Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 16, 18 April 1919 — MOOLELO O KA AHAHUI EUANELIO AHAHUINA O NA MOKUPU NI O MAUI, MOLOKAI ME LANAI [ARTICLE]

MOOLELO O KA AHAHUI EUANELIO AHAHUINA O NA MOKUPU NI O MAUI, MOLOKAI ME LANAI

La Hana Ekahi. j Noho ka ahaliui i hoikoia ae la maluna nia ,ka luakini o Kaluaaha, MolOkai, ma ka la 8 o Maraki. .1919, liew Isaae D. laea. lunahoomalu. Weheia na liana me ka himeni ame ka.pule a ka lunahoomalu, a ma kona ano lie kahu no ka ekalepia, ua haawi mai oia i na olelo e hookipa ana i na lala apau o ka aha, e haavri ana hoi i na mea apau iloko o ka poho o ko lakou lim'a, a e hana aku elike' m'e ko lakōu makemake. Ma ke noi a J. W. Kalua i kokuaia e Rev. D. Kaai, ua kolio ia o W. E. Saffery i kakanolelo uo ka manawa. Hoomaopopoia na lala o 'ka alia. Kaupo, Kipahulu awe Wananalua, Rev. G. E. Lake, komitc; Keanae, D. W. Napihaa, elele; Hueio, Risv. J. P. Inaina, komite; Pauwela, Rēv. M. Kahiapo, komitc; .1. M. 'Mit£hell, elele; Paia, M. Kahiapo, kōiiiiie; - " E. 'M. Kepoo, elele; Makena, ī?ev. J, S. Poepoe, komitt, Haehae KuKā|hifcDi 'elele; Puunene, Rev. L. B. Kaumeheiwa.'kahti; Waikapu, L. B. Kaumeheiwa, kahu, K. Ah Nee, elele; Kahului Unioua, Bev. K. E. Pleasant, kahu, Mrs.' Hana Kalino, elele; \Vailuku Uniona.,. Rev. R. B. Dodge, kahu: Kaah'uniami; i. W. Kalua, elele; Waihee. Rcv. J. :K. Kahoopii, komite; Houokohau, Rey., S. P. Kaaia, Kaanapali, 8. komite, W. E. Safferv, elele; Wainee, S.'P. Kaaia, komite, Mrs. Lilia Kalepa, elele; Halawa, Rev. J. Kaalouafe, kahn, Mrs. Ella Kaulili, elele; Kaluaaha, Rev. I. D. laea, kahu, D. Ilae, elel§; Kalaupapa, Rev. D. P. Mnhihila, ; kahu. Na hoa niau, Rey. J. P. Erdmah ame J. W. Kalua. Mahope o ka pdu aua o ke kaheainoa, koho ka lunalioomalu i na komite kuniau: Komite. imihana ,J. P. Erdman, R. B. Dodge, Moses Kahiapo; komite o r»a hoike papohelu, S. P. Kaaia, D. P. Mahihila, D. Kaai; komite o na hoike kihapai, Moses Kahiapo, J. P. Inaina, J. K. Kahoopii; ! komite o na palapala hoopii, .1. W. Kalua, S. K. Kaaiina, W. E. Safferv; komite hoalohaioha, J. Kaaloua'hi, D. Ilae,' D. W. Napihaa; komite o na ekalesia kahu ole aine kahu ekalesia ole, J. W. Kalua, G. E. Lake amē W. E. Saffery; komite pa'i, oia !b.o ke kakauolelo. ' Na J. W. KaluAi e lioomaha ka aha no kekahi mau minu'ke a mākaukau ke komite imihana; aponoia. Noho hou ka aha elike me ke kahea ana a ka lunahoomalu. Na Moke Kahiapo i ka hoike k ke komite imi kumuhana: 1, pule; 2, moolelo o ka halawai i hala; M, hoike a na kahu ekaleaia; 4, hoike a na elele:'ō, na palapala 'hoopii; 6, koho ana i luhahooia ma kalii o M. P. Waiwaiole i hiki ole mai: 7, koho ana i komite 'haawi laikini; 8, lulu no •na wahine kane make; 9, apono i ke kumuhaua "Ka Maia Hoonee o ka Ekalesia"; 10. hoike aka pūukii; 11. koho ana i la-la no ka papa kokua o Maui ma kahi o Rev. D. W. K. White i make; 12, koho kna i elele i ka Ahaluii Lahul; 1 :i, koho ana i na komite a keia aha i ka Aha Paeaiua: 14. hoike a ke komite o eiwa Jala; 15, e noonoo keia aha i kumuhana hou; 16, koho ana i na lunanui. o keia aha; 17, koho ana i ke komite 'o eiwa lala; 18, knhi ame ka manawa 1 e noho hou ai keia aha: 19, hoomaikai a keia aha i ka ekalesia o Kaluakha. Ma ke noi a D. Kaai ua aponoia jka hoike a ke komite. Hapaiia ke kupiuhana hoike papahelu a na ka'hu. Na D. Kaai e haawiia na hoike papahelu apau i ke komite a na lakou e mai ma ke ano nui; apouoia. Hapaiia ke kmhuhana 4, na hoike kihapai. Na J. W. Kalua i 'ko Kaahumonu, Wailuku, me $1; na Mrs. Hana Kalino i ko Kahului Uniona me $1; na J. M. Mitchell i ko Kalani Kahua Hou, Pauwela. me $1; na E. M. Kepoo i ko Paia me $1: na, /Haehae Kukaliiko i ko Keawala'i, Makena, me $1; na Mrs. Lilia Kalepa i ko Wainee, Lahaina, jne $1: na Mrs. Ella Kaulili i £o Halawā ame Waialua me $1; noi mai ke Kahu J. Kaalouahi e haawiia ka hapa o keia hoike ma kahi e olelp ana "ka hale kahu," ike komite ona palapala hoopii; aponoia. Na.D, Uae i ko Kaluaaha; na D. W. Nar>ihaa iko Keanafe me $.1; na W. E. Safferl i ko Kaanapali me $1; na ke kakauolelo i ko Huelo ame Wananalua, Hana. Na D. Kaai e kolio ia o Kaumeheiwa i lunahooia kuikawa no ka manawa ma kahi o Waiwaiole i hiki ole mai; aponoia.

| Hapaiia ke kumuhana P, ka mnna lioouee hana o ka ekalesia. Na J. P. Kr«ltnan i wehewehe mai i ka'manao ano : nui o keia kumuhana i hoolalaia ai e ka.Papa Hawaii, no ka iini ana no ia i na alahele apau e pono ai ua hana kuloko iloko o na ekalesia aine na hana kuwaho. He haua auo hou keia a ina no ka holopono e poinaikai anā na eka- j lesia ame na paahana e hana nei i ka j ke Akua liana. Ma-muli o ka lawa ole i 0 ka manawa no na hoa e kamailio ai : maluna o keia kumuhaua, hoopanee ke I kaniailio ana i keia kumuhana a ka Po-1 akahi. 1 Hapaiia ke kumuhana 11, koho ana i lala no ka papa kokua ma kahi o "\VUite 1 make. Na J. P. Erdman i waiho mai i ka inoa o Rev. Moses Kahiapo; aponoia. Na L. B. Kaumeheiwa e kohoia o ' J. P. Erdman i mea nana e hoike aku i keia inoa i ka p&pa; aponoia. Hapaiia ke l kumuhana 12; koho ana i elele na keia aha i ka Ahahui Lahui. Na ,T. W. Kalua i ka inoa o Kaumelieiwa; kokua ia. Xa R. B. Dotlge he mea pono i elua elele; kokua ia. Na J. W. Kalua no i waiho mai i ka inoa o R. B. Doclge, oia ka lua" O ka elele; ma ka ninau ana ua apono loa ia keia' mau inoa. Na J. W. Kalua no e kohoia i mau komite no ka imi ana i kahi e hiki ai ke loaa mai na kokua no ke alahele o ka elele: aoonoia. Koho ka noho i na komite: J. W; Kalua, Chas. K. Makekau, J. M. Mitchell, Moses Ka'hiapo ane R. B. Do<lge. Hapaiia ke kumuhana 13, komite a keia aha i ka Aha. Paeaina. Na J. W. Kalua, no na lioike kihapai, a o ka lunahoomalu no na liana o ka aha; aponoia. Nana no e kohoia i komite wae o ekolu Jala i mea hūli (lala no na lilo kaahele 0 na komite a. keia Aha; aponoia. Koho ka noho ia R. B. Dodge, J. M. Mitehell ame Moses Kahiapo. Na R. B. Dode;e i waiho mai he kumuhana 'hou o ia hoi, he mea pono i keia aha e kukulu i ekalesia Pilipino no ka Mokupuni o Maui. Na J. P. Erdman e waiho ia keia kumuhana i ke komite a'o o eiwa. lala; aponoia. Hapaiia ke kumuhana 8, lulu no na wahine 'kane-make. Ma ka lulu ana lie $10.80 i loaa. Na D. K&ai e hoopanee keia aha a noho hou ma ka Poakahi; aponoia. Hoopanee ka aha me ka himoni ame ka pule a ka lunalioomalu. La Hana Elua, Maraki 10, 1919. Noho hou ka aha ma ka hora 9:30 a. m. elike me ia i hoopaneeia; Lunahoomalu I. D. Taea ma k noho; L. B. Kaumeheiwa, kakauolelo. Kalieainoa ia na lala, heluheluia 'ka moolelo o ka halawai i liala a aponoia me na hooponopono. Na J. W. Kalua i ka hoike hapa a ke kninite o na palapala hoopii, e pili ana 1 ke kahea a ka ekalesia o Paia ia M. Kahiapo i kahu no lakou, a peln no lioi me ka ekalesia o Wainee ia Rev. Jas. Davis. I7a ninau ke komite ia Kahiapo a ua ae oia, a no Jas. Davis aole oia i 'keia aha e liiki ai e lohe ia kana pane. Ma kr noi a D. Kaai, ua aponoia ka hoike hapa a ke komiie. Na J. P. B]rdman, e haawi ia ka palapala kahea o JfiB. Davis nm kona lūna, a uana e ninau iaia no kana pane a hoike mai i ke komite a'o o eiwa lala: aponoia. Na 11. W. Kalua e waiho ia ke koho ana i na komite nana e hoonoho i keia mau •kahunapule i ke komite a'o o eiwa lala; aponoia. Na J. W. Kahia he olelo liooholo e hoololi ana i 'ka manawa noho o keia aha i elua manawa iloko o ka makahiki. O na manawa e noho ai oia ka mahina o Maraki ame Sepatcmaba. Noi mai o W. E. Saffery e hoomoe loa ia keia olelo hooholo ma ka papa; kokuaia e J. P. Knlman. Xana no, e ninau ano. nia ka ninau ana o ka noho i 'na ae anie na.lioole; haule ke noi. Wehewehe ka mea nana Ua olelo hooliolo i ke.kumu o kbna lawe ana mai i keia hoololi o ia hoi, ma ka hoomaopopo ana i ke kulana o na ekalesia e ku nei i -keia wa, ua emi mai ke kulana hana o na ekalesia, ua nawaliwali niaoli, a ua hapa mai ka ikaika o kekahi mau limahana e hooikaika nei i ka hana a ke Akua, o ke knmu paha mamuli no ia o ka loihi loa o ka noho wale ana, aole hoi he hui mau e hiki ai ke hoeueuia ko iakou mau manao, o na hoike oiaio no •keia meā oia no keia kau e noho nei keia aha, ke ike nei kakou i na hana a •ka uhane e hooikaika nei i ka manao 0 kana poe kauwa, a ke nana aku i ka poe apau i hiki mai nei i keia aha ua piha maoli me ka uwila o ka hana a ka j uhane. N'olaila ina e noho mau i kela i •ame keia eono mahina, alaila e pume'hana mau ana ka lauua ana o na'haipule, a ma keia laiuia mau ana e hoo- i ikaika ia ai ka manao o ka mea i ane- , «ne e pau ka manaolana no ka hana. I Ma ka ninau ana ua apono loa ia ka | olelo hooholo. . ! Na J. W. Kalua no lfe olelo hooholo, e I hoomahuahua hou ia ka wailiona malafna ola o ka aha mai ka $2 a i ka $5; ima ka ninau ana haule, Na R. B. | he olelo hooholo, o ke kakauolelo | ame ke komite a'o o eiwa lala na lakou' hoomakaukau ke kumukanawai ame na nila, a e unuhiia hoi ma ka olelo Ha'waii ame. Haole, a e hoolakoia hoi na ekalesiā apau 'i elima buke rula, a o na hoolilo apau e nkuia e leeia aha: a o na hoololi apau e kakauinoaia e ka lunahoomalu ame ke kakauolelo. Ma ke noi a J. P. Enlman ua apono loa ia ka olelo hooholo. . • Na D. Kaai i ka hoike a ke komite no na hoike papahelu; aponoia. Na Moses Kahiapo i ka lioike a ke ■komite no na hoike kihapai: aponoiā. Hapaiia ke kumuhana 1(5. ke koho lunanui.. Na J. P. Erdman i ka inoa o L. B. Kaumeheiwa i lunahoomalu; kokna a apoiio loa ia. Na D. Kaai i ka inoa o W. E. Safferv i kakauolelo: kokua a apono loa ia. Na .1. P. Enlman e lioopanēe ke koho ana i ka puuku ahiki i ke kau kuikawa e noho' ana ma līono lulu: aponoia. Na .1. K. Kahoopii 1 ka inoa o M. P. Waiwaiole i lunahooia; aponoia. ] Hapai ka noho i ke kumuhana | elike me ia i hoopaneeia. AVehewehe hou mai o Enlman i keia kumuhana i ! mea e pau ai ka pohihihi. 0 ke dala hookahi a ka hoahaiiau e haawi ai i 1 kela ame keia maliina, he 75c no ka ' ekalesia, 12%e uo ka Papa Hawaii; i no ka Papa Amcrika. Nolaila io na haaw'ina kokua q ka ~wa i hala oj iā hoi ka lulu pakahi ana no kela ame j keia papa ua pau ia, a o keia mahele j hana hou, o ia ka mea i makemaikeia e ; 'hoao ina no ka holopono a holopono ole paha. . Mahope o na wehewehe manao ana mai kekahi mau hoa mai. ua hoo'holo loa ia keia kumuhana ma l<e noi a | J. P. Er<lman. ■ ■ Hapaiia ke kumuhana 14, hoike a ke \ komite a'o o eiwa lala. Na R. B. Dodee 1 heluhelu mai i ka hoike ma ka olelo Haole, a na W. E. Saffery i unuhi mai 'ma ka olelo Hawaii. Ma ke noi a J.' P. Inaina ua aponoia ka hoike. Na D. I ■Kaai e hoopanee keia aha a noho houj

ma ka la apopo; nponoia. Hoopaueo ka alia hjc l<a himoui ame ka pule a Rev. Goo. i'l Lako. j La Hana Ekolu, Maraki 11, 1919. i Hooniaka na hana o ka aha me ka hi- I nuMii amo ka pule a ka lunalioomalu : laea. Xa D. Kaāi e kapaeia ke kahea I inoa aha; aponoia. Na ka lunahoomalu j o hoopanee ka heluholu aua i ka uioolelo aj>au na liana o ka aha. Hapaiia ko kumuhana 17, koho ana i na lala o ke komite a'o o eiwa. Ka J. P. Knlm.on e hooniauia no na lala mua; apouoia. \a W. I']. Saffory i ka hoike a ke komite no na ekalesia kahu ole, na kahunapule ekalesia ole ,na iuakini ame na •hale kahu. Mnhele (a), n.a ekaīesia kahu ole, Wailuku, Waihee, Haiku, Huelo, Keanae, Nahiku, Hana, Kipahulu, Kaupo, Hohuaula, Keokea, Olowalu, Kaaua-1 pali. ! Ko manao nei kou komite he mea po-1 110 i keia aha, e hooholo e hoohuihui ia kekahi' 3iiau eka!esia ijawaliwali elike ine keia, 74ue10 ame Koanae, Nahiku ame Kaeleku, Kipahulu ame Kaupo, Kanaio, Ulupalakua ame Keawalai, Keokea a;me Kihei, Olowalu ame Lahaina, Kaauapali ame Honokohau. Mahele (o), na kahuuapule ekaleaia ole, J. K. Kahoofui no Keokea ame Kihei; J. S. Poepoe no Honuaula; J. P. Kalohelani I no Ki|>ahuln ame'Kaupo; S. K. Kaai- | lua no'Nahiku ame Kaeleku; J. P. InaS ina anre Mrs. inaiua no Huela ame Keanae; P. Kaaia no anie j Honokohau; Geo. E. Lake no Hana. Na ekalesia o Pelekunu anie Wailau ke waiho 'wale nei, a o Rev. D. K. Kaaia'kanianu aohe kihapai, ke waiho liei kfe komite mina e kobo hiai. Mahele (i), na kahua hale ame na 'hale knhu. Oka liale kahn o Kaluaaha \) ia paha kekahi o na hale hemaheina loa, o ka ninau nui, pehea e pau ai keia •homahema! Oka liale halawai o Kihei aole aina, ke manao nei kou komite e waih!o aku i keia hana iloko o ke ko mite a'o o eiwa lala. Mahele (o), na kahua luakini. Ke waiho wale nei kekahi mau kahua luaikini uohe o lakou mau palapala hookuleana. ' I mea e loaa ai na palapala hookuleaim, he mea pono i na ekaleaia e 'kukulu; i mau papa kaliu waiwai, a ua lakou e hana a hooko i ka makemake o ka ekalesia. Na J. Kaalouahi e lawe ia ka hoike a ke komite e noon'O'o; apo noia. Ma ka noonoo ana, noi mai o J, 'P. Erd,man e waihoia ka hoike holookok a ke kbmite i ke koinite a'o o eiwa lala iia lakou e nooiioo a liooholo; aponoia. . \a J. P. Knlman he mau Olelo kakn no ka pepa "Ka Hoaloha," o ka poe apau e lawo nei i ka pepa, he mea i pono l;.e uku mua ia ke «lala, mamuli 0 keia ; kiunu, aole ao o ke aupuni Fc«lerala e' hookomo ia na pepa iloko o ka haleleka me ka uku mua ole.- Nolaila inii loa ka pilikia, iiia e uku hapn mua 'ia maikai no, aka ina no ka hiki ke uku •pau m'aikai loa. \a J. M. Mitchcll e *uku ia'- ke kakauolelo o keia aha i uuii >lala; aponoia. Ma ka lulu ana ua piha keia huina. \a ka hinahoomalu he mau olelo hoomaikai i na lala apai\ o keia mau aha 1 noho nia Kaluaaha nei, no ka lakou niau liana kokua aloha no ka halekahu o Kaluaaha nei. Xa >Io«es Kahiapo i ka hoike .a ke koniite haawi laikini haiolelo. He 5 ka nui o ka'poe noi e haawi ia i laikini haiolero no lokou, he 4 a kon koniite i apono no ka haawi ana i laikini haiolelo iio hookahi makahiki, tio lakou keia inau inoa: Mrs. J. P. Inaina, J. K- Mitchell, D. K .Kaaeam'pku ahie Erlward M.'K£poo. O ka iuoa hope uafc ua inakeinake iā oia e hele i ke kula a'o kahuuapule ma Wailuku i hookahi nianawa o ka pule, a pela uo hoi iloko o ka halawai hui o na kaliuuapule i kelh ame keia maliina, a no "ke noi a 0. K!. Makekau ua ke komite i <ka haawi aua-i ka laiknii nialalo o kek&himau kūinu, e kiai a piha kā makahiki hookahi alaila iio'onoo.hou iakfinapa'lapala iioi. Ma-'kē noi a D. Kaāi ua apono ia ka hoike a; ke komit(* elike me ia >i heluhelu ia. Na R. B. Do*lge he mau haawinn o ke kula kahunapule i hoomakaukau ia e ia

na kcla aim* kcia e pane. Mahope <> ka pau ana 0 kana man ninau i hooiu;. kaukau 01, ua hoakaka mai 0 Rev. K. J5. Pleasant nialuna oka olelo alnkni, <( K aloha aku knkou lain, no ka nn:i ua'aloha mua mai Kela Sa kakou." !.«' naauao kana mau hoakaka ana nialuna 0 kcia poomanao, he pomaikai hoi no Ka mca 0 lawe ana a malnma. Mai ia J. P. Enlman inai kekahi man olelo naauao e pili ana i ka hana poix. a ke Kristijuio e hana ai; a he man olelo hoolana i ha haipule no ka make lot oka "w'aiona, oiai ua hooholo he 44 man J Mokuaina 0 Amerika i kcia manawa <• hoopau loa ia ka rama. Na Closes Kahiapo e hilinai in kc kakauolelo me ka heluhelfi ole i ka innolelo, a ma ka nupepa na lala a pau " ike a-i; aponoia. Mo ke noi a I). Ivaai, ua hoopanee loa keia aha me ka himoni ana i ka aoao 196 oka L. H., ame kit pule a ka lunahoomalu. L. B. KAUMEHEIWA. Kakauolelo.