Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLIII, Number 40, 2 October 1908 — HE KUPONO ANEI E KOKUAIA KEKAHI MOHO KUOKOA. [ARTICLE]

HE KUPONO ANEI E KOKUAIA KEKAHI MOHO KUOKOA.

O keia kekahi o na kau holo baloka i ikeia ai ka holo ana o kekahi mau moho ma ke ano kuokoa me ka nana ole i na moho i waeia e na aoao kalaiaina kuloko o kakou nei, a oia, nae ka kekahi mau alakai o na aoao e noke mai nei i ke ke'uke 'u no ke kupono ole o keia hana ana pela, a ua like pu hoi me ka hahaki ana i na rula i hooholoia e ka aoao kalaiaina. Ke olelo nei o Kiaama Frear ma kana ha'iolelo ma ka po o ka la 26 ma Aala Paka penei: "Ua oleloia ae e kekahi poe alakai o ka aoao, o ke kupaa ana ma ka aōao, e koi aku ana ia i kekahi mea e koho i ka ilio me-lenK-le, ina e kauia aku ana oia maluna o ke tikiki, A o ke kupa ana i ka aoao, i-'ka wa e hooku'i mai ai rae ka hana a kekahi mea no kona aina he kipi ia, a e ipanaoia aku no ma ke ano he kipi. He mea kuluma paha keia i ka hoomaopopo aku, aka aol« nae pela. Aia kekahi poe e ha'iolelo aku ana e koho i ke tikiki pololei me ka nana ole i ka poe e kauia ana maluna o ke tikiki; a ina o ke tikiki koho pololei wale no ka kekahi mea e kauoha ai, e haulehia auanei ia aoao. *' Ke olelo nei oA. G. M. Robertson penei: He makahiki mahae ana keia o ke koho ana i na moho. E manaoia anei, o ka hele ana o kekahi iloko o ka Aha Elele Wae Moho, ua hoopaaia oia malalo o na rula o'ka aoao? Ina pela aole he rula e ku nei o ia ano i hooholoia e ka Ahu Elele i noho ai iloko o kfeia makahiki, a ma ia ano i pili ole aku ai ka uhaki hoohiki i kekahi elele i ku mai a holo mā ke ano he moho no kekahi kulana e kohoia aku e ka lehulehu. Ke olelo nei ka rula o ka aoao Eepubalika ma ka Mahele 15, ma ka Pauku VII i aponoia ma ka Aha Elele o ka mkkahiki 1906, e paa no kekahi elele i loaa noho ma kela aha elele malalo o na mea e hanaia ana e kela aha elele, a hoi i na moho i waeia. Ina e manaoia ua lilo kela rula i moa paa iloko o ka aoao Repubalika, alaila ua kohu ole ka lawe ana mai o ka Aha Elele o ka makahiki 1906 a hooholo i ke aponoia ana o na rula i hooholoia ma ka Aha Ēlele o ka makahiki 1900, oiai nae ua hana ia pela a oiai aole he mau noi o ia ano i hoea ae iloko o ka Aha Elele o ka makahiki 1908, e apono ana i na mla o ka makahiki 1906, nolaila āole e hoopaaia kekahi o na elele malalo o kekahi o ia mau rula, ina e manao ana oia e holo mai ma ke ano kuokoa. O na rula i hooholoia e ke kau ahaolelo kuloko aku nei i hala, aole ia e lilo i mau rula no keia kau Ahaolelo e hiki mai ana, ke ole e hapaiia mai he noi, e hoolilo ana ia mau ru!a i mau rula no keia kau aku, a pela no i akea ai ke alahele no kekahi moho e holo ai, ke manao oia e hana pela, me ka nana ole i na rula i hooholoia ma kekahi Aha Elele i malama muaia iloko p ka makahiki 19f)6. O Carlos Long, ka mea i ku mai nei a hoike mai imua o ke akea no kona holo moho ana ma ke ano kuoko*, a ke ku aku nei ke Kuokoa a nana aku i na moho ekolu i manaoia no ia kulana, a ke haawi nei 1 kana mau kakoo ana mahope o ka moho kuōkoa. Aole ke Kuokoa e olelo ana, bia kekahi o na loio naauao loa a akamai Joa, aka i ka hookuku ana i na moho i waeia e na aoao Repubalika ame Demokarata, ua hiki ole ke kulike ko ke Kuokoa manao me ko na aha elele wae moho. He oiaio ua kaukai aku ke Kuokoa e ike i na moho a na Aha Elele e wae mai ai, me ka manao e loaa na moho e hiki ai ke haawiia aku na kakoo ana a ka lehulehu, eia nae aole pela, a ua hiki mai i ka manawa a ke Kw<>Koa ? iluna a kauoha aku i kona poe heluhelu, e makaala loa i ka ilio melemele. ** Ua iini aku ke Kiiokoa ē lōāā liē īnoho maikai ē aa ana e holo mai ma ka aoao l?6pub&l)kā iioko o ka Aha Elele Wae moho, he mea makehewa ka hoao ana mai e loaa ka waeia oiai e ku aku ana no kā mikini politika e kakoo ana mahope o Mr. Cathcart, a e lilo ana no i mea waiwai ole ko Mr. Long aa ana mai iloko o ka enaena o ka hoouka kaiia iloko o ka Aha Elele. Nana ae hoi ma ka aoae Demokarata, aia iloko o ia aoao kekahi mau loio i manaoia aku ai, e hiikiia aku na kakoo ana a lea poe maikai iloko o ka aina, aka i ko laua makemake ole ana e onou poo mai no ia kulana, nolaila, ua waeia ae o Mr. i pohaku kaomi moena, aole no kona mtn> nao ia e lanakila, aka i loaa ai ka moho o ia aoao. O keia mau moho a elua a na aoao kalaiaina kuloko i wae ae ai, he mau moho laua i makemake ole ia e kekahi maliele nui iloko o ko laua mau aoao kalaiaina, ina pela io, alaila me ke kanalua ole makou e. olelo ae ai, e loaa ana iā Mr. Long, ka moho kuokoa na kakoo ana a ia poe koho baloka. He opio Hawaii o Mr. Long i ikeia ka maikai o kona moolelo ma na mea ana i hana ai, a he kokua lunakanawai hoPmalu hoi no Honolulu nei, a ina oia e koho ia ana ke manaoio nei makou e lawelaweia ana ke keena 0 ka Loio Kalana me ke kupono e liio ole ai i oihana pili kalaiaina.

O ke kalaiaina naauao a niakou e. makemake aku nei e ike i na moho o na aoao kalaiaina, oia no ka waiho loa ana i na mea pilikino, aka e lawe mai i na kahuahana i hooholoia e ko lakou mau aoao kalaiaina iho, a maluna o ia mau kahuahana e hoikeike aku ai imua o ka lehulehu o ka poe koho haloka, no ka pono ame ka pomaikai o ka aina ame ka lehulehu. He hookahi nae mea i paa maloko oka nioolelo o ka-hookele aupuni ana a ka aoao Demokarata, oia no ka haanui wa!e iho no e hana i kekahi m'au mea, eia nae o ka ikeia aku o ka hana ia mai, aole he hookoia. ■ ■ i s 1 :• • ,

O ka holo moho kuokoa ana ae nei o Carlos A. Long ma ka aoao Repubalika no ke kulana Loio Kulanakauhale ame Kalana o Oahu, a pela hoi me C. P. laukea no ke kulana Makai Nui ma ka aoao Demokarata, he hoi.ke ana mai ia i ka mokuahana o na aoao kalaiaina i ka laua mau moho ponoi i wae ae ai maloko o ka Aha Elele.