Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 43, 26 October 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

"Ma keia hana nui elike me ia a kaua e hele nei o keia po, aole o'u makemake e ike wale mai kekahi kauwa lawelawe,, a mamuli wale no o kou lilo ana i makuahine no'u, i hiki ai īa oe ke hele pu me a'u, aole ma kekahi ano oleoa ae. Ua makemake au, o\\"au hookahi wale no ke hele aku e ike ia Kakalina, kela wahine nana i kaili aku i ke aloha, o kuu kane. Ua makemake au e ike, i kona kulana makaukau, i hiki ai ia'u, ke imi i na meakaua ma ko'u aoao, no ka paio ana aku me ko'u enemi. a ua pomaikai maoli au, i ka loaa ana ia u, he mana\\a maikai loa, elike.me l*eia." Ua hoea aku la laua i kela manawa, ma kahi o ke alanui, i noho nui ia e na kanaka, nolaila aole o Miss Wekela i pane aku no na olelo a kana kaikamahine, a ke ike aku la hoi oia i ka nana pono mai o kekahi poe ia Miss Kalani, oiai nae aia wale no na maka o ua kaikamahine nei, iluna o ka lio kahi i nana ai. I ko laua kaawale ana aku, i kahi mamao, e lohe ole ia mai ai ka laua mau olelo, akahi no o Miss Kalani, a pane hou mai i kona makuahine. "Aole i maopopo ia'u, kahi i ku ai o ka hale, o ke kanaka malama holoholona, a aole no hoi o'u makemake e ikeia mai kaua e na kauwa o Fanadale Hale, ua maopopo no ia oe, he poe kamailio na kauwa, he hana hauoli l'oa na lakou, ke kamailio ana i ka lakou mau mea e ike ai, a e lohe ai paha." "Owau ka i ike. i ke alahele maalahi loa, e hoea aku ai kaua no ka hale o ke kanaka malama holoholona," i pane aku ai ka makuahine. "E hoomau akvi no kaua i ka hele ana pela, no ka hapalua mile, ahiki i ko kaua oili ana aku iwaho o ka puka-pa, a ma kekahi wahi moali alanui, e moe ana noloko oj ka ululaau, malaila e hele aku ai a hoea no ka paka, me ka ike j o'e ia mai e kekahi poe. "Ma kela moali alanui au e hele mau mai ai, no ka hale o Kakalina, aole no i mamao loa mai ke alanui aupuni aku, he elima no paha minuke e hele ai, oka hoea 110 ia ilaila. He alanui nalowale ole keia, ma kela alanui no e hele ai, a e hoi ai ke kanaka malama holoholona, me kana kaikamahine." "Me ka mahalo a nui ia oe e mama, no kou hoike ana mai la ia'u i ke alanui e hoea aku ai i ka hale o kuu enemi. Ua maopopo ia'u, aole oe e maka'u, ke noho iho e kiai i na lio, aole o laua pienaena i koe, a o keia ke kumu o ko'u hookele ana mai nei i ko kaua kaa, ma keia alahele loihi." Aole he mau olelo i kamailio hou ia mawaena o ke kaikamahine ame ka makuahine, ahiki i ka hāla ana mai o kekahi mau haneri i-a. a ia laua nei i kau aku ai i kahi kiekie o ke alanui, e ikeia aku ai o Fanadale Ilale, ia wa i hooho ae ai o Miss Kalani: "Aia kuu hale kakela ke ku mai la, me kona'mau ano hou, i hanaia. he keu aku a ke kilakila o ke kulana o kela home nani. Ke ike nei au, aole kela mau kumulaau kahiko, a he uliuli maoli no ke kahua ke nana aku, ua paa i na mauu hou, i kanuia e na kanaka." Nui iho la ka hanu o ka makuahine, no kela mau olelo a kana kaikamahine. me ka loaa ole nae iaia o ka manao koa, e hoike mai ai i ka mea iloko o kona noonoo, no kona hoihoi ole e noho aku maloko o ka home, o ke kanaka ana i ike ai i ke kupono ole, e lilo i kane na kana kaikamahine. "Heaha keia e nui mai nei kou hanu, e kuu mama? Ke kaumaha loa nei au nou, no ke kulike ole o kou mau ano me ko kau kaikamahine nei, ka piha mau i ka uwila, i na manawa «pau. L'a hookahahaia aku paha kou manao, no ko'u noonoo nui, i ke kanaka. au i hooiaio mai ai, no kona mau ano kupono ole; he mea oiaio loa ia; aka ua makemake au e hooko oia i kana mau mea i hoohiki mai ai imua o'u, me ko'u nana o'e ae i ka nui o ko'u hoowahawaha iaia. "'lna aole no ke kino o kela kanaka ka'u i makemake aku ?.i. aka e lilo mai kona mau waiwai ap'au no'u; a no ka m'ea ua noho aie oia ia'u, a e hooke aku ana au iaia a pili i ka paia a e hoea mai ana ka la au e olelo iho ai ua loaa ia'u ka hanohano. ka waiwai ame ka hauoli, mamuli o ko'u mau ano koa, a maka'u ole." Hoea aku la ke kaa no ke alanui ololi, a ka makuahine i kamailio mai ai, nolaila hoohuli ae la o Miss Kalani i na lio, ma kela alanui, me ka holo ana aku no kahi ulu nui o na kumulaau. alaila kaohi mai la i na lio, me ka pane ana mai i kona makuahine. "E noho malie no oe iluna nei o ke kaa o kaua, a e hele ae hoi au e nana i kuu eneini. Aole i maopopo'ia'u, ka loihi o ko'u manawa e hele ai, malia paha he hapaha hora, a i ole he 'napalua hora paha, aka nae ma na ano apau, e noho malie oe ahiki i kuu hoi s.na mai," alaila lele aku la oia ilalo, tne ka haa- ; ana mai i na kaula kaohi o na lio i kona makuahine. "Eia aku mamua pono o kela mau kumulaau e pouliuli mai la. ka moali alanui e hele aku ai a hoea no kahi i ku ai o ka hale o Kakalina," wale a ka makuahine i pane mai ai, aka nae i?-ia i ike mai ai i ke ano o ka nana ana aku a kana kaikamahine iaia, hoomau hou mai la no oia i ke kamailio ana: "Aole o'u makemake iki i kela ano o ka nana ana mai a kou mau maka. aole he wahi lilo iki o kou makuakane ia oe. Auhea oe e kuu lei aloha, pehea la oe i hoao ai, e hana aku i na •r;ea e ukali mai ai ka poino ame ka pilikia ia kaua, oiai kaua e noho nei iluna o ka hanohano, ka waiwai ame ka hauoli?" Ke lohe mai la no o Bela Kalani i kela mau olelo a kona makuahine. aohe nae wahi mea a huli iki mai ihope, a i ole ka'uka'ulua iho paha; o ka mea oiaio nae, ua hele oia a piha maoli i ka inaina, no na olelo a kona niakuahine. ka ona maluna o keia mau waiwai apau, maluna o na iniha apau o keia lepo, aole e hiki ia Hale, ke pakele mai ko'u mana aku." i namunamu liilii iho ai ua o Bela, iaia e hele la me na kainawawae awiwi. Heaha ka keia wahi kaikamahine «•auka, o ka oili ana ae nei imua o kuu alo, ua hiki ia'u ke hool:!o aku iaia me he bebe la, malalo o kuu mau wawae." Hoomau aku la ua o Bela i ka hele ahiki i kona ike ana aku i ka a mai o ke kukui mawaena o na kumulaau, a hoomanao ae la oia, o ke kukui kela o ka ha.le o Kakalina, ke au la kana "ana ana i ke ano o ka hale; me kona awiwi loa ana aku i ka hele, aia ka pono, o ka hoea koke aku i ka pahuhopu o kana iiuakai ma kela po. Hele no hoi ua kaikamahine nei, a hoea i ka puka-pa, ua rau maoli kona aho, aia hoi ka hou, ke kahe la ma kona mau I apalina. a mai kela wahi aku, ua hiki loa iaia Ue ike pono aku, i ka poe maloko o ka hale, oiai he malamalama oloko i ke kukui. Aia ka ipukukui maluna o kekahi pakaukau kahi i ku ai, a e noho ana hoi o Kakalina ma ka aoao o ke pakaukau, a ke ike la oia, i ka u'i maoli o ka helehelena o kela kaikamahine. nawai no e ole ka hoohihi o ka Haku Fanadale iaia, i ka hua- ] ala maoli no o kela kaikamahine, i like ole aku ka o'i o Bela ive kela. O kela helehelena wahine u'i a Bela o ka ike ana aku, ka r.;ea nana i hoopii mai i ka inaina wela iloko ona, o kona haa-

lele iho la no ia i kona ku ana ma ka puka-pa, a aku la la iloko, me ka hele pololei ana aku a ku ana mamua pono o ka puka o ka hale, o kona kaomi aku la 110 ia i ka bele kahea mawaho o ka puka, o kana mea o ka lohe ana aku o ia no ka hele ana mai o kekahi mea, me na kapuai mama, no ka wehe ana mai i ka puka, aole 110 hoi i emo iho, hamama ae la ka puka, a ku mai la o Kakalina, me kona kulana kilakila imua 0 ka mea i hoea aku no ka hopoino ana iaia ma kela po. No ka minuke hookahi, aole e hiki i kekahi o kela mau wahine ke pane ae he hookahi huaolelo, aka i ka maa pono ana mai o na maka o Kakalina, i ka nana ana iloko o ka pouli, ua kaa mua mai la ma kona aoao, ke kamailio ana. "O oe anei keia e Miss Kalani, mai Kanale Hale mai iloko e keia po? Ae, ke ike pono aku la au ia oe; a ina he hana kekahi au i makemake ai e kukakuka pu me a'u ea, alaila e komo mai kaua iloko nei o ka hale, aole o ke ku iwaho nei o kahi o ka pouli." Ma ke ano o kela kamailio ana mai o Kakalina, ua hookahaha loa ia aku ka manao o Bela, ua kuhihewa maoli no oia, he kaikamahine kuaaina kela, aole i ike i na rula o ka launa ana me ka poe hanohano, eia ka auanei, he lede oiaio kona kulana, a he piha paa rula hoi, ke ano o kana kamailio ana mai. L T a ku maoli o Bela ika hoka, oiai o kana i manaoio loa ai, he kaika'mahine o Kakalina o ke ano kuaaina, eia ka auanei, he lede oia ma kona ano apau, he hiehie kona kulaiia, me ka huapala maoli no, a nawai ole no e hoohihi ka manao o ka Haku Fanadale i kela kaikamahine, ua oi loa aku kona u'i 1 ko ia nei. Aohe mea a Bela e hana aku ai, o ka haawi wale aku no i kana kunou, a komo loa aku la oia iloko o ka hale, me ke kii ana mai o Kakalina e pani i ka puka, a hookuu iho la hoi i ka pale puka ania'ni ilalo. "E oluolu oe e Miss Kalani e noho iho ilalo," i huli mai ai o Kakalina, a kamailio mai la i kana m'alihini. Luliluli aku la ke poo o Bela, ma ke ano e hoole aku' ana no kona noho iho ilalo, aia hoi ka lili ame ka huhu ke halii la maluna o kona mau'maka, a nana aku la oia ia Kakalina, o kana mea e ike laj aole he wahi mea a wiwo o kela kaikamahine, aka ke ku mai la no oia, me kela kulana kilakila, o ka wahine u'i. Ke kilohi la ua o Bela i ka lole o Kakalina, mailuna mai o o ke poo ahiki ilalo o na wawae, he maemae maoli no, o na lihilihi maka keia ame na onohimaka, o ia no oe o na puupuu daimana, a ua hele no hoi na papalina, a ula ohelohelo, o ia no oe o ka ohia pala haama o ke kuahiwi. Aia ua o Kakalina ke ku malie mai la, me ka haka pono ana mai o kana nana ana maluna o Bela, oiai hoi o Bela, e ku aku la nana i kona enemi, me ka hapahapai mua o kona umauma iluna a ilalo, o ia 110 oe o kekahi liona, e hoomakaukau ana e lele aku maluna o kana pio. "Aole au i hoea mai nei no ka lawe ana mai i kekahi mea mai ia oe mai, a ae aku paha i kau hookipa ana, 110 ka mea ke manaoio nei au; ua piha oe me na ano hookamani e Miss Kakalinai ke kaikamahine a kuu kanaka malama holoholona," i pane aku ai o Bela, me ka leo o ka mea e hoike okoa ana 1 ka nui o kona inaina ame ka huhu. "He mea malama anei kuu makuakane 110 kaU mau holoholona?" wahi a Kakalina o ka pane ana mai me ka piha i ke kahaha. "No na makahiki he iwakalua ae nei i hala, ka noho ana o kuu makuakane malalo o ka liaku Fanadale, aole loa au i lohe iki, he mea hana aku oia malalo ou." "E lohe oe e Kakalina i keia manawa ea, owau ka haku ame ka ona o na waiwai o ka Haku Fanadale. O ka poe apau e noho hana nei maluna o na aina i onaia e a'u, he poe kauwa wale no lakou na'u, e pono ai e hoolohe mai i ka'u mau kauoha, a o ka mea e ku-e ana, e ku oia a hele mai keia wahi aku!" "Aole au he kauwa nau e Miss i pane hou mai ai 0 Kakalina, me ka pii mai la o kona hoonaukiuki i na olelo hookano a Bela iaia. "Malia paha no ko'u makuakane kau mea i manao ai, aole nae oia ma ka hale nei i keia wa, ma leekahi manawa o keia po oia, e huli hoi mai ai, oiai aia oia ke hoomakakiu mai la i ka poe hoopoino i na holoholona a kona haku." "O ka mea oiaio ea, aia ko makuakane maloko o na hale inurama, kahi i hoopiha ai i kona opu me ka waiona, e loaa ai iaia ke koa, r.o ka noke ana i ke kamailio i na olelo hoohilahila nou; a ua haalele hookahi iho oia ia oe maloko nei o ka hale, 1 hiki ai i ka Haku Fanadale ke hele mai e hoohala i kona manawa o keia po me oe kana, ipo aloha. O oe maoli no ka'u i e ike, aole o ko makuakane, a ua poiliaikai loa au, i kou loaa hookahi ana mai nei." Haupu ae la no faha o Kakalina, i ka manao o ka Bela huakai o ka hoea ana aku e ike iaia ma kela po, nolaila haikea ae la kona helehelena, a iloko 110 hoi o ia manawa hookahi, i nokd okoa ae ai o Bela i ka akaaka, ma ke ano pahenehene, aka nae pane mai la o Kakalina i ka i ana mai: "Ina he mea hou kekahi au i makemake ai e kamailio> mai, ke hookuu aku nei au ia oe, e hoike mai ia'u i na mea apau, aka nae e hoomanao oe e Miss Kalani, mai keia manawa aku, he mau eneini kaua, e ku ana maluna o ke kahua kaua, ahiki i ke kaa ana o ka lanakila i kekahi, o ua lanakila la, aole ma kou aoao, aka ma ko'u aoao ana ia. "Manao anei oe, he wahi maka'u iloko o'u, no kau niau olelo hoonuinui o ka hele ana mai nei e kamailio i keiā po? Aole loa! Aole e loaa ka maha i kuu uhane ahiki i kuu pana'i ana aku me ka'u mau hana oluolu. Me ka maopo'po no o kou ano i na mea apau e noho nei ma keia wahi, o oe kekahi o na wahine huhu ino, a i makaukau hoi e hoopilikia aku ia ha'i, aole loa ia he kumu no'u e hopo ai. Ke hoopau manawa wale nei no au, ma ka ae ana ia'u iho e hoolohe aku i kau mau olelo nolaila, ina he mau mea hou aku kekahi i koe, au i hoike mua ole mai ai ia'u, o keia ka manawa a'u e hoolohe aku ai ia mau olelo, a haalele mai oe i kuu home nei." "Aole no he hana nui okoa ae a'u o ka hoea kino ana mai la ma keia hale, no ke ake ana no ia e ike maka, i ke ano o ka wahine, a kuu kane e mare aku ai, ka Haku Fanadale, e hoopipili nei. No kou pono, ke hoike e aku nei au ia oe'i ka mea oiaio loa, e hookaawale koke oe ia oe iho mai kela kanaka mai, o hoea mai auanei ka minuke au e mihi ai me ka walania Joa." "O kena mau olelo apau au e hoopuka mai nei e Miss Kalani, ua like pu me na puupuu lanahu, i hookau hou ia aku maluna o ke ahi enaena o kuu inaina nou, e paila nei, mamuli 0 kau mau olelo hoohaahaa i kamailio mua mai nei: "Auhea oe e Miss Kakalina, ua lehulehu wale na manawa a ka Haku Fanadale, i hoea mai ai no keia home, ua hoohihi maoli kona noonoo nou, ahiki i ka lilo ana i hana paakiki ma kona aoao, ka hoomamao ana mai ia oe aku. Ke hookokoke loa mai nei ka la e hookoia ai ka mare mawaena ona ame a'u, eia nae o ka oi loa mai ia o kau mau hana pahele 1 kona noonoo, me ko manao kuhihewa he wahi aloha kekahi iloko ona nou; o ka mea oiaio ea, tia hoolilo wale no oia ia oe i mea paani no kona lealea iho, a hoea mai i ka la o ka pau o kona hoihoi, e kapaeia aku ana oe ma kuono, me he ilio meeau la." "Ua piha maoli kou lehelehe e Bela me ka hoopunipuni!" wahi a Kakalina, me ka hiki ole iaia ke uumi iho i kona mau manao hoonaukiuki, me ka nee ana mai he hookahi kaina wawae imua. "Ua aloha mai ka Haku Fanadale ia'u, me kona puuwai apau, aole no keia manawa wale ae nei no, aka no na makahiki lehulehu i hala, a ina he la kekahi e hoea mai ana, no kona mare i ka wahjne, me a'u wale no oia e mare mai ai, aole me oe. (Aole i pau.) * . " "