Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 12, 20 March 1908 — KA MAKAIKIU ALAWE Ka Wiwo Ole o na Wiwo Ole A O Ka Hanu Mea Pohihihi o Nu Ioka. [ARTICLE]

KA MAKAIKIU ALAWE

Ka Wiwo Ole o na Wiwo Ole A O Ka Hanu Mea Pohihihi o Nu Ioka.

MOKUNA VII. KA HUI KAMAILIO LOIHI ANA ME KE KANAKA POWA— HOOIAIOIA KE APUKA. ]?r ' "Aole, aole palia ia he hana kupono loa; ua hiki loa ia oe ke enahuka aku i keia manawa me ka rke ole 'ia." "E hiki ana no nae ia'u ke ma^huka?" w O. ma na ano apau ua hiki loa ia oe ke mahuka aku." "Lokoniaikai maoli hoi ha oukou, aka nae, aole wau e irAi aku ana e inahuka; he mau wahi poka pu liilii no lsa'u e hiki ai ke kiia aku no kekahi manawa." > "IVlar '•Ae/' "Heaha ka mea hiki ia oe ke hana hou> aku? M '•(.), ua ike no wau i kahi i noho ai o Esetera Foamana a ua hiki ' ]«>a ia'u ke huli aku iaia; ua ike wau i kona wahi i noho ai i keia nianawa, me kona manao aia no o Esetera iloko o ka hale mua ana i n<»lic ai. l'a hiki loa e loaa i loio nona, kekahiloio a'u i ike ai he hoo]ion<> n nana e lawelawe i keia hihia a hiki i ka pau loa ana o lakou i ka paa. Aole e hiki ia lakou ke hoomaka'uka'u mai ia'u, aka nae, malia ]>aha e hiki ana ia lakou ke knai mai ia'u, a ina lakou e manao ana pela, e uku niai ana lakou i kekahi puu dala nui i hiki ai e luan aku ia lakou na ike a lakou i makemake ai mai a'u aku. "Ua hiki loa e loaa mai ia'u kekahi puu dala nui mai kekahi luio mai ina e liookoino aku ana wau iaia iloko o keia hana epa a v hoolmi ae iaia me ka hooilina oiaio o ka waiwai." "Alailn e ae mai ana oe ua hiki loa ia oe ke kuaiia aku?" "Owan kekahi mea makemake e kuai i kau mau olelo ike," wahi a Alawe. "Ina pela e kali iki oe a lialawai hou kaua, alaila kamailio kaua no kela kumuhana." "Ina pela ua pono; ua makaukau mau wau maluna o ka oneki i na mnnnwa apau no ke kuai ana, he pouo loa ia oe e hele koke mai <• ike ia'u." "Maanei no kaua e halawai hou ai i ka la apopo." "Ua pono kela," wahi a Alawe. 44 1 kekahi manawa o ke ahiahi o ka la ap.opo." "E hiki mua mai ana wau ia nei i ka nianawa kupono loa; ua innnlea maoli kau alehe ana mai nei ia'u a e pakui hou ilio ana wau i ka'n kumukuai ma ka panai ana aku i ka iuo no ka ino," wahi a Vincta Kabota. I ka pau ana o ka laua ai ana, hoi aku la o Kal»ota a noho iki iho la ka makaikiu. MOKUNA VIII. HE MANAO KAMAHAO—KA HOOHALUA HOU ANA—KA v MOOLELO NO IvA HE KUPAPAU. I ka wa i noho hookalii iho ai ka makaikiu oia wale no, nee ae la oia i ka akaaka, a namunamu iho la iaia iho: 4, Me ka maopopo loa e loaa hou ana i kela kaikamahine u'i opiopio kela mau dala elua miliona me ka maalahi loa. Aole e mau īoa ana keia liana epa a kela poe oiai e ola aku ana no ka hooilina 0 kela waiwai, oia keia kaikamahine makuaole, ke pio hoi a keia p(»e apuka punikoko e inii nei e kinai i kona kuk'ui a e lilo loa ae ia lakou ka waiwai nia ke ano aihue hilahila ole, a i ka nana aku he uui loa keia poe lapuwale e hana nei i keia hana pepehikanaka i īiM-a e nalowale loa aku ai> ka ona nona na miliona tiala elua ame ka aina pn. Ua hiki loa keia hihia ke hooponopono ia mawaho o ka a«ha, aka o hoomau loa ia aku auanei keia hana pepehikanaka, h<- mea ]>ono loa ke liopuia keia poe apau loa a e hoopaa ia lakou maloko o ka lialepaaliao i ole ai lakou e hana liou aku i keia hana {"•IH'liikanaka ma keia 'hope aku; a imi ua pepehi maoliia kela kaikamahine liala ole o Luisa Foamana, alaila, e ukn ana kekahi o 1« ia iKie ine kona ola.no ke ola maknmae o kela kaikamahine." Me ke kali ihou ole iho, ua hoi pololei loa aku la oia no ka hale kalii a Esetei'a e kakali lioomanawanui mai la e ake loa mai la o ka lohe aku i kekahi mau mea hou hoolana manao mai iaia.akn. 11.- kaikaniahine koa,*niaka'u ole oia, a ua ike iho la no ka makaikiu 1 knna manawa e hoike aku ai i kana mea hou aole no e qpoa*po ana k"na oili. Ma keia wahi la i makemake loa-ai ka meakakau e hoike aku o : i liana o keia ano a i ole i ano like paha me keia ua nui loa ka ii pinepine ia o ia mau hana epa ma na ano like ole »he lehulehu ka hanaia me he mea la lie hookahi hihia o ia ano e ikeia i ka i' hookahi. Ua hoolahaia maloko o na nupepa no kekahi mau makaliiki i hala keka.lii mau liana o keia ano ma Nu loka. Anenne hookahi hihia karaima o keia ano e ikeia i kela ame la a he mau liihia wale no lakou apau me ka pohililhi, a he « :i;na o kela mau hihia karaima ihe poe kaikamahine opiopio u'i ale im i make me ka pohihihi loa, a he elua hihia.ua paa na kana laua i pepehi i kela mau kaikamahine i ka hopuia. A o liihia i maopopo ole'oia na hihia aoihe wahi ike i loaa iki ua poi'maoli ka huli ana aku i ke kumu o ka make ana. Ua haawi■:l k» la hana i na makaikiu lsaulana loa o Nu loka, oia na makaikiu M ;n y. Peni ame Alawe, a ua nui ka pohihii\i o keia poe makaikiu ! ■•Hiuli o ka loaa ole o kekahi moali ike e hiki ai ke ihanu aku i ' ! • inake pohihihi, aka nae, aole no i pau ka huli ana a keia poe •inkaikiu. 0 kekahi hihia pepehikanaka oia no ka hihia o kekahi i k.iniahine opiopio i make me ka maopopo ole, mainuli paha o k'ina lawe pouoi ana i kona ola ponoi iho, a i ole mamuli paha o 1 1 • j»ehiia e kekahi lima kanaka, a oia hihia ua like no ia me ka h'in.! a ka makaikiu Alawe e huli nei, oia kela kaikamahine make I ,M liihihi iloko o ka paka. I ka wa i liiki aku ai ka makaikiu i ka, hale e like me ka kakou i 'ke mua ae nei, ua ohaoha mai la o Esetera me ka manao no he iin a hou ano nui loa kana e hoike aku ana iaia, a ppla io no. a hauoli loa wau i kou hiki ana mai la," wahi a Esetera. 4 'A ke hauoli pu nei no hoi wau i kou loaa ana mai la ia'u me ke ola maikai ame kou hoohauoliia no ko'u liiki ana mai la." ae la ka ula ohelohelo ma ko Esetera mau papaīina lahih«hi; a ua hoike maoli mai la oia i kona u'i me ka hoomahie imua o ka makaikiu i kela manawa. 1 'l "> ! A "He mea hou anei kau e hoike mai ana ia'u?" ''Ae, a he mea okoa e ae no kekahl a'u i manao ai e hoike aku ia oe." "Alia," wahi a Esetera, me kona mau maka e hulili ana. * La heluhelu mua aku la o Esetera ma ka leo o ka .nakaikin 1 a ™ e k °na ano helehelena i kana mau huaolelo hoinainau i manao a * e kamailio mai iaia. a hana hewa aku la pa<ha wau," wahi a ka makaikiu, no ka

mea, ua ike koke aku la no oia i ke aliuwale o kona manao liuna. j A mamuli o ka Esetera pane, ua hoopihaia mai la kona īnau aa- ( koko me ka hauoli nui. ' | "Aole hoi oe i hi\na liewa mai nei ia'u; e kamailio wale no kaua | ma na mea e pili ana i ka hana a e wailio malie kaua i na olelo. e pili ana i ke aloha." "I hookahi wale no «hoi wahi huaolelo la a o ko'u olu iho no hoi ia." "He pono anei ia?" I ka pau ana o ka Esetera ninau ana pii koke ae la kona ula. j . "L'a ike mua mai nei no oe i na manao huna iloko o'u," wahi ai Alawe. "Aole e hiki ia'u ke hoike aku ia oe pela T " wahi a Esetera i minoaka iho ai. "I hookahi wahi huaolelo hou; he pono anei ia'u ke kamailio ihou aku ia oe ma keia liope aku?" "O he liiki loa," wahi a Esetera. "Ina pela aohe koho wale ana i ko kaua mau manao, aole wa;i e kamaiīio aku ana i keia manawa e waiho malie ia manao a hiki mai ka manawa kupono alaila hoike hou aku." ! "No kealia hoi?" "No ka mea, ia manawa aole wau e kamailio ia mai ana he kanaka makee." "Aole wau e ahewa aku ana i kou makee ana no ka mea ua ike au aole ia he makee. A i ka hala ana o kekahi mau minute o ko laua kukai kamailio hooinainau ana, a he mftu minute hauoli loa hoi ia no ka makaikia ua pane aku la oia: "Ua loaa mai ia'u kekahi mea hou hoohikilele loa i ka noonoo." "Heaha ia meahou au?" "A eia, iloko o elua pule mai keia la aku e lilo ana oe i Ona no kekahi waiwai nui hewahewa. I keia la ua nui kou upuia me na manaoino e kinai ia oe." A i kela manawa hahai aku la ka makaikiu i kana moolelo i lolie pono inai ai mai ka mua a hiki i ka hope, a hoolohe pono loa aku' la o Esetera i ka pau ana o ka ka makaikiu kamailio ana pane koke aku la no oia: , "Aolie o'u hoohikilele ia. mai e kela moolelo; ua ike mua no wau i kela mea." "I keia manawa e wehe ae oe i kela leka a'u i liaawi aku ai ia oe e nana. Wehe ae la o Esetera i ua leka la a heluhelu iho la: "Ke ola nei no kela hookauoha; he hoopunipuni wale no kela hoikeia ana mai ua'make oia." "Pololei loa; ua heluhelu io no oe i ko'u manao," wahi a Esttera. "Ae, ua maopopo loa ia'u ua ike wau, a ua maopopo pu no hoi i ka manao ano nui iloko ou, no ka mea, i keia manawa ke ike nei wau ua pololei wau mamuli o ko'u lohe." "A pehea oe e hana hou aku ai i iuea nou e ike pono aku ai i ka oiaio o ia mea?" "Aole wau e hoike aku ana ia oe i ke ano o ka'u mea e hana aku ai, aka nae, e ike aku ana oe ia mea i ka wa a'u e hana aku ai ia hana a ko." I ka haaleie ana iho o Alawe i ke alo o Esetera, lie kanaka hauoli loa oia no ka mea, ua ku ilio la i ka ii a loko. Ike iho la oia i keia manawa he ulia laki maoli no ka i halawai hie ia no ka mea, e loaa mai ana iaia me ke kanalua ole na pomaikai ana i upu jmua ole ai he uku makana nui hoi e loaa ana i kekahi kanaka e like me ia. Oia kekahi o na makaikiu i loaa ka manaolana e loaa ana i wahine nana maiwaena mai o kekahi o kana poe haku mea hihia. Ua ike nui ia no kela mea mawaena o na loio o Nu loka i ka mare no i ka lakou mau hakuwahine waiwai ka poe na lakou ka hihia, a aole no hoi ia lie mea kamahao ka mare ana o na makaikiu i na wahine waiwai ma ia ano hookahi. ' Ua loaa mai la ia Alawe na ike apau ana i make\nake ai no ka huli ana i kana hihia. Ua kaapuni oia ma ka huli ana ma na hana liilii a i keia manawa ua paa kona manao e huli aku ma na hana ano pohihihi loa. Ke hoomanao la no paha ka poe heluhelu i ka loaa ana i ka makaikiu o ke kii o ka makuakane hanauna o Esetera, ke kanaka nana i aihue ka waiwai, a o ka mea hoi i ki ai iaia iho me ka pu e like me na lono i loaa mai mamuli o kona noonoo ino no ke poho ana o kona waiwai. Ua paa ka manao o ka makaikiu e lawelawe aku i k'ela hana me Jke akaliele a hiki i kona maopopo pono ana ina mea apau. I *ka wa ana i ike ai oia ka wa' kupono loa ua hele aku la oia e ike i ke koronero nana i malama i ka aha nieniele o ke kino make o ka hooko kauoha. Ua lohe mai la oia mai iaia mai ua inoino loa kona helelielena i kona manawa i koroneroia ai a ua hiki pono ole ke ike pono iho i leona ano. Ika pau ana o kana ninaninau ana i ke koronero, ua hel6 abu la oia e ninaninau i ke kauka ka mea i kiiia e liele mai e nana, a eia nae ua hala oia i Europa, a nolaila aole oia i huli y>ono i ke kumu i make ai mai ka ike mai a ke kauka. . I a loaa hou mai la no i ka makaikiu kekahi ike he koa oia no ka pualikoa no kekahi manawa. Ua kakau iho la oia i kona moolelo me kona kiekie, a mailaila aku ua hele aku la oia e ninaninau i kalii i kanuia ai, mamuli o ke kokua a ka mea hana pahu kupapau ua loaa ilio la iaia kahi i waiho ai o ka nahu kupapau. I kela manawa ua pau ae la kana mau mea ano nuii makemake ai 7 e huli. Ua loaa hou mai la iaia kekahi mau ike e lioomahuahua loa ae al i kana mau ike i makemake nui ai; a i kona ike ana ua lawa oia i na ike e kakoo mai ai ma kona aoao, ike maopopo iho la oia ke ola nei no o Kimo Kaletona, no ka mea, oia wale no kana mea nui e huli ana. Ua ike niaopopo loa oia lie epa wale no kana olelo e hoike ana ua make oia a ua pau loa ka waiwai i ke poho a pela wale aku, a nolaila, i keia inanawa ua lawa oia i na hoike ame na ike e kakoo mai ai i ka liewa maoli o Kimo Kaletona a me ia mau olelo ike oia e huli aku ai a paio aku iaia. I ka loaa ana o kela mau ike waiwai nui iaia, hooholo iho la oia e hele aku a e hui kino aku me ia, kana lawehala maopopo a e ho-o aku iaia iloko o ka lialepaahao. Hoololi ae la oia i kona helehelena atne kona ano apau a hele ak.u la i ka lmle ana i ike ai aia ilaila o Kimo Kaletotia ka mea hoi i hoololi i kona helehelena ame kona inoa o Girisewala. I kekahi po, mahope iho o kona hoomakaukau ana iaia iho, ua ua liele aku la oia a hiki i ka hale kahi o ke kaikunane o ka wahine ii Kimo Kaletona, ka wahinekane make hoi.wahi a ka olelo e noho ana iloko o ka nani ame ka hanohano nui, a nonoi aku la oia e lawe'i«j. aku imua o Mr. Girisewala. a i kona hookomoia ana aku a halawai me ua kanaka nei pane aku la oia: "E Mr. Girisewala, ua hauoli loa wau i ko'u hoohalawai ia ana mai nei me oe. Ke nmnaolana mau nei wau e loaa mai ana mai ia oe mai kekahi mau ike waiwai loa." Nana mai la o Mr. Girisewala i ka makaikiu a pane mai la me ke ano hookae: f "Pela kou manao, aka aole wau L kamaaina ia oe." "He pololei no paiia ia olelo au ? aka nae, he mea poho e loaa ia'u kekahi lialawai kuka malu maikai ana me oe." "E halawai ma kahi malu me a'u?" wahi a Girisewala i pane aku ai. "Ae, pela wau i kamailio aku la." "Heaha kau kumupale no kau mau olelo pakike?" "0 ka'u kumupale oia no ke kumuhana e hoopomaikai mai ai ia oe a ia'u pu." iPii ae la ka haikea ma ko Girisewala mau papaiina a pane mai la:

He poe malihini ka'u e liiki mai ana i ka liaU» nei i keia ataiabi; e halawai h*u kaua maaiiui i kekahi inanawa liou aku." "Aok' wau e ae aku aua i kau hoopanee; i keia luauawa koke y no e kukaia ae ni: ano no me ke kali ole." I kela inanawa uti hoike ao la o Mr. (iirisewala i kona ano uluhua i kona kauiailio loihi loa ia aku a paue koke uiai la oia: 4, He pono e hooi>okoleia keia hnlawai ana a kaua, oiai ua uuku loa ko'u manawa." "Ua hiki no, ke ae mai oe e komo aku kaua iloko o kekahi raml |mehameha maluna loa o ka liale halawai he walii i hoomakaukan muaia e ka makaikiu no ko laua halawai ana, loli ae la na helehelena o Mr. GiriBewala. "l T a hiki mai la wau maanei mamuli o kau koi, ake ao mua aku nei wau ia oe e mukaala loa oe i kau mea e kamailio mai ai." "Alaila he uo ka ia nau o kou keakea mua mai i ke ano o ka'u mau uiuau e waiho aku ai?" "Ea. he loio anei oe?" Akaaka wale aku la no ka makaikiu aole i pane pololei aku I kana niaau. "Ea, e ha'i mai oe ia'u, heaha kau hana i hiki mai nei ia nei? 4 ' f'Ke mauaoio nei no wau," wahi a ka makaikiu i pane aku ai me ke koa, "o Mr. Kimo Kaietona kou kaikoeke?" "Ae, oiaio no." I kela manawa a Mr. Girisewala i pane mai ai he leo haaluln kona. "Hiki anei ia oe ke ha'i mai ia'u i kona wahi i kanuia ai?'* "Xo kealia kou mea i makemake ai e ike ia mea?" "A eia, e ha'i aku no wau i ka oiaio, e huli aua wau i kekahl mau ike." "E liuli ana oe i kekahi mau ike?" • "Ae." "Ma ke ano hea?" "O, ma na ano he lehulehu ana i hoolilo ai i ka waiwai o Mlmi Esetera Foamana. ĪJa ike no oe oko kaikoeke ka lunahooko kauoha." "I Inia wau i kona manawa i makjp &i." "Pela?" ' "Ae." "Alaila he kanaka waiwai oe ea?" "No'u ia kuleana, aole nou." "E manao iho paha oe pela, a eia, na hoakakaia mai ia'u ua lilo oe i kanaka waiwai mahope koke iho no o ka make ana o ko kaikoeke." "He mau olelo hoopunipuni wale no kela; ua loaa mua no ia'o ka waiwai oiai au e noho liana ana ma Inia." "A eia hoi paha, eia kekahi poe ma kekahi aoao ke ku-e mnt nei i ka oiaio o kau e kamailio mai nei." "Owai kela poe imihala e imi mai nei me ka hoopunipuni e ho<H poino ia'u?" "Alaila he poe imihala kela ea?" "Ae, he poe imihala kela pela ko'u manao; a i keia manawa ke noi aku nei wau ia oe e ha'i mai ia'u me ka maopopo owai op?" "No kau noi ke hoole aku nei wau i ka hoike ana aku ia meH.'* Nana ae la o Mr. Girisewala ina o a maa-nei o ka rumi, ame ka emoole unuhi ae la oia i kekahi pu panapana mai kona poli ae a kau aku la i ka makaikiu, aka, ua ike nma ka makaikiu i kana mea e hana mai ana ame ka palamimo loa ua lele koke aku la oia e Jiopu ia Mr. Girisewala me ka puliki ana iaia a haule aku la ka pu panapana mai kona lima aku a lele aku la oia a paa mai la i ka pu a pane aku la: "Ua lawa loa kena liana au e Mr. Girisewala, ke hoolako mai nei oe ia'u me ka ike oi aku." * MOKUNA IX. KA NOWELO ANA A HIKI I KE AHUWALE ANA—AOHE MAKAU ANA I KE AKUA LAPU. Aohe hopohopo o ka makaikiu i kela manawa a $r. Gi*ieewala i manao ai eki aku i'ka pu. He kanaka koa oia me ka maka'u ole. A oiai e nolio ana ka makaikiu me ka manao hopohopo ole aia nae ko Girisewala oili e lele ana me ka maka'u nui a e like me ka nee ana aku o ka moolelo imua e ike aku ana no.kakou ma keia mua aku i ke kumu o ka apoapo ana o kona oili ame ke kumu o kona maka'u ana. "E kala mai oe ia'u," wahi ana me ka leo nawali o ka mihi, no ko'u ike ana ua hoonaukiukiia mai au a ua pau ko'u noonoo maikai, oiai ke kumu o ko'u manao ana e ki ia oe i ka pu." "Ae, mamua o ko kaua kaawale ana e nele ana oe i ka liiki ke hoomalu ia oe iho, no ka mea, ke ike aku nei wan ua uui UUlOli kou pihoihoi i keia manawa." "Ua hana aku nei wau i kela hana mamuli o ko'u hoonaukiukl ia mai nei." "Manao anei oe he hoonaukiuki ia na'u ia oe?" "Ina ua manao oe i kela kamailio maikai aku nei a'u he hoonaukiuki ia, aole e hiki ia'u ke alo ae." "Ae, aka, ua poina oe i ka noonoo ana ae he keonimana wau.'' "Ae, ua piina io no wau—ua poina koke no wau i ka manaw» a'u i ike aku nei he kanaka powa oe." "He kanaka powa?" "Ae, kanaka powa oe." Ua hoao mai nei oe e powa ia'u, ano ko'u ike mua aku nei 1 kou ano, nolaila ua hoomakaukau mua wau no'n iho a pela wau i palekana mai kau make mai. "Ua ike mua no ka oe i ko'u ano." wahi au?" "Ae, pela aku nei no hoi wau ia oe," wahi a ka makaikiu. Ua hoopiha loa ia mai la o Mr. Girisewala i ka huhu a pane koke mai la oia: "He liana puuwai pleele maoli keia, he kanaka lapuwale maoli oe; e kahea koke ana wau i kokua no'u." "Ina oe e hoao ana e kahea e liopu koke no wau ia oe," me ke kali ole." "Pii ae la ka ula o ka hoka ma na papalina o Girisewala a ninau mai la me ka leo haalulu: "Alaila he makaikiu ka paha oe?" "Aohe au nana ia mea, ina he makaikiu wau a aole paha; ina oe e kahea ana i kokua nou e hopu kokeia ana oe e a'u me kti kali ole." "Heaha iho la ko'u hewa e hopuia ai au?" . • "He pepehikanaka." • , . v "Owai ka'u i pepehi ai?" "'i "O Luisa Foamana." I keia.manawa hiki mai la laua i kahi 6 ke kumuhana a makaikiu i makemake loa e kamailio me ia. A i kela manawa ua haikea loa ae la kona helehelena a me he kanaka make la kona ano i keia manawā, ame ka leo nawali pane mai la oia: "He kuhihewa nui maoli keia i ikeia. "Aohe knhihewa ana i keia mea oiaio; nau, a i ole ma kau ' kauoha i pepehiia ai o Luiea Foamana iloko o ka paka. I kela manawa e like no hoi me ke ano o na kanaka hewa a i mea e pakele ae ai mai ka make ua pane koke mai la oia: "He nui kau poe e aku e aloha aku nei a e hoopoino puia aku ana paha lakou me ka hookahihi tfaleia aku no e like no hoi me a'u e hookahihi waleia nei. E ka hoaloha, e uku aku no wau ia oe i kekahi huina dala nui a e noho hamau loa oe aole hoi e hoike aku i keia mea i kekahi poe. "Aha r he poe e aku no ka kekahi i komo pu mai me oe iloko o keia hana puuwai ekaeka e like me oe, ea? E Mr. Girigewala he ninau ka'u e waiho nei aole nae oe i pane iki mai i ka haina. Aia mahea o Kimo Kaletona kahi i kannia ai?" Aok I pan.