Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 11, 15 March 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

?.!aila ua pomaikai maoli i ka loaa ana mai la :i ; /. no ka mea ma ko'u manao maoli, hc mea pono # ] a ia ke ano o ke!a kanaka opio, no ka mea naa- ■. ~ •> -.0 o ka hale hapanui o kona manawa e noho ai, : .-io ; uii o!e i ka holoholo, ina pela oia e hoomau akn x . - n noho ana, e hoea mai ana i ka manawa e<emi 1-. k'. ikaika o kona kino," wahi a M.r. Kuene, me ka,ihuli - imr.i o Mr. Edimona. k p "" n:ea au c hoakaka mai la e Mr. Kuene, ua mao- . ia'u: aka nae he nani hoi ia, aia oe ke noho pra la ~ --i'nko o ka hale hookahi, ua hiki loa ia'u ke . .. —a elike no me ko'u hilinai ia oe, iloko o kela. mau : hala. Ma kou helehelena, kc hoike okoa mai «ei oe ■-* "1 no kela hiipof iloko ou i ka pololei ame ka. hoo- , . 1 anle e ku-e mai ana o Mr. Kelekolio, kuu haaloha -V <* !«we mai ana au ia oe i hoa ohumuhumu pu no a'u e manaoio loa nei, e hiki ana ia oe ke ma ka mawehewehe ana ae i kekahi ninau poE apono mai ana anei oe i keia manao o'u?* wahi . Fditr.ona, me kona huli ana mai imua o Mc Kele- . ::ica apau au i ike ai he pono, aole loa a'u mlau ku-e vahi a Mr. Kelekolio, me ke apono i na mjea a ka ; ;:rona o ka hoakaka ana mai. •>1 r.c :::ea hiki kekahi ia'u ke hana aku po ka poaao o kou -p A-.io. ua hiki ia olua ke hilinai mai maluo-a o'u, e - : : :ta no'u e hauoli ai, ka hooko ana aku ia laana, no v.a komo maoli no ka manao makemake ame ka hoo- - - ; k o'u nona, iloko o ka manawa pokole loa o-ko maua -- -:.r2a:na ana kekahi me kekahi." -;c-!a h'-.oīa mai ke kanaka opio aku, no kona .lilo i mea ak.: no ka pono o Gai Wakona, ua hoomaka aku la ka ' :::• na. e hoakaka i ka inoolelo e pili ana ia Gai Wako- - , ~v. k--!a manawa mai o ka noho ana aku me ia* ahiki wale -- • '-.■-.okomoia ana aku iloko o ka pilikia manuhli o ke kainra aku o kekahi karaima maluna ona. ; - k-.ka pn aku la no hoi oia, no ka lilo ana o ?Tiodora ame hine o Gai Wakona i mau hoaloha oiaio loa, me ka .•: ::r.k; nui o Tiodora e hele aku e ike i kona }ioaloha, aka he'oholo oia ame Mr. Kelekolio, aole he hana maikai . :a ka ike koke ana i keia manawa, oiai na ao omamalu -•■ hr. : .pilikia a ka enemi e kau ana maluna. o ke kanaka 'a keia manao, ina nae ia he mea ma3<ai i kou noo- -- -ra.'' i huli ae ai ka Rev. Edimona imua o ;Mr. Kelekolio. aia ko Mr. Kuene mau rumi ke pili kiokoke la me ko -a aole o Mr. Kuene e ku-e mai ana, majnao au he mea -. kr. ke hele pu o Tiodora me a'u, a i ole la me oe no hoi kona mau rumi, a malaila oia e noh*> ai, a kamailio k: :a Jo?epir»e ma'oko o na rumi o kona kaikunane, mai na aninni aku. M k-'"na kekahi manao maikai loa," wahi a Mr. Kuene, me -vm a::a aku ia Tiodora, ina paha ua apomo oia i na olelo ka Rev. Edimona, no kahi e hiki ai iaia ke kamailio e khoaloha. P \ a Tiodora pane no kela mau olelo hoakaka a ka Rev. . eia nae aia iloko ona ka manao maialo, no ka oluolu :rau ma ka hoolala ana i ke alahele e hiki .:a .ke hui pu me kona hoaloha. . z paa owaho o na puka aniani o ko'u r*rmi i ka hihiia e na " e hik'i ole ai i ka poe maiwaho aku nei ke ike i ka , r,< !•(» ana maloko mai," i hoomau hou aku ai no o Mr. : - :e ; kana kamailio ana. "Ua pili loa kekahi puka aniani o Mr. Wakona me ko'u puka aniani, e hiki loa ai i ::ea c!i:a ke luliilima." : n::i i'o ka makemake iloko o Tiodora e ike i kona ho- * : !a:la ua hoolalaia iho la e hele oia e ike ia Josepine; ' ka hookuu ana o kela anaina o lakou-, hooholo iho \elekolio, o ka Rev. Edimona, ke hele pu me Tio- :. :: ! ko o na rumi o Mr. Kuene. MOKUNA XIII. 2 hoi mua aku o Mr. Kuene noloko o kona mau rumi, no " ~ ; aukau ana o ka hoea aku o 3cana mau malihini, no- " - " iVa - i komo aku ai o Tiodora maloko o na rumi o opio, ua hoopiha loa ia oia me ke kahaha, ame >•- ■: pu lioi iloleo o ia manawa hookahi, i kau a mea o ka • ka u'i o kela mau rumi, ma kana nana maoli iho, : i ka, aia oia iluna o kekahi mokuahi kahi i kau ai.' - 0 Keu a^u ka u'i ame ka nani, o na mea au i ■■ •'• an:wa ai no kou mau rumi, a ua like maoli me kekahi : ■'in.i 0 ka lewa," i hooho ae ai o Tiodora, me ka piha : : aka la o Mr. Kuene no kela manao mahalo o ke ' : ::c opio no kana mau mea i hana ai, a o ia kana ar.a mai: "Maanei oe e noho ai, a kamailio aku i !:a n:a kela puka aniani, ua hiki loa ia olua ke ka- ■ ka maikai, aohe poe na lakou e lohe mai." • p.ku la o Tiodora ma kahi a Mr. Kuene i kuhikuhi -. me ka hoopuka ana aku i kekahi lima ona iwaho, ■''' ■ •••- '■: !a : ■e e Tosepine, kiei mai paha oe iwaho o ka puka H:i ana me ka peapeahi ana aku o kona lima, i mao- • na hoaloha, aia oia malaila kahi i noho ai. : Keke maloko o kekāhi rumi aku, ka Tiodora e lohe naule ana aku o ka u-pa iluna o ka papahele, e hoike ••'' humuhumu ka Josepine hana e nanea la maloko o • kona kaikunane, a lohe pu aku la oia i ka hooho >epine: e ioa kela me ka leo o kuu hoaloha," alaila iloko o >a pokole loa, kiei ana no ke poo o Josepine iwaho, a : kona hoaloha, me ka pane ana mai me ka piha ka hoi oe e Tiodora, pehea oe i hoea mai nei ilor ; ' i 0 Mr. Kuene? Heaha ka hana nui nana i kono r \ - e 'iolo mai no Ladana nei?" e 1 'iiilii, i hoakaJka aku ai o Tiodora i ke kumu o , J , . nna mai i Ladaaia, e hua'i pau ana hoi i na hana ri ku i ka hilalnla ole a Keoni Naika maluna ona, ( holo mahuka okoa ana mailoko mai o ke kula, i c ■ aku kela kanaka i kana mau hana hoopilikia '" ? ; iUr - £ A na. • ■. a .' he ana 0 Josepine i na hoakaka a kona hoaloha, ua t r K-'a mai la kona helehelena i ke kaumaha, a 0 ia kana ? ana ma i: ' • e ." e r Ken a ku maoli no kela a ke kanaka ino; ma kau mau a 1; Ka,ra ilio mai la, aole loa o'« wahi kanalua iki, ua paa coii «ona manao, e hookomo aku ia kakou apau iloko o ka

poino. "Ke manao net au, aole oe e Josepine e hoahewa mai ana' ia'u, no ka'u mea i hana aku ai i kela kanaka, ina nei no kona hoopilikia mai ia kakou, no ka mea ua hana wale aku no au ika mea a'u i ike ai he pono. Ua ike no oe, ua hoowahawaha loa au i kela kanaka, nolaila he hana kohu ole loa na'u, ka ae ana aku e hooko i kona makeniake, ina ia he mea e pakele ae ai oe ame kou kaikunane mai kana mau hana hoopilikia mai maluna o olua." "Aole loa a'u mau hoahewa ana maluna ou, e kuu hoaloha, no ka mea ua maopopo no ia oe ko'u manao maoli, ma kela manawa a'u i olelo aku ai imua ou, ua oi ae ko'u make ana mamua o ka ae ana aku e lilo i wahine na kela kanaka, nolaila 0 ka mea au i hana aku la, ma ka hoohoka ana iaia, ua pono loa ia i ko'u manao, a ua pono hoi kou holo ana mai nei i Ladana nei. "He kanaka lapuwale maoli no kela, a ua makaukau oia e hana aku i na mea apau, e hookoia ai kona mau makemake, me ka nana ole ae i ka hopena e kau aku ana maluna ona, a maluna paha oka poe ana i manao ai e hoopilikia aku. Ke hauoli loa nei nae au, no kou hoikeike ana aku i kou ano maoli, he kaikamahine oe i loaa ka iwikuamoo, aole hoi elike me kana 1 manaoio mau ai, he bebe oe imua o kona mana. Ua palekana nae oe i keia manawa, ma kou hoi ana mai a noho malalo o ka malu o Mr. Kelekolio." "Ua hoohauoli mai oe e Josepine i ko'u manao, mamuli o ka maopopo ana ia'u ua apono mai oe, i ka mea a'u i hana ai," wahi a Tiodora me ka hoike okoa ana aku i kona piha me hoihoi. "Ma kela manawa a'u i hoea mai ai no Ladana nei, a hoakaka aku i na mea apau imua o Mr. Kelekolio, ua piha loa oia me ka kahaha, a no ka n.ui loa o kona huhu, ua hoo-' puka ae oia i kekahi mau olelo hailiili, ka mea ana i hana ole ai pela mamua. Ua apono loa oia i ko'u hoi ana aku me ia e noho ai, a he keu oia a ke kanaka oluolu, me he mea 'la, oia maoli no ko'u makuakane." "Aole o*u Avahi kanalua iki, no ka apo aku o Mr. Kelekolio ia oe me na manao hiipoi, a pehea e hoi hou aku ana no anei oe no ke kula?" f 'Ua hooholo ko'u manao, e noho paa loa ma Ladana nei, a e kamailio aku ana au ia Mr. Kelekolio e kuai i kekahi home, a hoi aku maua malaila e noho ai, me ko'u malama ana i ka home, oiai oia e hele ana ma kana mau hana. Mai akaaka pahenehene mai oe ia'u e Josepine, mamuli paha o kou manao, aole e hiki ia'u ke malama i ka home; he hana hiki wale no ia, ke manao nui kekahi mea e hana, aka o ka mea hauoli loa nae ea, o ia no ko'u noho kokoke ana mai ia oe, e hiki ai ia kaua ke hui mau i na manawa apau e makemake ai." "Ke hopohopo loa nei au no ka hiki ia kaua ke hui mau i na wa apau me ka maalahi, ina nei no ka holopono o kau mau hoolala ana, e noho loa iho ma Ladana nei. Aole ana e nele ko Mr. Naika hoea mai no keia kulanakauhale, a ke loaa aku ka ike iaia, eia oe ke hui mau nei me a'u, e hana mai ana oia i kekahi mea no kaua e hookaawaleia ai, no ka mea ua ike no oe, i ka lili o kela kanaka no ko'u pili mau aku me oe, a a'o aku i na mea e komohia ai na nianao hoowahawaha ai oe iaia." "No kou pono wale no e Josepine, e hooko no au i na mea apau e hiki ana ia'u, ina no mai ,ka noho kaawale ana mai ia oe mai, ina nae ia he mea maikai i kou noonoo, oiai nae he puupuu ikaika loa ia e loaa ana ia'u. Ina a.ole o'u hopohopo no kana mau mea i manao ai e hoopoino mai ia oe e Josepine, ina ua hiki loa ia'u ke ku aku imua o kela kanaka, a hoohilahila aku iaia ma na ano apau, e aa hou ole ai oia e hoikeike i kona helehelena imua o ka poe ana i kamaaina ai." "No'u iho, aole o'u maka'u i kela kanaka, a ua nele au i na huaolelo kupono, e hoakaka ae ai i ka nui maoli o ko'u hoowahawaha iaia," wahi a Josepine me ka pupuku o kona mau ku'emaka. Ua loihi maoli kela nanea ana o na kaikamahine opio i ke kamailio, alaila nonoi aku la o Tiodora i kona hoaloha e hookuu mai iaia.'haawi ae la ke aloha hope, o ka hele mai Ia no ia o Tiodora a loaa ka Rev. Edimona e nanea ana me Mr. Kuene. Ma ka aoao hoi o ka Rev. Edimona, ua haawi aku la oia i na mahalo ana i kona hoaloha opio, no ka ae oluolu ana mai i kona mau rumi, no Tiodora e kamailio ai me kona hoaloha, : alaila huli hoi aku la oia me ke kaikamahine opio no ka home ! o>. Mr. Kelekolio. Ma kela huli hoi ana aku o Tiodora imua o kona kahu hanai, o ka mea mua.loa ana i hoakaka aku ai imua o Mr. Kelekolio, o ia no ka hele koke ana e nana i kekahi home kupono, no laua e noho ai; ua paakiki maoli o Tiodora ma kana mea i manao ai, a no kela paakiki, ua hooko i'o mai la o Mr. Kelekolio i kona makemake, a he mau la mahope mai, ua loaa i'o kekahi home maikai, me ke kauohaia ana o Mrs. Kalakona, he wahine kane-make, a he ohaha pili hoi no ka wahine a ka Rev. Edimona, e hoi mai i mea nana e hooponopono, a e malama i kela home. Nolaila i ka piha ana o na pule elima, mai kela manawa mai o ka mahuka ana aku o Tiodora no Ladana, ua hoi aku la oia | me kona kahu hanai maloko o ko laua home hou e noho ai, me ekolu mau kauwa na lakou e hooponopono i na hana apau 0 ka home. j Ma kela la- mua loa nae a' laua i hoi aku ai a noho maloko 0 ko laua home hou ua haawiia kekahi paina komo hale, me ke konoia ana aku o Josepine ame kona kaikunane e hele mai, 1 pela hoi ka Rev. Edimona ame kona makuahine, a o Mr. KuI ene kekahi i hoea ae. Ua hoea ae na mea apau i konoia, ma kela paina, a koe o Gai Wakona, na ka Rev. Edimona maoli no i hoonoho aku iaia, aole e hele mai, mamuli o ka nui o kana mau haa\vina e hoo- , paa ai, he mau haawina hoi, a ua o Mr. Edimona, i makemake ! loa ai e loaa ka makaukau i kana hailmana. I Ma ka aoao nae o Mr. Kelekolio, aole ona manaoio ina mea 'a ka Rev. Edimona e hoakaka aku nei, aka he kumupale no kela, i wahi e hele ole aku ai ke kanaka opio, oiai nae o ka mea oiaio, ua noho oia, no kela ao hoopoluluhi no o ka hoohuoiia, no ke karaima, i kahihi wale ia aku maluna ona. Ua hoohalaia kela ahiahi e na mea apau me na manao hauoli, o ka Rev. Edimona me Mr. Kuene na mea na laua e hoolako mau aku ana i na olelo hoakaka, eia nae iloko o kela hiona ulumahiehie o na mea pau, o Tiodora hookahi wale no ka mea i loaa ole ka hauoli i'o, me ka hiki ole nae i kona mau hoa ke hoomaopopo mai i kona mau ano. O ka nanea hoi ia o na mea apau, ahiki i na hora o ke aumoe, ua huli hoi aku la na malihini i konoia no ko lakou mau wahi, a koe kokoolua wale iho la no o Mr. Kelekolio me Tiodora maloko o ko laua hale, a t> ia ka Tiodora o ka pane ana mai' 1 kona kahuhanai. "K e manao nei au, mai keia manawa aku e kapa aku no au ia oe o Papa Kelekolio," a ua lilo keiā noi a ke kaikamahine opio, i m'ea maikai i ka manao o ka loio, no ka mea o ke kohu maoli no ia o ko laua noho pu ana maloko o ka hale hookahi, ma ke ano he makua, a he keiki. No kela holo inahuka ana o Tiodora no Ladana, aole he hookahi mea i hoomaopopo, a i ike i ka noonoo iloko o Keoni Naika, oiai aole he mau hana ma ka aoao o kela kanaka e loaa ai na manao hoohuoi i ka lehulehu, aia iloko ona ka iini nui no ke kaikamahine opio. (Aole * P a^o|