Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 14, 7 April 1922 — Page 6

Page PDF (1.73 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

 

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine--- He Moolelo i

Owiliia me na HAawina Hoopihoihoi

Noonoo o ke Au o ka Manawa

 

            I ka hoea ana no ka hale hoolulu, hoikeia mai la iaia, aole he kaaahi e haalele iho ana i kela wahi, ahiki i ka hora eha o ke ahiahi, oiai nae o ka hora elua kela me ka hapa. Akahi no a hoomanao mai la ua o Kapena Ivana, aole oia i ai i kona aina awakea, o keia ka manawa mua loa, ana i hoopoina ai i ka ai, i kau a mea, o ka pioloke o kona noonoo, ke holoholo wale la no oia mamua o ka hale hoolulu me ka nana mau ana wale la no oia mamua o ka hale hoolulu me ka nana mau ana aku o kons mau maka, i kahi o ka uwaki e kau mai ana, a no ka hoohala ana i kona manawa malaila, kuai aku la oia i kekahi nupepa, o ka mea apiki nae, aole no i ilo ka nupepa, o ka mea apiki nae, aole no i lilo ka nupepa i mea waiwai iaia, oiai ua hoopoina loa oia i na inoa o na kanaka ana i kamaaina ai, a aole no hoi on a hoihoi i ka heluhelu iho i na nuhou pili kalaiaina, a mau nuhou ano e ae paha.

 

Hookahi kumu nui o kela hoihoi ole o kapena Ivana, i na nuhou o ka nupepa, o ia no kona heluhelu nupepa ole no kekahi manawa loihi loa; a no kona molowa, a hui pu no hoi me kona ike mai la i ka pololi, komo ae la oia maloko o kekahi haleaina e ku kokoke ana ma kela wahi, a kauoha aku la i ke kuene e lawe mai i pola ti nona me kekahi mau meaai mama.

 

laia nae e kakali anaali ana, o ka laweia mai o kana mau meaai, loha aku la oia i ke kamailio o kekahi mau keonimana elua, e ku ana mamua pono aku o kahi e ukuia ai ke dala a o eia kana i loha aku ai i ka pane ana ae o kekahi kanaka:

"He mau mahina loihi keia o ka nalowale ana o Mr. Mebure, molaila e ike mai oe, ua lawa kona holo mahuka ana, i mea e hooiaio mai ana, no kona pili i ka hewa, a ua pololei na mea a na nupepa i hoakaka ae ai, no ke karaima a kela kanaka i hana ai. Pehea la ka papa hooko o ka banako, i ae ai e hookuu i kela kanaka, e holo no kekaki wahi mamao?"

"Ua oi loa aku ke akamai o kela kanaka, mamua o na hoa oloko o ka papa hooko o ka banako, no ka mea ua hiki iaia ke pulapu ia lakou mai kinohi loa mai, a ka manaoio nei au, aole loa no i loaa iki kaike i ka ike i kela poe, no ke kulana oiaioi o ka banako, ahiki i ka mamao ana o Mebure, ma kahi he mau kaukani mile ka mamao ma na aina e. I kela ame keia manawa, he hoike hoopunipuni wale no ke waihoia mai ana imua o ka lehulehu, a e ukuia ana hoi na dala puika, mailoko ae o na daa i hoahuia e ka poe ilihune. I hoike aku au ia oe ea, ua hikik aku kaie o kela banaka ma kahi o na miliona dala, ka nui, a o na loaa he uuku loa.

"Ua hoolala mua o Mebure, no ka holo mahuka ana, oiai ue ike oia, e hoea mai ana i ka la, e hua'iia ae ai ka mea oiaio i ke akea, nolaila o kana kumu pale i wahi e hookuuia aku ai oia e hele, o ia no ke kuai ana aku i kekahi mau lua eli gula, o ka mea oiaio nae, i holo maoli no oia e pee.

"Aia paha oia ma na aina mamao, a i ole eia no paha ma Enelani nei kahi i pee ai, aole he mea i ike, aka aia na ilio hanu meheu a ke aupuni mahope on a, kahi i huli ai ikeia manawa, a in a no ka loaa aku o kela kanaka, o ka hoopa'i kupono wale no e hookau aku ai maluna on a, o ia no kona liia aku maluna o ka amana li kanaka," i pane mai ai ka elua o na kanaka.

"Ua lohe au, he keikikane kekahi ana e ola nei ma keia kulanakauhale," wahi a ke kanaka mua, i kamailio hou mai ai.

"Ae, he keikikane kekahi a kela kanaka, me he mea la nae elike no me ka hana o kona makukane, pela no ke keiki e ukali aku ai mahope on a. He wahine kekahi ana me ka laua kaikamahine, aole nae i maopopo ole iaia o ka mea pono e hana aku ai. Akahi no nae a komo mai ka hoohuoi iloko o Ivana, o na olelo ana i lohe aku ai,, e kamailioia ana mawaena o kela mau keonimana, o ke kumu ka ia o ka nalewale honua o Mebure kona hoaloha, a pela hoi ke ano o kela kelekalapa a ela i hoouna mai ai iaia.

Aia no ka mau la ke o o na olelo o kekahi o na keonimana i kamailio ae ai, e hoinoino ana i kana aikane, ame kana wahine hoopalau, ia wa ikomo koke mai ai ka hulu ame ka inaina iloko o Kapena Ivana, ku ino ae la oia iluna, me ka holoholo ana iho maloko o ka haleaina, a in a aole i kauoha mua aku oia, i kana mau meaai, in a ua oili koke aku oia iwaho, no ka huli ana i ke kanaka nana na olelo kikoola, i pane mai ae e pili ana i kana wahine hoopalau.

I ka laweia ana mai nae o kona pola ti, me na meaai mama, hoi hou mai la oia no kahi o ke pakaukau, a hoomaka iho la e ai me ka pupuahulu, hakalia no a pau kana ai ana, o kona puka aku la no ia iwaho, me kanana ana, in a paha aia na keonimana elua i ike ai maloko o ka hale aina, iwaena o ka poe e piha ma kahi o ka hale hoolulu.

"He keu maoli no au a ke kanaka naaupo, o ka noho malie wale iho no, a hoolohe aku i na olelo hoinoino a kela mau kanaka no kuu hoaloha ame kuu wahine hoopalau, i namupamu liilii wale iho ai no a Kapena Ivana iaia ihok, me ka pono ole mai la o kona noonoo.

He iwakalua minuke mamua au, he mehameha wale no ka hale hoolulu, i keia manawa nae, ua hele a piha i na kanaka, a ma ke ano o ko lakou mau lole e komo ana ua hiki iaia ke hoomaopopo aku he poe waiwai ka hapanui o na keonimana me ka lakou mau wahine, a ua hele hoi a ku ke ahua o ko lakou mau ukana. Ma kahi o kona liolo aku no ka halwai pu ana me Miss Kalani, elike me kana i hooholo mua ai, hoololi ae la oia ikona manao, me ka hele ana aku e kuai i kikiki nona, no ka holo pololei ana aku no ke kulana kauhale e noho mai la kana wahine hoopalu.

Ua ku mai la ke kaaahi ikeia manawa, nolaila hele pololei aku la o KapenaIvana a loaa ka mea uku dala oluna o ke kaaahi, kauoha aku la iaia, e haawi mai i kekahi keena oluna o ke kaa nona wale no, me kona makemake ole, e noho huikau iwaena o na ohua.

"E hoao au e loaa kekahi keena kaawale oluna nei o ke kaa, nou, elike me kau i makemake ai; aka nae he nui na ohua e kau mai ana ma keia kaa, malia paha he hana paakiki ka loaa ana he wahi kaawale, e hana nae au elike me ka hiki ia'u,: i pane mai ai ka mea uku dala, eia nae haawi aku la o Ivana, he bila o elima dala, ma ke ano he mau dala kipe i kela kanaka, me ka kanalua ole iloko o Ivana no ka hiki iaia ke noho hookahi makona wahi, me ka hoouluhua ole ia mai.

Oiai ua Kapena Ivana e ku la kakali o ka oili hou mai o ke kanaka ohi tikiki luna o ke kaahi. oili mai la he keiki kuai nupepa, me ka onou ana mai he paila nupepa imus on a, a oiai ua hele mua oia a piha i ka hoonaukiuki, i na olelo hoinoino ana o ka lohe ana, ua pane pakike aku la oia i kela keiki, eia nae, ua kuai aku la no oia i kekahi mau nupepa, i hiki ai iaia ke ike i na meahou, pili i na han, nanai hoala mai i na kamailio mawaena o na keonimana elua.

Me he mea la, o ka olelo nui ma ka waha o keia ame keia mea ana elohe aku la o ia no ka holo mahuka ana o Mr. Mebure, ame kana hana apuka i ka poe ilihune, o ka mea wale no nana ihoopau ae i kona lohe ana i kela mau olelo, o ia no ka hoea ana mai o ka mea ohi tikiki, a olelo mai la iaia, ua loaa kekahi noho kaawale nona.

Me kona hoohakalia ole iho, pii aku la o Kapena Ivana noluna o ke kaaahi, me ka hahai ana kau mahope o ka ohi tikiki, a komo aku la ma kekahi noho i hookaawaleia, ia wa i paniia mai ai ka puka a paa, me ke kiia ana mai mawaho, haule iho la ua o Ivana ilalo, akahi no a loaa kamaha iaia. ua kaawale mai oia, mai kahi mai e hooiaae ai ka uluhua o kona noonoo.

No na minuke elima kela kakali ana a Kapena Ivana, ua kani ae la ke oeoe hoailona o ke kaaahi, no ka haalele iho i kela hale hoolulu, a iloko o ka manawa pokole, o ka lilo mai la no ia o ua lio nei, he owe mai hoi kau i ke alahao.

Oiai ke kaaahi e holo la me ka pahia nui, lalau iho la o Ivana, i na nupepa ana o ike kuai ana, a hoomaka iho la e mana, ua like wale no ka manao o kela mau nupepa apau, e hoakaka ana, no ke karaima  ekaeka loa i hanaia e Mr. MEbure, a e kapa ana hoi, iaia me na inoa ekaeka apau i kiki i ka peni kekau, me ka uwale ana imua o na luna oihana o ke aupuni, e huliia kela kanaka, ma na kihi apau o ka honua a e hookauia aku kekahi hoopa'i ko'iko'i loa maluna on a, ke mea nana i hookomo aku in a wahine akne-make, a i na keiki makua ole, iloko o ka poino ame ka hune.

Me ka naau i piha maoli i ka ehaeha, no kaili mai o ka hoohilahila maluna o kona hoahola, a mauluna hoi e Ela ame kona makuahine. haehae ae ia o Ivana i kela mau nupepa, a kiola aku la iwaho o ka puka aniani, alaila puana malie ae la i keia mau olelo:

:Auwe no ka hoi oe e Ela, kuu aloha, pehea la e hiki ai ia oe ke hoomanawanui i keia puupuu ikaika i ku'iia aku ma kou umauma! E hoomanawanui iho nae pela e ke aloha a hoea aku auL aka malia ia hoea mua aku paha o keaka imua ou, loaa ka mea nana e hoomalielie aku i kou noonoo!"

Me he mea la, ia Kapena Ivana e nana aku la iamua, he hookahi no olelo a na mea apau e ike iho ana i na moolelo o ke karaima a Mr. Mebure i hana ai, o ia ka hooili pu ana mai i na ahewa ana maluna o kona ohana, kema nae a ke makuahine ame kana mau keiki iike ole ai, a in a paha he poe kekahi o lakou, i hookaokoa ae i ka ohana o kela kanaka, ma ke ano, aole i ili mai na ahewa ana maluna o lakou ua like no ia me kekahi hale nani, i nele i ke kukui hoomalamalama.

E iho aku ana ka la i ka ilikai, i ka manawa i ku aku ai ke kaaahi  no ka hale hoolulu, o kahi kauhale, i ku ai ka home o Ela ame kona makuahine; nolaila lele aku la o Kapena Ivana ilalo, oia hookahi wale no ka ohua o kela wahi, aohe kaa hoolimlima loa iaia ma ka hale hoolulu, no laila hoi wawae mai la no oia, aia ka pono o ka hoea aku i ke alo o ke aloha.

I ka hoea ana aku no a kpuka-pa, o ka pa'e hoopuni ana i kahome o kana aloha aole on a ike aku i ka maaloalo mai o kekahi mea mawaho ka hale, o kana mea wale no e lohe la, o ia ka hu o ka makani e pa ana me ka ikaika,; no laila wehe mai la oia i ka puka-pa a komo aku la i loko.

E nanea aku ana no nae oia i ka hele, iku ana keia kanaka kino nui mamua pono mai o ke alanui, e kau ana no hoi kona ipupaka i ka waha, me ka haawi ana mai i ke aloha ahiahi iaia nei, aia hoi kona mau maka, ke hakiloa loa mai la i ke kanaka opio.

Ua piho loa o Ivana i ka hoonaukiuki, no ke ku pono mai o kela kanaka mamua o kana wahi ehele aku nei, alaila ninau aku la oia ike kuleana o kela kanaka e alai mai ai i ke alanui, ame kana hana ma kela wahi, ia wa iwehe ae ai oia i ke pihi o kona kuka, a hoikeike mai la i ke phi oihana o ka makaikiu, a o ia ka Ivana o ka hooho ana ae:

"Auwe, he makaikiu ka oe!"

"Ae, he makaikiu au; e oluolu anei oe e hoike mai i kou noa ia'u."

"O, Kapena Ivana ko'u inoa, he hoaloha au no ka ohana Mebure, ua lohe au i ka pilikia i kau aku maluna o kela ohana, pela au i hoea mai la no ka hui pu ana me lakou. Pehea aia no anei ka mekuahine ame kana kaika mahine maloko o ko laua home i keia manawa?

"Ae, aia no laua maloko o ka hale, a ke kaumaha loa nei au, no ka pilikia i kau aku maluna o laua. Ma nehinei aku la ko'u hoounaia ana mai, e kiai ikeia wahi, a e hakilo pu hoi ia Mr. Mebure ma Enelani nei kahi i noho ai, a ke launa mau nei no oia me kona ohana ma ka leka."

:Eia pu anei o mebure opio maanei?" i ninau hou aku ai o Ivana i ka makaikiu.

"Aole oia maanei i keia manawa, o kela kekahi kanaka a'u i makemake loa ai e ike, no ka mea eia kekahi mau palapala malalo o ka malu o ke keena makaikiu e waiho nei, e hoike mai ana, ua maopopo i ke keiki kahi o kona makukane i noho ai. Ina he makemake kou e ike i na lede, alaila e hele oe no kahi oka hale e ku mai la, ma ka'u komo aku, ua make make laua i na kokua mai na hoaloha mai."

Aohe a kapena Ivana kakali hou ana iho, aka awiwi mai la kana hele ana a ku ana mamua o ka puka o ka hale, a i pane no kana kikeke maka puka, holo mai la o Ela a puliki mail a ma kona a-i, me ka hoopili ana mai i kona poo ma ka umauma o Ivana, he hookahi hana o ka uwe.

Pa'ipa'i iho la o Ivana ma ke poo o kana aloha, ma ke ano hoomalielie, a pane iho la: Nani ka nui o ka ehaeha i loaa ia oe e kuu aloha! Pehea o mama?

"Aole i maopopo iaia ka nui o ko makou pilikia i keia manawa, o kana i manao ai, aia kekahi kuhihewa i hanaia, a ua hiki ia keaka ke hoopau aku i kela pilikia. Aole au e kala i kakali aku nei o kou hoea mai, ua like maoli me ka makahiki okoa, i kau a mea o ka lohi loa!"

Hoomalielie aku la o Ivana ia Ela, me ka hamohamo ana iho ma kjona poo, a i ka hala ana o kekahi mau minuke, ua akakuu mai la ka uwe ana o Ela a pane ae la:

"Manao no aei oe e Ivana, ua pololei na mea a na nupepe o hoke ana, no ke karaima i hanaia e kuu makuakane? Manao anei oe, ua ku maolie kou makukani i ka lokoino? Us hoohuoi mau no au, aia kekhai pilikia nui i hanaia, mahope iho o ika holo ana aku o kuu makuakane no na aina mamao no ka mea ua kuai hoolilo aku o Keaka i na lako hale, na lio ame kekahi mau waiwai e ae, me he mea la o ke dala i loaa mai ua ukuia aku i ka poe a kuu makuakane i aie ei.

"O Keaka maoli no ka mea nana i kukulu i keia home a ua kokua aku au iaia ma ka hoolako ana ik keia maul ako ahle mai kau mau rala ponoi mai e loaa ana ma ke kuai hoolilo ana aku i kau mau kii kaha o ka keaka i kamilio mai ai ia'u ua hala aku ka makuakane o maua no kekahi misiona pili  aupuni, a aole he mea maikai na makou, ka kamailio ana nona. Aole load au in moeuahne mus, o keia iho la ke kumu oiaio loa i haalele mai ai kuu makuakane ia makou; in a he wahi mahui iki kekahi ou no keia mea aole loa au e ae aku ia oe e aloha mai iau

"He hana hiki ole loa ia oe e Ela ke hooko mai, no ka mea ma ka la mua loa a kuu mau maka i ike ai ia oe, ua haulehia koke au i ke aloha nou."

Aole o kapena ivana. he kanaka i komo iloko o na oihana ano nui, e maopopo ai iaia ke ano e hoakaka pono aku ai imua o ela no ka hoopau ana ae i na phihihhi o kana aloha no na mea a Mebure i hana ai aka nae hoao mai la no oia e kamilio elike me kana imanao ai he pono i ka i ana mai: