Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVI, Number 22, 28 May 1909 — GARONA KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na Keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino. [ARTICLE]

GARONA

KE KIAI HALE IPUKUKUI A I OLE Na Keiki Olulo i Hoopakeleia Mailoko Mai o ka Ino.

310KUNA XVIII. >Ja ka ninaniiiauia ana o kokalii mau luina eha o ka ihoku ; iiii hoike ae lakou, aole o Alabaki i kau aku maluna o ko .k.ui moku. aka oia liookahi ka mea i koe iluna o ka inoku powa, !; .i kekahi hoi o na ohua i hoike ae i kona ike ana i ko Alakabaki ■■•a''iiu ana e Petela ia lakou i kaawale aku ai i kahi, e, a ike mai j i i na mea i hanaia aku maluna o ka opio e ko lakou kapena. I I ka hooniaha ana o ko ke aupuni aoao, im ka.heaia mai la o j no ka hoike ana i kekahi mau mea no ka pono o kona aoao, ia manawa i hoomaka aku ai o Alabaki e olelo e like me ka mea < i ike ai he pono i ka pane ana aku: ka hapauui o na la o ko'u ola ana, ua luaielpia ia inaluna o j,ukoa o na liana hoowalewale o keia noho ana," a hoomaka iho ,»j;j <• uwe. -K liooinau aku i ke kainailio ana e ka opio!" i kauoha hou mai ;i : k;< lunakanawai. l"a holoi ae la oia i kona mau waimaka, a alawa ae la me ka »,aiia ana i ka poe apau e nonoho mai ana, a iaia i ike aku ai i ko mau nanaina me he mea la ua komohia aku ke aloha iloko o 1 akou nona, o keia ka mea nana i haawi mai iaia i na manaolana, a lin.Miiaka aku la oia e hoike i kona moolelo piha mai kona niau la mai. Ua hele kona leo a haalulu, aka nae ua piha me ka walohia ann* ka eehia kana ma'u olelo e luai la imua o na haneli o ka poe e liiMilohe mai ana i kona inoolelo, me he mea la nae iloko ona i kela maiuiwa, ua hoauheeia aku na liopoliopo ame na pihoihoi, no ke i au inai o na ahewa ana maluna ona. Me he mea la ia Alabaki i kela manawa, aia ke kau la ke kii i pmaia o koua. la opio, ke hoike la oia i kona hoopakeleia ana ;iku ma ke ano oluolu e ke kanaka malama hale ipukukui, ke lioikii j»u la oia 'i ka nui o kona pulamaia, ke alohaia ame kona alakaiia i!oko o na luiawina maikai apau e kau aku ai na manaolana o kona iuau la kanaka !nakua ma na kiekiena o ka nohona oluolu ana. Xa na hoomanāo ana no ia mau la ana e noho pu ana me Luka <iarona i hoohamama hou mai i na kulu waimaka, a kahe makavalu mai la mai kona mau liliilihi mai, e hiki ole ai lioi i ka lehui»iiu e .kaolii mai i ka hookahe pu ana i ko lakou mau waiinaka o ke aloha. \ t Hoike aku la no lioi oia i ka hoea ana aku o Petela oiai oia e luakaha ana iloko o ka hauoli me kona makua nana e malama maikai ana, a k'aili limanui mai la iaia me na manao pakaha o na hana < kaeka, a lioomaka aku la oia e hoike i na hana i lawelaweia e PeiWa ame kona mau kanaka ma kela misiona luku a haowale a lakoa 110 ua makahiki loihi. # Ua hooi loaia aku ke eehia ame ke komohia pu ana aku o ke aloha iloko o na mea apan i kona manawa i hoike aku ai i kona hoj ikaika ana ma na ano apau e hakoko me ka manao e lanakila maluna o na hana ekaekii a ke kanaka nana e alako ana a e lumai ana iaia ilalo o ka lua mimilo o na hana ekaeka o ka hewa. Hoikeike pu aku la oia i kona hooko ana i kona manao hoowaliawaha. 110 kela ano o kona ola ana, mamuli o kona holo mahuka maoli ana, a hiki i kona halawai pu ana me Adimarala Brent, aka he hookahi wale no' kumu o kona pakele ole ana iloko o ia hooikaika ana ana, mamuli no ia o kona paa hou ana i ka hopuia. Ua hoikeike piha aku la oia i ke ano o kona ola ana ma ia hope l :i.ai. me kona hoaoia ana e li iluna o ke kia no kona makemake ole e kokua akn i na hana hewa a Petela, ka moolelo e pili ana i ka i|j aua o ko lakon moku, a i ka hiki ana aku o kana moolelo ma kalii ai.a i kiei hou aku ai i ka liome o kona mau la kamalii, ua hiki hou iaia ke hoomau aku i ke kamailio ana, a no na minuke loihi ia hoomalielii* ana a ka opio i kona mau manao uliiku, akahi no a hiki iaia ke kamailio hou aku. Ua kamailio aku la oia i ka loaa ana aku he malihißi ma kahi .. ke kanaka ana i kau nui aku ai e halawai, ame kona loaa hou ana ia Petela, a hiki i kona paa ana i ka hopuia, a iaia i hooki ilio ai i ka hoike ana i kona moolelo, ua puili ae la oia i kona mau lima ma koua umanina. me ka leha ana o na maka.iluna, a hooho ae la i keia. inau olelo ku i ka walohia: ' # -Ua liiki ia oukou e ko ka honua nei ke hana mai i ka oukou ip.au mea i manao ai no'u, aka e nana akn nae maloko o ka buke a k<» ke ao nei, aole e loaa ia oukou ka inoa o Alabaki, ua. hapalaia ine na kiheahea o na hana hewa. Eia maloko o kuu i palapalaia ai ka*u man hana maikai a ke haliu ae nei kuu mau maka iluna i ke Akua, me he keiki la e ui aku ana i kona makuakane no kana mau kokua ana mai. "Imua ona aole au e hilahila i ka holo ana aku ilaila no ka maha o kuu a na kona mau lima aloha auanei e apo mai ia'u. a hookipa aku i kona home. Maluna o kuu mau hoa aukai, i nana aku ai an me ka haau walania, a malnna hoi o ka mea o oukou iloko o keia keena i alakai ia ma ke alanni e hoea aku ai i ka make mau loa. v Ua hiki ole i ka meakakau ke hoakaka maopopo ae ma na hua<>]flo i ka hiona i hekau iho maluna o na umauma#ie mau 'haiieri e ):<M»lohe ana i na olelo apau mai ka opio aku, aka no kekahi maa ininnke nae ka noho hamau ana inaloko o kela keena, oiai hoi na leo haalo'ulo'u e lohe ia ana mai kela ame keia mea mai. Ua hiki ole i ka lunakanawai ke kaohi mai i ka hookaOie pu ana ;iku i kona mau waimaka, a me he mea la he anaina kela ho kekalii 'ii'-a e kanikania ana, a nawai hoi e ole ke komohia o na mea apan iloko o na haawina kupililui o ke kaumaha, mamuli o ka lohe ana i ka moolelo walohia o keia keiki hoomanawanui iloko o na inea he Mui. Ua kaheaia n\ai la o Adimarala Brent e hele aku im.ua o ka aha iio ka lioike ana aku i kana mea i ike ai no Alabaki, a o ia ka ua lunakanawai la o ka ninau ana mai: "Ua ike no nae paha oe i na mea e pili ana i keia opio?" I ka hoole aua aku o ka Adimarala aole ana mau mea i lioomaopopo no na la opio o Alabaki, koe wale no ko laua lialawai pu ana ma kekahi wahi hale hookipa mawaho aku o na palena o ke kulaua waihoia aku la ka hihia iloko o ka lima o ke kiure. He. umi-knmamalima wale no minuke o ke komo ana aku o na kiure iloko o ko lakou keena, ua hoopukaia mai la ka lakou olelo hooholo e hookua loa ana ia Alabaki mai na ahewa ana apau pili i kona hihia. I ka lolie ana aku o ka poe apau i holo mahope o Alabaki i kela olelo hooholo, ua hooniaka koke aku la lakou e holo iwaho o ke keena me ka noke ana i ka huro, hele maoli mai la no hoi kekalii o lakou e lululinia pu me ia, a iwaena o lakou o Adimarala Brent kekahi a o ia ka ua adimarala la o ka i ana mai ia Alabaki: "Ua hookuu laelaeia oe mai ka hewa ae i hopuia mai ai oe, nolaila e haalele aku i keia keena a hele akn me he kanaka lanakila la." '•Ina lie oiaio kau e hoike mai nei ia'u. alaila ihea auanei an e liele aku ai? Aole he home aole he dala e hiki ai ia'u ke pailaka aku i ko'u moku a kaa maw r ahō aku o na poina nalu o ka pilikia!' "Ua makaukau knu home e hookipa akn ia oe, a ke kali mai nei kuu kaa mawaho nei, i hakalia wale no ia oe i ke ku ae iluna,

na ? u no e alakai aku ia oe ahe hookahi ko kaua hoi like ana no kuu home." Ia laua e liemo la nowaho o ke keena hookolokolo, aia na kanaka ke liele mai la e lululima pu me ia nei, ke huro inaoli mai la lioi kekalii poe, a ma kona aoao o ka hoomaikai ame ka mahalo wale no ka mea hiki iaia ke hana aku. laia e lioi nei me ka adimai*ala he hookahi wale no ana mea e noonoo la, o ia 110 ka lawe ana o keia kanaka iaia ma ke ano hoaloha, ka mea hoi nana i hoolana loa mai i kona manao no kona palekana inai na hoopilikiaia mai iloko o keia mau la ana e noho hoopili wale akn ai. MOKUNA XIX. Ua lu'le no hoi a poeleele ma kela aliiahi, hoea aku la laua no ka hoine o Sir Uilama, a lawe loaia aku la o Alabaki e kona kainaaina noloko o ke keena hookipa, no ke kakali ana o ka hoea mai o ke kauwa lawelawe a na Sir Uilama la, no ka haawi ana aku i kekahi mau kauoha no na mea e pono ai o Alahaki. I ka hoea ana mai nae o ke kauwa, ua i koke aku.la o Sir Uiiama ika pane ana aku: "Ua makemake au ia oē e Makina e lawe aku i keia keoninmna no ka lialekuai o Waka, no ke kuai ana i paa lole hou nona, no ka mea oia kekahi o ka'u mau malihini lianohano, o keia no hoi ke keiki a'u i noke aku ai i ke kamailio ia oe iloko o kekalii manawa ae nei i hala." Ua liaawi aku la no hoi ke kauwa i kona ae no ka hooko ana aku i ke kauolia a kona haku, me ka alawa ana ae ia Alahaki, a o ko laua kau liou aku la no ia maluna o ke kaa no ka holo ana aku 1 ksP-ū o ka lialekuai. 1 Ia Alahaki i liookuku ai i kekahi paa lole liou, a iaia hoi i kilohi aku ai iloko o ke aniani. ua liiki iaia ke ike aku i kona loli ano e loa mai kela ano luina mai ona, ahe lioomaikai wale no ka mea iloko 0 kona noonoo no na liana inaikai a Sir Uilama. Ia laua i huli lioi hou aku ai no ka home o Sir Uilama, ua hookipa loaia aku la keia iloko o kekahi keena nui, me ka hoikeia ana aku iaia malaila oia e kakali ai a hiki i ka hoea ana mai o Sir Uilama, a no koua noho mehameha hoi oia hookahi wale iho no, ua hele aku la oia e nana. i na kii nunui e lewalewa mai ana ma na paia o ua keena nei. Ke alaalawa la hoi kona mau maka ma o a maanei me ka pilia 1 ke pihōihoi, oiai akahi no oia a komo iloko o kekalii hale nani e like me keia, aka ke hoomanawanui la no nae oia a hiki i ka hoea ana mai o kona kamaaina, no ke kuhikulii ana mai i kona keena e liooluolu ai ma ia pO a ke nauki pu la no hoi oia o ka hele koke aku e paina, oiai ua t»ele oia i kela manawa a pololi. Ua hoohala aku la nae oia i kekahi o kona manawa ma ta nana ana i na kii, mai kekahi aoao mai o ka paia kona hele'nana ana a hiki ma kekalii kii e kau pono ae ana maluna o ka puka, a malaila oia i ku loihi ai, mamuli o kona mahalo i ke kulana hieliie o ke kanaka maloko o ua kii la. Ua loihi maoli kona ku malie ana ma kela wahi me ka nee ole I aku imua, a aole no; hoi oia i lohe iki i ke komo ana mai o kekahi mea iloko o ua keena nēi, aka iloko nae o kona pi.ha loa i ka nanea', ; ua hoopa mai la kekalii lima maluna o kona poohiwi, a i kona alawa i ana ae, a nana aku i ka mea nana oia i hoopa mai, aole oia i hooliewaliewa aku i ke kino e ku koke mai ana mahope o kona kua, aka ua lioolio ae la i ka pane ana ae: "Auwe! ooe anei keia e Ela? Eia anei au ke iialawai kino nei me ia, a i ole, ua kuliihewa palia ka ike a ko'u mau inaka?" "Aole oe i kuihihewa, aka owau no keia, ko wahi kaikamahine uuku o ka hoopakele ana mai ka poli mai o kuu mama, kahi kaikamaliine hoi i kiolaia aku e na ale ahiu o ka moana, a loaa iloko o kou mau lima lioopakele." Me kela pane mai ia Ela aku. ua hohola aku la oia i kona mau lima a elua imua o Alabaki, oiai hoi ua opio la e leha iho ana kona 'mau maka maluna o ka mea e ku aku ana imua o kona alo, iloko o ke kino wahine u'i, a me he mea la nae, he hookāhi wale no noonoo iloko o Alabaki ia maūawa, no kela wahi bebe an*i o ka hoopakele ana, kela wahi hoa paani hoi ona, o k,ona mau la kamalii, a ia manawa oia i lalau mai ai ia Ela a hoopili aku la i kona umauma, nie he mea la aia no hma a elua i kela mau la kamalii. " Aole au i inoeuhane mua e loaa ana oe ia'u maloko o keia hale. O oe pu anei kekaln i hookipa alohaia mai e Sir Uilama, e like me kana i hana mai ai ia'u?" i ninau aku ai o Alabaki, mahope iho o ka mao ana ae o na minuke ikiiki o ke kupilikii, o ia ike ana o laua kekahi i kekalii. "Heaha auanei hoi e Alabaki, owau o kaua ka mea laki o ka loaa ana o ko'u makuakane, oiai o keia ka home o ko'u mau makua»" alaila lalau mai la oia i ka lima o Alabaki a hookau ae la ii'aluna o kona pooliiwi. "E hoomaikaiia na lani no keia pomaikai i loaa aku ia oe, a •) ka loaa ana o kou makua, o ka loaa like ana no ia ia kaua lie.makua," wahi a Alabaki, ine ka waiho ino ana iho nae i ka linia o Ela ilalo, no ka mea ua ala mai la ka maka'u iloko ona no Sir Uilamii no kona hokai wale ana aku no i kana kaikamahine. (< 0! he makiiakane oluolu maoli ko'u, e nele ole ai no kona hauoli loa o ka ike ana ia oe e noho pu aku ana imua o kona alo," i pane mai ai o Ela, me ka helehelena hauoli. Ke nolio la ua mau opio la maluna o na noho, oiai hoi o Ela ua hele a piha loa me ka hauoli no keia halawai hou ana me Alabaki, aka no ka opio nae, ua lilo*keia hoomaopopo ana aku ona, nO' ka loaa ana o ko Ela makuakane i mea nana e hookaumaha aku i kona noonoo, oiai i kona manao aole e hiki ana ke kona manao, e like me kana' i lia mau ai iloko o kekahi mau manawa loihi i hala ae. ' He nui na mea e haluknluku la iloko o ko Alabaki manao, no ka nui no hoi o kana mau hoomanao ana no Ela, oiai o kona manao niaoli no, e lawe mai iaia i hoa kaana pu me ia iloko o na inea apau o keia ola ana, aka iaia i ike aku ai, no ke kulana hanohano i loaa ia Ela, oiai lioi oia, he wahi keiki kuewa wale iho no, ua hoomao popo iho la oia i ka pale nui e alai ana mawaena o laua. Eia nae ua hoopoina ae la o Alabaki ia mau houpuupu ana, alaila ua huli mai la oia imua o Ela a i mai la: "Ea o Ela, ua ike no oe i ka makua o kaua, ka mea nana e malama ana ia kaua i ko kaua wahi wa kamalii, oiai kakou e noho ana ma Devona Hila, mahope o kou haalele ana aku i kela wahi?" • "He hookahi a ? u manawa oka manao ana, ua ike aku au iaia i ka maalo ,ana ae ma kekahi aoao o ke alanui ia'u e nana aku ana ma ka pnka aniani. Ua like loa no oia me Luka Garona, a ua.holo koke aku la au iwaho me ka manao e halawai pu ana la lioi au me ia, eia nae ia'u i lioea aku ai ma ke alanui, ua. nalowale aku Ja kela, a o ka pau loa. no ia o ko'u ike hou ana iaia a hiki i keia manawa' a kaua e halawai pu nei." - I keia manawa i komo koke mai ai o Sir Uilama a ia wa no hoi 0 Alahaki i ku aku ai iluna no ka haawi ana aku i na hoomaikai ana 1 kona kamaaina, aoiaka ua kanaka la oka pane ana mai: "Pehea kou manao e Alabaki no na mea au i .ike ai?" ' "Healia auanei, he liaawina pomaikai maoli keia i loaa ia'u ka inea a'u ; haupu mua ole ai e halawai pu ana au me Ela maloko.o keia hale nani." * "Ua kohu keonimaoa maoli oe i keia manawa, a i ko'u nana aku ia oe me kuu Ela, me lie mau keiki la olua na ka makua hookahi." "O ka'u hoi ia i hoomaopopo iho nei," wahi a Alabaki me ka leha ana aku o kana, nana ana ma kahi a Ela e noho mai ana. "Ke manao nei no hoi au ua loaa like aku no ia haawina hookahi i kuu Ela nei, a nau nae paha i hoopakele iaia mai ka lil'o ana \ moepuu na ka make ea?" Aole i Pau.