Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 49, 5 December 1919 — Page 6

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

KEAKA TAZANA

Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholana Ahiu

 

            He Keu aku a ka mea kupaianaha, ma kela ahiahi no i kukakuka like ai oia me ka mapu, a hooholo e huli hoi aku oia imua o ke alo o kona mau makua ma Ladana, ma ka mokuahi mua loa e haalele iho ana i kela aina, a e noi aku i ka lana huikala ana mai iaia; iloko nae o keia mau hora o ka po. aole he manaolana no kona ike hou aku i ko laua mau maka. no ka mea aia ke koko o Codona maluna o kona lima, me kona hoopoina loa ana, o ka mapu ka mea nana i hookau aku i ka make maluna ona, aole hoi nana.

            Ina paha aia no kela mau bila dala mahuahua me ia kahi i waiho ai. ua hiki loa iaia ke ki-pe aku i ka lunakanawai nana e hoolohe mai i kona hihia ua nele oia i ke dala, i na hoaloha, nolaiala, aohe he manaolana nona, ma ka aina malihini.

            Ke noonoo la oia i kahi i nalowale ai o kana mau bila dala, o kana mea i hoomaopopo, iaia maluna o ka oneki o ka moku, e kokoke ana e kau aku maluna o ka waapa, aia no kela mau bila dala maloko o kapakeke o kona kuka, aole oia i nana hou maloko o kona pakeke mahope mai, nolaila ua noho pouliuli maoli oia i ke ano ame kahi o ka nalowale ana o kana mau dala.

            Aohe waiwai o ka noho hou ana iho maloko o kela rumi, o ka wa wale no kela e huli ai i kahi o ka palekana, nolaila, kamailio aku la oia ia Akuta i ka pane ana aku ma ka olelo a na mapu: "E hahai mai oe mahope o'u," me kona hele ana aku no kahi o ka puka aniani, a nana aku la i kekahi kumulaau e ulu ana, he mau kapuai helu wale no ka mamao mai iaia aku.

            He lole moepo wale no ko Keaka e komo ana, iloko o kona mau manao pihoihoi, aohe noonoo ae no kona mau lole e waiho mai la maluna o ka noho, o ka mea nui wale no iloko ona. oia ka pakele mai ka make mai, Uu ae la oia i ka puka aniani me ka malie a kiekie, o kona oili aku la no ia. he hookahi no lele ana. loaa aku la kekahi lala laau. a iho aku la me ka malie ahiki i ka haule ana iluna o ka honua paa me ka malie, a mahope pono aku ona, ka mapu.

            Aia ma kahi hemau haneri ia mai ia laua aku, e ulu mai ana na kumulaau loloa. no kela wahi i alakai aku ai o Keka ia laua, a iloko o ka manawa pokole, ua nalohia aku la ke keiki a ka haku o Ladana, mai ke au malamalama aku, o ka holoholona kona hoa e kohu ai, ma ka olelo ana ae.

            Ua hele a awakea loa ma kekahi kakahiaka ae, kiekie aku la kekahi o na kauwa lawelawe o ka hale hookipa mawaho o ka puka o ka rumi i hoolimalima e Mrs. Hilina ame kana moopuna. No ka pane ole mai o kekahi mea, i kana kahea aku, hookomo okoa aku la i kana ki, eia nae ua hookahaia mai oia i ka ike ana, he ki kekahi maloko mai o ka laka.

            No kela mea, i holo okoa aku ai na kauwa nei a hoike aku la i ka haku nona kela hale, i kana mea i ike ai, emo ol@ hoea mai la ua haku nei, ua noke aku la no hoi i kekikeke me ke kahea ana me ka leo nui, aohe no he pane i loaa mai, no ia kumu i wawahi okoa aku ai oia i ka puka ahiki i ka hemo ana.

            Imua ponoi o na maka o ka haku nona kela hale hookipa, e waiho mai ana ke kino make o kekahi kanaka malihini, a o ka wahine ma'i me kana moopuna, aole laua maloko o ka rumi. Ua wehe hamamaia ka puka aniani, me ka hookahaha loa ia aku o ka noonoo o kela kanaka; no ke ano o ka nalowale ana o kana mau malihini, a pela hoi me ka make ana o kela kanaka ana e ike aku la i kona kino.       

            Ke nana la ka ona o kela hale hoolimalima me na maka aa, maluna o ke kino make, a ua hele hoi oia a piha me ka pohihihi, i ke ano o ka halawai ana o kela kanaka me ka make, no ka mea ma kana hoomaopopo, he holoholona ka mea nana i pepehi iaia a make, ma ke kakau o na niho nunui o ka a-i, a ma na poohiwi.

            Aole malaila wale iho la no pau kona pohihihi, aka o ke ano kekahi i nalowaleaku ai ke kupunawahine ame kana moopuna, no ka mea, he eha poe kanaka na lakou i hapai mai i ka luahine ma'i ahiki i ke komo ana maloko o ka rumi, aia wale no a he eha poe kanaka na lakou e hapai aku iaia, alaila hemo mailoko aku o ka rumi.

            Ke naanl a ua kanaka nei mawaho o ka puka aniani, aole loa he wahi moali o na kapuai wawae, e maopopo ai la hoi, ua hemo laua ma kela puka aniani.

            Hoouna okoa aaku laoia i kekahi poe kauwa, e hele e nana maluna o ka lepo, malalo pono o ka pukaaniani, ina e loaa aku ana ia lakou na moali kapuai wawae o kela mau mea, ua huli hoi mai la nae kela poe kauwa, a hoike mai la, aole o lakou mea i ike, koe wale no, ka waiho o ka lepo me ka maikai.

            Hoi hou mai la oia noloko o ka rumi, a nana aku la ma kahi i ku ai o ka moe, aole elike me ia i kukuluia ai i kinohi, aka ua uwaia ae he wahi okoa, ke kiei la oia malalo o ka moe, aole ana mea i ike aku, a ina paha no kona lohe i na makaikiu kaulana loa ma ka hookolo ana i na mea pohihihi. ina ua waiho okoa aku oia i kela hana iloko o ko lakou lima, aole nae pela. ke hoka wale la no oia. me ka hiki ole i kona noonoo. ke hooholo i ke ano o kana mau mea e ike la.

            O kekahi mea nana i hoophihihi loa mai i ka noonoo o ua kanaka nei, aia no na lole apau o ke kanaka opio, pela hoi ka lole o kona kupunawahine, a ina ua oili aku laua mawaho o ka puka aniani, a ma kekahi ano e ae paha, ua hele aku laua, me ke olohelohe o ko laua mau kino, a i ole, me ko laua mau lole moepo wale no.

            Ma ka hoea ana aku o kela mau mea ma kona hale hookipa, aole laua i hele mai noloko o ka rumi aina, aka maloko no laua o ko laua rumi i ai ai, a o kela ka manawa hope loa o ua ona hale hookipa nei i ike ai i kana mau malihini. a o ka hora eiwa keia o ke kakahiaka ana e ike nei, aole laua maloko o ka rumi.

            Ke noonoo la ua kanaka nei, aole he moku i haalele iho i ke awa ma kela po, aole no hoi he mau kaaahi ma keia aina, a o kahi i nohoia e na kanaka ili keokeo, he mau mile mamao loa mai keia wahi aku, he hana pohihihi na kekahi mau mea, ka hoaano ana aku e hele no kekahi wahi, me ka maopopo ole ia laua ke alanui. ke ole e kaa aku malalo o ke alakai ana a kekahi kamaaina, eia nae, me na lako ai e hiki ai ke hele no kekahi huaka'i loihi.

            No ka uwiuwiki ole mai o kau wahi malamalama iloko o kona noonoo no ke ano i nalowale ai kela mau malihini, waluewalu okoa ae la oia i ke poo, alaila ku'iku'i aku la ma ka paia, no ka maopopo ole iaia o kekahi mea, ia wa i kau oha kau a ioia i kana mau kauwa e hoihoi i ke kino make. noloko o kekah keena, ma ka hale malalo. no ke kakali ana ahiki mai kekahi luna aupuni no ka nana ana i kona kino.

           

MOKUNA V.

            Aole a kaua mea'e kamailio hou ai no ka ona hokele ame kona pohihihi nui, no ke ano o ka nalowale ana o kana mau malihini, a e waiho iki hoi kaua ma keia wahi ia Keaka Tazana ame kona hoaloha mapu, a e ae mai i ka mea kakau moolelo, e hoakaka aku no kekahi pualikoa, no ka mea e hoea mai ana i ka halawai pu ana o ka kaua koa opio me kela puali, elike me ka nee ana aku o keia moolelo, a he mea pono hoi, e loaa mua ka ike ia kaua no keia poe koa.

            Mahope iho o ke kaahele ana no kekahi mau mile loihi, ua hoea mai la kekahi pualikoa nui, ma kekahi wahi ponaha, e pili kokoke ana i kekahi kahawai, malaila i kauoha aku ai ke kapena koa i kona poe kanaka e hoomaha no ka hooluolu ana.

            O ka inoa o ke kapena o kela pualikoa, oia o Amana Jakota, iaia i lele iho ai mailuna mai o kona lio, wehe mai la i ka pale huluhulu, a halii ae la malalo o kekahi kumulaau, a maluna o kela huluhulu pale lio i noho iho ai oia, me ka hoomohala ana aku i kona mau wawae, a hilinai aku la hoi kona kua i ke kumulaau.

            Aia mamua pono aku ona, kona kanaka lawelawe, e hoomakaukau mai ana ikona aina ahiahi, a ma kahi mamao hoi mai iaia aku, ka nui o kona poe koa e hoomakaukau ana no i ka lakou mau meaai, e noke ana hoi kekahi poe i ka akaaka, a e puhipaka ana hoi kekahi poe, elike me ke ano mau o na koa, i ko lakou manawa e hookuuia ae ai e hoomaha.

            Aia iwaena o kela poe koa he nui, he elima mau kanaka Arabia, i hoopaaia ko lakou mau lima i ka hao, ma ke ano he mau pio, a e he mau paahao hou na ke aupuni, malalo o ke kiai makaala ana a kekahi mau koa, i hoonohoia aku e nana ia lakou.

            Oiai o Kapena Amana Jakot e noho ana, me ka hoopu-a ana i ka uwahi o kona paka kilakila, ke nana mai la oia maluna o kana mau paahao, me kona piha hauoli, no ka uku pono ia ana o kona luhi ame kona mau koa, no ka mea, he hookahi mahina okoa ana i huli ai i na kanaka aihua, a pepehikanaka maloko o ka waoakua o Sahara, o kela poe ka i paa mai iaia i ka hopuia, a pakele aku no kekahi poe o lakou.

            O ka hana nui a kela poe kanaka Arabia, o ia no ka aihua ana i na lio, na pipi, ame na holoholona a na kanaka, a i kekahi manawa, ina e hoalaia mai ana he mau ku-e ana ma ka aoao o na ona na lakou ia mau holoholona, e pepehi maoli ia ku ana lakou a make.

            Ma ka pule aku mamua, ua loaa pono kekahi puulu o na kanaka Arabia ia Kapena Amana Jakota me kona pualikoa. a mahope iho o ka hopukaia ana o kekahi kaua, he kaua hoi i make ai he elua mau koa i na poka a na kanaka Arabia, ua paapio iho la he elima mau Arabia, a pakele aku he umikumamalua o lakou, aka no ka nui ae nae o kela puulu, ua pau lakou i ka lukuia e na pole o na pu raifela a na koa. Iwaena nae o na kanaka Arabia i paapio mai, he hookahi o lakou o Ben Hodina kona inoa, a oia no hoi ke alakai o kela puulu aihue.

            Oiai o Kapena Amana Jakota e noho la hoomaha, he hookahi no mea nui iloko o kona noonoo, o ia ka halawai aku me na maka aloha o kana wahine ame kana kaikamahine uuku, no ka mea ma kekahi la mai oia e hoea aku ai me kona mau kanaka no ko lakou kahua hoomoana, kahi ana i haalele aku ai i kona ohana.

            Oiai no nae na kapena nei e noonoo ana, no kona halawai hou aku me kana mau mea aloha, ua hoohikileleia mai kona noonoo, i ka lohe ana aku i kekahi o na koa kiai i ke kahea ana ae ikekahi o na aliikoa, me ke kuhikuhi ana o kona lima i kahi mamao, no ka mea ua ike aku la oia, i kekahi poe e hele mai ana, no kahi a lakou e hoomaha nei.

            Aole i napoo aku ka la i kela manwa, he hiki no ke ikeia aku na kanaka i kahi mamao. No kela lohe ana aku o Kapena Jakota i ka leo kahea o ke koa, ku okoa ae la oia iluna, oiai aole he hiki iaia ke ike aku ma kekahi aoao, i ke alaiia mai e na lio lehulehu o kona poe kanaka; o kekahi no hoi he kanaka o Kapena Jakota i maa i ka makaala, aole ona lawe mai i na mea a kekahi poe e ike ai, a e lohe ai paha, aka e hoao mau ana oia e ike i na mea apau me kona mau maka ponoi.

            Iaia i mana aku ai i kahi mamao, ike aku la oia i na poo o kekahi poe ma kahi o ka umi a oi, e oiliilii mai ana iwaena o ke kula one, a no kekahi mau minuke kona ku malie ana e nana. akahi no a maopopo mai la iaia, he poe kanaka kela noloko o ka waoakua, me he mea la, he manao nui ka lakou i makemake ai e hele mai e halawai pu me kona pualikoa.           

            Aia ke pioloke iwaena o na koa iloko o kela manawa, me ko lakou hoomakaukau ana ae i ka lakou mau pu. kaei ae la i na ili poka ma ka puhaka. aka haawi aku la o Kapena Jakota i ke kauoha i kekahi kakiana, e lawe aku i umikummalua mau koa me ia, a e holo pololei aku no kahi a kela poe e holo mai la maluna o ko lakou mau lio.

            Ua ala ae no ka manao iloko o na aliikoa malalo aku ona, e hoouna i ka pualikoa holookoa, mamuli o ko lakou manaoio ana, he mau hoaloha kela no na paahao, a e hele mai ana lakou, no ka hoopakele ana aku i na pio, ua kaokoa loa nae ko Kapena Jakota manao mai ko lakou mai, no ka mea ma kona hoomaopopo, ina o ka manaoia o kela poe e hele mai la, aole o lakou hele hoikeike mai, aka e kakali ana lakou ahiki i ka wa poeleele, ia wa e hoao mai ai e lele maluna o lakou nei i ka wa e hiamoe ana.

            Ma kahi paha he elua haneri ka mamao mai kahi aku a na koa e hoomoana nei, ua ahalwai aku la ke kakiana me na kanaka malihini, a ke ike aku la no o Jakota i ke kamailio pu o ke kakiana me kekahi kanaka Arabia kino loihi, alaila hoohuli like mai la n poo o ko laua mau lio, o ka hoomaka mai la no ia e holo no kahi a ke kapena e noho aku ana. He mau i-a wale no koe, hoea mai imua o Kapena Jakota, lele like iho la laua mailuna mai o na lio, a hele mai la a hoolauna mai la ke kakiana i ke kanaka Arabia i mua o ke kapena, me ka olelo ana mai, ua makemake kela kanaka e ike iaia, a e kamailio pu hoi maluna o kekahi kumuhana ano nui.

            Nana pono loa mai la o Kapena Jakota maluna o keia kanaka o keia no kona manawa mua lo i ike ai aiia. Ua makaaina oia i na kanaka Arabia ko'iko'i apau, aka no keia kanaka, nae o keia no ka manawa mua loa o kona halawai pu ana me ia. He kanaka kino loihi keia me ka pilalahi pu aia paha kona mau makahiki ma kahi o ke kanaono, a ua hiki loa i ke kapena koa ke hakilo aku ma na maka o kela kanaka ua piha i ka maalea ame ke kolohe.

            "Ina he makemake kou ia'u, a he manao paha kau e kamailio mai ai. ua makaukau au i keia manawa e hoolohe aku ia oe," wahi a Kapena Jakoata, me ka mau no o kona nana ana ma na maka o kela kanaka Arabia.

            "I hele mai la au e hui pu me oe, a nonoi aku e hooku mai oe ia Beni Hodina, o ke keiki hookahi wale iho no oia a ko'u kaikuahine. Ke ae mai oe i keia leo noi alaiala e kau mai maluna o'u ke ko'iko'i o ka makaala ana iaia. aole e hana hewa hou aku i na kanaka o Palani."

            "He mea paakiki loa kau i noi mai la ia'u." i pane aku ai ke kapena koa me ka luliluli ana ae o kona poo. "He mea pono iau ke lawe aku iaia imua o ka aha hookolokolo,  a ina aole i pili ka hewa iaia, alaila e hookuuia mai aua no oia me ka pilikia ole."

            "A pehea, ina e ahewaia ana oia, heaha ka mea e hanaia aku ana maluna ona?" i ninau aku ai ke kanaka Arabia.

            "He nui na kumu hoopii e ku-e ana i keia kanaka, oia no kona hana ana he mau pepehikanaka lehulehu, a ina hiki ana iaia ke hooiaio aku imua o ka aha hookolokolo, aole oia i hewa malalo o kela mau kumu hoopii apau, alaila he hookahi no hoopa'i, o ia ke kauia aku o ka make maluna ona."

            Iloko o keia manawa a ke kanaka Arabia e kamailio la me ke kapena koa, aia kona limahema maloko ae o ke opi o kona lole loihi kahi i waiho ai, a i kona ike ana, i ka paakiki maoli o ke aliikoa, aole he ae mai i kana noi, ia wa i wehe ae ai oia i kona lima iwaho, a ehoikeike aku la i kekahi eke i hele a piha me ke dala gula, he mau dala keia no ke ki-ne ana i ke aliikoa.

            Wehe ae la oia i ke kaula i hoopaaia ai ma ka waha o ke eke. a lu iho la i ke dala a piha kona lima akau, he dala gula wale no no Palani, a ma ke koho aku a Kapena Jakota, aia he heluna dala mahuahua maloko o kela eke, ina nei no ka loaa aku i kekahi mea.

            Mahope o ka hoikeike ana aku i kela mau dala imua o Kapena Jakota, ua hoihoi pakahi mai la ke kanaka Arabia iloko o ke eke, me ka nakii hou ana ae i ka waha a paa; a iloko o keia manawa a ua kanaka nei e hoikeike la i kana mau dala gula, aole ona kamailio wale aku i ke aliikoa, aole no hoi he kamailio mai o Kapena Jakota, aia mai ane o ke kanaka Arabia i ke eke dala noloko o ke opi o kona lole, pane aku la i keia mau olelo:

            "O keia mau dala apau, e haawi no au ia oe, ina oe e ae mai ana e hookuu lanakila i ke keiki a kuu kaikuahine: ma lia paha e pakele aku ana oia i keia po, ma kekahi ano i maopopo ole, e mihi loa ana oe, no kou ae ole ana e lawe aku i keia mau dala."

            No kela mau olelo ku i ka hoonaukiuki a ke kanaka Arabia, ua pii ae la ka hoonaukiuki iloko o Kapena Jakota, o kona kahea aku la no ia i ke kakiana e hele mai, me ka i ana aku iaia:

            "Ke makemake nei au, e lawe aku oe i keia ilio eleele no kahi o kona poe kanaka e kakali mai la iaia. E kauoha aku loa e hoao ana  e hookokoke mai ana keia kahua hoomoana, e loa e hoao ana e hookoke mai ma keia kahua hoomoana, e ki aku iaia a make me he ilio la."

            No kela mau olelo a ke aliikoa, ku ae la ke kanaka Arabia a pololei iluna, hapai pu ae la no hoi i ke eke dala a kikei me ka hoikeike ana aku imua o na maka o Kapena Jakota a i aku la:

            "No kou hoole ana mai la i ka'u noi, e ike ana oe, e uku ana oe a oi aku i ka waiwaiio o ke dala maloko nei o keia eke, no ke ole o ke keiki a kuu kaikuahine: aole malaila wale iho la no pau na mea au e uku mai ai, aka no kou kapa ana mai ia'u i ka ilio eleele, a maluna ae o keia mau mea a elua, e kau aku ana maluna ou ke kaumaha ame ka ehaeha a aohe loa e hala keia mau olelo a'u e hoike aku nei ia oe."

            "E ku koke oe a e hele mai kuu alo aku e keia kanaka ino," me ke kauoha hou ana aku o Kapena Jakota i ke kakiana, e lawe aku i kela kanaka, no kahi o kona lio e ku mai ana, a e kipaku aku aiai me kona mau hoa, aole e hookokoke hou mai ma ke kahua hoomoana.

            O keia mau mea apau a ke mea kakau moolelo e hoakaka aku nei, ua hanaia ia, he ekolu makahiki, maua e o ka weheia ana o keia moolelo.

            Ma ka hoopokole ana ae i ka hoakaka ana no ka hopena o Beni Hodina ame kona mau hoa, ua ahewaia lakou apau, i ka wa i hooloheia ai ko lakou mau hihia imua o ka aha hookolokolo, a ua kuaia aku hoi ka hoopa'i make maluna o lakou pakahi, a n oka make ana nae o Beni Hodian, ua hoalaia aku ka manao inaina a hoomauhala iloko o na kanaka Arabia, ka hana hoi i hoea mai ai i ka hookoia ana o ka olelo wanana a ke kanaka Arabia kino loihi, no ka hopena e kau aku ana maluna o Kapena Jakota.

            Hoko o ka nanea ame ka mahu'i mua ole, aia ka pilikia ke hoohalu ma ila ma kona mau aoao. he hookahi mahina mahope mai, ua nalowale honua iho la ke kaikamahine nuku a Kapena Jakota o Janeta ka inoa. me ka pohihihi loa. O ka nui o na waiwai o Kapena Jakota ame kana wahine, aole ia i lilo i kumu e hoi hou mai ai ka laua kaikamahine aloha mua o ko laua alo, a ua lilo hoi na hooikaika ana a na mana o ke aupuni o Palani, e loaa he moali no kahi o ka nalowale ana o ke kaikamahine nuku i mea waiwai ole.

            Ua haawiia kekahi mau uku makana nui i ka poe e lawe mai anan i na hoike no kahi i malamaia ai o kela kaikamahine, a i ole ke ano paha o kona nalowale ana: o na makaikiu i alualu aku e loaa kela mau makana, ua halawai wale no lakou apau me ka make, a aia ko lakou mai iwi maloko o ka waoakua o Sahara kahi i waiho ai i ka wela a ka la.

            Iwaena o na kanaka i hele aku e huli i kela kaikamahine uuku a ke aliikoa, aia he elua mau kanaka o Kala Jesena ame Sela Mabina: mahope iho nae o ko laua noke ana i ka huli u okekahi mau makahiki ekolu, me ke poho o na manaolana no ka ohi i na uku makana nunui e lilo ai laua i mau kanaka waiwai, ua hoopau okoa laua i ka huli ana i kela kaikamahine, a hoohuli ae la laua i ko laua noonoo, e komo ma ka oihana aihue uiho elepani, ka oihana hikiwawe o ka waiwai.

            Ua lilo keia mau kanaka i mau mea hookau aku i ka weli i na kanaka Paele ame  na Arabia, no ka laua mau hana luku wale, ua ku'i aku ka laua mau hana powa me ka pakaha a lohe na luan oihana o ke aupuni, o ka mea apiki nae, aole he paa iki o keia mau kanaka i ka hopuia, no ka mea, o ko laua kamaaina i na ano o na hana ma ka hema aku o Sahara, o ke kumu holomua ia o ka laua mau hana aihua, ia laua i kaahele ai ma ka akau o kela wao kua.           

            Ua piha maoli kela mau kanaka me ka maalea, no ka mea i ko laua manawa e hoomaka ai e aihua i na niho elepani a na kanaka me ka holopono loa, aole laua e noho kokoke iho ana ma kela wahi, aka e hookaawale loa ana no ka akau, kahi noho ole ia e na kanaka.

            I ka manawa o keia mau kanaka e hele ai ma ka laua misiona aihue, i na niho elepani a na kanaka Paele ame na Arabia, ina no e loaa aku ana na elepani ia laua me ko laua mau kanaka, e noke ana no lakou i ka pepehi i na elepani, me ka lawa ole no o ko laua mau makemake, e hoea aku ana no na kauhale i nohoia e na Paele a e na Arabia paha, o ka hoomaka aku la no ia e luku i na kamaaina o ia wahi, a hao mai la i ua niho elepani.

            O na kokua no ka holomua o na hana aihue a pakaha a keia mau kanaka he mau kanaka Arabia no i hiki aku ka heluna i ka haneri a oi, pela no hoi me na kanaka Paele, me ke kauia o ka weli o keia mau kanaka e na mea apau.

            Ua lawa paha keia hoomaikeike ana aku no keia puulu kanaka mamua aku o ka weheia ana o keia moolelo, nolaila e hoomanao e ka mea heluhelu i na inoa o keia mau kanaka elua oia o Kala Jesena ame Sela Mabina, no ka mea e halawai hou ak uana no kaua me ua mau kanaka oki puu nei, i ka wa pono, ma keia mua aku.

            Aia hoi iwaenakonu o ka hihipe'a o kekahi ululaau nana e alai ana i na kapa o kekahi muliwai nui, e kahe ana i ka Moana Akelanika, aole i mamao loa mai ka poai wela aku , e ku ana kekahi wahi kauhale uuku, i hoopuniia kona mau aoao apau e kekahi pa manoanoa i hanaia mai na laau nunui mai.

            Aia paha ma kahi o ka iwakalua ka nui o na hale i kukuluia e na kanaka Paele ma kela wahi, a mawaho aku hoi o kela pa, na halelole o na kanaka Arabia i hanaia me na ili o ke kao. kahi i kuku ai, na kanaka kalepa i hele mai no ke kuai ana i ka lakou mau waiwai no na niho elepani a na Paele, a i kekahi manawa, e aihua okoa ana i wahi e loaa mai ai na niho elepani, a lawe aku no ka akau e kuai ai i ka lehulehu.

            Aia mamua pono o kekahi o na hale o na kanaka Arabia he kaikamahine haole uuku o umi makahiki kahi i paani ai. Ma na ano apau o keia kaikamahine e hoike mai ana, ua kamaain i ka noho ana oloko o ka waoakua: o kana mea e paani ana, e hana ana i kekahi lole mauu, no kekahi kii paani a na kamaliii, i haawi makana ia mai iaia, e na kanaka Paele kauwa, he makahiki aku i hala.

            He kii keia i hanaia e na kanaka Pele mailoko mai o ka niho elepani, aole nae i like aku ka u'i me na kii o na halekuai aka i na keiki nae oloko o ka waoakua, ua lilo iho la no ia i mea makemake nui ia e lakou.

            O ka inoa o keia kaikamahine o ia o Miriama, a oiai aole ana mea hou ae i ike ai o kela kii wale no, me he mea la o kela ke kii nani hookahi i ike ai ma ka honua holookoa.

            I ka nana aku, o ka poe apau e hoea mai ana imua o keia kaikamahine, aole he hookahi iwaena o lakou, he mau hana maikai kekahi iaia, e keke ana, e huhu ana, ame kekahi mau hana hoomainoino e ae maluna ona, o ka hele no ia ahiki i ka wahine Paele luahine nana e malama ana iaia, he keu aku ke keke o kela wahine, me ka noke ninau ana i ka iniki i keia kaikamahine, a i kekahi manawa e kunikuni okoa ana i ka ili me ka lanahu wela, ahiki i ka hele ana o kona ili@@ manumanu i na alina o na hana hoomainoino maluna ona.

            I ka manawa o kela kaikamahine e hookuuia aku ai oia wale iho no, he keu aku kona piha i ka hauoli, me ka hoohala ana i kona manawa, ma ka ako ana i na pua makanahelehele, a omou iluna o kona poo, a i kekahi manawa @@ hoi, e hili anan oia i kaula mai na mauu loloa mai. E noke mau ana keia kaikamahine i ka himeni, a i ole ma kekahi mau hana e ae, e molowa ole ai oia, ke hookuuia aku oia wale no e na kanaka Paele.

            Pehea ka nui o n ahana hoehaeha a hoomainoino paha a na wahine ame na kanaka e hana mai ai maluna ona, aole ia he mea nana e kaili ae i ka hauoli mai iaia aku : he hookahi wale no ana mea wiwo, oia ka moi o ka lahu Arabia. Ina e ike ana kela kaikamahine i ka moi, aole oia e walaau iki ana, a i ole, hana paha i na mea elike me kona hauoli, na hele maoli a kau ka weli o kela kaikamahine.

            O kekahi mea maka'u loa ana, oia no ka hele ana ma na ululaau, a i ole ike aku paha i ke keko, me kela maka'u nae ona i na holoholona ahiu, ua oi loa aku no kona maka'u i ka moi o na kanaka Arabia, a i kekahi manawa, ua komo okoa mai ka mano kuko iloko ona, e holo malu, mai ke alo aku o kela moi ame na kanaka e hookau ana i na hana hoehaeha maluna ona.

            Oiai kela kaikamahine e noho ana mamua o ka puka o ka halelole o ka moi, e hana ana i lole no kana kii, na auhee aku la ka nanaina hauoli mai iaai ae, i ka wa i ike aku ai i ka moi i ka hookokoke ana mai ana, a akape aku la oia i kana kii, me ke kunihi ana ae o kana noho ana, o ka manawa no ia i loaa aku ai i ke pa'i ma ke poo, a hina ku la ilalo, aole nae he wahi mea a kahe mai o ka waimaka, aka o ke kukulu wale no ia wahi i kaualako ia aku ai a komo ana iloko o ka hale, me ka noke ana ae o ua moi Arabia nei i ka akaaka, me he hana hauoli loa ka hoomainoino iaia.

            Ke hoololo malie la ke kaikamahine maloko, ahiki i kona maopopo ana, ua hala aku kela kanaka no kekahi wahi okoa, lala uaku la no i kana kii, me ka nee loa ana aku a ma kekahi kihi o ka hale pe'a, noke iho la i ka uwe, me ka puliki ana mai i ke kii iloko o kona poli, aole e hiki iaia ke uwe nui ae, ina no ka lohe aku o ka moi, e oi loa mai ana ko ia nei noke ia i ka pepehi.

            Ua nui maole ka ehaeha o ka noonoo o keia kaikamahine, pela hoi ka hoomanawanui ana i na ehaeha maluna o kona kino, o ka ehaeha oi aku nae i loaa iaia, o ia no kona hooneleia mai i kela mea makamae loa i loaa i na keiki apau, o ia no ke aloha.

            Aole e hiki iki ia Miriama ke ike i na kumu o ka hanaino o ka moi, kona makuakane, a me kona kahu hanai iaia. Me he mea la iloko o kona noonoo powehiwehi, ke hoomanano la oia no kekahi makuahine oluolu aole nae e hiiki iai ke hooiaio i ka pololei o kana mea e hoomanao la, koe wale no mamuli mai paha o kona noonoo ana iho, ua like oia me ka makuahine no kana kii.

            O kana e ike la nona iho, aia kona manao aloha maluna o ke kii leo ole, me kona noke ana i ka honihoni i kela ame keia manawa, a iaia i hoopili mai a i kana kii iloko o kona umauma, noke iho la oia i ka uwe, elike me kekahi makuahine, i makee no kana kaikamahine. "Pehea no la hoi kua makuakane i hanainoa mau ai ia'u? Ua hoao au ma na ano apau e lilo i kaikamahine hoolohe, e noke mau mai ana no nae oia i ka pepehi ia'u, nolaila ua noho pouliuli loa au i kana mea i makemake ole ai ia'u. Ke noho malie wale iho no hoi ka'u hana maluna o ka puka o ka hale, e hana ai i lole no kuu kii, o kona pa'i mai nei no ka ia i kuu poo, a peku mai nei ia'u me kona mau wawae, he keu ke aloha o le o ko'u makua.

            "Ia'u e hoomanao ae ai iloko o keia mau makahiki, aole he la i nele i ko'u hoehaia mai. Ina aole na kuu makuakane, alaial na kela wahine Paele, ua ahona ka make ana aku, mamua o ke ola ana e noke mau ai i ka auamo i na hana hoomainoino a keia poe. Ma nehinei koke aku la no, i hoihoiia mai ai ke kino make o kekahi liona, aohe wahi mea a onioni ae, pau kona hoopilikia wale ana aku i na holoholona e ae, ma na wahi inuwai, a pau no hoi ka lohe ana aku i kona leo e wawalo hele ana maloko o na ulullau.

            "Ua noke lakou i ka hahau i ke kino o ka liona, ia lakou i hoihoi mi ai i nehinei, aole nae he ke ae o kela holoholo na i ka eha, no ka mea ua make loa oia. Ina no ko'u make nei, aole au e ike i ka eha, ina no e pepehi iho ana kuu makuakane i ko'u kino, pela me kela wahine Paele, no ka mea aole he ole i koe iloko o ko'u kino; a ina e hoea i'o mai ana ka make maluna o'u he oi loa aku ka hauoli, mamu o ka auamo mau i ka ehaeha.

            Oiai no nae o Miriama e noke ana i ke kamailio iaia wale iho no, lohe aku la oia i ka nunui o ka leo o na kanaka e kamailio ana, ke hoolohe la oia, aole he lohe pono ia aku @@ na mea e kamailioia ana, a ina paha no kona huhu ole ia e kona makuakane, ina ua oili koke aku oia iwaho, a holo aku no kahi e akoakoa nui ana na kanaka.

            Kiei mai la nae kona poo iwaho, a ike mai la i ka puulaulu o na kanaka ma kekahi wahi, a e holo aku ana hoi kekahi poe, no kahi o keia puulu, aole nae e hiki i ua o Miriama ke holo aku, no ka mea he eha wale no kona hoopa'i ina e ikeia mai ana e kona makua.

            Iaia no nae e nana ana iwaho, ike aku la oia i ke ka'i lalani ana ae o na kanaka e pii ana no kahi i ku ai o ka ha'e o ka moi a ike pu aku la no hoi oia, he elua mau kanaka ili keokeo, a ke lohe aku la oia i ke kamailio o na Paele, ma waena o lakou iho, he mau kanaka kela i hele mai e ike i ka moi, no kekahi mea, a ua haalele aku no i ko laua mau kanaka, ma kahi hoomoana, he mau i-a helu wale no ka mamao mai keia wahi aku a lakou e noho nei.

            Mamua nae o ka heoa ana aku o na kanaka malihini i ka puka o ka hale o ka moi, ua oili e mai la na kanaka nei i ku ana iwaho, aia hoi o Miriama ke neenee loa aku la ahiki i kona hemo ana iwaho o ka hale, a noho iho la ma ka aoaoa, e hiki pono ai aiai ke ike aku i na kanaka malihini, a ke lohe aku ho i na mea e kamailioia ana.

            Haawi aku la na malihini i ko laua aloha i ka moi o na Arabia, a lohe aku la o Miriama i ka olelo ana ae o kekahi o ua mau kanaka nei, i hele mai laua no ke kuai ana i na niho elepani, oiai no nae ua hele kekahi, hale piha i kela ano waiwai.

            Oiai no nae oia e noho ana me ka nanea, ua huli ma la kekahi o na kanaka malihini a ike iaia me ke komohia aku o na mamano kahaha iloko o kela kanaka i ka wa i ike mai ai i kona noho aku, a ikela manawa hookahi no hoi, ua ike mai la ka moi, ia Miriama, nolaila ua hooi loa ia ae kona huhu, a pane mai la imua o kela mau kanaka :

(Aole i pau.)