Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 37, 13 September 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

l hala maoli kekahi manawa loihi o ke kukakuka ana kela pne i alakai hou no lakou, a oiai lakou e akoakoa ■ ! ! ria ,1;l 1 n l«ikahi ahi nui i ho-a ia, ku ae la o Busuli i.ima a pane mai la imua o kona mau hoa: Ile kumuhana ano nui loa keia a kakou e noonoo ai me !.t akahele. Ua make o Waziri ko kakou moi, a o ke alai.:.i h..i o keia lahui kanaka, ua ili iho maluna o kakou ke k'iku'i o ke koho ana i panihakahaka ma kona wahi. Ma k i m.M.lelo o keia lahui kanaka, i ka make ana o ka moi, a a he keiki kana e ola ana, e holo aku no maluna ona ka i.....ma1u ana i ka lahui, aka nae he kanaka keiki ole o ' a/iri. nolaila e koho kakou i kekahi kanaka kupouo i ali kakoll. "Ma na mea a kakou i ike maka ai, aole kakou i nele i mea kupono e lilo i alii no kakou, a i alakai ho' ■i . keia lahui kanaka. Ua hoouka kakou i kekahi kaua i .(hana loa me na enemi iloko o na Ia aku Ta i hala, malalo ■ ke alakai ana a ko kakou hoaloha nei, a o ka mea a'u e k.iena ae ai, ua pau na enemi i ka lukuia, me ka make ole lu- lmokahi kanaka ma ko kakou aoao, o ua kanaka la o i?i n.. kuu hoaloha nei," alaila lalau aku la oia i kana ihe loihi me ka noke ana i ka haa, e kaap'uni ana pia kahi i noho ai o Ta/ana, me ka noke ana hoi i ke kamailio i kekahi.inau iel«» pohihihi a kela kanaka, a hooho okoa ae la me l .i leo nui: "() keia ka \Vaziri. ka moi o na Waziri! O keia \\'a/.iri. ka mea nana i luku i na Arabia! O keia ka Waziri. k;i hiapaiole oloko o ka ululaāu, a oia nei ko kakou moiP Ku pakahi ae la na kanaka pukaua iluna me ka lakou mau ihe, a hoomaka mai la e hoohalike me ka Busuli mau hana, e kaapuni ana ia Tazana, o na wahine kekahi i komo t>u mai ma ke kaapuni ana, e hookani ana i na pahu, a e i aa ana hoi elike me ke ano mau ma ka manaw e hooliloia ;.i kekahi i moi. Mai ka lohi mai ka hulahula ana o keia poe ahiki i ka :*wiwi ana o ko lakou'mau wawae, e noke okoa ana hoi i ka uwa me na leo nunui, e kiola ana i ka lakou mau ihe iluna .. ka lewa, me ke kiola ana i na pale kaua iluna o ka honua i'ie ka ikaika, ke nana aku ma na ano apau, he kti inaoli i ke ano ]>egana, o ke ano i lihi launa ole mai i kekahi wah'. uwiuwiki o ka malamahima. ()iai hoi na mea apau e noke ana i ka hulahula, me ka imnpokakaa ana ia'lakou, ma kahi a Tazana e noho ana, ua hiki hou ole iho iaia ke noho malie, aka ku ae la oia iluna, a k« mio pu aku la he hookahi ka hulahula like ana, e lelele :'.ua i o a ia nei, e kiola ana i kana ihe iluna o ka lewa me ka ikaika apau i loaa iaia, a ma na ano apau ke nana aku a. .ie loa he wahi inalamalama o ke ao kanaka iloko ona, aka he kanaka ahiu oia, a he holoholona hoi ma kekahi olelo ana ae. I na paha o ke Kauna wahine Ok>ga de Kode e ike mai ana ia Tazana, e ninau iho.kaua e ka makamaka heluhelu e hiki ana anei iaia ke hoomaopopo mai, o keia ke kanaka keonimana, nona ka helehelena ame na ano, nana i umt aku i kana mau hoohihi ana nona? Pehea hoi o Jeno Pota, ina ii« > kona ike hou mai ia Tazana me keia ano, e mau ana u<» anei kona aloha'i keia kanaka ahiu, e hula nei, me ka haa ana me kona kino olohelohe iwaena o ka lahui hihiu o ke ano aikanaka? •E hiki ana anei i ka Lukanela Anola, ke manaoio mai, o keia no kona hoaloha, ka mea ana i hoolauna* aku ai imua o ka poe hanohano a ko'iko'i o Parisa, a imua hoi o kona mau hoaloha maloko o na kalapu? O ka mea oiaio no ea. aole he hookahi o lakou e nana mai ana iaia nei, oia no kela kanaka a lakou i kamaaina ai,. a i mahalo nui ai hoi, no ka mea he like loa o Tazana i keia manawa me na kanaka iiihiu, ma ka ili wale no i kaawale ae ai oia mai ia lakou mai. Nolaila ke ike nei kaua e ka makamaka heluhelu, he moi •. Tazana no keia lahui hihiu, ua auhee aku kona ano kanaka, <• ke au malamalama, a eia oia ke hoi hou nei ihope, i ke ano o ka noho ana o ke au pouli, o ka mea wale no i ano liiiu ae ai oia. mai kela wa mai ana e noho ana me na mapu, 0 ia ka liiki ana iaia ke kamailio i ka olelo a na kanaka. MOKUNA XVIII. Hakoko Mawaena o ke Ola ame ka Make ma ka Moana. Ma kela manawa o ka holo ana aku o Jene Pota ma, ma'mla o ko lakou waapa, oia ko lakou mea i ala mua ae i ke kakahiaka nui, no kona mau hoa, aia no lakou ke hiamoe la ;!alo o ka waapa, a o kekahi poe e hilinai wale aku ana no ?na ka niao. Ke alaalawa wale la no ka nana ana a Jene Pota ma o a maanei, aole ona ike aku i kekahi mau waapa i kau aku ai kon'a makuakane ame ka nui o lakou. Pii mai la ka maka'u ame ka hopohopo iloko ona, no ko lakou palekana iwaena o kela moana 'akea, he hookahi wale no noonoo iloko > -na. o ia-ko lakou pau aku i ka make. Oiai o Jene Pota e r.alu nui ana no ka poino, ala ae la o Mr. Kelekona mai kona wahi 'e hiamoe ana, a he mau minuke loihi ia ana o ke kuwakuwai ana i kona mau maka, me ka nana ana ae ma o a maanei, mamua o ka loaa ana aku o ka hoomaopopo ana iaia. no ko lakou wahi e lana nei, ame ke piholo ana o ka 1 .ede Alika i.'oko o ka hohonu o ka moana. laia i ike mai ai ia Jene Pota, akahi no oia a hoopuka ae ' keia mau huaolelo: "O, e hoomaikaiia ke Akua, eia ka o kaua like no a elua maluna o keia waapa." "I{ nana aku oe rha keia moana akea e Mr. Kelekona, aole he ikeia aku o na waapa e ae, i kau aku ai ko kakou mau k"a. nolaila o no keia e lana nei, me ka maoI" ipo ole o ko kakoii palekana/' wahi a Jene Pota me ke kuliikuhi anā aku o kona lima i ka moana. Nana i'o aku la o Kelekona ma na wahi apau o ka moana, e palulu ana i kona mau lima ma ka lae, a i ka j ia l a a J ia 0 » ekahi mau minuke, hooho ae la me ka pihoihoi: Eia la ihea kela mau waapa o kakou? Aole o'u manao, ua piholo* kela mau waapa iloko o ke kai, no ka mea he malie maikai ka moana nei, me he mea la, ua kaawale loa aku i kahi mamao. o ke kumu ia o ka ike ole ia aku." Hoala aku la oia i ka 'nui o ko lakou poe, me ka hoakaka poiio ana aku no ka nalowale ana o kekahi mau a ■ • kakou wale no ia e lana nei iluna o keia moana akea. "Ua oi loa aku ka pono o keia kaawale ana o na waapa, •if> ka mea ina no ka puuluulu i kahi hookahi, aole no he uiea hiki i kekahi ke kokua aku i kekahi i ka wa o ka pilikia. Ua hoolako pono ia na waapa apau me na meaai, a īna n.> ka loaa o kekahi waapa i kekahi moku hoopakele, he mea oiaio e hele huli mai ana kela moku, malia o ka loaa mai no ia o na waapa apau, a palekana kakou mai ka make 'Uai." wahi a kekahi luina i hoakaka ae ai i kona manao. )ke i'o mai la na mea apau maluna o ka waapa i ka naauao " ke!a hoakaka, ia wa i auhee aku ai na manao hopohopo pihoihoi mailoko aku o lakou, a kau aku la na manao-

lan.i, 110 ka hoea mai oka hoopakele ika wa pono. Hooholo iho la lakou, e hoomau aku i ka hoe pololei ana no ka hikina, kahi a ka la e puka mai ai, o ka mea apiki nae, ia lakou i hoomaopopo iho ai i na hoe elua. aole oluna o ka waapa, aka ua haule aku iloko o ke kai, no ka mea iloko o I ka nanea o na luina elua i ka hoe, ua pa'uhia iho la laua i} ka hiamoe, a hemo aku- la na hoe mai ko laua mau lima aku, ku iho la lakou i kahi o ka pilikia, aohe mea e holo aku ai ko lakou waapa no kahi i makemakeia. No kela haule ana o na hoe iloko o ke kai, ua ulu ae la he hoopaapaa mawaena o na luina. e nuku aku ana, a e nuku mai ana i ka hoohemahema i ka mea e pono ai lakou, aka e kupale mai ana no hoi kela mau luina ia laua iho, aole nae ia he mea e pau koke ai kela hoopaapaa ahiki i ke komo okoa ana aku o Mr. Kelekona e uwao, akahi no a noho malie.ua poe luina nei, aka nae, i ka manawa a Mr. Kolu o ka hoopukapuka ana ae i na kanaka Pelekane i ka 1010, aohe 110 he wa a ulu hou mai ka haunaele, i pau nae i ke kamailio ana mai o kekahi luina:

"Heaha ka waiwai o ko kakou noke wale ana no i ka hoopaapaa i ka mea hiki ole ke hana aku i keia manawa. E noho pu no kakou pela, malia o loaa mai kakou i kekahi mokuahi. o ka hoopakeleia 110 ia, a pau ka pilikia. O ko kakou noke ana i ke kamailio me ka huhu, o kamea maopopo loa, e ulu mai aha ka haunaele, a o ka hopena e ikeia ana, e make e ana kekahi o kakou. mamua o ka hoea ana mai he hoopakele." "He manao maikai kena ou," i kamailio mai ai o Mr. Kolu, me ke kauoha ana aku i kekahi luina mamua o ka ihu 0 ka waapa e haawi mai i kekahi kini meaai e waiho ana ma kona wahi, ua pane pakike mai la nae kela luina i ka i ana mai: "He kii mai no kou i kau mea i makemake ai, aole pahy owau kau kauwa, o ka hoounauna ana mai. Ina o oe ke kapena oluna nei o keia moku, ae aku au e hoolohe ia oe. Hele pela e kena kanaka hookano!" 1 wahi e ala ole mai ai he hoopaapaa, ua kono okoa ia mai o Mr. Kelekona, e kii aku i na kini meaai mamua o ka waapa, a lawe mai mahope. o ia pilikia okoa aku ia. ua noke okoa mai la na luina i ka hoahewa ia Kelekona me Kolu, no !vO laua makemake. e noho mana maluna o na meaai„ a e 'noonele aku ia lakou. Ma kela wahi, i komo okoa aku ai o Jene Pota, a hoike aku la i kona manao i ka i ana aku: "He mea pono e kaa '<a noho mana ana o keia waapa i kekahi mea, a o kona ka .eo hookahi wale no e hooloheia," wahi ana me ka piha hoowhawaha i ke ano.o kela poe kanaka, ka mea e hoalaia mai ai ka manao maikai ole iloko o lakou, e noho eneenemi ai no kekahi mau la loihi. "He mea maikai ole ka noho ana iluna o keia waapa iloko o keia moana akea; a oi loa aku hoi ma ka hoolohe ana i na olelo kikoola ia oukou mai e o'u mau hoa make. E pono oukou e koho i kekahi alakai maiwaena mai o oukou, a o kana mau mea apau e kauoha mai ai, malaila wale aku no kakou e hoolohe ai, me ke ku-e ole aku i kona mana. He oi ae ka pono e malama loa ia na rula kupono maluna nei o ka waapa, mamua o ka moku." Mamua o kona hoakaka okoa ana mai i kona manao, ua kuhihewa oia, e hiki ana ia Mr. Kelekona ke hoomalu i kela 1 poe kanaka, aka nae iaia i ike pono aku ai, i ke kailiia ana o ke kini meaai mai ka lima aku o Mr. Kelekona e keKahi luina, ike iho la oia, me ke akahele wale no e hoea mai ai i ka loaa ana he nohona maikai maluna o ka waapa. Ua lilo kela mau hoakaka a Jene Pota i tfiea e noho malie 1 ai ua poe kanaka nei, a ma ke kukakuka maikai ana i Jiooholo like ai lakou, e mahele i na pahu wai elua, he hookahi pahu na ka poe mahope, a he hookahi no hoi no ka poe mamua o ka waapa. O na kini meaai kekahi i maheīehele !ike ia, mawaena o na luina ekolu mamua o ka ihu o ka waapa, a i ke koena aku no hoi o na ohua ekolu kekahi ha|>a mahope o ka waapa. ī ka makaukau ana nae i ko lakou wa e ai ai i ka aina kakahiaka, lalau aku la kekahi luina a wehe ae la he hookahi kini meaai, i ka wa i hemo ae ai ke pani, noke ae la oia i ke kuamuamu i na olelo ino o kela ame keia ano, no ka mea maloko o kela kini, aole he wahi meaai hookahi. aka ua piha me ka aila mahu. Ua lilo keia i mea hoopioloke i ka noonoo ;> Mr. Kelekona, nolaila wehe awiwi iho la oia i kekahi kini meaai, he oiaio, aole he meaai maloko, aka ua piha i ka aila mahu. Ua weheia aku la ke koena aku i koe o na kini meaai, he hookahi no hopena, ua piha wale no i ka aila mahu; nolaila ua ho a ia .ka manao inaina iloko o na luina, no ko lakou nele i ka a'i. "E hoomaikaiia ke Akua, eia me kakou he elua hiau pahuwai," i hooho ae ai kekahi luina. "Ua hiki ia kakou ke hoomanawanui i ka pololi o ka ai, mamua o ka makewai." I kela luina hoi e noke mai la i ke kamailio, ke wili nei kekahi i ka pahuwai, a i ka puka ana, hoohuli mai la i ka pahu no kahi o ke kiaha kini i kukuluia ae malalo o ka pahuwai, a i kona ike ana aku i ka mea i hemo aku iwaho. hoohuli ino ae la oia i ka pahu iluna, a kahea aku la i kona mau hoa: "Aole he wai maloko o keia pahu, aka ua piha i ka pauda," alaila wili iho la o Mr. Kelekona i ka lua o ka pahu, a ike pu iho la lakou apau, eia ka he mau pahu pauda pu kela, aole hoi he wai, elike me ka lakou i kuhihewa ai. "He keu no o na meaai wale no ko kakou pilikia, eia hou no ka ia poino, o ko kakou nele i ka wai," wahi a Kolu," me ka heie o kona mau maka a kunahihi, i ka noonoo ae, aole- a lakou meaai a wai hoi ma keia huaka'i no ko lakou mau ola. Me kela maopopo i na mea apau, aole he mau meaai, aole hoi he wai, i noho ai lakou me ka hoomanawanui i ka pololi ma ka la mua Shiki i ka poeleele ana. Ma kekahi maū la mai, ua hooi loa ra mai la ko lakou pilikia i ka pololi a ka ai. ame ka ono a ka wai, poopoo mai la na maka, a kau okoa mai la ka poino imua o ko lakou mau alo. Ke nana mau la ko lakou mau maka o ka ikeia aku o kekahi moku, a aina paha he nele wale no ma na ano apau a no.ka hiki ole i ko lakou ikaika ke hoomanawanui hou aku, hehee wale iho la no kekahi poe o lakou ilalo o ka waapa, a haule aku la hiamoe i kau a mea o ka nawaliwali. No ka hele o ka pololi a oi aku mamua o ka hiki ke hoomanawanui, wehe okoa ae la na kanaka luina, i ko lakou mau kuapo ili, a noke i ka ai, pela no hoi me na ili o ko lakou mau kamaa, aohe wahi mea a hooloheia mai o na olelo aku a Kelekona ame Kolu, he mau hana naaupo wale no ia, e hoomahuahuaia mai ai ko lakou poino. Iloko o ka nawaliwali ame na manaoiana poho, i noho iho ai na mea apau ilalo o ka waapa, e au waīe ana no i wahi e loaa mai ai kekahi meaai, a wai p.aha. He haawina keia i loaa like i na mea apau. Mai ka ikaika mai o ko lakou mau kino ahiki i ka nawaliwali maoli ana; ua hiki no nae ia Kelekona ma ke hoomanawanui, aka no na kanaka luina. ua oi aku ka ehaeha mamua o ka hiki ia lakou ke hoomanawanui, no ka mea o kela mau ili a lakou o ka ai ana, ua lilo i mea hoopilikia i ko lakou opu. He hookahi pule. inai kela manawa mai o ke piholo ana 0 ka Lede Alika i ka moana, ua. makē aku la he hookahi luina. No kekahi mau hora ka waiho malie ana o kela kino make iluna o ka w r aapa, aohe mea nana e hoomaopopa aku., a no ke ku maoli o Jene Pota me ka \veliweli, i kamailio okoa mai ai oia i kekahi luina nona ka inoa o Uilama: "Aole anei e hiki ia oe ke kii mai, a kiola aku i ke kino make iloko o ke kai?" Aohe wahi mea a eueu mai o kela kanaka mai kona wahi 1 nolio ai, nolaila ku okoa ae la no o Mr. Kelekona a hele aku la me ka hoomanawanui no kahi o ke kino make e waiho mai ana, i kona hapai ana ae nae, aole e hiki, no ka mea, aole he ikaika iloko ona. a kahea okoa aku la oia i na luina i koe elua, e nana mai ana me na maka inaina maluna ona: 1

"I-'ela iho la no ka olua e nanamaka mai ai i keia haiia nui! E hele mai kekahi o olua e kokua ia'u, ma ke kiola ana i keia kino make iloko o ke kai." "Heaha no hoi kou kumu e pupuahulu nei e kiola iaia?" i ninau mai ai ka lua o na luina. "O keia wale no ka manawa i l».iaa iki ai o ka ikaika ia kakou e lawelawe aku ai i keia hana; waiho auanei kakou a ka oki loa aku he mea hiki ia kakou ke hana nona, o kekahi no hoi. e inoino mai ana kona kino i ka wela o ka la." "E waiho malie aku no iaia'pela, malia i ka la apopo e lilo mai ana oia i mea kokua ia kakou," wahi a kekahi i pane mai ai. Akahi a maopopo aku ia Mr. Kelekona, ka manao o na mea a ka luina i kamailio mai ai e waiho malie i kela kino make. a o ia kana o ka pane ana aku me ka leo hawanawana: "Alaila e manao ana anei olua, e ai aku iaia?" me ka luliluli ana iho o kona poo.

"Heaha auanei ka pilikia o ia mea?" i puoho mai ai kekahi. "He mea pono e loaa ikaika iloko o 'ko kakou kino, i hoomauia aku ai ke ola ana. "Ua make oia, heaha auanei kana mea e liuhu mai ai no ka aiia o kona kino." "Auhea oe e Mr. Kolu, pela no ka oe e noho mai ai me ke kokua ole mai ia'u! Ina e waiho malie ana keia kino make no kekahi mau hora aku i koe, e ike ana kakou i kekahi mea ? oi aku'imua o ka make," i huli mai ai o Mr. Kelekona a kamailio i ke kanaka Rukini. Ku mai la o Mr. Kolu me ka hookuanui me ka hele ana mai no kahi a Mr. Kelekona e noho ana ma ka aoao o ke kino make, 'a no laua nei hoi ka hoomakaukau e hapai ae i kela luina no ke kiola ana aku iloko o ke kai, ua hele mai a ka lua o na luina e kokua. Ua ake'ake'a mai no kela luina i makemake e waiho malie i ke kino make, aka oiai lu ekolu lakou nei, a he hookahi wale no oia, ua hoopau oko;< ae la oia i kela manao ku-e mai a haule aku la ilalo o ki. waapa, me ka hele nae o kona mau maka a like me nimaka o kekahi liona pololi. J ka haule ana aku o ke kino make iloko o ke kai, akah no a oluolu mai ko Jene Pota manao, eia nae ma kela la ho lookoa ahiki i ka po ana, aia wale no na maka o ka luin; pololei maluna o Mr. Kelekona, me he mea la e hoike oko; mai ana kona mau ano apau, ua makaukau loa oia e leh mai e ai i ke kanaka, nana i ku-e aku i kona makemake. I ka hoea ana i na hora o ke ahiahi, ua ku a hehena mao! kela luina me ke kamailio ana i na olelo uluahewa o ki opulepule, aole.he manawa o kona mau maka e nana ai i kahi e, aka ke kau mau la no ia maluna o Mr. Kelekonā. I ka uhi ana mai hoi o ka po. noonoo iiio la o Mr. Kele kona, he mea pono iaia ke makaala loa, aole oia e hiamoe ana, aka e hoao ana ia e ala. a e kakali i ka hana a kela luina maluna ona. Ua ma'ū no kela ala ana aku ana, aka no hiki hou ole aku ke kaakaa kona mau maka, i kau a mei. o ka nawaliwali me ka makehiamoe pu, haule okoa iho !a kona poo ma ka niao o ka waapa, haule aku la hiamoe. Pehea la ka loihi o kona hiamoe ana, aole i maopopo, ur puiwa ae la oia i ka nakeke o kekahi mea e kokoke loa anr iaia, a oiai ke konane iho la ka mahina maluna o ka waapa ua hiki loa iaia ke ike mai i ka luina e nana mau ana nn maka maluna ona, i ke kokolo hele mai, aia wale no na maka ke haka pono mai la iaia, a ua hemo hoi ke alek iwaho, me ka noke mau ana o ka waha i ka u-pa, i kau a mea o ka hele a hae i ka pololi.. Ua ala pu ae la o Jene Pota i kela manawa hookahi, ma muli o ka nakeke, a i kona wa i ike mai ai i ka .upaupa o ka waha o ke kanaka luina, me ka aa hoi o kona mau maka ia wa oia i hoomaka ae ai e kahea, a mamua o ke ku-e ana mai o kekahi fnea ia'ia, ua lele mai la ua kanaka nei imua me ka manao e nahu mai kona mau niho ma ke kania-i o Kelekona. me kahi ikaika uuku nae i koe iloko ona, pa2 aku la o Kelekona i k« poo o ka luina, a ka aku la i kahi e Na kela leo kahea o Jene Pota i hoala aku ia Kolu ame ka lua o na luina, a mamua o ka lele hou ana mai o ka mea ai kanaka maluna o Kelekona, ua hukiia aku la oia ihope. a haule aku la ilalo o ka waapa, me ka noke ana ae i ka walaaii i na olelo olohewa, a mamua o ka maopopo ana i ka poe apau maluna o ka waapa o kana mea e hana hou ma ana, o kona ku ae la'no ia iluna a lele aku la iloko o ke kai. Ua hiki hou ole aku la i ke koena aku o ka poe i koe ma luna o ka waapa ke hiamoe, no ka mea ua hoopihaia lakou me na manao pihoihoi, nd ka aneane loa ana e hanaia ke kahi karaima puuwai eleele loa maluna o ka waapa. Ke noke la ka kiina iho i koe i ka uwe, ke pule la hoi o Jene Pota, e hoea ole mai kekahi hiona o kela ano, oiai hoi o Mr. Kelekona e mihi la 110 ka pakele o kona ola, a no keia poine ma'uwale i kau aku maluna ona, ame kana wahine hoopalau, aka aia nae o Kolu ke noonoo la i kana mea e hana mai ai. Ma ke kakahiaka ana ae o kekahi la i hoopuka okoa ae a : o Mr. Kolu i kona manao i ke kamailio ana aku i kona mau hoa: "Auhea olua e na keonimana, ua maopopo loa ia kakou pau ka hopena e kakali mai la ia kakou, ina aole e ikeia ana kekahi moku mai keia manawa aku. He uuku loa kahi manaolana 110 ko kakou ikeia mai e kekahi moku, 110 ka mea iloko o ka pule a oi o ko kakou paialewaia ana malūna nei o ka moana, aole loa he mokupe'a a he mokuahi paha i maalo ae ma ko kakou alahele. "'īna paha he mau meaai kekahi oluna nei o keia waapa, a he wai hoi e lawa ai no kekahi mau Ia lehulehu, malia he manaolana i'o no ko kakou palekana. He elua wale no mea inaopopo loa i koe a kakou e hana aku ai; o ka mua, 0 ia 110 ko kakou noho malie ana maluna o keia waapa ahiki 1 ke kikoo ana mai o ka make maluna o kakou; a o ka lua. 0 ia ka molia ana o kekahi i kona ola, no ka hoopakele ana 1 ke ola o kona mau-hoa. Ke maopopo mai la anei ia oukou i ka mana<s o ka'u mea e kamailio aku nei?" "No'u iho, ina aole he mau kokua e hoea mai ana iloko o ka wa pono alaila pela no kakou e noho ai ahiki i ko kakou make like ana." wahi a Mr. Kelekona i pane ae ai. No Jene Pota, ua hoopiha loa ia aku oia me ke kahaha ame ka weliweli pu. Ina mai ke kanaka luina, kela manao i hoakaka ae ai, aole no ia-e lilo i mea ano nui iaia, aka o ka lilo ana na kekahi kanaka keonimana, a lalawai, elike me Mr. Kolu e kamailio ae, pela iho la i hookomoia aku ai na noonoo maikai ole iloko ona. "Na kakou keonimana ekolu keia ninau e hooholo. o ia hoi he ekolu wale no kakou ,a ina e kaa ana ka hapanui, ma ka aoao elike me kau e manao nei, alaila ma ia olelo hooholo kakou e hooko aku ai, aka hoi ina elua ma ka aoao, e molia kekahi i kona ola, o ka mea ia e hookoia, me ke komo ole mai o Jene Pota jloko o keia kumuhana," i pane hou ae ai o Mr. Kolu. "Ina nei 110 ka molia o kekahi o kakou i kona ola iho pehea kakou e hoohoio ai i kela ninau ?" i pane mai ai ke kanaka luina. "Ma ka hoailona ana e hiki ai ke hoopauiā ka pohihihi ma kena ninau. Eia maloko nei o ka pakeke o kuu lolewawae he mau dala Palani lehulehu. E koho kakou i kekahi dala maiwaena mai o kela mau dala. o ka mea e huki ana i kana dala ..ina aia maluna olaila kana helu, alaila oia fca mua e molia i kona ola." "Ke hoole loa aku nei ay i ke komo pu ana iloko o kena hana," wahi a Kelekona, me ka haalulu o kona leo. "Malia paha o ikeia aku no hoi kekahi aina. a i ole kekahi moku. paha. o ka pau ae la no ia d keia pilikia." "He mea pono e hoolohe oe i ka mea a ka hapanui e hooholo ana, a ina no e mau ana oe i ka paakiki, alaila o oe ka ! mua o kakou e molia i kona ola no ka pono o ka poe iho i koe." i pane mai ai o Mr. Kolu, me ka hoike okoa ana mai o kona leo i ka piha inaina. 1 "E hoopau loa oe i kou manao hehena e Mr. Kelekona,

no'u ilio, ke apono loa nei au i keia hoailona. pehea k«>u manao e Spider?" "Ua kulike aku la ko'u manao me kou," i pane mai ai ka luina, me ka noho pono ana ae iluna. "Ma ka makemake wale no o ka hapanui kakou e liooko aku ai; nolaila aole he hoololoiahili wale ana. He mea pono e molia kekahi i kona ola no ka pono o ka poe ekolu e koe iho ana, a ina no lioi aole he mau kokua e hoea mai ana i ka wa pono, alaila na ia manawa no hoi e nana i kn mea e hana hou aku ai. M Ple mea makehewa wale 110 ia Mr. Kelekona ke ku-e ana mai, oiai he elua laua nei, a oia hookahi wale no ma kona aoao, alaila hohola ae la o Mr. Kolu i kona kuka iluna o ka waapa, unuhi ae la he mau dala lehulehu mailoko ae o kona pakeke, me ka lawe ana ae he eono mau dala, aia hoi o Kelekona ame Spida ke kulou iho la maluna ona, oiai o Kolu e helu ana i na dala eono. Ke nana pono mai Ia o Jene Pota i ka hana a keia poe kanaka, iloko ona, ua hele oia a piha me ka weliweli, 110 ka mea ina e holopono ana ka hana a kela poe kanaka, e ike mai ana oia i kekahi hiona i oi aku ke ino imua o ka pepehikanaka. "E nana akahele loa olua i kena mau dala," wahi a Mr. Kolu i pane mai ai imua o kona mau hoa. Oka la kahiko loa he 1875, he hookahi wale no dala o kela makahikii," alaila nana pono aku la o Kelekona ma i na dala aj)au eono, he like pu wale no ko lakou mau ano apau, ma ka makahiki wale no ka like ole,,ina paha i loaa ia laua ka hoomaopopo. ua hoolala mua o Mr. Kolu i kekahi alahele e poino ole ai oia ma o na dala la, ina ua hoala koke mai laua i na ku-e ana, aole nae pela. ua haawi koke mai la laua i ke apoho ana. He laeula o Mr. Kolu ma na tnea e pili ana i na dala, elike ttie kona makaukau loa ma na pepa hahau. ile oiai«vo ke lala kahiko, lie mania pu kona ano, i kau a mea o ka ho<<hana mau ia, a no na dala hou, he kalakala ko lakou an-'. Owai o kakou ke koho mua?" wahi a Mr. Kolu. a <>iai īae ua maa oia ma na hana lulu, e ake ana ka hapanui o na kanaka, o lakou ka hope loa e ai, nolaila uo mioi knke iku la no oia. ma ka olelo ana, oia ka mua loa e huki, alaila .ookonin aku la i kona lima malalo o ka papale, aia hoi na .nanamanalima ke haha la i na dala, a huki ae la i kana r lala. o na huahelu maluna, he 1888. O ko Kelekona manawa keia e huki ai i kana dala, ai:i īoi o Jene Pota ke noho mai la me ka pihoihoi. no ka mea e hopohopo loa la oia no ka lilo aku o K.eiekona kana .ane hoopalau. i luahi no kela hailona, a ia unulii ana niai i Kelekona i kana dala iwaho, haawi aku la oia ia Kolu, ne kona nana ole. aka palulu ae 1a i na lima nia kona maii naka, me ka hoolohe ana mai, ina paha oia ke maki- ak i ana, aka i ka pane ana aku o Mr. Kolu. ua pakele oia, akahi no a mohala mai kona mau maka, e hoike mai ana m> ka loaa he nianaolana no ka palekana o kona ola. Ke pupue wale la no o Jene Pota nia ka niao o ka waapa, ina e kaa ana ia Spider ka dala me na huahelu 1875, e aho •īo ia, ua hiki iaia ke hoomanawanui. ma ka naua ana mai . ka aiia aku o kona kino. e ka mea e aa ana e lilo i mc;i likanaka. aka hoi, ina no aole e loaa ana keia dala kahik»., ilaila e hoomanawanui hou aku ana oia. ma ke kakali ana ka hopena o kana kane hoopalau. .Ke mihi loa la ka luina no kona ko'no ana. oia ka h«ipe loa i huki ai i ke dala, a iloko o kona maka'u, ka pihoihoi aine ia haalulu. lalau ino aku la oia malalo o ka papale. a lawe nai la i kana dala, me ke kiola ana aku iluna o ka lima o -•voln, ā haule aku la oia iluna o ka waapa, waiho malie. no eona manao no, ua kaa iaia kela dala kahiko loa. Eleu mai la o Mr. Kelekona ame Mr. Kolu ma ka nana :ma i ka makahiki o kela dala, aole o ka makahiki 1875. īolaila ua pakele no ke kanaka luina, nolaila e hoomaka hou ana ko lakou koho ana ,elike no me mamua, me ka ho<«eomo ana aku o Mr. Kolu i kona lima malalo o ka papale a huki mai la i kapa dala, aole o ke dala me ka makahiki kahiko loa. O ko Mr. Kelekona manawa keia e lalau ai i kana dala, a ka wa i komo inai ai kona lima malalo o ka papale, uj)o'i ho la na maka o Jene Pota, no ka makemake ole, e ike mai ke kaa ana oka hoailona i kana' kane hoopalau. Aia h<»i j Spider ke kiei pono iho la me ka hakilo ana o ka ike aku i ka makahiki o ka Kelekona dala, i ka wa nae i hemo mai ui <a Hma o Kelekona iwaho, ua puliki loa oia me ka hookuu ole, no kona hopohopo, o ike iho auanei oia i kona make, nka ua koi paakiki aku la no o Spider ahiki i ka hoomohala ana ae o Kelekona i leona lima, ia ike ana mai no o ka luina. aole ka makahiki 1875 maluna o kela dala, o kona lele aku .a no ia iloko o ke kai, a nalowale aku la, mai ka ike ana aku a kona mau hoa iaia. Ua lilo ka lele ana aku o Spider iloko o ke kai a make 'oa i kumu nana e hoala mai i na manao maikai ole iloko o ka poe iho maluna o ka waapa, a ma kela la ahiki i ka po ana. aole he mea i kamailio hou ia, no ka hoailona ana. Ke emi liilii mau mai la ka ikaika iloko o Kelekona ame kona mau hoa, a no kekahi mau la lehulehu, he hiamoe malie wale iho no ka lakou hana ma ko lakou wahi e noho ai iluna o ka waapa, me ke kakali ana aku, o ke kikoo ana mai j na lima o ka make maluna o lakou apau. Ma kekahi la nae, oiai no o Mr. Kelekona e noho malie ana ma kona wahi iloko o ka nawaliwali, kolo hele aku la o Kolu me ka hoomanawanui, a hoopa aku la i ka lima o Kelekona, me ka i ana aku: "Ua hala okoa keia mau la a kakou o ka hoomanawanui ana, a ke emi liilii mau aku nei ka ikaika mai ko kakou mau kino aku; pehea e hailona hou anei kaua?" Ina palia aia o Mr. Kelekona iloko o kona noonoo niaikai, ina ua awiwi oia ma ka hoole ana mai i kela ninau a kona hoa, aole nae, i ka nana aku, ua loli loa kona mau ano, ahe kanaka hehena oia, i kau a mea oka pololi. Leha mai la kana nana ana ma kahi a Jene Pota e pupue ana. a hu mai la ke aloha no kana wahine hoopalau, no ka mea iloko o na la ekolu i kaahope aku aole e hiki iaia ke kamailio, nolaila ua maopopo loa, he manawa wale no e kakali aku ai, oka hoea mai no ia i kona hopena. No ka hoopakele ana i ke ola o ke kaikamahine opio, lana mai la ka manao 0 ua o Kelekona, malia o ka mauna ana aku o kekahi <> !aua i ke ola, pela iho la e loaa ai ka lanakila i ke kaika mahine opio. ia wa oia i haawi koke mai ai i kona ae i ka manao o Kolu, no ko laua hailona hou mawaena o laua ihr>. Elike no me kela hailona mua ana, pela no laua i hana hou iku ai. a oiai ua niaopopo mua ae nei ia kaua e kuu makamaka heluhelu, he loea o Kolu ina na mea pili i ke dala, ua lakele oia mai ka make mai, aka no Kelekona. ua huki mai la oia i ke dala i kau ai o ka makahiki 1875, nolaila oia ke )ono e make, a e ai ta aku hoi oia i loaa ai ke ola iloko o na mea iho o lakou i koe. "I ka manawa hea e hookoia ai ka make maluna o'u?" 1 ninau mai ai o Kelekona ia Kolu me ka leo nawaliwali, me 'ea hiolo pu ana mai* hoi o kona mau waimaka ma na papaina; ke ike mai la nae oia i ka nanao o Kolu i kana pahipelu iloko o ka pakeke o ka lolewawae. a pane ae la: "Ileaha auanei ka hoohakalia wale ana aku, i keia manawa oe e make ai ,a e ai aku au i kou i'o," me ka mukamuka ana iho o kona mau lehelehe, aia hoi kona mau maka ke haka pono aku la maluna o Kelekona. Nana aku la o Kelekona ma kahi e noho mai ana o Jene Pota. luliluli ae la hoi kona poo, a i mai la: "Ina aia he ano kanaka iloko ou ,aole oe i lilo i holoholona, alaila e ho«»manawanui oe i kau hana maluna o'u, ahiki i ka uhi ana mai o ka po. Aole loa he pono e ike mai o Jene Pota i kou pepehi mai ia'u imua o kona mau maka, ua ike no oe. o ka'u wahine hoopalau ia, a na keia ulia wale no, i hookau mai i keia poino maluna o niaua, e hoea ole mai ai i ka hookoia ana o ko maua mau makemake." (Aole i pau.)