Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLVII, Number 21, 26 May 1911 — HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO Babariko ka Malahini A I OLE Na Ohana Elua Iloko o ke Paonioni ma ke Kulanakauhale o Milana.

MOKI NA VII. lloko nae o kona nanea, ua hikiiele ae la oia i k$ hoopa ana iho 0 ka Uma o kekahi inaluna o kona poohiwi, a iaia i holi mai ai a nina 1 ka mra nona kela lima. i ik« ma>ai oia i ke ku akn o kekahi kanaka malihini ana i ike mua ole ai. O ka mea nana i hookahaha loa aku i kona manao, o ia no ke «110 e o keia k&naka. o ia hoi he kino loihi kona, eia nae he kuiana ikaika, me he mea la oia k*kahi o na kanaka i maa ole i ka nohowale, aka ma kona aahu nae e komo ana, e hoike mai ana oia, he Kanaka oia i kamaaina ole i ka ikeia e na mea apau, oiai ua kaokoa loa kona lole mai ka lole maamau e komoia ana e na kanaka a ke duke o ka ike ana. He mau owili lauoho kona e luhe aua maluna o kona mau poohiwi, me kona mau umiumi loloa e pipi'o ana ma na aoao, a e paa ana hoi he kookoo ma kona lima. Ua'lele k<»ke mai la o lianaha ihoj>e he mau kapuai ma kela manawa o ka halawai j«na o ka ike a kona mau maka me ua kanaka maiihini, la. a i aku )a me ;«a leo okaiakala o ka mea i hoopihaia ine ke kahaha ame ka pihoihoi no keia malihini ano e: "Owai oe e keia kanaka malihini, a maihea mai nei kou wahi o *&.i hoea ana mai la?" wahi ana me ka lalau iho o kekahi o kona inaii lima maluna o ke kuau o kana pahikaua. "Ae, ke ninau mai nei oe ia*u i ko'u inoa ame ko'u wahi o ka hele ana mai nei, aka he kanaka no au i hele a kamaaina ia oe e Yikona Banaba." "He oiaio ma kau olelo Ue hooia mai nei imua o'u, ua kamaaina inau oe i ko'u inoa, aka ke hoopohihihi loa mai nei nae oe ia'u i ko'u wahi o ke kamaaina mua ana ia oe." <4 He oiaio ua kainaaina mua au ia oe, aua ike hoi i kou mau ano apau." '•Pela io ka hoi, alaila ioa ua kamaaina oe ia'u aole aku la no hoi i pau loa ko'u mau ano i Jca ikeia e oe. M "O keaha la ka mea a'u i hoomaopopo ole ia oe, a i ole e pili ana paha i kou noho aua?'' "lua ua maopopo ia oe, ko'u kulana maoli, alaila aole no an he kanaka e ae, aka owau keia ke «liike a o ka moi hoi o Milana nei." "Ua maopopo mua ia'u kena mea au e olelo mai nei, aka aole nae o'u kuleaua i kou kulana moi, a duke paha. aka he kuleana ko'u e hui pu ai, a e kamailio pu .ii nie oe ma kou ano kanaka." <% Pehea oe i hoea mai ai ma keia wahi, a nawai oe i hookuu mai nei e maauheie maloko o kuu pa 'lii?" u Aole he inea nana au i hookomo mai nei iloko nei. aka aia no nae he nian puka lehulehu i liiki ole i kou mau kauaka ke kiai, a ma kekahi o ia mau puka au o ke konio ana marnei." "Me ko knua kamailio hou ole, no kou ano o ke koino ana mai nei iloko o keia wahi, ke ninan aku nei au ia oe, heaha ka manao nni o kou makemake ana e ike ia'u?" A "Alia au e paue pololei i:ku i kau ninau. aka e ninau e aku ana au ia oe. eia paha hoi oe ke imi nei e pej>ehi ia Palakiko Dela Toa ea?" "Ha! he kuleana anei kekahi ou ma ia haua. i hoea mai ai oe imua o'u a ninau mai i ke ano o ka*n hana maluna o kela kanaka opio?" a lele hou aku la ke duke ihope a mamao he man kapuai mai kona hoa olelo akn a ninau mai la: "Heaha kon pili ia ninau?" "Aole no o'u pili i keia niuau, aka ina i waiho malieia e oe kela kanaka opio ine ka hoopilikia ole aku iaia ma kekahi ano, ina ua oi loa akn ka maikai, mamua o ka hana ana aku i kekahi mea e poino ai oia." Aole o Hanaha i pane koke aku, aka aia nae kekahi hiohiona nialuna o ke kanaka malihini aua o ka hoomaopopo ana aku, ua ano kamaaina oi\ia no i*aha oia i kela kanaka. a o ia kana o ka ninau aua aku: "Owai kou inoa iuaoli?" 'O ko'u inoa a na kanaka i kapa mai ai. o ia no o Babarika.' ? • (> Babariko! o Bjtl>arik,>!" i namunaimi liilii iho ai ke duke me ka wa'uwa'u pu ana ae i kona poo. "l'a lohe io au i ke kamaiiio nui ona kanaka no kela inoa, ao ka lakou e olelo ai nou, oiano o Bal>ariko ka malihini." *'Me he mea la, owai* io aku la ka lakou i noke ai i ke kamailio, uo ka mea ua ikeia au .na ka iuoa o Babariko, a he mea oiaio no hoi ko'u kapaia ana he m ilihini, oiai aole no au i kainaaina i na kanaka." ''He mea ponō e loaa ia'u na ike hou aku mamua o keia mau mea e kamailioia uei, no k i iiiea ke hoomanao nei au, na ike no au ia oe nm kekahi wahi, aole anei pela?" 0 oe wale no ka mea hiki ke pane i kau ninau. ina he oiaio kmi hoomaopopo ana ia'u ma kahi wahi, pehea auanei la e hiki ai ia'u ke pane $tku i kau niuau? M "Ke hoao mui nei oe e pakike ia'u ma ke ano o kau pane, nolaila iua i uana mai oe ia'u ma ke auo he haku a he moi maluna o Milaua nei, alaila e pane mai oe i ka'u ninau ine ka pololei a oiaio. f "Ile hookahi no pane e hiki ole ai kaua a elua ke hoohewa h- wa. me he inea la maloko i\ei no o Milana oe i ike mua loa ai ia'u." "Ma Milana io nei no hoi paha au i ike ai ia oe, aka mahea nae a i ka uuuiawa hea ia ike ana o'u ia oe." "No ia inau uiuau lehu!ehu au, aole e hiki ia 7 o ke pane aku ia ive olelo mai nei anei *»e, aole ou makemake e pane mai i kou a'u o ka ike ana? ,v Aia no ia i ke ano o kau hooponopono ana mai i ke ano maoli 0 ka'u pane." $ akahele oe e Babariko i»a ke ano o kau mea e pane mai nei iaiua o'u/' "Heaha iho la hoi ko'u aiea e akahele ai, eia no au ke pane aku i i na inea a|>au i ku i ka iwno?'"K akahele oe i k.a inaiua e hookauia aku ana maluna o ka niea « hoao mai ana e ku e i kona hakn ma kVia honua." "Ha! ha!, mai kuhihewa oe e Hanaha nou ke ao holookoa nei» au e manao iho ai, ua hiki i kou inaina ke hookauia aku maluna o kela aiue keia mea o Milana nei mamuli o kou duke ana, aole loa a » ka'u wale no e i aku nei ia oe» e waiho malie oe ia Palakikt> p*»hi. aiai hoopilikia wale aku iaia. w "E oluolu anel oe e hoike mai ia'u i ke kumu e hiki ole ai ke Wpilikia wale aku i ka Makuika o Lodi?'* "Aole no ia he ninau poh;hihi, oiai ke hoomanao nei au I k» r -»la o ia hol; E like me kou makemake ole e hoopilikiaia pela no o ha'i i makemake ole ai e hoopilikiala aku; a no ka 1 ooiiHmkaka pono ana aku i ke ano o ka'u mea e kamailio aku nei ea, o ia uo keia: "Ina oe e hookau aku ana i ka poino maiuna o kela kanaka l\\'wa ole, e papalua iho aua ka poino e kau aku maliina ou. ama *

ia ano la, ke uwalo e akn au ia <*\ ®ai h«opi!ik:a wale aku laiii." "Ha! ke hooweliweH mai eei oe i«i*a e itabariko. e akahele ioa ai oe i kau uian oleH». v * "A«»U» he uiau hoomaka'uka'u a hooweliweli paha a"« ia o*. aka h»- leo nwalo kew o ka hiki mua ao koa p4>uo. mamaa ae o ka boea ana niai o kekahi jtoiao au i moeahaoe maa ole au^ Va haka pono loa aku la ka oana ana a Banaha maioeui o Babariko n»> kekahi mau miunk» . nlaiia pan« ako la ma ke ano mao(>0(>0 ole iaia o ke ano oiaio t&aoli o kela kauaka i ka i ana aka: "Ke hoopohihihi loa niAi nei oe ia'n e keia kanaka malihini. no ka mea aoie au i kamaaina mna ia oe ame kon ano maoli; nolaila ma ke ano hea iho la e hiki ai ia'u ke hooiohe akn i kaa maa olelo?* 7 "Pela io no. aole no ao e hookikina wale akn ana ia oe e lawe aka i ka'u mao olelo apan, aka e hoolohe mai nae oe» aole no kekahi knmn okoa ae i hoea mai ai au imna oa i keia U, aka no kon pono wale no ia e kuo haku, a ma ia maa mea wale no i ko i kon pono oe e lawe aku ai a malama. "Malia paha ma na mea a'u e hoike aku ana ia oe, e komohia aku ana ka noonoo iloko ou. ua hele mai nei aa e hooikaika aku imua ou, no ka pono o ka maknika opio, aole nae pela; aka be hookahi nae mea a'u e hooiaio loa aka nei imua ou. ina he poino kekahi e kan aku ana malnna o Palikiko ma o kan mau hana la. alaila na kokoke loa mai ka minuke au e ike ai ia mea he hauoli, oiai. ua kauia oe ma ka mea kaupaona a ua ikeia kou mama ana/' "He keu aku oe o ke kanaka a ka haanui me ka pihawai!" "Mai kapa mai oe ia*n p»?Ia. o ka oiaio wale no ka u e hoike aku nei imua ou, me ka hookamam ole." "£ hoomanao oe!" i hooho hou mai ai ke duke, me he mea la ua loaa iaia he alahele e hiki ai iaia ke pahele aku i huai mai ai ka mea oiaio mai kela kanaka aialihini mai i ka ninau ana aku: "Pehea i maopopo ai ia oe. he (>oino kekahi e kau aku ana maluna o Palakiko ke Dela Toa? ? * "He ninan maalahi loa ia na'a e (>ane aku ai ia oe, oiai ua ahuwale na mea apau ia'u, mai kahi mai e hiki ole ai ia oe ke ike, oiai no nae aole no o'u kiei wale iku īua na wahi paa o kou kakela nani/' u Ma keia mau mea au e kamailio mai nei ia T u, ke hoopioloke mai nei oe i ko'u noonoo, ake hoalaia mai nei.ko'u huhti non. lna he mau mea kau e hoike mai ana ia'u, e loaa ai ke kuiuu kupono a r u e hilinai aku ai ia oe, o kau wale uo ia e kamailio niai ai, aole 0 kekahi mau olelo palauek.i wale no e like me keia. Ina j>ela iho la ke ano o kau mea i makemake ai e hoike mai ia'u, alaila ke kauoha okoa aku nei au ia oe, e liaalele iho i keia wahi nie ka hakalia ole." "Mai wikiwiki wale oe i kou huhu e Banaba, a pii mai paha kou hoonaukiuki ma na me.\ a'u i hoike aku nei ia oe. Iwaena o kou poe makaainana apau. aole loa he hookahi o lakou i hiki ke haawi mai ina kokua ana no kou ikmio e like la me a'u. Nolaila e hoolohe mai oe i ka'u e oleio aku nei, o ia no kou waiho malie loa ana aku ia Palakiko. me kou hoopiiikia ole ukn inia nia kekuhi ano. "Ke ihooia hou aku nei au iiuua ou e lianaha. o ke kanaka au e manao nei e hoopilikia aku iaia. he kanaka ia i oi aku ka uiana imua ou, a i ka hora o kona haulehia ana malalo o kou mau lima ponoi, a inamuli hoi o kf<\i mau hana, o ka hora pu auanei ia o kou haulehia; a ma keia mea la,'ke i aku nei au ia oe, e manaoio mai 1 ka'u mau olelo, a e ike auauei oe, e mau aku ana kou noho aua ine ka hauoli." Aole no i lilo kela niau olelo a Habariko e hoike aku la imua o Banaba i wahi no ua duke la e hoopihoihoiia aku ai, a o ia kana o ka pane hou ana mai nie ke ano kaena no: "Peliea Ia ina au e hoikeike aku ana iinua ou i ka nui o kuu ikaika ame kuu inana e liaulohia ai ke ao holookoa iualalo o'u, e iawa anei ia mea no kou ho'.lioi liou ana aku i kau mau olelo o ka hooweliweli ana inai nei ia' i; a i ole, e lialiao inua aku paha au ia oe maloko o ka ihalepaahao. a mahope aku ka apahu aua ae i ko poo inai ko pauku kino mai?" He mea kau la a wiwo īho o Babariko, aka lie īninoaka ka mea o ka pahola ana ae maluua o kona mau papalina, a hoopuka mai la i na olelo ku i ka oiaio a pololei e hiki ole ai ia Banaba ke lalau aku i kona mau liiua i ke kanaka ana i kapa aku ai i na sekonu mamua iho e hahao aku iloko o ka halepaahao: <k 3lai kuhihewa oe e Banaba, o oe wale no ka mea i lawa i ka ikaika ame ka mana ma ka honua nei; a i iolie i>ouo oe ea, owau pu kekailii i lnwa i ka" ikaika aine ka mana e naka haalulu ai ko mau.knli ke ike niai ia Babarika ka Malihini." * l'a lele aku la o Banaba ihope he mau kapuai me ke ku ana mai nana i ka malihini. aia r.ae kekahi mea ana i hopohopo ai ma na ano ana e ike mai la i Kela kanaka, alaila noke ae la oia i ka pa'ipai i kona inau linia a ilua me ka ikaika, a iloko o na helu wale no. ua loheia aku la na leo hooholo o ua koa o ua duke nei, nie ko lakou naholo ana u:ai. me he inea Ia ua lioopioloke loaia aku ko lakou noonoo, ua lioea mai paha he kaua. 1 ka manawa i ku aku ai kekahi mau koa he umi kuiuamalua im\ia o ko lakou haku. o ka wa ia a ke 'liikoa o ka haawi ana aku i ke aioha lima imua o ko lak.iu liaku, a ninuu aku la i ka makemake 0 ko lakou kauohaia ana a«.\ a ia wa i kuhikuhi mai ai ka Hma o Banaba imua o Babariko me ka i aua mai: 4 *E hopu koke aku i kela kanaka a imui i keia mauawa! a e liauhoa aku iaia a pau uie ke ka ila." Aole a B»bariko mau ku-e una aku i ka manawa a na koa o ka liele ana mai e liauhoa i kona inau liiua. aka ua ae aku la no oia ia lakou e hana mai i ko lakou makemake, alaila huli aku Ia o Babariko imua o Banaba me ka mauao e kamailio aku i kekahi mea, aka ua kaa e mai la nae ma ka aoao o ke duke ke kamailio ana mai 1 ka ninau ana mi: "Pehea iho la ia e kuu iioa malihiui? Eia iho la ihea ko maua au o ke kaena ana t mai nei imua o'u no ka naka haalulu o kuu mau kuli?" "Ke hookomo okoa aku nei oe e Banaba ia oe iho iloko o ka pilikia, mai inanao oe he waui hana uuku keia au i hana mai la lua luna lioea mai ana ko ia e mihi ai uo keia haua." "Aole ia o tia olelo e lo<ia aku ai ia oe ka hele lauakiia ana, aka e hoike mai oe ia u. ihea la kaua i halawai mua loa ai. O kun kauolia iiou aku no ia i kin mau kanaka e hookuu aku ia oe me ka hoopiiikia hou ole aku." "Aohe a'u inea e kamailio aku ana no kau niuau, koe wale no ko'u hoike hou ana akn ia oe i na mea a*u 5 ke kamailio mua ana aku nei, e hoea mai ana ko la e kukuli mai ai imua o'u. l'a kaa ka lanakila ma kou aoao i keia manawa maluna o*u, aka i keia minuke liookahi. ke paa}>aaina mai la kekahi o na kaula gula nana e kakoo la i ka noho alii oo e ke duke a ka paakiki nui wale," , "Ma knu ola ana e keia kenaka olalau, ke i aku nei au ia oe r e hoike koke mai i kaa mea huua o ka hoea ana mai nei imua o*u i keia la, o lilo auanei kou ola i moepnu no kau inau Hiana. l"a kahihewa loa ko hele ana mai nei e ike ia*u i keia la, me ko manao he Uiki ia oe ke hooliio mai ia*a i mea paani nau. E lawe koke aku e hoopaa iaia maloko o kekahi o na kēena pouli malalo o ka honua o ka halepaahao. a e makaala poso loa iaia, o pakele akn auanei oia mai kela wahi aku.^ Ua huli mai la nae ua o Babariko ihope ia Banaba, a i hou mai la, aole me ke pihoihoi, aka uie aa oleio malie wale no i ka i ana aku: "E hoomanao eke du»ie. ua heluia kon man la, a e makaala oe nou iho i na niiuuke apaa." "Mai ae akn iaia e loa mai i ke kamailio imua o'u, aka e hahao aku iaie: iloko o ka halepaahao i keia manawa," i hookikina akn ai o Banaba iiuna o kona maa kanaka. w Ke ole aa e knhi<hewa oia kekahi o na kaaaka e kipi oei i kan nohoaiii, a be kiu oia i Mnonaia mal nei ma ka aoao o ka ohana Dela Toa." (Aole ! paa.)