Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 40, 5 October 1922 — NA MEAHOU O HONOLUA PARK. [ARTICLE]

NA MEAHOU O HONOLUA PARK.

Mr. Sol. Hanohano; Aloha oe:—j E oluolu mai oe no'u kekahi keena o ka hiwahiwa a ka lahui, no kela mnn huaolelo e kau ae la maluna, i ike mai ai hoi na makamaka puni heluhelu o kaua e noho nei mai ka puka ana a ka la a ka welona a ka la i ka m«le olu o Lehua. Ma ka la 7 o keia mahina o ia ka Poaha, i haawi ae ai o Mr. D. T. Fleming, ka luna hoohana nui o ka Honolua Kaneh, he paina luau nui ma ka paka o Honolua no kana poe kanaka hana e noho hana nei ma Lahaina a hoea i Honokohau malalo o kana hoomalu a hooponopono ana, a pela pu hoi me na hoaloha e ae i hui ae ai a launa pu iloko o kona lokomaikai palena ole? He la laukanaka no hoi keia, mai na Hawaii, Kepani, Pake Pukiki, Haole ame na lahui e ae. Nui ka piha. Nana kaa kalaka nunui oka Honolua Ranch i halihali mai i kona mau limahana mai Lahaina Honokohau, Oneloa, Kahaniki ame Honokohau.

He paina keia i konoia ai mai kona mau limahana a hoea loa aku i na kupa ame na kamaaina o na Honoapiilani, mai na elemakule, ame na luahine ame na keiki liilii, ame na poe u'i a koe ka poe nawaliwali hiki ole ke hele. He leo kono hoi me ke aloha kuio, me he la he makua i kana poe keiki, aka oia maoli no ka pololei e puana ae ai, oia hoi o Mr. David T. Fleming he makua oiaio oia no na Honoapiilani ma ke ano o kana mau hooponopono ana, malalo aku o ka makua Harry A. Balawina, ka makua āloha me ka puuwai hamama. He umi-kumamakahi ka nui o na pakaukau i hoomakaukauia. O ka 'loa o na pakaukau pakahi mawaena 0 ke 30 ame ke 40 kapuai ka loa, oia k'e kilo a kou mea kakau nei ; ai ole ua emi mai paha, ai ole ua oi aku paha. He nui na mea ai i hoomakauk j ia, o ia ka poi ono o Honokohau, ka pipi -me ka puaa momona i lauiauia, ka opihi, akule lawalu, halakahiki, waimomona uwala a pela wale aku. Ua ai a lawa, ua inu a kena i ka lokomaikai o keia makua h&ole maikai. < Oiai ka lehulehu e akoakoa ana mahai o na pakaukau aina, e kali ana hoi no ka leo kono e ai, o ka hora 12 a. m. ia, a i ka wa no i pa-e mai ai ka leo e ai, o ka iho iho la no ia, he elua a ka lio, ame hookahi a ka lio, oiai o Hanale e hakaka ana me Keoni Bulu, aia hoi ke kalapu himeni o ka Honolua Banch malalo o ka inoa Nahonoapiilani Amusement Club, ke houhene mr.i la i ka mau hokeo malalo o ke alakai ana a Bro. John Alamida. Nui no ka mahalo ia oe e Bro. Alamida i kou hoopukapuka ana i kau kalena mai ke Akua mai. Ua lawa loa ia nani ame ia u'i no ka hoolohe ana aku. Oiai ua maoli ke anaina. Ua ai a lawa,' ua inu a kena i ka lokomaikai o Mr. David T. Flemin;y ame kona mau hope ma ka hana. Ke haawi nei keia niakapeni mao kona mea kakau la i ka hoomaikai ame ka mahalo nui ia oe. Ke pule nei au na ke akua e hoopomaikai ia oe i nd wa apau o kou ola ana ma ka inoa o lesu Kristo, Amene. I ka pau ana o ka paina aia he mau lealea e ae i hoomakaukau ia, aka aole i hele aku kou kiu mea hou e makaikai ia mau lealea, aka ua kau nui aku ko'u iini ame ko'u manao e ike i ke Kamaliiwahine Elizabeth Kahanu Kalanianaole, ke Kamaliiwahine aloha hoi a ko kakou keiki Alii i hala aku i ka make. He oiaio mamua o ka manawa i makemake ia ai ke Kamaliiwahine e hoea mai no Honolua Park, ua kau aku la o Mr. David T. Fleming o kona kaa no ke kii ana 1 he Kamaliiwahine ma kona home e ku nei ma Puuaupuni, oiai ma kona home ame kana alii wahine ī hookipa ia āku ai ke Kamaliiwahine me kona mau ukali no ko lakou paina awakea. He malihini hanohano hoi na Mr. ame Mrs. D. T. Fleming. Mawaena o ka hora 1 p. m., ame ka hora 2 p. m., i hoea mai ai ke kamaliiwahine ame kona mau ukali maluna o ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Mr. D. T. Fleming no lakou keia mau inoa:

Ke Kamaliiwahine, E. K. Kalanianaole, Mrs. Treadway, Mrs. Reis, MrB. K. Hose. I lea wa o ke kamaliiwahine i lele iho ai mailuna iho o ke kaa no lalo o ka honua paa mo kona mau hoa hele, a komo mai lakous ma ka puka pa a hoea loa mai noloko o ka park, malalo o ke pailaka ana a Mr. D. T. Pleming, he ku maoli no i ke aloha, ke nana aku aole kana alii kane me ia, aka eia oia ke hele hookahi qei no ka hooikaika ana iwaena o na makuahine Hawaii i loaa ka mana koho balota no ka lakou hana pono e hana aku ai. A ua helelei iho kuu mau waimaka me ke aloha i ke kamaliiwahine. Hauoli nui kuu uhane i ka loaa ana he kuleana ia*u no ka hele ana aku e ike i ke kamaliiwahine a e lulu lima pu me ia, malalo o ka leo kono a Mr. Fleming, e kono ana hoi i na Hawaii apau i akoakoa ma ia wahi no ka hele ana e ike i ke ka maliiwahine. Mamua o kuu hele ana aku e ike a e lululima pu me ke kamaliiwahine aia hoi ua hoomakaukau mua au he lei Eoselani, ka wehi hoi o'Maoi

no ke kamaliiwahine, mamua o kuu haalele ana iho i kuu home nei ma ; ia kakahiaka, i loaa hoi kahi ma* kana aloha e hele aku 'ai e ike iaia, oiai he mea nui ke alo o ke ame kona leo, oia ke a'o a ko ma-.-koū mau kupuna i hala aku i ka po. Nolaila i kuu ike ana ua loaa ia'u he kuleana e hele aku ai e ike i ke kamaliiwahine, na paa pu aku la au me ia lei nwelani, a lulu lima pu meia, me ka panai pu ana aku i ke aloha mai a'u aku pela no ia i hooko mai ai ia leo aloha. A noi aku la au i kona oluolu e kala mai ia'u, a e ae mai ia'u e hoolei aku-i ka lei TOse a'u e paa | ana maluna ona, he noi hoi i aeia mai me ka oluolu. Nolaila ua~lawe aku la au a hoo- ! lei i ka lei rose maluna ona, he hoa- | ilona hoi no kuu aloha kuio i ke kamaliiwahine. He mau wahi makana aloha ia mamua o ka nele loa. Mahope iho o kuu hoolei ana aku i ka lei Rose iaia, ua hoolauna mai la oia ia'u ia Mrs. Treadway a pela pu hoi a Mra. B. Hoae. Ua huli mai la oia ia'u a ninau mai la, pehea he nui loa no ka paha oukou na makuahine Hawaii maanei, ua ae aku la au, a olelo hou mai la oia, ae ke ike nei au ua mahuahua loa oukou, he poe makuahine Hawaii wale no ka hapanui. A pau kana kamailio ana mai ia'u, ua noi aku la au e kala mai ia'u a noho iho la nu ilalo, a laweia mai la ko lakou noho no ka noho ana iho. , Hauoli nui au i ka loaa ana ia'u oia hanohano ma o ka loaa ana ia'u he mau minuke e kamalio pu ai me ke kamaliiwahine. Ke mahalo nei no hoi au i ke Akua no keia pomaikai i loaa ia'u. I ka akoakoa ana mai o na makuahine apau i loaa ka mana ko'ao baloka, ame kā poe i kupono no i k» koho baloka, kunou mai la ke kamaliiwahine ia Mrs. Beis. no ke ku ana e hoomalu i ke anaina, a hoolauna mai la no hoi oii i ke kamalii wahine imua o na makuahine e akoakoa ana ma ia la, me ka hauoli. Me kekahi mau olelo hoakaka mai iaia mai no ka hana a ke kamaliiwahink i hoea kino mai ai imua o na makuahine ia la; no ke kukulu ana no ia i kalapu Rcpubalika o na wahine Hawaii koho balota ma keia apana. A wahi a ke kamaliiwahine. Aloha oukou e na makuahine o Honolua nei, i hele mai la au e a'o aku ia oukou e na makuahine ame na wahine apau i loaa ame n$ wa : hine apau i loaa ia lakou ka pono koho baloka no ke koho" ana i na elele, na lunamakaain|ina ame na senatoa, ma ke kaha pololei ana i ka inoa o ka elele no ka holo ana no Wakinekona a'u i ike ai he kupono, a e hana mai i'kou pono ko'u a ko kakou pono pakahi.

"E hana like kakou aole e hukihuki, a kueo, a inokuahana, o ko kakou hana like oia ko kakou lanakila. "Aole au e a'o aku ana ia oukou o mea o mea ka ōukou e koho ai, aka aia no ia ia oukou. E a'o nui, a e hoonaauao i ka oukou mau keiki, o ia ka makua o keia noho ana aku, a no ka mea e hiki mai ana i ka la e paio ai ka 1010 me ka 1010. Nolaila ke makemake nei au ia oukou na makuahine e hana like, huki, like, huipu aku ka oukou mau kane, a hana like, pela wale ,no kakou c lanakila aL "Ua nui kuu makemake e hui pu me oukou na makuahine i ike ole a i lohe ole i ka olelo Beritania no ke kukulu ana i kalapu no oukou e na maknahine Hawaii, i mea e hiki ai ia oukou ke hooponopono no ia oukou iho ma ka olelo Hawaii. Wahi ana, "o ka moto a'u e kukulu nei i na kalapu wahine apau mai Kauai a hoea io oukou Ja i keia la, o ia no keia mau huaolelo: "Ok« aloha ame ka, lokahi". X ka pau ana o kona mau manao hoakaka, ~t»a ku mai o Mra. Hose, a hoakaka mai no ia manao hookahi no. A ua ui mai oia i ka manao o na makuahine, a ua ae ia aku me ke kokua ana o na makuahine ekolu, a ma ka ninau ana ua hooholo ia. Ua kohoia na luna nui o ke kalapu Bepubalika o na wahine Hawaii o keia mahele apana, no lakou keia poe inoa: Mrs. Annie M. Kalama, peresidena; ATrs. Hawea A. Helmain Jr., hope; Mra. Daisy Kukahiko, kakauolelo, . Mtb. Hannah M. Limahai, PuUku. Na komite o ka papa hooko. Mrs. Maggie Nakoa, Mrs. Louisa Eberley, Mrs. Julia K. Haili. O keia ae la na inoa o na lunanui i aponoia no ke kalapu Eepubalika o na wahine Hawaii, koho baloka i kukuluia ma Honolua Park e ke Kamaliiwahine Kalanianaole, i keia la 7 o Sept, 1922. Ua nui no hoi na lala i hoopaa i ko lakou mau inoa ma ia la. Wahi a ke kamaliiwahine, "i ke ku ana iho la o ke kalapu o oukou e na wahine koho baloka o keia apana ® malama oukou i ka hana me ka pono, h&na me ke kanaka makua, aole hana kamalii. Noho me ke aloha ame ka lokahi o ia ka mea e pono ai o keia hana nui. A i hemahema oukou i kekahi mea, a i ole he mau ninau paha, oluolu e kakau ae ia'u." Ua a'o pu mai no oia ina no aole oukou i makemake i kekahi moho o ka aoao Repubalika, mai na elele, «•naioa, Mne aa lunamaiuminana o

ka aoao Bepubalika, mai koho 110 oukoa. Koho no oukou i ka oukou moho i makemake ai, koe ka lele ana aka ma ka aoao Demokarata. o ke kaha aku i na moho ma ia aoao, aole ia he pono. "Aole no au e a'o aku ana ia oukou e koho oukou ia mea a ia mea, aole, aka aia no ia oukou ia kuleana, a koe aole e koho i na moho*Demokarata, aole ia he lokahi, aka e kupaa oukou o- ia ka mea e lanakila ai.'' f A i ka pau ana o kana kamailio ana, ua haawi mai la oia i kona aloha hope, ame kona kono pu mai i kekahi o na makuakane, no ko lat/ou mau manao hoakaka. Ua kaheaia no hoi o Mr. D. T. Fleming, ame Mr. L. B. Kaumeheiwa,'ame Luther K. Kalama no ko lakou mau manao. a ua ku lakou e hoakaka i ko lakou mau manao pakahi, « mahalo ana, no na mea i lawelaweia n/e ka holopono, a e a'o ana no hoi i na makuahine e kupaa a pela pu hoi me kekahi mau manao e ae. I ka pau anp o ko Jakou mau manao paipai, ua kono mai la o Mrs. R. Hose e hele na makuahine ame na makuakane e ike a e lulu lima pu me ke Kamaliiwahine no ka manawa hope, a hoi aku lakou 90 Lahaina. A hookuu no hoi na hana i ka hora 3:30 p. m V| me ka hauoli. I kuu hoopau ana i keia, ke wi nei au i kuu hoomaikai nui ia oe e Bo]omon Hanohano, no kou hoo luhi ia, ame na keiki kikokiko o ko'u keena pa'i ka welina hope. Owau no 'me ka haahaa, MRS. ANNIE M. KALAMA, Pua Rosclani Home Honokohau, Maui. Sept. 18, 1922.