Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 48, 2 December 1921 — He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA a i ole Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaninana

Me ke kakali hou ole iiio, haaleie aku Ia ke Duke Xikola | i ka puka aniani, a holo aku la me ka awiwi nolalo o ke ; kakela. 110 ka mea tla pau loa nae kona kanalua, 110 ka nuhou ; ana i lohe mai. ai ma kela ahiahi, aka ua hoea mai ka poino: ame ka pilikia ma Zukovo. 1 la lioea ana aku a ke duke opio 110 ka hale malalo, aole j ona ike aku i na kauwa, nolaila hemo loa aku la oia iwaho ■; o ka pa, aia hoi, e akoakoa ana kana poe kuwa iina kahi hookahi. a e noke ana hoi o Bori i ke kamailio me ke pihoihoi, me ke H.uhikuhi ana aku.o leōna lima, i kalii o e punohu mai ana; a ke nana i'o aku i kela manavva, hē'ula wale no oloko o ka ululaau i ke ahi. "Eia ae na kanaka he nui ke hele mai nei 110 ke kakela nei, ua hoea mai lakou m;ii ua walii like ole mai o ka aina, ' aole he wahi heluna uuku, aka he heluna nui, ua like pu me | na nafo e lele mai ana iluna o kekahi lio make; a<a ma j kahi o na hancri, a mau kaukani paha ko lakou nui. Ua j kamailio aku nei au me ka puulu mua loa o lakou, aohe 1 nae he wahi mēa a maliuia mai, aia iwaena o lakou, o j Konada kekahi." 1 ' ! "Ua hui pu aku anei o Konada me ka poe hoohaunaele t j wahi a ke Duke Nikola me ka piha kahaha. i "Ae, e ka mea 'mahaloia," wahi a Bori me ke kulou' ana j iho o kona poo ilalo. "Ua hui pu aku o Konada mie. kela | poe kanaka, a ua koi mai lakou ia'u me ka paakiki loa e , hui aku me lakou, ua hoole aku nae au, 110 ia kumu, i hahauia mai ai kuu poo e Mikela i ka pauku laau; o ko u holo mai nei no ia no ka hoike ana aku ia oe e kuu haku, no ka poino e hoea mai ana maluna ou ame makou kau poe kauwa." ' ! Ua hele ka helehelena o ke duke oj)io a haikea pu. i ka j lohe ana i ka hoike a kela kauwa, aole no nae he maka'u J iloko ona, aka lioao aku la oia'e hoomalielie ika manao o kana poe kauwa, mai na kane a na wa"hrtfr/ e-'hoolana! ana hoi i ko lakou mau manao." i "M'aluna ou ka'll mau mahalo ana he nuu e Bori no kou kupaa ana mahope o kou haku, t me ka hui pu ole aku me ka poe e hoala mai nei'i ka haunaele. aole loa au e poina ana | 110 keia hana koa loa au elike me ka loihi o ko'u o!a ana," ; alaila huli ae la oia i ka nui o kana poe kauwa, a kamailio 1 aku la: j "Ina he poe kekahi o oukou e maka'u i ka noho pu mai me a'u, alaila ke hookuu aku 'nei au ia lakou e hele; aka nae no'u iho, aole o'u manaoio e aa ana lakou e hele mai e hoopoino i kuu kakela nei: e pani nae kakoou i, na pukapa apaii i ka paa, a ina no ko lakou hoea mai, alaila mailuna'aku au o ke kakela e kamailio ai i-mua o k'ela poe kanaka." "Auhea oe e kuu liaku. he mea makehewa wale 110 kou noho hou ana iho maloko nei o ke kakela, o ka manao nui o kela poe kanaka e hoea mai ana. no ka pepehi ana no ia ia oe a make. Ua hele kela poe kauaka a hae, o ia no o„e o na ilio pololi, ina no kou loaa mai ia lakou, e weluwelu liilii ana oe ko lakou mau lima." i pane mai ai o Bori. "Ua paa kuu manao, ē noho au maloko nei o ke kakela, ahiki i ka hoea ana mai o kela poe kanaka," i pane ae ai ke Duke Nikola. "Ina oe e paakiki ana e kuu haku, alaila o ka make wale no ka hopena e kau mai ana maluna ou, aole e hala keia 1 mau olelo a'u." | "Ina ua maka'u oe alaila ke hookuu aku nei au ia oe! ame Vakili ame lvana e hele, no ka imi ana i ka palekana j o ko oukou' mau ola, aka no'u nei la, e noho ana no au, a ! mamua o ka liiki ana i kela poe kanaka ke pulii mai i kuu j kakela i ke ahi, e kamailio aku ana au tne lākou, i na mea | e hoomaaliliia ai ko lakou mau manao inaina." j "Auhea oe e kuu haku," i pane mai ai ke kauwa pilikino J 0 ke Duke Nikola. "E hele au e hauoha i ka noho o Veraj 1 keia manawa. a ua hiki ia oe ke puka nia ka puka-pa \ miahope o ka halelio no loko o ka ululaau ; aole loa e hiki ( i kela poe kanaka ke liuli aku ahiki i kou loaa ana, a e hoea e ana oe no ka muliwai. mamua o ka loaa ana aku o ka ike i kela poe, 110 kou wahi i hele ai." "Aole au e ae aku 1 kena manao 011 e Leo, aka e noho ana -no au e kakali ahiki i ka hoea ana mai o kela poe kanaka," i pane aku ai ke duke me'ka leo oluolu. -Ua lilo kela ano o ko lakou haku, i mea hookahaha loa aku i ka manao o na. kauwa apau, a o ka poe o lakoU ij piha me ka maka'u. ua pau aku la i ka liolo noloko o ke kakela, a o ke koena iho, na lakou i hele aku e pani i na puka-pa o ke kakela, me ka hoomauawanui 110 nae i ka| maka'u, no ka make. mai i ka poe hoohaunaple. "Ma kau mea i kamailio mai nei e,Bori kuu hoaloha, h.e lehulehu kela poe kauaka e hele mai nei, pela anei?" "Elike me ka nui o ka lauoho o kou poo, pela iho la ka nui o kela poe a hoea mai, na kane na wahine ame na keiki, o na wahine aku nae ka poe i hele a hae maoli mamua o na kāne." "f>wai na alakai o kela poe kanaka hoohaunaele?" j "He ekolu no mau alakai maopopo loa o kela hana, pia! o Sido, Mikela ame Akoni. E nana aku, ma kahi o ke alanui e moeke'a ae la, e ike no oe i ka hele a nonanona na kanaka e nee mai la me ka awiwi!" Nana i'o aku la ke Duke Nikola, a ike i ka oiaio o na mea a Bori i kamailio ae ai, a ma ka liana aku a ke duke, me he kahe ana la na kekahi muliAvai, e ?,nii ana i wahi 110 ka wai e kahe ai, pela iho la ke ano o ka nee ana mai o na kanaka; mahope mai hoi o kela poe, ke ahi e hoomalamalama mai la ialok© oka ululaau, ike alaliele a ; ka poe hoohaunaele, e hele mai la 110 ke kakela o ke Duke Nikola. Oiai na kanaka e nee ma.i'ana imua, ke lohe pii lakē duke,! , i ko lakou mau leo himeni, e mele ana i ka h?m'ēnr.k : aua 1 0 Rusia. Ua maor»opb loa i ke duke, ina ua paa ka ma-1 nao o kela poe kanaka e komo mai e.puhi i ke kakela, ua like ka paa o m puka-pa he mea ole loa: aka nae, aia mau ka manaolaua iloko ona, no ka hiki iaia ke hoomaliēlie aku i ka manao o na makaainana, ahiki i ko lakou hoopau w'ale ana i ka manao'hoopoino mai i ke kakela alne kona hakii. . . , I ka hookokoke loa, ana mai nae o ua puulu kanaka nei, 1 ka pa o ke kakela, ike mai la i ke ku aku 0 ke duke opio, o ko lakou manawa i i momoku ae ai 110 kahi o ka puka-pa nui. mamua pono o ke kakela. Ua hiki loa i ke Duke Nikola ke ike maopopo aku i na kanaka. aia na alakai o na nuulu nei mamua loa kahi i nee mai ai, kē ike la oia ia Sido. Mikela ame Konada. a o ia kana i nalu wale iho ai no iloko ona, i ke kumakaia maoli o Konada iaia: aole no paha e kala kahik© i ike ai kela knnaka, i ke ala mai n kekahi haunaele. a mau hoopilikia ana hoi, ma k,-t aoao o na makaainana, aole nae he kam&iKo

1 mua mai i kona haku. Ina ua hiki ole i kana mau hana maikai, ke kono aku ia Ronada, e lilo i mea hoopakele mai iaia, nolaila he uuku loa kahi manaolana iloko ona, no ka hiki iaia ke hoomalielie aku i ka inanao o ka poe i pili nui ole Inai me ia. I ka hoea ana mai o ka puulu kanaka mawaho o ka pa. pau,iho la ka lakou himeni ana mai, a -nia ia wahi i noke mai ai ua poe kanaka nei i ka huro, mc ke kahea okoa ana mai: "E wehe koke mai- i ka puka-pa ano !" I ka lohe ana aku o ke (luke opio i kela leo o na kanaka, hoomanao iho la oia, aole kela ,he mau leo ano o!e. aka Aia hele kela poe kanaka a hae, elike me kana i hoomaopōpo ai i ka manawa o ke kaua, aia no nae oia ke ku malie aku la nana, a i kona wa i ike aku ai ia Mikela, ke alakai o kela poe, ia wa i kau ae ai oia i kona lima iluna, a poha aku la kona leo i ka paue ana aku: "Ke nonoi aku nei au i ko oukou oluolu e na makaainana, e hoolohe ik.i mai i ka'u mau hoakaka imua o oūkou!' "Ua lawa ko makou hoolohe ana aku ia oe, aka o ko makou wa keia e hoike okoa ai i ko makou manao, ka hana," i olowalu mai ai na leo he nui maiwaho mai .0 ka pa. "E ae mai oukou i mau minuke lielu wale no no u e kamailio aku ai!" "Aohe makou i ike ia oe, owai oe e kanaka ."' Me ka hoolohe ole aku nae i kela mau leo pakike maiwaho mai, hoomaka aku la ke Duke Nikola e kamailkK v"Auhca ouk-ou e o'u mau hoaloha, a poe keiki hoi na'u. ke nonoi hou aku nei au, e maliu mai oukou ia'u- mamua o ko oukou hooko ana aku i kekahi hana pupuahulu, e mihi loa ai oukou me ka walania ma keia mua aku. Llike no nie ka'u i hoike mau aku ai imua o oukou, lie lioaloha oiaio loa au 110 pukou apau. Aole au lie mea i like aku me ka poe kahiko. aka nc> keia hanauna hou ko'u ola ana. a ua nana aku au i ka nēe ana o ke au o ka mana'wa. ma na mea wale 110 e pono ai ko kakou ola ana, i kao.koa loa ae, mai na mea a ko kakou poe kupuna i hana mai ai maluna o keia lahui kanaka. "Ua hooiaio akh au imua o oukou, ma, ka liookomo ana mai he ola hou iloko o Zukuvo nei, me ka hookahe ole ia 0 ke koko. ma ka hoolilo ana ia oukou apau i imau hoaloha, 1 mau hoahanau, me he mea la, na na makua hookahi mai, oiai hoi na Avajji e a,e ma Rusia nei, i auamo mau ai i na ehaeha ame na poino. "Owau ponoi ka mea nana i lawe mai, a. hoala ae i ka hooka'iuli aupuni ma Zukovo nei. hē hookahuli aupuni, e ku-e loa ana i na hr.nā hookaumaha a hoopilikia. wale maluna o na makaainana; e ku-e loa ana i na liana hookauniaha & hoopilikia wale maluna o na makaainana; e kanu ana iloko o ko oukou mau ]muwai i na anoano o ka maluhia ame ka noho lioahanau, ana, ina oukou i malama i keia mau mea, a lioea mai auanei i ka wa e nihoalii mau ai ka noho alolia. ana, .ka. maluhia a,me ke aloha. "Ao!e loa he meā nana e hoomaemae ae i ka ino i hauaia, 0 ke ahi wale uo," i uwa mai 'ai kekahi leo maiwaho mai, 1 ukaliia mai hoi e na leo o na wahine. Ke iiana pono la ke eluke i ka mea nof»a ka leo o ke kamailo mua ana mai, a ike aku la oia, eia ka no Mikele, kekahi no o na kanaka, i hanaiia. a- i malamaia maloko o ke kakela i na makahiki i hala aku. "He mea oiaio loa, aia no he mau hewa o ka wa i hala, M i kamailio hou aku ai ke Duke Nikola me ka hoonui anA ae i kona leo, i hiki ai ke loheia mai. oiai aia na leo hamumu liilii ke kamailioia la mawaena iho o na kanaka. "lie oiaio, he nui na heWa i hanaia aku maluna o iukou e na makaainana, eia nae, aole e hiki kekahi hewa, ke holoi ae i kekahi. O ka pepehikanaka, ka haowale, ka limanui, ame ka pakaha. aole loa ia o ke alahele e nohoalii mai ai ka maluhia ma Zukovo nei. "O ka mea a oukou e hana ai i keia la. e hoea hou mai ana no ia i ka la apopo, a ke uwalo hou aku nei no au imua o oukou. e maliu mai! "Ua ku'aku au a palo no oukou, a ma ko oukou aoao an e Siilos<Mikele ame Akoni, e-ku-e loa ana i ka hoihoi hou ia mai o ka noho mana aua o na alii niālorc'o nei, Ua hala aku la kela au kahiko o ka hookele :ina i-ke aupuni, ame ka hoopilikia ana i na makaainana. , Mai hapala w r ale akn i ko kakou 'ola hou ana, me na kihe'ahe'a koko o na hanā karaima maloko nei o Zukovo. "O ka'u e nonoi aku nei ia oukou, e huli hoi koke 110 ko oukou mau home. a ma ka la apopo. ina.he ma.u hewa kekahi i hanaia, na'u no e imi aku i kahi e uku pono ia ai ka mea hewa. me na hopena o kela hana. Ua manaoio mai oukou i ka'u mau a'o ana, i ka wa ae nei i hala; o ka'u leo uwalo, o ia no ko oukoumanaoio hou ana m.ai ia'u. e hoea mai ai i ko kakou wa e haaheo ai 110 ko kakou aina nei. Auhea oukou e kuu mau hoaloha. e haalelq mai i ka pa o ke kakela nei, o mihi auanei oukou. no kekahi hana hawawa a pupuahulu ma ko oukou aoao." Aia no ka puulu kanaka nmwaho o ka pa kahi i ku mai ai, a ke loheia la hoi ko lakou mau leo hauwalaau, a iloko nae o kela walaau liilii, i kani mai ai he pu me ka lele ana mai o ka poka. a ku ka papale kapu o ke Duke Nikola, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i kamailio ae ai kekahi mea, nie ka leo nui: "E wawahi aku i ka puka-pa!" me ka lohe pu iā ana aku o ka leo o na wahine e hookikina ana i na kane, e komo aku iloko. a e lawepio mai i ke kakela. Maluna ak*u o na poo, o ka poe e pili loa mai )a \ ka pa 0 ke kakela, i ike aku ai ke duke. i kekahi poe kanaka. me na> ])auku laau nunui, e lawe mai ana, no ka waw.'ihi ana i lea puka-pa, a maopopo iho la iaia, aohe he maliuia mai o kana mau olelo, eia nae, ke mau Ia no kona ku ana ma kahi hookaln'. I kela manawa nae, i kani hou ,mai ai ka pu, 110 ka lua o ka mana'wa, me ka l<?le ana mai hoi o ka po*ka, a ku ma ka lima hema. a o kela ka mea nana i hookomo mai 1 ka huhu iloko ona, me kp kahea ana aku: "E ka noe hohewale, I\£ keu aku oukou a na kanaka hilahila ole!" me kona wiliwili ana aku i kana puupuu. Na kela mau olelo ku i ka hoonaukiuki mai ke duke opio aku, i hoopii ae i ka inaina o kela puulu kanaka mawaho, a hoomaka mai la e ki i na pu he nui. aole nae he hookahi poka, i ku mai iaia nei. o kona emi hope aku la no ia a komo iloko o ke kakela, a paa ana 110 kona lima, ia Bori. me ka i ana.mai: "Aole keia i lohi la e kuu liaku, ua makaukau ka ,lio nou. e kau koke oe a holo aku nia ka puka-pa mahope. he nui loa ka mauawa e pakele ai oe, mamua o ana maj o kela poe kanaka iloko nei o ke kakela nei." Ke lohe aku la ke Pilke Nikola, i ka wawahiia mai o ka puka-pa, a o ia kana i hooho ae ai: "Ua hewa ole au, aole e ili mai maiuna o ? u ke koko ona hana a kela poe aknaka naaupo!" t I kmohi, aole no he wahi a maliu aku o ke Duke Nikola, i ke koi .mai a Rori. aka 110 ke kemo pu ana mai o keknhi kauwa okoa aku, he hookahi ko kiua koi ana me ka houu pu ana mai i ka li-ma o ko laua haku, akahi ua duke opio nei' a hahai aku mahope o kana mau kauma, no kahi o ka halelio, aia lioi he mau lio i makaukau i na pono apau, o ke kau ae la 110 ia o ke duke. ni/e ekolu ō kaua mau kauwa, ke lohe pono mai la lakou ika leo uwa ona kanaka, ua komo aku Ia iloko o ka pa, no ka hookokoke ana aku i ke kakela, I E wiki kākou eko makou haku!" i pane ae ai kekahi 'kauwa. "Eia iliea ka.nui o ko kakou poe?" Aole lakou e kala i holo aku ai 110 ka palekana o ko lakou mau ola. :i o kakou wale no koe." I (Aole i pau.)