Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 13, 28 March 1919 — Page 8

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA NO KA LAHUI HAWAII.

CLOTHING FOR MEN & YOUTH ON CREDIT THE MODEL FORT ST. NEXT TO CONVENT

MA KE KAUOHA TERITORE O HAWAII Honea o ka Puuku, Honolulu, O ʻ ahu. Na ka hana e hoopau ana i ka HUS-TACE PECK COMPANY, LIMITED OIAI. o ka HUSTACE-PECK COMPANY. LIMITED. he hui ia kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukau ia ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hai pu ine kekali palapala i hooiaioia i hoohuli pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawia aku nei ha hoolaha i kekahi mea. a i na @ apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i @, e pono e waiho mai i na ku-e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i o eloia maloko o keia keena, mamua @ ma ka hora 12 awakea o ka la 21 o Aperila, 1913, a o kela ame keia mean e makemake ana e hooloheia aku @ o ia mea, he pono e hoea kino ae @ kekeena o ka mea nona ka inoa ma'alo iho maloko o ka Hale Mana @. Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ha la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu. in a he kumu kekahi i wahi e ao ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

            DELBERT E. METZGER, Puuku Teritore o Hawaii Honolulu, Feburary 4, 1919. @--- Feb. 7, 14, 21,28; Mar. 7, 14 , 21, 28; Apr. 4 11, 18. TERITORE O HAWAII. Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu. Ma ka hana e hoopau ana i ke KANLOHE COTTON COMPANY, LIMITED.

            OIAI, o ke KANEOHE COTTON COMPANY, LIMITED, he hui i @ ai me ke kanawai i hoomakau-@ ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala @no ka hoopau ana i ka hui i oleloia. @ pu me kekahi palapala i hooiaioia i @ pu ia me ia, elike me ia i koiia @ ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolana i kekahi mea,a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui oleloia, e @ e wahio mai i na ku-e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awajea o ka la 21 o Aperila, 1919, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keens o ka mea nona ka inoa mahalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu in a he kumu kekahi wahi e ae ole ia aku ai ka palapala no i ʻ oleloia.

DELBERT E. METZGER, Puuku Teritore o Hawaii Honolulu, Feberurai 4, 1919. G334---Feb. 7, 14, 21, 28: Mar. 7, 14, 21, 28; Apr. 4 11, 18. Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu. Ma ka hana e hoopau ana i ke SOUTH KONA COFFEE, COMPANY, LIMITED..

            OIAL, o ke SOUTH KONA COFFEE COMPANY, LIMITED,, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawau o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui ou me kekahi paalapala i hooiaioia i hoohui pu ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i ua kanaka apau he mau kuleana ma mua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hu i oleloia, e pono waiho mai i na ku-e ana no ka ae ia ʻ aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, amua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 21 o Aperila, 1919. a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia me, he pomo e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia ,a e hoike mai i ke kumu ina he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

                        DELBERT E. METZGER, Puuku Teritore o Hawaii. Honolulu, Feberuari 1, 1919. 6334 Feb. 7,14,21,28,; Mar.                    7,14,21,28; Ari. 4, 11, 18.

                        TERITORE O HAWAII. Kaena o ka Puuku, Honolulu, Oahu. Ma ka hana e hoopau ana i ka PLUMING SUPPLY COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukauia ma na hana o keia keena he palapala no no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ai ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mean, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawama kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e wiho mai mai i na ku-e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 28 oAperila, 1919, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoamalalo iho maloko o ka Hale Mana @ oko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a o hoike mai i ke @, in a he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

DELBERT E. METZGER, Puuku Teritore o Hawaii. Honolulu, Feberuari 10, 1919. 6335 Feb. 14, 21, 28; Mar.7, 14,21, 28, Apr. 4, 11,18.

TERITORE O HAWAII Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu. Ma ka hana e hoopau ana i ke GONSALVES & COMPANY, LIMITED. OIAI, o ke GONSALVES & COMPANY, LIMITED, he hui i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka maua o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakaukau ia ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ma ke kanawai.

            NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i ua ku-e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 28 o Aperila, 1919, a o kela ame keia mea makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mean, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a o hoike ma i ke kumui, in a he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

                        DELBERT E. METZGER, Puuku teritore o Hawaii. Honolulu, Feberuari 10, 1919. 6335--- Feb. 14,21,28; Mar. 7,1 4, 21, 28, Apr. 4, 11,18.

                                    TERITORE O HAWAII. Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu. Ma ka hana e hoopau ana i ke GONSALVES & COMPANY, LIMITED, he hui i kukuluia a e ku ana malalo a ma ka maua o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i hoomakakauia ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloia, hui pu me kekahi palapala i hooiaioia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i koiia ma ke kanawai.

                        NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea, a i na kanaka apau he mau kuleana mamua a e kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i ua ku-e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena, mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 28 o Aperila, 1919, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea, he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hale Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia ,a e hoike mai i ke kumu, in a he kumu kekahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

DEBERT E. METZGER, Puuku Teritore o Hawaii. Honolulu, Maraki 19, 1919. 6340--- Mar. 21, 28; Apr.4, 11, 18, 25; Mei 2, 9, 16, 23,

                        WASHINGTON, Mar. 18.--- Ua olelo ae ke Senatoa Irvine L. Lenroot o ka mokuaina o Wisconsin, ma kana haiolelo imua o ka ahahui kalepa maanei i ka po nei ,ina e nele ana ka holopono o ka Peresidena Wilson kukakuka ana no kekahi kuikahi no ka maluhia i ku-like me ka makemake o a senate o Amerika Huipuia, me he mea la e hooholo ana ka ahaolelo lahui i kekahi olelo hooholo hui e hoopai ana i ke kaua me ke kuikahi ole a e waiho ana o ka hooholo ana i ko Amerika komo pu ana iloko o ka ahahui a na lahui na ka lahui ma keia mua aku.

HE MEA HOOPAKELE I KE OLA.

                        He mea kanalua ole ka olelo ana ae, ua hoopakele aku ka Laau Nahu o ka Opu ʻ ame Hoopaa Hi a Chamberlain i na ola o na kanaka he nui, me ka hoolualu o pu kau i na auwe ana, mamua o kekahi laau lapaau e ikeia nei. Ua ikeia ia ma ke ao malamamalama holookoa, no ka hikiwawe o kana hoola ana i ka ma ʻ i umii iloko o ka opu, ka hi, ame na eha apau oloko o k naau. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau apau, o Benson, Smith& Co. na akena no Hawaii.-- Hoolaha.

            KUU LEI ALOHA UA HALA

            E Mr. Lunahooponopono, Aloha nui: E oluolu mai kou ahonui in a he wahi keena kaawale kekahi o ka kaua moku naukilo no ka'u wahi ukana e kau ae la maluna, a nana hoi ia e hoike ae i ka nui makamaka e noho ana ma na kaiaulu o Hawaii nei.

            Ma ka la 11 o Feberuari, 1919, i haalele mai ai kuu kaikamahine Mrs. Lei Abraham Kahiamoe i na ea hu'ihu'i o ko keia ola ana ma Honolulu , a niau palanehe aku la oia ma ke alahele o ma mea apau, a ko iho la ka olelo a ka Buke Nui: e hoi ka lepoi ka lepo, a o ka uhane e hoi oia i ka mea Nana ia i hana.

            Ua hanauia kuu kaikamahine ma Poliokane, Haua, Maui, ma Sepatemba, Ia 2, 1989, mai ka puhaka mai o Mrs. Peke(w) ame Mr. Ikaaka(k), no Keanae, a ua piha iaia na makahiki he 21 o ka hanu ana i na ea hu'ihu'i o ko keia ola honua ana.

            Ua hoohuiia ma ka berita maemae o ka mare me ke keiki o ka uka iuiu o Huelo, Abr. Kahiamoe, Oct. 16, 1916, a ua like me elua makahiki o ka noho ana iloko o ka mare.

            Mamuli o ka pilikia o ka pokii o ke kane, ua holo like laua me ka makaahine, Mrs. A. Kahiamoe i Honolulu, a mahope mai ua loaa ke kane i ka ma'i, oiai aole he ma'i o ka wahine; nolaila ua noho aku ka wahine e nana i ka pilikia o ke kane. Me ka maikai no o ke ola kino o ka wahine, ua loaa hikiwawe iho la ka wahine i ka ma'i a hoihoiia iloko o ka haukipila, he mau la hope mai, ua make aku la.

            Ua lilo aku hooponopono ana o ke kino lepo o kuu kaikamahine malalo o ke aupuni me ka ike ole o ka ohana, oiai no nae he nui no ka ohana e noho ana ma Honolulu, aole nae lakou i ike i kona hanu hope loa. Luuluu wale!

            Ua haalele iho oia i kona mau pokii ame kona mau kaikunane me ka minamina nui noua, a oiai ua hele aku oia ma ke alanui o na mea apau.

            He kaikamahine oluolu a akahi hoi oia, oiai kona wa e ola ana, a no ka nui mai o ko'u aloha ame ka minamina ou no hoi, un ulu mai ma hoomanao aua i na wahi apau a ʻ u i pili ai me kuu leialoha he keiki.

            E Keanae i Kawaikau, kahi a kuu kaikamahine i noo ai a kupa mai kona wa liilii ahiki i ka nui ana, aole oe e ike hou ana i kona helehelena e maaloalo ana, a e kiei ana ma kou mau ipu- ka hale, a no ka mea ua kii wai oia i kana o ka uhane a lawe aku. Ua hala, ua nalo, no ka wa mau loa; luuluu wale!

            E Paehala i ka ehu a ke kai, ka home aloha a kuu kaikamahine i noho ai, aole oe e ike hou ana i ka helehelena o ka milimili a oukou e maaloalo ana ma kou mau lae kahakai, ua pau kou hoope ana i kou mau hunakai ma kona mau papalina lahilahi, a no ka mea, ua hala ka puuleua aia i Hilo, ua imi aku la ia Papalauahi. Minamina wale!

            E Waiaalohe wai lelehuua i ka pali, eia ko luhi ke ku kohana aku nei imua, ua kapu kona mau lima aole o hoopa hou i kou mau hunawai hu'ihu'i aole hoi oe e ike hou ana iaia e kaalo ae ana ma kou mau lae iliili; auwe kuu hoomanao i kahi a kuu kaikamahine e auaau ai!

            E Kukuipuka âme Laalaau, na kahawai a kuu kaikamahine e hele ai e imi i ka i'a mili i ka lima, kauka'i aku ka pono i ke kuahiwi i ola ai ka noho ana o ka ohaua, hala ae na la maka pouli o ua aina nei a kaua i noho ai.

            E Honomanu e, he aina pali, nou au e hoomanao ae nei, i kahi a kuu lei e hele ui, ua pau kona hebi hou ana i na iliili nehe i ka neone, a ua pau pu hoi kou hoope ana i kou hoope ana i kou mau humakai ma koua mau papalina, a no ka mea, ua kii mai ka Haku i kana o ka Uhane a lawe aku.

            E Hana Ua Lani Haahua, ko one hanau o kuu leialoha, ua pau kona hele ana ma kou mau pipa alanui, a pela pu hoi me ka puu kaulana o Kauiki, ua pau kona kilohi ana i kona mau paia pali, pela pu hoi me ke one nehe o Kapuekahi, ua pau kona kikaha ana iho ma kou mau neone, a no ka mea, ua hoi aku la oia e moe me Niolopua i ka moe kau a moe hooilo. Aloha wale kuu ike ole i ka hanu hope o kuu milimili e. Lihaliha wale!

            E aloha ae ana au ia Honokalani ame Waianapunapa ia wai makaikai a ka malihini; ke huli ae a nana o ka waiho kahela mai o ka aina, hu wale mai mo ke aloha i ua wahi i pili ia e a'u me kuu kaikamahine, ke nana ae ma o a maanei, me he mea lo o kuu lei aloha apau imua o ke alo. Auwe kuu haha poeleele wale i ka papa'i o Honolulu. Kuu kaikamahine hoomanawahui i na hana e pono ai ka noho ana. Aloha wale!

            Aloha wale na hale o makou i Hamohamo, o ke alahele wale mauka o Kalamaula, e huli wale ae ana i kuu lei aloha he keiki, mahea la oe i niau hele iho nei. Auwe kuu hapapa wale i ka nu'a o ka moena. Auwe kuu poina ole ia oe--a!

            Me ka Lunahooponopono ko'u aloha nui, ame na keiki o kou papapa'i ko'u weiina. O makou iho no me ka luuluu,

MRS. PEKE IKAAKA,

 me ka Ohana.

                                                            Keanae, Maui, Mar. 9, 1919.

            BASEL, Mar. 25.---- Ua haalele aku i ke auppuni me ka hoike ole aku e haalole ana ka Emepera mua Charles o Auseturia nona iho a no kona ohana alii, oia ka lono i hoikeia ae maanei i keia la.

            KUU LEI ALOHA UA HALA

            E Mr. Lunahooponopoono, Aloha nui: E oluolu mai kou ahonui in a he wahi keena kaawale kekahi o ka kaua moku naukilo no ka'u wahi ukana e kau ae la maluna , a nana hoi ia e hoike ae i ka nui makamaka e noho ana ma na kaiaulu o Hawaii nei.

            Ma ka la 11 o Feberuari, 1919, i haalele mai ai kuu kaikamahine Mrs. Lei Abraham Kahiamoe i na eea hu'ihu'i o ko keia ola ana ma Honolulu, a niau palanehe aku la oia ma ke alahele o na mea apau, a ko iho la ks olelo a ka Buke Nui: E hoi ka lepo i ka lepo, a o ka ukana e hoi oia i ka mea Nana ia i hana.

            Ua hanauia kuu kaikamahine ma Poliokane, Haua, Maui, ma Sepatemba, la 2, 1989, mai ka puhaka mai o Mrs. Peke (w) ame Mr. Ikaaka (k), no Keanae, a ua piha iaia na makahiki he 21 o ka hanu ana i na ea hu'ihu'i o ko keia ola honua ana.

            Ua hoohuiia ma ka berita maemae o ka mare me ke keiki o ka uka iuiu o Huelo, Abr. Kahiamoe, Oct. 16, 1916, a ua like me elua makahiki o ka noho ana iloko o ka mare.

            Mamuli o ka pilikia o ka pokii o ke kane, na holo like laua me ka makuahine, Mrs. a. Kahiamoe i Honolulu, a mahope mai ua loaa ke kane i ka ma'i, oiai aole he ma'i o ka wahine; nolaila ua noho aku ka wahine e nana i ka pilikia o ke kane. Me ka maikai no o ke ola kino o ka wahine, ua loaa hikiwawe iho la ka wahine i ka ma'i a hoihoiia iloko o ka haukipila, he mau la mahope mai, ua make aku la.

            Ua lilo aku na hooponopono ana o ke kino lepo o kuu kaikamahine malalo o ke aupuni me ka ike ole o ka ohana, oiai no nae he nui no ka ohana e noho ana ma Honolulu ,aole nae lakou i ike i kona hanu hope loa. Luuluu wale!

            Ua haalele iho oia i kona mau pokii ame kona mau kaikunanae me ka miuamina nui nona, a oiai ua hele aku oia ma ke alanui o na mea apau.

            He kaikamahine oluolu a akahai hoi oia, oiai kona wa e ola ana, a no ka nui mai o ko'u aloha ame ka minamina pu no hoi, ua ulu mai ua na hoomanao aua i na whi apau a'u i pili ai me kuu leiaaloha he keiki.

            E Keanae i Kawaikau, kahi a kuu kaikamahine i noho ai a kupa mai kona wa liilii ahiki i ka nui ana, aole oe e ike hou ana i kona helehelena e maaloalo ana, a e kieki ana ma kou mau ipu- ka hale, a uo ka mea ua kii mai oia i kana o ka uhane a lawe aku. Ua hala, ua nalo, no ka wa mau loa; luuluu wale!

            E Paehala i ka ehu a ke kai, ka home aloha a kuu kaikamhine i noho ai, aole oe e ike hou ana i ka helehelena o ka milimili a oukou e maaloalo ana ma kou mau lae kahakai, ua pau kou hoope ana i kou mau hunakai ma kona mau papalina lahilahi, a no ka mea, ua hala ka puuleua aia i Hilo, ua imi aku la ia Papalauahi. Minamiua wale!

            E Waiaalohe wai lelehuua i ka pali, eia ko luhi ke ku kohana aku nei imua, ua kapu kona mau lima aole o hoopa hou i kou mau hunawai hu'ihu'i, aole hoi oe e ike hou ana iaia e kaalo ae ana ma kou mau lae iliili; auwe kuu hoomanao i kahi a kuu kaikamahine e auau ai!

            E Kukuipuka âme Laalaau, na kahawai a kuu kaikamahine e hele ai e imi i ka i'a mili i ka lima, kauka'i aku ka pono i ke kuahiwi i ola ai ka noho ana oka ohana, hala ae na la maka pouli o ua aina nei a kaua i noho ai.

            E Honomanu e, he aina pali, nou au e hoomanao ae nei, i kahi a kuu lei e hele ai, ua pau kona hehi hou ana i na iliili pehe i ka aeone, a ua pau pu hoi kou hoope ana i kou mau hunakai ma kona mau papalina, a no ka mea, ua kii mai ka Haku i kana o ka Uhane a lawe aku.

            E Hana Ua Lani Haahua, ke one hanau o kuu leialoha, ua pau kona hele ana ma kou mau pipa alanui, a pela pu hoi me ka puu kaulana o Kauiki, ua pau kona kilohi ana i kona mau paia pali, a pela pu hoi me ke one nehe o Kapuekahi, ua pau kona kikaha ana iho ma kou mau aeone, a no ka mea, ua hoi aku la oia e moe me Niolopua i ka moe kau a moe hooilo. Aloha wale kuu ike ole i ka hanu hope o kuu milimili e. Lihaliha wale!

            E aloha ae ana au ia Honokalani ame Waianapana pa ia wai makaikai a ka malihini; ke huli ae nana o ka waiho kahola mai o ka aina, hu wale mai no ke aloha i ua wahi i pili ia e a'u me kuu kaikamahine, ke nana ae ma o a maanei, me he mea l o kuu lei aloha apau imua o ke alo. Auwe kuu haha poeleole wale i ka papa'i o Honolulu. Kuu kaikamahine hoomanawa nui i na hana e pono ai ka noho ana. Aloha wale!

            Aloha wale na hale o makou i Hamohamo, o ke alahelo wale mauka o Kalamaula, e huli wale ae ana i kuu lei aloha he keiki, mahea la oe i niau hele iho nei. Auwe kuu hapapa wale i ka nu'a o ka moena. Auwe kuu poina ole ia oe--a!

            Me ke Lunahooponopono ko'u aloha nui, ame na keiki o kou papa'i ko'u welina. O makou no me ka luuluu,

MRS. PEKE IKAAKA

 me ka Ohana.

Keanae, maui, Mar.9 1919.

            BAESL, Mar. 25.---Ua haalele aku i ke aupuni me ka hoike ole aku e haalole ana ka Emepera mua Charles o Auseturia nona iho a no kona ohana alii, oia ka lono i hoikeia ae maanei i keia la.

HE MA ʻ I LELE I ʻ O ANEI KA MA ʻ I LEPERA

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:-- E oluolu oe e haawi mai i wahi kowa o ka kana " Kilohaua," no ka waiho ana aku imua o kou poe heluhelu ame ka lahui, i ka'u haina ame na wehewehe o keia niau e kau ae la malina, ka ninau nana e hoouluku nei i ka noonoo o ka lahui, a o ka oi aku, o makou o na makaainana e noho nei ma keia aina o ka ehaeha.

            Ua maopopo ia kakou ka haina a ka poe naauao ame ka poe akeakamai maluna o keia niau, o ia hoi, "he ma'i lele ka ma'i lepera.," i kaleleia maluna o na loina ame na alahele o ka akeakamai. Aka hoi o ka haina ame ua wehewehe a'u e waiho aku nei imua o oukou e ka lehulehu ua kukuluia ia maluna o na mea i hana i'o ia a i ikemaka ia hoi.

            O ka'u haina o ia no keia: Aole ka ua'i lepera he ma'i lele elike me ka flu, kamola poki, hubonika, etc.; he mau ma'i lakou no lakou na anoano ma'i (germus) i hiki ke ola mawaho o ke kino o ke kauaka e pueju hele ana me ka halihali ana a hoolaha ana i ka ma'i me ka hikiwawe ma kona alahele.

 

            O ka ma'i lepera he iloilo kona ( haeillus) i hiki ole ke ola mawaho o ke kino o ke kanaka, aia wale no a hanai ia a hoopumehanaia e ke koko ame ka pumehana o ke kino, alaila oia ola. Nolaila aole he puehu hele o ua iloilo @ ka ma'i lepera no ka hoolaha ana i ka ma'i me ka hikiwawe elike me na ma-i lele e ae.

 

            O ke alahele wale no e loaa ai i ka ma'i lepera, o ia no ke komo ana o ka wai ma'i lepera a palahehe paha iloko o ke kino o ke kanaka ola, in a mamuli o kekahi eha, a i ole, mamuli o ka hookomo maoli ia ana, penei: Ina he eh: ma kou lima a lulu pu oe me ke kanaka ma'i lepera he ehu ma kona lima, a i ka wa pili ai kona eha me kou i kahi hookahi a komo ka wai ma'i a palahehe paha, e loaa aua oe i ka ma'i lepera aole oe e pakele. Aka hoi, in a aole ehi ma kou, lima, ua hiki ia oe ke lululima me na ma'i apau o ka panalaau nei aole loa oe e loaa i ka ma'i.

 

            O keia ke alahele i loaa ai ka Ma kua Damiano i ka ma'i lepera, mamuli o koha hoomaopopoole i ua cha ma kona lima. Me ia mau no ma kona lima ua paa aku oia i na lima palahehe o kaua mau keiki poino, a ma ia hana ana ua komo mai ko lakou palahehe ma'i iloko o kona eha, nolaila ua loaa oia i ka ma'i lepera. Aole keia he ko ho wale, aka, he ikemaka.

            O kekahi alahele e loaa ai i ka ma' lepera, o ia no kou ai ana a inu ana paha i kekahi mea i nauia, a i ole, ma maia e kekahi ma'i lepera, e loaa ana ia mea i ka ma'i lerpera, elike me keia Iua mama ka makuahine ma'i lepera i ka ai a i'a paha, a pu-a aku i ke keiki e loaa ana kela, keiki i ka ma'i lepera no ka mea o ka wale mai ka waha aku o ka mea ma'i, o ia ka mea nana i hoo komo aku i ka iloilo ma'i iloko o ka mea i ma'i ole.

 

            Maanei e ae mai ia'u e waiho aku na wehewehe o ike ai kakou i ka lel ame ka lele ole o keia ma'i. I ka lawe ekolu ia ana mai o na ma'i i Kalawae nei, mahpe iho o ka hooholoia ana e ka ahaolelo e hookaawale ana ia Kalawae nei i panalaau lepera ua laeia mai ke kane a Hoolemakani, he ma'i lepera, @ nona ka laweia mai, ua hele pu mai @ Hoolemakani ma ke ano he kokua no kana kane. Ua noho pu, ai pua a mo@ pu me kana kane ahiki i ka make ana @ ia kane. Mare hou oia he kokua, a no elua makahiki ko laua noho pu ana a make aku la ia kane. Mare hou oia he kanaka ma'i lepera, a no ekolu makahiki ko laua noho pu ana a make no ia kane. Ua noho kane ole mai oia ahiki i kona make ana i ka makahiki 1917 Ahiki i kona make ana aku nei aole he kiko a hiohiona o ka ma'i lepera i kau aku maluna on a, oiai no nae he 49 na makahiki o kona noho ana iloko o keia panalaau.

 

            O Mr. Hokela Holt, ua hele pu ma oia me kona mau makua i kona wa he eiwa no makahiki; no ka makuakane ka laweia mai ma ke ano he ma'i lepera ua hele pu mai ka makuahine me Hoke la i ka makahiki 1872. Ua mare o Hokela he elua kane ma'i lepera, a ua piha iaia na makahiki he 46 o ka noho ana iloko o keia Panalaau. He wahine ni o Hokela ahiki i kona make ana aku nei i ka makahiki i hala, o ia mau no kona wahine u'i, aole kiko a hiohiona o ka ma'i lepera i kau aku maluna on a, a oiai no nae ua launa pu, noho pu, ai pu a moe pu oia me ka ma'i lepera iloko o keia makahiki loihi he 46.

 

            O Pokela (w) ua hele mai oia he kokua no Kukauahi kana kane, i ka makahiki 1879, a ua noho pu laua ahiki i ka make ana o kana kane. Ua mare hou oia ia Puna, he ma'i lepera,a a ua noho pu laua ahiki i ka make ana o ia kane. He mau kokua kana mau kane hope mai. Ahiki i keia la ua piha iaiu na makahiki he 40 o ka noho pu, ai a moe pu ana me ka ma'i lepera, aole he wahi hihiona o ka ma'i lepera i kau aku maluna on a.

 

            O Charles Manua, ua komo mai oia iloko o keia panalaau i ka makahiki 1980, i kona wa he umi no makahiki. O kona kahuhanai wahine, oia ka mea i loaa i ka ma'i lepera. He elua ana wahine ma'i lepera i mare ai, a ua no ho pu, ai pu a moe pu me ka ma'i lepera i na makahiki he 39, ehiki i keia Ia aole he wahi hiona o keia ma'i i hekau iho maluna ona.

 

            O Henry Ma, ua komo mai oia iloko o keia paanalaau, he kokua no kana wahine, i ka makahiki 1881. Ua noho pu laua ahiki i ka mke ana o ia wahine ma'i lepera no, a ua piha ia Henry Ma he 38 makahiki o ka launa pu, noho pu ai pu a moe pu ana me ka ma'i lepera, aole he wahi hiona o keia ma'i i kau aku maluna on a.

 

            O Kinoole(w), ua komo mai oia iloko o keia panalaau, he kokua no kaua kame ame ka laua keiki, i ka makahiki 1888. Ua noho pu malama oia ia laua ahiki i ko laua make ana a mare hou oia he kane ma'i lepera no. Ahiki i keia la ua piha iaia he 30 makahiki a oi o ka launa pu, noho pu, ai pu a moe pu ana me ka ma' i lepera, aole nae he wahi hiohona o ka ma'i lepera maluna on a.

            O Pahia, ua komo mai oia iloko o keia panalaau i ka makahiki 1879, he kokua no kana kaikamahine. Ua mareia me Rebecca he wahine ina'i lepera. Ua piha iaia he 40 makahiki o ka launa pum noho pu, ai pu moe pu ana me ka ma'i lepera, Ua elemakule a palupalu oia i keia manawa, aole no nae he wahi hiona o ka ma'i i kau aku maluna on a.

           

            O keia ae la na kokua i noho loihi a komo kukonukonu iloko o ka ma'i lepera. He nui no na kokua e ae, aia me kahi o ka 15 a emi mai na makahiki o ae noho ana iloko o keia panalaau, aka, ana auao au ua lawa ae la keia no ka hoonaikeike ana aku imua o onkou e ka ehulehu.

           

            Maanei e hoike aku ana au i ka poe komo kukonukonu loa ole, aka ua noho no nae iloko o ka wela o keia imuihi enaena. Na Kaikuahine o ke Aloha ( Sisters of Charity), eia lakou ke noho pu nei iloko o keia panalaau, e @uikau pu ana, launa pu, a noho pu me a poe ma'i lepera, e hana ana i ko akou mau palapu ame na mea apau e oluolu ai ka poe i loaa i keia haawina weliweli, e komo ana iloko o na rumi e waiho ana ka mea ma'i, i hoopuniia e ia ea kupono ole. O ka mea kahiko loa o lakou ua piha na makahiki he 35 o ka noho ana iwaena o na ma'i lepera, mai @ pa hoomalu mai ma Kakaako ahiki ka pana laau nei. Ahiki i keia la aole hookahi o lakou i loaa i na haawaina o keia ma'i.

 

            O na Kaikunane (Brothers) e noho ei ma ka Balauwina Home, ua like pu a lakou hana me ka ua Kaikuahine o e Aloha, ahiki i keia la, aole he hiona o keia ma'i i kau aku maluna o lakou. O ka makou Makimo, ua piha iaia na makahki he 17 o ka noho pu, launa pu, a huikau ana me na ma'i lepera, e kono ana iloko o na kauhale o ka poe ma'i, no ke kiai a makaala ana i kaua nau hipa. I ua wa apau e hoikeia aku iaia ua uawaliwali kekahi o kana @ hipa, in a i ke ao a i ka po paha, e hele koke ana oia e ike i ua mea nawaiwali la, a iwaena o na ea kupono ole hoopuni ana i ka rumi o ka mea ma'i, noho iho ana oia ma ka aoao o ka @ o ka mea ma'i, a hoolohe kona peikenia, haawi i ke sakarema hemolele,

           

            Ukino iaia,, e hoomakaukau ana i ana hipa no jana huaka'i lani; ahiki i eia la aole loa he wahi hiohiona o eia ma'i i kau aku maluna on a.

 

            Maanei, ke waiho aku nei au i keia nau niau imua ou e ka mea lelulelu, a na ukou no e pane i ka oukou haina:

           

            Akahi-- Ina ua loaa ole i ka lepera a poe kino ola i launa pu noho pu, ai @ a moe pu me ka ma'i lepera i loko o @ makahiki h 17 ka haahaa a he 49 ke kiekie, he ma'i lele anei ka ma'i epera?

 

             Elua-- Ina ua loaa ole i ka ma'i lepera ka poe kino ola maikai, i launa pu, @ pu, moe pu me ka ma'i lepera, pehea @ i loaa ai ka poe i launa pu ole, noho pu ole, ai pu ole, a moe pu ole me a ma'i lepera?

 

            He 30 a oi makahiki i hala ae nei, ua @ mai o Kelemania ia Prof. Arnage, he kauka Kelemania, e huli a e hoii pono i ke ano o ka ma'i lepera e aha nei i Hawaii nei. I kona hiki ana mai ua lawe ae i koa kahua hana ua ka pa homlau ma'i ma Kakaako, nalailia oia i hana ai i kaua hana ku ka menemene ole maluna o na ma'i epera. lwaena o kana mau holoholo ia i o ai a hookomo i ka palahehe ma'i epera, he elua keko ame elua puaa wahine. Hookahi keko i hoike mai ua oaa i ka ma'i lepera, o ia hoi, na kueuku a puupuu ka pepeaiao, a o helehehelena ua alualu a kobu elemakule kahiko loa.

 

            Hookahi puaa ua helelei kona hulu a paa kona kino i ka meeau, a o ike a ka holona ua loaa keia mau holoholona i ka ma'i lepera. Aole maanei pau ka hana a keia haole, aka, makemake oia e hoao iluna o ke kino o ke kanaka. No'aila i kona wa i lohe ai ua abewaia o Keanu e make malna o ka amana li kanaka, no ka hewa pepehikanaka, ua nonoi koke aku la oia i ke aupuni e hoolaila o Keanu, in a ae oia e hookomoia ka palahehe ma'i lepera iloko on a. Ua ae o Keanu, a nolaila ua pakele oia mai ka amana li kanaka aku.

 

            Ua laweia mai ka pa ma'i aku o Kakaako no Kawakekahi kaikamahine o Emale ka inoa, ua palahe kona maulima ame kona helehelena. Ua o ia o Keanu ma ka lima a hookomoia ka palahehe o keia kaikamahine, Ua loaa oia i ka ma'i lepera a laweia mai Kalawao nei i ka makahiki 1888, a make no ia makahiki.

 

            Nolaila in a ua loaa ole i ka lepera ka poe kino ola maikai i launa pu, noho pu, ai pu a moe pu me ka ma'i lepera, a loaa hoi o Keanu mamuli o ka hookomoia ana i ka pala hehe, alaila he hooiaio ana keia i ka haina a'u i hoike ae nei maluna, o ia hoi aole keia he ma'i lele; aka aia wale no a komo a i ole hokomoia ka palahehe ma'i iloko o kekahi kino ola maikai, alaila loaa oia i ka ma'i lepera.

            Ke ole au e kuhiwea o Dr. Jenner no ka mea nana i hoakaka ae i ke ano o keia mea he o, penei: He mea maikai ka o, ke hana pono ia, aka, he mea weliweli ke hanaia me ka pono ole. Nolaila in a iho la me ia ke ano o keia mea he o ,aole aneu he mea pono e hooloiia ke kanawai hookikina o, e paa nei iloko o ko kakou buke kauawai no ka pono ame ka palekana o ka lahui?

 

            Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe e Mr. Lunahooponopono ame kou mau keiki ulele hua metala.

                                                                                                                                                             MA ʻ I LEPERA.

            Kalaupapa, Mar.19, 1919

            Noi na Rukini e Loheia ko Lakou Leo ma ka Ahaolelo Kaua

           PARIS, Mar.19.---Ua wahioia ae e ke komite Rukini imua o ka ahakuka maluhia he palapala i kakauinoaia e Serigus Saxonoff, ke Keikialii Lvoff, Nicholas Tschaikovsk ame Basil Makalakoff e noi ana i ka ahaolelo hana maluhia e apono i na olelo hooholo e hoakaka ana o a ninau apau e pili ana i na mokuna aina o Rusia elike me ia e ku ana i ka 1914, koe o Polani, aole e hooholoia me ka ae ole o ka lahui Rukini.

 

          E noir pu ana ka palapala o na ninau apau e lilo ai i mea hoopilikia i ke kulana o na lahui i apoia maloko o Rusia aole e hooholoia me ke apono ole o ka lahui Rukini. O ke koukua ana na lahuikanaka like, ole ma o le kukulu ana ae i ke aupuni a ku e aku i kekahi aupuni kanawai a malu ole o ka noho ana ma o ka hoolako ana i aupuni kuikawa no ka hoolako ana i ke dala, ka hoomakaulii ana ame na hemahema i ikeia ma ka oihana koa ka i noiia.

OLELO HOOLAHA

         Ma keia ke haawi aku nei au i ka hoolaha, mamuli o ka haalele ana mai o kuu wahine mare Esther Akina i ko'u home me ke kumu ole, aolee iliiho maluna o'u ke koi'ko'i o ka uku ana i kekahi aie e hanaia ana eia ma kuu,

                                                                                                                HENRY AKINA

         Honolulu, Maraki 21, 1919.

6341----Mar. 28; Apr. 5, 12.

HOOLAHA

         E malamaia ana e ke Komiaina o @ Hana Kivila o Honolulu, he hoike hookuku laula a i hoonohonoho papaia ma ka Halekula Kiekie MeiKaley, kihi o na alanui Beritania ame Victoria, Honolulu, ma ka Poalima, Maraki 28, 1919. ma ka hora 7:30 p.m., no na makaaai nana Amerika e makemake ana i mau kulana ohiana maloko o ke Keena Kinaiahi o Honolulu ame ke Keena o ka Oihana Makai o ke Aupuni Kulanakau hale a Kalana o Honolulu, o ia hoike i oleloia ae la, e malamaia no ia malalu o na rula ame na hooponopono ana a ke Komisina i oleloia, no ka kulana oihana malalo nei:

 

         Oihana Kinaiahi---- Hoike laula no na mea apau.

 

         Oihana Makai----- Makai Kaulio, Makai Kuhuina, Makai Motokaikala, Makai Kaa, Makaikiu, Kiai Halepaahao, Makai no na Kuaaina ame na Wahine Hooponopono.

        

         Ua hiki no e loaa na pepa pa'ihakahaka no na palapala noi, ma ke keena oihana o ke kakauolelo o ke Kulanakauhale a Kalana ma ka HAle McInyre, Honolulu, a e pono e waihoia ae na pa lapala noi maloko o ke keena i oleloia ae la, aole e lohi aku mahope o ka hora 12 awakea o ka Poalua, Maraki 23, 1919.

 

         O ka mea e noi ana no ke kulana ma kai kuhuina a i ole makai nana kaa paha. pono e loaa iaia ke kiekie o elima kapuai me eiwa iniha, a he kaumaha kona i emi ole iho malalo o ka @ paona, a no ke kanaka kinaiahi ho he kaumaha kona i emi ole iho malalo o ka 145 paona.

 

         O ka poe noi no ua kulana oihana apau mawaho ae o na wahine hooponopono, e pono e hele ae e hoike ma @ Hale Hooikaika a Baron, kihi o @ Alanui Alakea ame Kalena. Honolulu. ma ka Poaha, Maraki 27, 1919, ma ka hora 12 awakea, no ka hoao ana i ko lakou mau aahuki ame ko lakou mau ola kino.

        

         Ma ke Kauoha a ka

           HONOLULU CIVIL SERVICE COMMISSION.

                            D. KALAUOKALANI,

                                                        Kakauolelo.

 

3460----Mar.21,28.

        

            HOOMAKAUKAU NO MUA AKU NEI

                        E Hoao e Hoomakaulii Ano--- E Malama i ke Dala e wehe i Buke Banako Hoahu me ke

            CHINESE- AMERICAN BANK

A NANA AKU I KA ULU O KAU DALA

                        NA PAHU DALA                             $1.00 no ka Wehe                   Kihi o ke Alanui

 no ka Hoolimalima Ana i ka Hoahu Moi me Nunanu

           

            NUPEPA KUOKOA

            No ka makahiki( one year)…..$2.00

 No eon mahina (six months)….1.00

          O na Dala ame na Hoolaha Apau e hoouna pololeo mai i ka ADVERTISER PUBLISHING COMPANY, LTD., wale no, P.O. Box 208, Honolulu, T. H.

          Entered at the Post Office at honolulu, T.H., as Second Class Matter.

 CHARLES S. CRANE…. LUNA NUI

 

NA KA LAHUI E MALAMA I KA POE ILIHUNE.

                   Ma kekahi bila i hookomoia ae i ka hale e ka Lunamakaainana Aguiar o Kauai, ua hoakakaia maloko na ka lahu e malama na keiki a ka poe ilihune, na wahinekanemake palupalu ame na wahine i haalele loa ia e ka lako mau kane. Maloko o ia kanawai na kekahi mau papa maloko o kela ame keia kalana e hooponopono a e hookele i na hana apau e pono ai na keiki a maloko o ia mau papa ka lunahoomalu o kela ame keia kalana, (a i ole ka meia), ka makai nui, lunahooia, puuku ame ka lunakanawai o ka aha hookolokolo o na kamalii, a e lawelawe ia mau luna aupuni me ka uku ole, a mawaho ae o lakou he mau limahana e ae kekahi, a o lako ke ukuia, a e waiho ae keia mau papa like ole o na kalana i hoike no ka lakou mau mea i hana ai.

        

         Na cela âme keia papa e koho i ka huina o na dala e lawa ai ka lakou hana me ka haawi ana i kekahi huina dala i na makuahine o hookahi a oi aku paha mau keiki, i kona manawa e lilo ai i wahinekanemake, i mare ole ia, a i ole i haaleleia paha e kana kane, a i ole ua paa paha ke kane iloko o ka halepaahao. Ua hoakaka pu ia maloko o ia bila ka hopa'i no ka poe e hana ana i ka epa i mea e loaa aku ai ke dala.

 

KakelameKuke

          (KAUPALINAIA)

                                                                                    

                                                                                    Poe Kalepa ma@

                                                                                                        ke Komisina

                                                                                                        --- A HR---

                                                                                             Poe Agena no ka Mahiko

                                                                                                        Lehulehu

 

AINA KUAI EMI LOA

--------

                                                                                    $400--- Apana Aina 50x100, Alanui Koa, ma Ewa o ke Alanui Mokauea, Kalihi. $ 25 ukumua, $10 i @ mahina apau.

                                                                                    $ 160--- Apana Aina, 50x100, Alanui @ ma Palolo. $10 ukumua. $5 i na mahine apau.

                                                                                    $ 200--- Apana Aina 50x10, Alanui @ heau, koke ma ke Alanui @, a e hol aku ana ke kaa uwila ma keia mua aku. He wahi maikai. $15 ka uku mua, $5 i na mahina apau.

 

 

PAULO KALAUKA

(P.E.R. STRA@TCH).

Akena Kuai Aina Emi Loa. Waity Bldg., Helu 71 Alanui Moi.

 

KA FLU PANIOLO me ka MEA E HANA AI

         No na mea e pili ana i ka ma'i Flu Paniolo i lilo ai i mea kamaililo nui ia--- aole he kumu e lle ai ka oili. He mea oiaio, aole no he hew o ka makaala ana. E hoomaemae i na puka o ka waha, ka puu ame ka ihu--- e hanu ma ka ihu in a e paa mai ka hanu, e hoohana i ka'u laau B. B. C. no ka hanupaa, e hoonahe i ke opu me elua, ekolu a eha manawa o ka la, e hele iwaho o ke ea, a e hiamoe maloko o na rumi nui o na wahi hookuu ea, a e makaala, in a he maikai na meapaahana o kou kino. Hooikaika i ka opu, e hoomaemae i ke koko, na punapaa ke akepaa ame ka puumimi, e pale aku i ke ann, a e hooikaika i na meapaahana, aole au mea e hopohopo ai. O ka B. B. C. ka mea nana e hooko aku i kela hana. Nana e hooikaika i ke kino--- kukulu jou i na meapaahana e kokua aku ana i ke kiola apa ae i ka nawaliwali ame ka ma'i. He nuneki o ka hoopakele ua like ia me ka paona o ka hoola-- o ka hanu iloko o ha wa pono, hoopakele ae ia he elwa a o ke alahele o ka B. B. C. e laweia ae ana iloko o keia manawa, o ka oi loa aku, maila he mea ia e hoopakele ae ai la oe mailoko mai o ka ma'i kupilikii loa, a mau pilikia e ae paha e pili pu ana ilaila.

         Kumukuuai. $1.25: 3 no $ 3.50. Kuai kuikawa no keia pule. 6 no $ 6.25. Na makou e uku i na kaki no ka hoouna ana ma na kauoha kuike apau o $ 6.25. Ma kepono ka B. B. C. no ke dala, oiai nana e hana, ae hoola. Ke kuai nei na halekuai laau ame na halekuai o na mahiko ia mea, pela no hoi ma ke Keena Poo o Ben Bruns, ka mea nana ka Laau B. B. C. Hoola i lilo i mea kamailioia e ko ke taona nei.

ka B. B. C. 161 Alanui Moi, pili me ka makeke kuai i'a malaila au e lona ai i na la apau a'u e noho ai i ke taona nei.