Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 32, 10 August 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

"He hana paakiki ka hoopoina ana no kekahi moeuhane nani," ' i pane mai ai o Kauka Mudoka, "aka nae, aole au e hoopau ana i ko'u mau manaolana ahiki i ka maopopo ,loa ana ia u, aole loa ou wahi noonoo iki no'u, ma ke ano a'u i iini nui ai, a i ole, ahiki paha i kiAi ike ana, aole e hookoia ana kela moeuhane." • m "He mea pono e hoike aku au imua ou i ko u moolelo pina e Kauka Mudoka, a nau ia e koho nou iho, i kau mea pono e hana mai ai. Aole'au e noi aku ana ia oe e kokua mai ia'u ma.kekahi ano, aole loa. Mahope iho o kou lohe ana i kela moolelo, malia, e hoopau loa ana oe i kou noonoo ana mai no u, a pela hoi kou ae ana e hoomau aku au i ka hele ana no kou home. "O ka mea oiaio loa, ua haawi aku au i kuu puuwai i ka mea okoa e Kauka Mudoka, ua paa ka'u hoohiki, nana wale no au, aole na ka mea okoa ae. Ua haulehia au i ke aloha no kela mea, e hiki ole ai ia'u ke aloha aku i kekahi- mea hou. Ua hiki ia'u ke hoikp aku ia oe i ka inoa o kuu aloha, malia o hiki ia oe ke kokua mai ia'u, ma ka huli ana aku ahiki i kona loaa ana; a i ole, loaa mai paha kekahi ike, no kona halawai ana me kekahi poino. "Mawaho ae 'o keia mea a'u e hoike aku nei, e loaa pu aku ka ike ia oe, eia au ame kuu makuahine ke hele nei malalo o na inoa kapakapa, a he kaikamahine au na kekahi " "Ina ua lilo aku ke koena o kau moolelo e hoakaka mai ana, i mea hoehaeha aku i kou noonoo e Ela, mai kamailio hou mai oe, no ka mea aole no o*u nana no ia moolelo, o ka'u mea wale no i nana aku ai, o oe ka wahine maemae a u'i hookahi iwaena o na wahine apau a'u i ike ai." "O Ela Mebure ko'u inoa oiaio loa, owau ke kaikamahine a ke kanaka nana kekahi hana apuhi kiekie loa, i ka waiwai 0 na wahine kane-make ame na keiki makua ole* he kaikamahine hoi, na ke. kanaka i lawe maoli ae i kona ola, me kona mau lima ponoi. AUwe kuu makuakane e!" Ma kela wahi, i noke okoa iho ai o Ela, i ka uwe, e hookahe ana hoi i kona mau waimaka, me ka nana ole mai ia Kauka Mudoka, a i ka mao ana ae o kela mau minuke o ka ehaeha, akahi no a pane aku ke kauka opio, i ka i ana mai: "Aole i lilo kena moolelo au e hoike mai nei, i mea' hookahaha mai i ko'u noonoo," i kamailio aku ai o Kauka Mudoka. "L*a koho wale aku no au i ke ano o kou moolefo. Ua poina oe i kekahi buke au, maloko o kuu home, a maloko o kela buke 1 kakau ai oe i kou inoa piha, elike me kau i hoike mai nei, eia no kela buke maloko nei o ka pakeke o kuu kuka. Ma ka po nei, i ko'u hoi ana e hiamoe, ua hookomo au i kela buke malalo o ko'u uluna, mamuli o ko'u ike ana, o oe ka ona nona ia waiwai. "Ua ike au i kou komo ana i ka lole eleele, ma ke ano he hoailona ia no ke kanikau, no ka make ana o kou makuakane; heaha nae ia mea i ko'u manao, ua nana mau aku au ia oe, ua piha me ka maemae ame ka oiaio, o ka heWa a kou makuakane i hana ai, aole ia e ili wale mai maluna ou. Nolaila ua maopopo mua ia'u kekahi maliele o kou moolelo, a ua hoikel mai no hoi kou mama ia'u, no kou kaikunane e noho m&i nei, ma kekahi wahi i maopopo ole, a pela hoi me na pilikia he nui i hoomanawanuiia e kou makuahine. "Iloko nae o keia mau mea apau a'u i maopopo ai, aole loa au i moeuhane mua, aia kekahi ipo aloha, nana i kaili aku i kou puuwai,ina-i:maopopo mua ia'u ia mea ina no paha, aole a'u koikoi wale ana aku ia oe. Ua ake wale aku no au ia oe e lilo mai i wahine mare na'u, mamuli o ko'u kuhihewa, aole la oe i haulehia i ke aloha. Ma kau mau olelo i kamailio mai nei, he hookahi ou manawa i haulehia ai i ke aloha; a ina 0 kela mea au i aloha ai, ua haalele mai oia ia oe, i kona wa 1 maopopo ai i kou pilikia, alaila aole loa he kuleana e noonoo hou ia aku ai kekahi kaitaka o kela ano. Ina ua hoohalike aku oe iaia, me he mea la ua make iloko o kou noonoo, alaila ua haawi mai oe he manaolana nui no'u, e upu aku ai, aia no he la ma keia mua aku, e komoi ai au iloko o ka paredaiso o ko'u mau manaolana." "Aole loa i haalele maoli mai kuu aloha ia'u," i pane mai ai 0 Ela me ke aea ana ae o kona poo iluna. "Ua ike oia i ko makou mau pilikia apau, me ia ike i Joaa iaia, ke paa loa nei kuu manao, aole, he mana ma ka honua nei nana e hoololi ae i kona aloha no'u, me ko'u nana ole, i ka mea a ko ke ao nei e kamailio mai ai." Ma kela wahi i hoike hou mai ai o Ela, i na mea no i maopopo mua ia oe e ka makamaka heluhelu, a ke hoolo'ne pono loa la hoi o Kauka Mudoka, a ke ike Qkoa aku la oia me ka hoohewahewa ole i ka nui maoli o ke aloha o Ela no kana ipo, a o ia ka ua kauka nei o ka nalu ana iho iloko ona, ina he mana kekahi ma ka honua nei i wahi e hiki ai ke hoololiia ae ka noonoo o kela wahine opio no kana ipo mua, a lawe aku iaia, i kane nana, ua makaukau oia e hooili aku i kona mau waiwai apau maluna ona. Ke hoolohe loa Ia ua o Kauka Mudoka 1 na huaolelo apau, me kona kahamaha ole aku, aka nae ma kona helehelena, ua hele a pii ka ula, a ua hele pu hoi a nui kona hanu. "Ua noi mai nei oe ia'u, e lilo owau ka mea nana e huli aku i kau ipo aloha, ma ka ninau ana i ka poe e noho nei ma Biare; he keu keia a ka mea kupaianaha, oiai malaila au kahi i hoohala ai he niau la «īe nei i hala. E hooko i'o aku ana au elike me kau i makemake mai ai ia'u e hana aku, ina no ia he mea e weluwelu liilii ai ko'u mau manaolana apau. "Eia nae ko'u manao maoli, aole o'u manaoio ua noho hamau loa o Kapena Leonada, mamuli o kona makemake maoli, elike me kau mau mea i hoakaka mai nei no na ano kilakila o kela kanaka. Aka nae ina e hiki ana ke hooiaioia, ma keia hope aku, ua piha oia i ka epa, a e loaa aku hoi ka ike ia oe, aole he noonoo hou mai o kela kanaka nou, alaila e ae mai oe e Miss Kolakona, e hele hou mai au imua ou, no ka mea aole e hiki ia'u ke hoopoina ia oe." Ma kela wahi, i hopu okoa mai ai o Kauka Mudoka i ka lima 3 Ela, a hoopili ae la ma kona mau lehelehe, alaila ku ae la iluna, me ka haawi ana aku i kona aloha ia Ela, me ke'kamailio ana mai hoi, me ka leo haalulu: "Mai lilo na olelo i kamailioia mawaena o kaua i nehinei, i kumu nou e hoalo ai i ka hele ana>aku e ike ia Jene, aka e hoomau aku no oe i ke a'o ana iaia elike me mamua, āole au mea e hopohopo ai, oiai aole loa au i kainailio iki aku imua o ka makuahine o Jene, no kou haalele ana i ka hana kumukula, e ae mai ana anei oe e Ela i keia manao?" "Ae. e hele aku ana au e ike iaia," wahi a Ela ma ke ano pokole, aole e hiki iaia ke hoopuka hou aku i kekahi mau hoaokoa ae, no ka mea ua-huli aku la o Kauka MWoka hele. MOKUNA XXXIII, "He keu aku maoli no oe e Ela, a ke kaikamahine ano e," i pane mai ai kona makuahine, i ka wa a Ela i hoakaka aku ai, i hele hou ana oia e a'o ia Jene, maloko o ka home o Kauka Mudoka. "Ua halawai mai au ine na hoao he e aneane hiki hou ole iho ai ia'u ke hoomanawanui, i na haawina kau-

maha i hekau iho maluna o'u." "Aole kaua e hoopau i kela manao mua, no ke komo aku ma kekahi oihana, o na mea liilii e loaa mai ana ia u ma ke a'o ana i kekahi mau haumana, he kdkua no ia ia kaua." "He oiaio no kena e Ela, aka o ka mea nana i hookahaha loa mai i ko'u manao, o ia no ka lolelua o kou mau manao, aohe he paa ma kekahi mea maopopo loa. Ua makaukau au i keia kakahiaka, no ka bele pu*ana aku me oe i ke kulanakauhale, e pu ai me Mr. Kapa, no ka oihana a kaua i hooholo ai, eia nae, ua oi loa aku kou noonoo nui, no ka makemake o Kauka Mudoka, mamua o ka makemake o kou mama." * "E pono au e hele koke e hooko i ka'u hana ma ka hale o Kauka Mudoka, i keia la, a e hoomoe ko kaua hele i ke kulanakauhale, a ka la apopo e mama." "Ina pela ua pono, e hoao au e hoomanawanui, me na mea e loaa nei ia'u, ahiki i ka hoi ana mai o kuu keiki." Ua awiwi iho la o Ela i ka hoomakaukau ana iaia iho, no kana huakai no ka'home o Kauka Mudoka, aole no hoi i loihi iho, aia oia ma kahi o ka hale hoōlulu kaahi, kahi i kali ai i ke kaaahi, e holo pololei ana no kahi o ke kauka.-a i kona komo ana aku iloko o ka hale, ua halawai mua aku la oia me Mrs. Mudoka, me ka pane ana mai o kela wahine me ka hoihoi: "Ua hoike mai ke kauka ia'u, ua waiho mai ka oe e Miss Kolakona i kau hana, i ka lohe ana o Jene, ua noke oii i ka uwe, me ka minaipina loa no kona ike hou ole ia oe. Aole. o'u kuleana e hokai wale aku ai no ma kau mau hana, aka nae, ke ole aii e kuhihewa, ua hoopilikia loa aku ke kauka ia oe ma kekahi ano, pela iho la oe, i ole ai e hoomau i ka noho hana ana malalo ona." "Auhea oe e ka madame, ke manao nei au, o Kauka Mudoka ponoi, ka mea kupono loa nana e pane mai i ka haina o kau ninau." "Aole o'u ma,kemake e hoouluhua wale aku iaia, o manao mai auanei kela, aia kekahi manao maikai ole iloko o'u nona. Ua koho wale ae no au, malia paha ua noke mai oia i ke kamailio ia oe i kekahi mau olelo kupono ole, me ka i okoa ana mai no kona haulehia i ke āloha ia oe, a no ia mau hana i makemake ole ai oe e hoomau aku i ka noho hana ana malalo ona. "No kau hana e pili ana ia Jene, ua manao ke kauka, he mea maikai ka hoomaha ana o Jene, i kana mau haawina, no kekahi mau la, a e lawe oe e hoohojoholo iaia, malia he mea ia e loāa mai ai oke kulana maikai i kona kino. Np'u iho, aole e hiki ia'u ke lawe iaia e holoholo." 4 Haawi aku la o Ela i kopa ae ma ke kunou ana mai, 1 kona pii loa aku la no ia no ka hale maluna, me ka hele ana aku e huli i kana haumana, a i ka wa i ike mai ai o Jene iaia, ua Jele okoa mai la iluna oia nei, a hapai ae la no hoi o Ela iluna, hie ka noke ana iho i ka honihoni, oiai ua pipili maoli no ko laua manao kekahi me kekahi. Ua hoohalaia kela kakahiaka ma ka lawe hooholoholo ana a Ela ia Jene maloko o ka paka, a no ka manawa mua'loa, i hoomaka aku ai oia e haha'i i na moolelo i paanaau iaia i kona mau la kamalii, a ke hoolohe loa mai la hoi o Jene, me ka piha i ka hialaai, no ke ku maoli o kela mau moolelo i ka nanea. Ma kekahi la ae, he la oi aku ia o ka wela, a o ia ka ka makuahine o ke kamailio ana mai ia Ela: "Aole e hiki ia'u ke hele pu me oe i ke kulanakauhale i keia la, fie keu aku maoli ka wela, aka ua hiki no ia oe ke hele hookahi, a hoike aku imua o Mr. Kapa i ka kaua mau mea i hoolala ai, a malia e loaa mai ana kekahi nuhou hoohauoli ia kaua mai kela kanaka mai." 0 ka makemake loa o Ela ma kela la, e noho no oia ma ka hale, o ka nana ae nae, malia o lilo kona noho ana i ka hale, : i kumu e hoopilikiaia aku ai ka manao o kona makuahine, ' nolaila ua ae aku la oia e hele, no ka ike ana ia Mr. Kapa. : Ua lohe nui o Ela ika moolelo o kekahi poe wahine, i hoohana i ka lakou mau loaa liilii ma kekahi mau oihana me ka holomua loa, malia o laua kekahi i konoia mai, e komo pu 1 aku iloko o kona manao e hele e hui pu me Mr. Kapa. 1 ko Ela hoea ana aku no ke keena oihana o Mr. Kapa, ua : hookipaia aku la keia me ka maikai, me ka lilo ole o kona lole \ kanikau e komo ana, i mea na kela kanaka e hooniele mai ai. 1 "Aole a'u nuhou e hoike aku ai ia oe, e pili ana no kou kai--1 kunane. Mālia paha ua lohe oe ina meahou mai ka Makaikiu, L Liki mai. Ina aole ana mea i hoike mai ai alaila e kamailio 1 aku au, i kana mea o ka hoakaka ana mai iniua o'u, ua loaa 5 iaia kekahi mau ike mao»popo loa, aole i haalele iho kou kiku--1 nane ia Enelani nei, he inea hoomahuahua ae kela i ka pohihi--1 hi, o ka hookolo ana aku mahope o kona meheu. O kekahi mea ' ano nui loa o ka oili ana ae nei, o ia no na mea i pili aku i ka oihana makuakane, a ua maopopo loa, ka hoihoiia aku o 1 na dala a ka poe i poho, malalo o ka hookele ana a kou makuaI kane. > | "Maloko oka nupepa o keia kakahiaka, i puka ae ai'ka īnoo--1 lelo no ka. holomua o kekahi lua gula ma Kaleponi. He lua } gula kela i hoolilo nui ia aku ai na dala a ka lehulehu, ma kahi o na haneri kaukani paona. Mahope iho.o ka hoohanaia ana " no kekahi manawa, me ka holopono ole, ua haalele ia kela lua } gula; aka nae na kekahi poe i hele hou e hooikaika ma ka huli ana i ke gula ahiki i ka loaa ana ia lakou o ke gula ma kekahi * wahi, a i kulike ai me ka meahou i hoikeia ae e na nupepa, 1 aia ma kahi o na mile, ka loihi o ka aina i piha me ke gula. * "O na lako hana apau loa, i manaoia, aole he waiwai o kela 1 mau mea, ua hooponopono hou ia me ka uuku o na hoolilo, 1 a o na meahana no ia e hoohanaia mai nei i keiā manawa, me 1 ka liolomua loa, a e hoea mai ana i ka wa e uku piha ia aku \ ai na dala apau a ka poe i hookomo mai i ka lakou mau dala, 1 iloko o na hana hoopukapuka, e hookeleia ana e kou makuakane. Aole loa he wahi kanalua iki iloko o'u, mailoko mai o na 1 pomaikai e loaa anā i kela lua gula ma Kaleponi, e koe ana ke- > kahi mahele, nui, no na hooilina o Keoni Mebure." Ua piha maoli o Ela me ka olioli, i ka lohe ana i kela nuhou ; a o ia kana i nalu iho ai, ina no ka hoihoi hou ia o na dala 1 apau loa, a ka poe he kuleana ko lakou, i na dala i hqohanaia e kona makuakane, alaila o ka hoea ana mai ia i ke kaawāle } loa ana aku, o na inoa ino i kauia mai maluna o kona ohana. Mahope iho o ka hoolohe ana aku o Ela, i ka moolelo a Mr. " Kapa eMioakaka mai ana imua ona, ua hoike oleoa aku la oia 1 i kana hana nui o ka hoea ana aku, aia hoi o Mr. Kapa ke ; nana mai la ia Ela, me na manao kanalua, no ka hooko ana 5 mai i kana noi, a o ia ka ua kanaka nei o ke kamailio āna mai: 1 "He oiaio, eia na dala a kou kaikunane ke waiho nei iloko o ka hui, me ka lilo ole o ka mea nana i kokua mai i keia mau 1 dala iaia, i mea ?ino nui i kō'u noonoo aka he hookahi mea 1 nui, aole e hiki ia'u ke nanamaka aku i kona makuahine ame J kona kaikuahine iloko o Wā pilikia, me ka hana ole aku i kekāhi mea no laua e pono ai. » "Auhea nae oe e kuu kaikamahine, ina he manaoio kou ika 5 oleloa'o, a kokahi kanaka oo elike me a'u nei, alaila ke olelo 1 aku nei au ia oe, e' hoopau loa kou noonoo ana, e komo aku 1 ma kekahi oihana. Ua nui na wahine elike me kou ano, ame lee ; ano o kou makuahme, i manao, o ko lakou lawelawe ana i kekahi mau oihana/he mea ia e holoiliua ai lakou, o ka hopena 5 nae i oili mai, o ia no ko lakou komo ana iloko o ka pilikia ame " ka poino. "O ka'u e a'o aku nei ia oe, o ia no ka hoopau loa ana i kela noonoo, a e hoike aku imua o kou makuahine, e loaa aku no iaia mai ka hui aku nei kekahi mau dala, ma ke ano he mea kokua iaia, i kela ame keia pule, ahiki i ka hoihoi hou ana mai » o kana keiki, a i ole, ka loaa ana mai paha ia olua, o na dala i mai kela lua gula mai ma Kaleponi, e hoohanaia mai nei ma : ka ifioa o kou makuakane. (Aole y pau) •