Ka Nupepa Kuokoa, Volume LII, Number 48, 27 November 1914 — NA AUPUNI NUI O KE AO NEI [ARTICLE]

NA AUPUNI NUI O KE AO NEI

Waaana no Likou j HoUela rr>.i ka Baib»U He^nolek—Ka Keif Ana c n* i km Uhznt Maanli o k Hoibope a BaaI«U Ana i ke Aiaha Mua ka M. , naoK*.Q& no n* Il3intUe. (Xlai l'.a IVni m»i a 8. K. Nawaa.) (Hoorr.a«ia mai kf]a Pula mai.) MOKIWA V. Kolu o na Pu. Ma k<?»a wanana £ aku ko kakou noonoo ana no Attiia me kona jh>i? wiwooie, o ja lioi nft Hun. i'.oko «» kona ronti la, oa kaoia aku kona wHi f oa lahui e ao o Kuropa. I"# k,ij>s mnoii ibp no o AUiia iaia iho oia fcn "Iluina a ke Akua;" a ua keha ae oia: " Hc moopuna na Ximoroda. hoonaauao! ia mft Kni»c*ii (Knekeki? a ma ko aloh-t | 0 ke Aku'i; ua honliiia Uiaiona o n.1 | Hun, isa i»oth f na I)anc aiw na Mc«lc ? l a o ka hoi o k« ao holookoa." Ma kekahi wahi o ka moolelo, ua k<»ha hou ae no kc»a Attiia, me keia man huaolfio: "Aole <» nlw bou ka man-» iua kahi o na kapuai wawae o konr. u»au tio e ht»hi aku ai." t : a hoohilahila aku oia i ka Hkina ame ke Kom » Kana rna kāna mau l»>lokaua ana, a uhooikaika hoi oia no ka anai lon :uir nk»i i ka EmojK»ra o Boma. Ina j>aha he kaha }>ah i kekahi m« l.« ia |>orjioe honua mawama o ka po<1 uanuao amo ka jmo pouli; mawaeni hoi o );a j»oo e noho «na iloko o mkulanakauhale amo ka |>oo hah.ni holo holoua n hihiu, o noho ann hoi ilok< o na ana aine na hale lewa. ua hik' loa ia Attila ke olelo a< ( , oin hookah' ka moi o i* ano j>oe. Oia liookahi, iwi ena o ka poe i loaa ka lanakila ia au nana i hoohui ao i na au|u»ni 0 Kehmania ame 8cvthia. O ka okana ain. o Thuringia, e holo loa ana koiia pa Una a komo aku i l)anube, ua kaa akv ia malalo o konn malu: ua koiuo ju aku hoi oia ma ka hooj«onojuino an; um na moa e j»ili aua i ka lahui l'-i iani. l;a hoohmnau aku oiu i na mo ku o kp kai, n» nohoalii hoi o Sran<li navia i aj»oia n i maheleia 0 ko Ka' Halatica, n m<.t hr moa la ua loaa ma 110 na ili uwalo mai na aekai akau mni hf wahi hoi i hiki oh» ke 5iooj>ioia e k: j'oe mamua nku mamuli 0 ka inoiiu ume ke ku e ikaika ana mai 0 na k» maaiua 0 ia walii. No ka hikina ho' he mea j»a:ikiki no ka hoomaoj<o]>o nuaku i ka nui o kahi o noho aoa inala! o kona malu; aka ua hoomaoj)opoia u ī.oho nmna aku oia »»» na V"l cna 1 Volga, inma o aku o ka waoakua 0 Sev thian. Ua kauia ka weli o ua nlii 1: o 1111 llun, nole w.ile ma kona ano h» 1 l'ukaua, aka ina kona ano he kahun. oia; a nolaila ua hoohilahlla akn 01 a ua hooj>io aku hoi i ke aloalli ikaik (i a ua hoouna loa aku ho' oia i kona mau elele no ke kukakuki ana v loaa mai ka hooliui ana i kotv i«u|'uni me ka Einepaea Nui o Kin' u alnna o ko knhna 0 ke kaanalike. (K loaa 110 keia hoike ina ka liuka a Gi»v l«»n, ju«uku •*.") o ke Kaj>itala o koia einepaoa nui he wahi hoolulu wale tTo ia, a m«inul ; n ko Attila uolio aua malaila, ua pi* :;o ia n lilo i kulanakauhale nui; a up 0 kahi e ku nei 0 Tokay i Veiu luanawa, aui iki ma ka hikiiu» 0 ka Muliwai Tey?n ma Hunagari, o m 1 ohi o ua kaptala l:i i ka ai. Ua oleh 0 («il»bon; "O Ktiroj>a holoo:ioft, e mo 1 na ma knlii o elima ham»ri mile imi Kuxine a hiki i A<lriatk\ ua loiekauai: rlu, noho a uluj»aia e na knuaka hihii' n Att'ila i alakai aku ai." | Aia i keia wa o ke ola ana o»Attil; i kani ai ke kolu o na pu, a ua lelo | kau * aku koua j»oe hihi'i i ka Kmepae:' 0 ke Komohana; a ua loaa ma,i hoi 1 • ia mamuli 0 ka hana maalea a Oon m rī<- oi3i oia e hoao ana e hikiikii ia l*urij»a malalo o kona man'n. O ka hi ap<* a Uen«scru\ ; ua maro aku oia i ke l aikamahine a Theo«lorie, ka moi o ne I Vi«iiijoth a e noho mana aiia hoi S«'}>a»ia. Manuili o kekahi mau kumu ivopoj»o ol". ua loaa iho la ho hoohuoi »?«}-o o t»en*eri<\ ua komo }»u akn kei» hnnon» ana ma kekahi ohumn 0 han ii iaia i ka laaumake >1« ke »no ho T i ikeia uo keia knuaka, o ka mea ne e ulu ana iloko ona, ina no he oiaio :» oiaio ol" j>aha, ua lawr» iho 1» no ia » kumn hooi» no ka hewa; a nolaila ua heokau aku la oia i kekahi hana ho<> Hainoino nnluna o ke kaikaauihine » Thco<l«>rir u»a ke oki ana i kooa nian j»e}K'i»o ame ka ihn. A pau keia hana hoomainoiuo, kij»nktuH aku la ua kall la e hoi aku i fce alo o kona n.akuakane. Mamuli 0 keia hana me t*emeno ole, ua hoopiiia ka inaina «» Theo«loric a hoala oia i k<» kaua ku-e i k« moi o na V:u».}a), a ua kokuaia mai oia na aupuni e pili kokoko luai ana hia. N'o ke kupale ana iaia iho ame kvR|t au{Hinl m«i k«»i« poino » he po i»o nui T»oi i« 9 hooikaika ana o Komu e wawahi aJ«.u ko»a mana, —u» hooikaika. o Gci»tiru' e hoahuli ae i lh» Altila noonoo mai ka lolekaua ana aku iaia mamuli o kona hoikeake aua akrt i ka waiwai 0 loaa aku aha ia AttiU n.a Koma. a u-\ haawi jm nku uo ho* eia h« ihao «aiwai i ;nea e hoopama ai k« Attila m«oao htm« ?a!a. laili i ka A. I). 4»51, «i aku ia o AUila i kon»" pualikoa 0 ehiku h*neri kaukam koa ma na ).«k>na o Htv n.a, a kaai iho la ka pu a ka anela; M A imhi »1» la k* ekolu, la»«U» mai keiabi hoku uui, tufti ka lini mai, e »ai aua eli)ce uie ka J|»uknkui, a haule ia maluna o ka feajvt-

koln o aa % mahin» a aku la i° »*• hoku © A a3tt3 • a j t|f> tL.~ lx .-.<*kaJ3i kapakola « na *ai i a n:Ji B<'>a ib<"< }a i -*9kc i ka <r?is. 00 ka me* na « <* i awaawa."" Jlo;k. £: t ( ' : ■'• ll* j>okole loa ka ; n > keia wana Ba> ci»kf» no mt s* » n> oca .*Tca sa e \ao k«>k«' an* ru> ia '? + p» u ?« kona kuleana 9 h t a:;a, 1 «"• hf?,v i*aka ana boi c®| ka A. I 1 <" r ah ki i ka 4>3. >"0 kela ' ;i olelo a«- 0 Jtarnm: {nh» I»? f-oe alii no kekahi. a i ok' j-v.īkn.-.ī 1 {«ab-^ f i hiki ke hoohalikeia aku mf k'*kaH» hoku e aa ana r a e hana ana :o; t .*a hana ano n*u; »•» oili koW n;a: ana hoi elikip mt ka hoku <• aa ana. a'aīia H3io aku «Hke noe ka hoku i j>i" i kona pa ana ibo j!una 0 ka iliwai; o ke alaheW hoi o ia hoku <* kanpooo ana no i* ninluna o na mahele o ka hor.\ia :■ »ke nui i? na waijmna malaila; a o ka hopena hoi e loaa aku ana <■> īa mstu

naipuna »me na hiawai e awaawa ana no ia; a e make no paha kokahi poe; a o kau aku np hoi ia hoopa'i niali.na o iin wahj e kahe ao.l ia ir.au wai aine ia kahawai, me h-? mea la ua hauie ho keknhi mea awaawa iloko o lakon a e laha aku no ka make maluna o na aina aj>au e j>ili kokoke a»a ia mau wai, a mai ia mau wai mai hoi ko lakon l>ono. "Ma ka wanana, e kau akn nd «a K opena maluna ona 'muliwai nmiu«a ona waipnna.' Ina e laweia Jnai n.n ke ano q ka oielo, a i oU> < % Hko ,«u >aha me ia i ka lua o na !•«. aiaila ia niao]»o{K) loa ka manao u?» pīli '«ku 0 ia i ka hapa o ka emepaea maiaila } hookauia aku ai ka inaina o ka ]>oc • lelekaua akn an», nolaila p loaa kok*' ma no ia kakou ka ua j>ili aki' •o keia i na maheie 0 kn enu*{)aea o r toma, kahi hoi i ikeio na muliwai anie ia waimapuna, a piii ioa aku lioi i ke ':umu kahi i puka mai ai na mulhva» 'ine na kahawai—a o ka hoj>ena ua >aii paa aku no ia maiuna 0 na muii vai anie na waiinapuna. l*a hooiaio nai ka moolelo i keia. oiai 0 na lek* '•3ua ano nui a Attila i lawelawe ak« ū, ua maiamaia no lakou ma >ui kui:tilu o Alapa, a inaluna hoi o na okiina lina q ka emepaea o ifoma, 'ke uiuu o na wai e kahe an:i ma k-j '.apanui 0 Kuropa a ma ua moali liko »le hoi. Nolaila o ke.ia no kahi o na muliwai ame na waipuu'A' elike me ka uiike a ka wanana." I ka wa i kani ai ka Pll, tia nla like uai na alii ame na lahui 0 Kelemanin une Seythis, mai Voij,'a n hoea aku » ">anube a hoolohe aku 1 ka 1-m> kukala <aua 0 Att-»la, a komo pu aku la lakou na kona aoao. M:ii kona haiealii ntrx iuuaga r i» wa t»w aK" ia kona hao ;io ,•» hema; a maho]»e o ka naue anni.no «biku a i ole -ewalu baneri inili>, u » loea aku la oia i ka huina o amē Neki. Ua komo koke aku la kona |>oe ne ke mai nia 111 okaai'i vina 0 Be\gic; ho.OP.V*aia aku na Goul: i'e aku ma o o Seioe ma Auxcre; a n::hope o ka hoomanawanui ana, hoonoana iho |a oia malalo o ua pai:» {Ui > Olina (,Otlea;»s). ; ,

Ua hg>uluulu ae la 0 Aetius, ka iiuka«a o Konia i na kanaka apau 0 ke Kouohana a loaa ae la Iwekahi pnalikoa uii no ka lelekaua ana aku i kt?i:\ puaikoa nui o Attilu. Ua hui ae Ift ke.a nau pualikoa ma ke kula o Kalona 'Ohalon») a malaila i malamaia ahk° nhi kaua hahana loa. 0 ka nui 0 k i t>oe i inake na biki akn 110 ia i' ka 'iookahi hancri ame kanaono-knmahia-'na kaukani. Oiai nae aoie i lanakila <ekahi aoao maluna 0 kekahi, ua biki nae ke oleloia ae t ua kaa ka lanakila na ka aoao 0 Rotna,.oiai ua hookuemi hopeia aku 0 Attila mo kona mau pua'ikoa. Kia nae, aole iho la ia he 9iea lana e liookuemi a hoopau loa i ko Attila manao aua e hoonee aku i ke kaua imua. Ua loli ae ke alahole 0 ua "lioku nui" nei, aole i paa ma kahi hookahi; a i ke kau ana iluna 0 It#H:i no ka inanawa mua loi». o ua hoku nui la, nmhope o kona aa ana elike me kii ipukukui, ua hauls ttku la ii ma u'kokahi hapakolu 0 01 muHwai a maluna o na waipuna/'

I ke kau makalU o ki A. D. M* le.lekaua hou akxi la o AttUā. a ma o o Alapa, r lelekaua aku i» Ttālia, 3 hoopuni ae ia ia Akuileia (Aqiiilfifi) *i;e kekahi hehina nui o kona |>oe hihiu, Va palukulukuia alsu n waKahiia ki»./p'* l A hoopuni :>ri» \a Akuileia mc na laau < jhio muiui a kaumaha, na auie ua mikini e hoolele ana i wx |H>haktt, ua momoku.ihi aftu« ke ahi. Va hooikaak» maoli no keia poe i ke*a hana, * o ka, hopena i ikeia, i keia la aoJe loa e , \ ha hauanna hou ke i|ie iho i na t> ia kulauakauhale. ' o heia hana weliweli, ua hoomaw loa «kn i» o Attila i ka nee ana iuiua; a i*ia i hova aku ai ma na kulanakauhale o Alliuum. Kotink<kita (Cois!?ortli*V ua iho H oia ia* #»au Imlanakauh'Oe a puhiia h«i » ite ahi. O ns taoua pil» kuīoko o Vieenaa. Ve* rt>ni ame iiekamo (Ber«amo) e waiho laelne mai ana Hkou imua o ke ala o Huu. I*a kfcawipb aku o Milfoa Pav ia. a u« Woia aku ko laua wainai. a hookoeia ko laua mau hale [aole * hwlilo i« i puulehu, a w-* [Eoopakole j«uia tto ho» ke ola o ka Ihw? e »oho aua iloko o ia inau wahi. Ho<v b«iu ioa «ku ia uo o Attila i ka we® aaa imua a kau ak« wa na fe»l? 9» e hd6l3awateia sna hft» e ka Muliwai l\> a e aj>oia a»M ho{ e *<* tuau»» Alapa ata,c Aj>en«ne, K «*>

1 keia ma ka rso«?le ! -<> 3 !So'«:na 35:7-1». i*a alupaia ke awairj Q Vo el:k-. 1»* ka makeimake oka pr- i .ar.sk ::a Maane» i u itj oaai ai ke\aJii ninau uu* i*raeaa o &a alaaai o ko AtS la m#e | v peoei: E feel* akn anei lakou a hala ar 0 Apenine s boSoi ae ia Roma eJike me sa a lakou i kana aku ai i ke koianakauhale o Akuileiaf O fea n»ea i īkeia oa like 9!« na manao: * oiai lakoa e batr<;mu ana mawapaa iho o lakou, oa hoohuhia akn ia ko )«- kou mau noonoo i ka loaa aaa rai o kekahi lono ua hoea mai kok&/ti clo?e n.-ai ke aupuni mai o Koma.' * Mooleio o halia ame kona poe na iakou i »e:«v kaua ak«. Bokc li, oiokuoa 4.H. Mamua o ka leiekaoa ana aku o A* tīla ia Houl. ua noi mua aku oi;i i K?. liina o ke kaikamahine lionoria i wn hine nana, o keia no hoi ke kaikuahin? 0 ka Eme]»era Valenctiana liī; e:a nae ua hooloia aku ia noi. I ke-kahi makahiki mai, leahope o keia kana mo Kalona ua hoomau heu «ku o : " i Kana noi, a mnmuii o ka hoole houū? ana «nai i hoonee aku yi oia i keia kam no Itaiia. j ka hookokok-.; ana akn o AUila, ua m;:i.::kj iho la 0 Emep°r«. Valenetiana mai k« kai>itala aku o Ko 111 a a noho nia Havena, a wa Roin: hoi ua hooholo iho la ka emcpor:i :imka aba scnate, ame na makaainana e hc#ouna aku . kekahi emebaso<ia, a o Po]v? Leo ka Nui ke alakai o keia hr.akai imi maluh'-a. Ua hooloh»- ahn o Attiia i na i..ca a]i;».u a ua kupono «;' kana i makeniake ai, a knaīu iho la k.» ea o Itai»a 'iie na liinn [>a.lr; rlu r> k.» kanu'iliiwahine llonoria.

"Mamua o ka haalele ana iho 0 Attila i na paleena o 11r»lia. ua hooweliweli iho la oia, e hoi hou maL ana no oia a anai aku ia Koma, ke lawe oleia aku kana waliine, ke kainaliiwahine ilonaria, a ke hooko oleia hoi na komu tcljike i hoopauia ai ke kaua. Ia inaīiawn hookahi no, ua hoonnuaia ae kona manao puni wahine, mamuli o kona marc ana aku i kekahi o na kaikania» hino u'i o IMieo kona inoa, a heluia eku la keia kaikamahine iwaena o kdna mau wahine lehulehu. Ua malamn ia ko laua maj-e ana elike me ke ano o ka poe I ihiu, a ua malamaia kekahi papaaina uui maloko 0 kona haleali»; a i ka noeuoe ikaika ana iho o ka wai> na iloko 0 ua alii la, a uhi mai la'hoi ka makehiainoe malura ona, ua hoi aku la oia ine k.ma u.'hine hou 110 ka hooluolu ana. ī"a h >omau aku la 110 kona mau aialo i ka ha»oli ana, a » kekahi la ao, na hookuu aku la no lakou i ko la*.»o,i haku e hoomau ul-»i i kona lia»»oli :»:»;» k»l« , kana wahine hou aole hoi lakou i 1> : o »ku n |»oala iui; aka mamuli o ka ike oleia aku o ua maiiao hopohopo a hoohuoi iloko 0 lakou, a mahopo ko )*kou hea ieo nui ana aku me ka hoao ana e hoala akn ia Attila, U3 wawahi aku la lakou i k . puka o ka rumi moe. Ua loaa aku |a ia lakou ka wahine e noho ana ine ka haalulu ft e uwe ani. no kona j»ilikl\ a 110 ka make nna no hoi keka.hi o ke alii i ka ]>o mamua iho. Ua moku kekahi 0 kona mau aakoko; a ia /\ttila e moe ana iloko o kona ona; ua holo* l>apa ae la ke koko a p:ia i>n ke akemama a piha pu hoi ka oi)u." K lo?a ao keia ma ka moolelo a OiiLlon, 1110kuna 3o:l : . (Aole i pau.)