hale me ke kau ana I o ke poo ma ka hulili e kau aku ana no na maka o ka huli hoi mai o ke I kane. j O ka laua nei olelo mawaena o laua iho oia keia: Aia no ka hoi ka poe o I kauhale ke noho mai la, heaha la hoi ! ka mea o ke kii ole ana mai nei e l pani i ka wai o ka lo'i. i Ia laua nei nae i kokoke loa aku al ma ke alapii o ka hale, ua hoomaopopo aku la o Gillman i ke ano o U® kau ana mai o na maka o kana wahine, a i aku la oia ia Makaonaona: "Mal hoi loa aku hoi oe, e nana mal kaua iaia nei; me be mea la, ua pilikia ia paha," a i k!o laua pii like ana aku a hopu aku la i ke kino, ua hele a puanuanu, e kala loa I hele ai ka uhane mai ke kino aku, a e ku ana no kahl bebe ma ka aoao o konā. mama, ka mea hookahi i ike i ka hanu hope loa o kona mama. Ina paha i loaa ka naauao i keia ! bebe, Ina ua hiki ke hoike mai i ka i moolelo walohia o keia make ana o ' kona makuahine; aole nae pela, olai j he naaupo loa keia keiki. I Ua hoihoiia aku kona kino noloko o i ko laua home, a mamuli o kekahl mau mea i hoomaopopoia, he luaiakoko kona kumu o ka make; oiai maloko o ke pakini auau o kana bebe e lana ana ke koko o hookahi iniha ka hohonu. I Ua hookomoia no ka lole maloko o kela pahu hou, a e mokaki ana no hoi kekahi mawaho; a malia paha na keia i wahi bebe i noke keia mau lole i ka I lu maloko o ka rumi. He ku nae i ke aioha na hana a kela bebe e ku ana ma ka aoao o kona makuahine me ka noke ana i ka hooj papa i ke kino, me ka maopopo ole 1 iaia, ua haalele mai oia i keia ola ana. IMa Kapalama, Honolulu i hanauia mai ai o Lokalia Gillman, mai ka puhaka mai o Mr. ame Mrs. Kaai Mahoe ma ka la 11 6 Augate, 1867; a eia no kona luaui makuahine' ame kona mau pokii ke ola mai nei ma Hono-

lulu, oia o Herman Kolowena ame Mrs. CiciliA Rosie John. Ma Hanapepe nei ola i hoohuiia ai ma ka berita maemae o ka mare me John Gillman, ma ka la 11 o Okatoba. 1887 e ka Makua Liperio; a ua piha he 12 mau keiki mai ko laua mau puhaka mai; he elua i lawe muaia aku e ka make, a he 10 e ola nei, e kumakena aku no ko lakou mama aloha. O kona mau ano i hoomaopopoia. he makuahine oiaio no ka home, he manao nui i kana kane ame ka laua mau lei aloha, e komo pu ana me kana kane ma ka imi ana i na mea e pono ai keia ola ana; e hoomakaukau e ana no ka wa e hiki mai ai ka pilikia, a aia no ma ko laua home, na mea a kona lima i hana ai, he kia hoomanao na kana kane e poina ole ai nona. He wahine, oia e piinihei ole ana i na hana lealea, a aole oia e 'ikeia ana iwaena o ke anaina ame ka papaaina a na uhane haukae; a o ka mea oi loa ae iloko o kona ola ana, ola no kona malama ana i kana hoohiki i hoopaa ai imua o ke Akua e malama i ka maemae o ka berita mare iloko o na makahiki i aneane e piha ka iwakalua a iaia nei ke kohu o kela mau olelo olelo a Solomona: O ka wahine noho pono he papaie alii oia no kana kane; a 'e lilo hoi ke ano o keia wahine i mea a'o inai, a i kumu hoohalike no na i makuahine o keia au e nee nei. Ke komo pu aku nel au e auamo like i na kaumaha ame na luuluu l kau iho maluna o ke kane wahinemake ame ka laua mau opuu makamae, mamuli o ko lakou hooneleia ana mai i ka mama. Owau iho no me ke aloha nui loa, FANNY SABO. Hanapepe, Feberuari 22, 1908.