Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 15, 12 April 1918 — NUI NA DALA I LOAA NO NA BONA AIE. [ARTICLE]

NUI NA DALA I LOAA NO NA BONA AIE.

Xo ke komo ana iloko o ka hopmanao ana no ka hookahi makahiki o ko Amerika komo ana iloko o ke kaua, a no ka hoike ana hoi i na manao ohohiā 0 ka piha makee e loaa ka nohona maluhia a nohona lanakila ana i ko ke ao holookoa, i haawi ae ai ka lehulehu i ka lakou mau kokua ana i ke aupuni, ma ke kuai ana i na bona aie, nia kela awakea Poaono, i hiki aku ka huina ma kahi o ka hookahi miliona elima haneri kaukani dala, ua aneane e hiki i ka hapalua o k"o Hawaii nei mahele, i hookaawaleia mai ai no na bona aie lahui. Mahope iho o ka pau ana o na hana hoomanao ma kela la, i ku mai ai ke komke ia lakou i waihoia mai ai ka hana, o ka hoolilo ana aku i na bona a kahea mai la i ka lehulehu, e , hele aku e kakau i ko lakou mau inoa, i no ka heluna o na bona a lakou i makemake ai e lāwe, ia manawA i hele mai ai o W. O. Smith, a kakau aku lā oia, mea mua loa i koiia' īnioa, no koiia lawe āna ho mau bona aie, p ka hpomakā ilio lā no ia o ka nui ame ka lehulehu e hele ae e kakau i na inoā, mai ka poe waiwai a ka poe ilihune, mai poe oo ahiki aku i ka poe opippio lea, o na laliui like ole e noho nei ma keia kulanakauhale. Na Haiolelo o ka ' Tloko o na manao ohohia o na mea apau, i kaheaia ae ai he eTtolu mau leo huro no ke kiaaiua, ia manawa i ku niai ai o Kiaaina Pinkham, a haawi mai la he haiolelo pokole. Ua kamailio mai la oia ma ke ano nui 3 na e pili ana i keia kaua, e hoikeike ana i na mokukaua, na moku topiUo ahiki aku i nā mokulele, a he mea pono hpi e loaa aku na (lalā mahuahua 1 hiki āi ke lioolako pPno'ia ke aupuni me na inoku p kela ano. Oiai o Havyaii nei kekahi wahi i hoopomaikai nui ia ma o keia kaua la, he mea pono no e haawiia aku na kokua ana, i ka nianawa e noii mai ai, o ua manawa la, o ia keia a koonei poe i akoakoa ae ai no ka lioomanao ana. Ka Haiolelo Ano Nui o ka La O ka haiolelo aho nui o ka la, ua hanwiia mai ia e ka Loio Lorrin Arulrews, me ka ikaika ame ke kui'o, e komohia aku ai iloko o ka puuwai o ka poe kupaa oiaio mahope o kp aupuni o Amerika, a mai ka hooniaka ana o kana haiolelo ahiki wale no i ka pau ana, ua hooloheia aku ia e na mea apau me na manao piha ohohia. Malalo iho nei ke ano nui o kana haiolelo: 4< He manawa keia no ka hana, aole hpi no na huaolelo, nolaila aole e loilu 3oa ana ka'u mea e kapnailio aku aua. "He hookahi makahiki i hala āe nei i keia la, i hooholo ai ko kakou lahui, ua pau ke kunana wale ana, e nana aku ai i ka hoomauia aku o na hana luku ku ika hoomainoino. Aohi kakou i komo aku iloko o keia kaua malalo o na kumu hoonaukiuki, no ka mea he lahui kakou i maa ikā noho naaluhia ana. Ua a'oia j kakou a ike, o lsa pono ame ke kaulike ka mea e noho mana mai inaluiiā, a o kela rufa kahiko 'o ka ikaika ka mea noho mana,' he hana ia i kapaeia aku ia kakou i nana aku ai, a ike i na mana hoopilikia e ku-e mai ana ia kakou, aolo •wale ma ko kakou mau kapakai, aka e keia au malamalama o ke aP nei, a maīuna o ko kakou maa moku; maluna " ōka kakou mau ola, ko kakou mau pono nme ko kakou hanohano, āia auianei a hoohioloia aku na mana ma.lamalama ma Buropa, e lilo mai auanei kakou i mau kauwa na lakou; īa manawa i ku ae ai o Amerika iluna a hoole i kona manaoio ana aku ia Kelemania. Ke hooikaika wale nei no lakou e liookaulnnaia ae ka inea 'Hun,' i kipehiia āku imua p lakpu e na kanaka o ī}uropa, nolaila ua ili iho he hana nui ma ko kakou mau poohiwi, ke kupale ana i au malamalama, ma ke komo kino ana aku iloko o ke kaua, aole hoi o ke ku wale aku no e nana. "He kaua keia no ka hopakele ana ae ia Amerika; e kupale ana i ko kakou mau pono, e loaa hoi ia kakou ka uohona, elike me ia e pono ai e loaa ia kakou. Ma ka inoa 0 ke kuokT>a, ua aa aku kakou e komo iloko o keia kaua me na moku, na kanaka me ke ielala aine na manao alunu ole', a i -keia la, aia ko hae, ke wslo haaheo la ma na kāhua kaua, a paio ku-e lā, me na mana kakau-ha o Kelemania e ake ana e noho mān maluna o ke ao holookoa. *'I keia la, aia ko kakou hae ke kokua la i ka hae uniona o Pelekane, ka hae o Palani ame ka hae o Italia. I ieia mijiuke, oiai kakou e ku nei mala-

lo o ka olino o-Hstfwaii iloko o ka maluhia ame ka holomua aine ka hauoli, aia hc mau kaukani ō ko kakou 'iuau hoa kanaka, ke molia la i ko lakou mau olft iloko o ke kaua, i wahi e hoomaula aku ai ke o ana o na manao a kakou e kaena nei no ka haaheo o ko kakou lahui, e ku mau aku ia, aole hoi e nalohia aku mai ka honua aku nei, a ia'u e aku nei imua o oukou, aia ko kakou poe kanalw koa ma ke kahua kaua e make ana no ka nani o ko kakou hae. <( He moolelo kamahao ko ka hae AmeHka. He hoailona ia no kekahi manao pookela i hokumu mha ia iloko 0 ka puniu poo o ke kanaka, o ia hoi ke kuokoa ame ke kaulike o na kanaka apau ma>alo o ke kanawai. He uhane ola ia i hanauia ma na alahele o ka pilikia, i ulu ae iloko o na ike ma o na manao nini i halawai mai me kakou, he uhane ola hoi me kekahi hana, o ia ka haaheo ame ka lunaikehala, he uhane hoi i ike i ka mea pono e hanaia mai ai ahiki i ka hopena. "Eia ke welo haaheo nei maluna o ko kakou mau poo kekahi hae nani kilakila i hanaia e ka lima o ke kanaka, a no na makahiki i oi aku mamua o ke kanaha, i moīia aku ai na Amerika 1 ko lakou mau ola no ka hanohano o keia hae. Ke kaena nei kakou nona, a ua loāa ka mauao haaheo ia kakou iloko ona a kapa aku iaia ka "Nani Kahiko," a i keia manawa, ua hoea mai ia no ka hoao ana ia kakou, ina paha ua makaukau mau kakou, ka poe oo ame ka po.e opio, e molia aku i ko kakou mau 61a, no ka hoopakele ana ae i kein hae, e pulama ana i kona nani mae ole. "Ke uwalo aku nei au imua o oukou ma Me ano he mau makaainaua Ameri-

ka i loaa na manao haaheo no ko kakou aina ame ko kākou hae, aole kakou e hoopoina i kekahi misiona kiekie loa a kakou e hooko nei iloko o keia wa o ke kaua. Aole kakou i makemake e lawe mai i kekahi teritore pio, aole kakou i makeinake" e loaa mai kekahi pomaikai, ke kaua nei kakou, no ka hoomauia aku o ka pono kaulike i loaa i ke kanaka. Ano, oiai ua hookaheia aku ke koko o ka kakou mau keiki, ko kakou mau hoahanau ame ko kakou mau hoaloha, no ka hooi ana ae i ka nani lilelile o ka ' hae o ke kuokoa, pela 110 auanei i kono j pu ia inai ai kakou, e hooko-»aku i ka : ! kakou hana, ame ko kakou kupaa ma I kana misiona. I keia la, oiai kakou j e ku nei, me ka hamau ana o ko kakou | mau oihana, me ka nele o ko kakou ike ana aku i na hopoua weliweli o ke kau;-, e liaawi kakou i" ka kakou hoohiki, e i I hooiilo ana ia kakou i poe koa no ka j i pono, e haawi ana elike me ka mea hiki ia kakou, no ka makee i ke kuokoa ame • i ka pono; e hoolilo ana i ka kakou oi- | hana ina ia he mea pono, ko kakou manawa ame ka kakou <lala, no ke kokua ana aku i keia paio ana., a e hoike ae īioi, āole he kaena palaueka wale iho no ka kakou e kaena nei no ko kakou hae, aka, o kakou ka poe i hiki ole ke molia aku i ko kakou mau ola, ua hiki ia kakou ke haawi aku i ko kakou mau waiwai, a pela me ka kakou mau mea ! apau, i hiki ai i ka kaku\i kei^j i ame na moopuna, ke ola 'āKii d"kē au malainalama hou, n\aial'<i p li'ā kulana ano hou, a e hookaawale ae hoi kakou i na alalai ame nā ake'ake'a e pili anā i ko lakou ponoV "Aole i iawa i na kanaka o Hawaii nei ka'olelo w'āle ana ae no, i ko lakou kupaa iya ka lehelehe. Ma ka moole)6 o keia Paeaiha, o oukou o ka poe i' hanauia, ā i hahaiia ma keia Paeaina, iha ko n.nnawa akU nei i hala, ua ae oukou i na manao kupaa i kā hāē hoku iloko o ]sa manawa o ke kupilikii. Iloko nae o kēia manawa kupilikii niii o ke ao nei, e helu ia anei oukou ma'kā aoao kupaa ole?"