Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 27, 5 July 1923 — NA AHAHUI KAWAU. [ARTICLE]

NA AHAHUI KAWAU.

He mau makahiki ae nei keia 0 l<e kukuluia ana o kekahi mau Aha,lmi Hawaii, a oiai ua make aku kekahi, a ua nawaliwali mai no hoi kekahi, eia nae, ke ulu nui mai nei kekahi o keia mau Ahahui Hawaii. 0 kekahi mau Ahahui Hawaii ua kukuluia no na manao laulea aku 1 ka manawa pilikia a ma'i, a make no hoi, bo ka manao kokua ana ;,ku. O kekahi mau ahahui, he mau lala no kekahi mau aha£ui Mu no na ain\ e mai. Aka, o ka mea nui nae a ke kanaka e noonoo iho ni, heaha Ja na pomaikai e loaa mai ana i na kanaka ke komo aku iloko o kekahi o keia mau ahahui, a 0 na ahahui hea la na ahahui e pomaikai ai ke komo aku. Ina ua manao ke kanaka e komo Ixo ka hoopomaikai wale mai no iaia, me ka naua ole i ka pomaikai 0 kona mau hoahanau, ua waiwai ole no ke komo ana oia kanaka iloko 0 kekahi ahahui. Ina hoi o ka manao o kekahi ahahui i kukuluia ai, 110 ka hoolaulea wale no, ame ka loaa aaa ie mau hoa lealea no keVa)it piau hora o ka mahina, ua wai--wal ole na. Aka, ina ua kukuluia ka no ka pomaikai o kona mau ioa paha no ka noho launa -pxt ana, a no ka loaa ana he maa*rra 0 lml ai a launa aku me kona hoa Hawaii, e kokua ana i na manawa o ka pilikia, aole wale no 4 ka «"«V» ana o kekahi lala, a i ole 1 kona manawa mai paha, aka, e ywyn«. pna iaia i kona manawa nele 1 ka alaila, o ia ka ahahui 4 Koepomaikai mai ana i ka lala e &omo aku aaa. Ha IHo kela. kukulu ahahui ana iaawaena 0 sa kanaka Hawaii, i fm» topo aku a hoohalikelike paha taft ka na lahui e i komo mai iloko O VaV«n- Mamuli o keia komo ana «rmA kukuluia ana o kekahi 0 mau ahahui ma Hawaii nei, na hoomaka kekahi mau Hawaii e kukulu i mau ahahui na lakou. 0 ka pilikia naa ma keia kukulu nna, 0 ia no ka ike mua ole i na hana a keia mau ahahui a na Haole, a hoomaopopo 010 1 na komu ame ke ano o ia kukuluia ana, ame na loina hana maloko oia mau ahahui. Ua ike aku »a kanaka Hawaii mawaho wale no a ua komo ka makemake, e hana pela, aka, o ka ike ana nae 1 na loina, aole ]oa i ike, a oia man nooka ike ole ahiki mai i keia la. Oiai nae he mau makahiki keia o ke ku ana 0 kekahi 0 keia man ahahui Hawaii, i manaoia e lilo ana ke komo ana aku 0 kekahi mea i mea kokua mai iaia. Aole e loaa ana ka pomaikai i kela kanaka, ina aole oia e lilo ana i mea hana i na hana i lilo i kumu no ia kukuluia ana. O ka mua, o ke komo aoa aku 0 kekahi lala me ka manao, e ohi mau \ ana oia i na pomaikai kokua mai, a lilo oia i mea hoomaikai mau, i no ka manao ana e loaa mai na kokua ana a kona ahahui. Ina e komo ana ke kanaka mo keia manao i kinohi e lilo ana 01 a i ponalo no loko o kona aliahui, a e lilo ana kona noho ana iloko o kela ahahui, i mea hoopilikia i ka ahahui. Aka, ina o ke komo ana o ke kanaka, ua makemake oia e hui mau mo kona mau hoahanau, a e lilo i anaina e laulea ai, a e hookamaaina pu ai xoe kona mau hoa lala, e lilo io ana no keia komo ana, a lilo ana hoi 1 lala no kela ahahui, i mea kokua aku i ka ahahui, a kokua pu no hoi laia. O kekahi pilikia nui 0 ka noho lahui ana o na Ilawaii, 0 ia no ka noho ana iho o ke kanaka nona Iho, me ka launa ole aku me kona hoa Hawaii. O ke kanaka, e noho ana nona iho, me ke komo ole aku e Ike i ke ano noho ana o kona hoa kanaka, e lilo ana kela kanaka i inea nawaliwali m& kela haawina hui ana me kona mau hoa kanaka. He okoa no ka noho ana 0 ke kanaka ma kona home. T?a ike kakou, no ka ike ana mai o na Akua 0 kakou he mea maikai ole ka noho hookahi ana o ke kane, pela lakou 1 hana mai ai i hoa nona he wahine. A pela no ka noho ana 0 kekahi ohana nona iho. Ina e mau ana ka noho hookahi ana 0 kekahi ohana no lakou iho wala no, e lilo ana kela

noho hookahi ana i mea hoonawaliwali mai i ke ano 0 ka noho lnuua ana 0 kela ohana, a aole e nalowale ana keia ohaua i noho hookahi pela, i ko lakou mauawa e liele mai ai ma na alanui, a i ole i lea mana■wa paha e hui aku ai me kekahl kanaka e aku. Mamuli 0 keia nawaliwali 0 keia aoao 0 ka nolio lahui ana, pela ua kanaka 0 ko na aina e, a kakou e ike mau nei, i kukulu ae ai i mau ahahui na lakou, i mea e launa kuka, a luana pu atta no hoi 0 kekahi me kekahi. A mamuli 0 keia launa pu ana e ike aku ana oe i ke ano 0 ka noho ana 0 kekahi aku, a e lilo ana i mau mea e a'o mai ana ia oe, ina \a nele oe i ka ike ana ia mau mea. U lilo ana kou launa ana me kela mea, i alanui e alakai aku ana iloko ou lie makemake aua iaia, ina he mau mea kekahi uia kona aoao e hapai ae ana ia oe maluna 0 kekahi mau mea i nele ia oe mamua aku. E lilo pu ana, mahope 0 kekahi niau launa maikai ana i mea e komo ai ke aloha iloko ou no kou hoahauau, a 0 ka lilo ne la no ia 0 olua i mau lioaloha maikai mahope aku o ia manawa. O ka uolio hoaloha ana 0 kekahi mau mea, me ole 0 ka palena, koe wale uo 0 na palena i kau ia e oukou, mamuli 0 keia hui mau aua, e lilo aku ana i mea hoopomaikai mai i ko oukou uoho ana. E lilo aua i haawina laula, a loaa ole na palena 0 keia noho hoaloha ana. K ike ana oq i ka maikai ame na mea maikai ole iloko o na

hoa Hawaii e hui mai ana me oe. Uoko 0 keia 'noho hui mau ana ou me koi&mau hoa Hawaii, e loaa ni ina he kanaka oe i oi ae ka naauao mamua 0 kekahi 0 ia poe, e ikein mai ai, a e lilo oe i mea a'o aku i kou mau hoahanau. A 0 ka mea oi ae paha 0 na mea maikai iloko I ou e ikeia mai ana, a e lilo ana ua J poe hoa la ou i poe e ku pule uou i ka manawa e hoinoia mai ai oe e kekahi poe e aku paha i lohe pepeiao wale no ia oe. A 0 ka hoahanau oiaio, e lilo io ana no i mea kokua e pale i na hoino e hookauia mai ana maluna ou. Aka, ina aole keia noho hou mau ana me oe aole oia e ike ana i kou ano, a i ka manawa 0 na olelo hoino, aole e hiki ana iaia ke pale aku ia mau hoino no ka mea aole oia i kamaaina ia oe. O keia mau mea apau aole e loaa aua ina aole oe e hoi ana me kou mau hoa Hawaii. No keia kumu, aole oe e ike ana i kekahi haole e hoino ana i kona hoa,.iio ka mea, Lna he hoahanau oiaio oe, e huna ana oe ia mau mea, a e nana wale ana no ma na mea maikai 0 kou hoahanau. O ka haawina nae i loaa i na ahahui Hawaii o Jtakou, 0 ia no keia maluna ae, 0 ia hoi ka huna ana i ka ino 0 kou hoahanau, ame ke ku ana e kokua iaia i kona manawa [iloko o ka pilikia. O keia ka mea i nele no no ka mea, he mea hou i nele no no le amea, he mea hou [ keia o na ahahui, a o ka mea hoi i ikaika ai na ahahui Haole. Ina kakou e nana ana i na hana a na la)a o ia mau ahahui e ike ana kakou i ka mea i lilo ai kekahi i ftiea kokua i kekahi, a e hoopoina ana i na hemahema 0 ka hoahanau. I na no he huhu loa ia ia lala, a e kuamuamuia ana no, aka i ka loaa ana 0 kela lala i kekahi pilikia, ua hoopoinaia kela mau mea, a o ke kokua ka mea e hana ia ana nona. Aole paha he lala e hala ana ka ike ana aku i keia mau hana a kekahi lala i kona hoa iloko o ka pillkia. 1 ka makahiki i aihue ai 0 Wih. Wright, i ke dala o ke Aupuni Toritore nei, ua mahuka aku oi>, aole nona wale iho no, aka, ao ka hoopakele pu ana i kona mau hoahanau i lawe pu i kela mau dala o ke aupuni me ia, a iaia e kau ana iluna o ka mokuahi mawaho ae nei 0 ka uwapo 0 kakou, ua pii aku ka makai nui oia mau la me kona mau makai e imi i h6a no o kona Ahahui Mu, a me ka ike aku no 0 kona mau maka i ke ku mai 0 keia kanaka i makemakeia e ke kanawai, ua ike ole nae kona mau maka. I ike ole hoi no keahal No ka mea h® hoa lala pu no kekahi Ahahui Mu 0 kakou nei. Ua ly6lo aku keift kanaka i lawe i na dala © ke anpnni me ka lanakila. O keia haawina 0 ke kokua ana o kekahi i kekahi, ka • laaakiia aaau nei keia man

Ahahui Mu. A 0 keia mea nae, ua nele iloko 0 na kanaka Hawaii A i ka manawa Aea Ja e loaa ai keia haawiua ia kakou. Ma ka nana aku hookahi no alauUi e loaa ai, 0 ka ike ana 0 kekahi lala i ke aloha i koua hoa lala, ame ka manao ana e kokua i na hora 0 ka pilikia. Ma keia wahi e ike mai ai kakou i ka waiwai 0 keia mea 0 ka ahahai, ao ka mea, ioa 0 kou hoahanau ma ke koko ke hana $na i kekahi hana hewa, aole anei e k'oiho ana iloko ou kflt iini nui e hoopakele iaiaf Aole paha he kanaka Hawaii e pane mai ana i keia pane, a he hookahi no pane, e kekua ana oe, ho ka mea 0 keu pokii ponoi ao ia. A pela kakou e na lala 0 na ahahui e iini nui ai e lioopakele i kou hoahanau, no ka mea, oia ka inanao 0 keia mea 0 ke komo ahahui ana. Ma ka aoao nae 0 na Ha* w.'iii, ua nele keia mea, i keia la. He manaola'aa ko'u e nele wale ana no ka ike ole o ke kannka Hawaii i ua mea e lilo ai oia i mea kokua i kona ahahui.

Eia no'kekahi haavipa i nele i na kanaka Hau*aii. I ka nianawa e kukulu ai kekahi kanaka Hawaii i kekahi oihana, ma ka nana ole he mea niii a liilii loa paha, aole no na kanaka Hawaii i maa i ka hele aku © kuai a i ole e launa pu paha me kela hoa Hawaii i komo iloko 0 kekahi oihana. A oia haawina no a kewo i na hoa o na afyehui. 1 ka ike ana o kekahi hoahanau he oihana kekahi e lawelaweia ana e kona hoahanau ahahui, o ka hele nku, ina e hiki ;ma, a e loaa ana kana mea i makemnke ai mamuli o kela lala, e kuai., a i ole e imi aku 1 mea e loaa ai ka holomua o ka hana a kela hoahanau. Aole nae keia e hanaia ana o na lala Hawaii o ka nanamaka ka hapa nui. O ka hele aku ma na wahi e aku e kuai ai a i ole e lawelawe ai i na mea hiki no nae i kou hoahanau ke hoolawa mai ia oe. O keia nele ana i ke kokua i kekahi hoa lala, kekahi haawina uawAliwali loa ma ka aoao o na kanaka Hawaii. He mea kuluma loa keia i «a kanaka Hawaii. A he haawina no hoi e pono e ikeia mai e na hoa ahahui o kakou. Aole e waiwai ana keia mau kukulu ahahui ana o na kanaka Hawaii, ke loaa ole keia haawina kokua iloko o na lala like ole o keia mau ahahui. A o ka mea oi loa aku o ka ehaeha o ka ike ana aku no 0 kekahi hoa lala e lilo ana ke kokua ana a kona m<iu hoahanau i kekalii kanaka mawaho aku 6 kou ahahui i komo aku ai, He hoike ana mai, ua komo wale aku no ia poe no na pomaikai e loaa mai ana ; a me ka manao ole e kokua aku 1 kona mau hoahanau. Ua ikeia [keia ma na hana kalaiaina o kakou. Ua haalele ia ka aoao kalaij aina, no na hoaloha. Ua ike no aole iloko o ka ahahui, aka, he hoa | aloha paha no na la 1 h&la aku, no ia kumu, o ka hoahanau i komo pu Ime oe iloko o ka ahahui hookahi, | ua kapaeia no ka nana aku no i kei kahi mea i lilo ole no uae i lala no !ua ahahui la. £ 1110 ana keia mau hana, i mea e lilo ai na lala ahahui i poe ku-e mai, no ka mea o ahuwale ana no keia mau hana. A oka aa lilo na hoohiki kokua i kekahi i kekahi i mea haalele waleiA, a e mokuahana ana ka noho hoalianau ana. | O keia mea nae, aole kakou e ike [aku ana iwaena o na lala ahahui j o na haole. Ina no he mea i okoa [aku na manao kalalaina, e koho ana no lakou ina o ka ahahui like ia. Aole lakou e nana ana i na l&ina o kalaiaina, aka, e nana mau aha i ko lakou mau hoahanau. Ma tia ahahui aae a na kanaka, ke lohe mau aku ana oe, aole na hana kalaiaina ma kekahi o keia mau ahahui. A ua nanainak* aku kekahi I hoa i kekahi no ka mea, ua [ paa na rula, aole h e hana kalaiaina maloko o keia ahahui. E na hoa Hawaii, aole he hahaiia 0 kei* rula e na Ahahui Haole. ' O ka mea nui I iloko o kēla. «aau ahahui, o nana i na hoahAnau oia ahihni. O ke alanui ia o k« aloha hōahanau, a o ke alanui * na kan4ka Hawaii e alnaiu &ei, ke alanni, a Kakohihewa. O ka mea. a k «crok<ra meakakau e makemake nfi e ike mai kakou e na lala o na Ahahni Hawaii, o ke koao ana o ke ai»k* itokf • kiU

ame keia lala o na ahahui Hawaii, no kq lakou mau hoahanau. Me ka nana ole i kona mau hemahema, hookahi mea nui, e malama i ka hoohiki, e aloha oe i kou hoahanau. 0 keid hoohiki nae, i*ka hiki ana aku ma kahi 0 ke kokua, 0 ka hoohuli aku i ke kua ka mea nui. A ma keia wahi, e nele mau ana na kanaka Hawaii i ka haawi ana i na kokua. A mnmuli o keia ua nawaliwali na ahahui. Ua ulu»ae, i kinohi, a i ka ikeia ana ua nelo keia mau haawina 0 ka haaleleia mai no ia, a a haaleleia no a e pono, no ka mea, ua hemahema maoli io »o kakou ma keia mea ano nui o na ahahui 0 kakou. O ka'u e makemake nei, e mau ka hui ana 0 na lala 0 na ahahui '0 kakou. E hoihoi mai i kela haa•«"ina i loaa i ko kakou mau kupuna, a makua uo, o ka heahea; ame ka hOokipa ana i na hoa kanaka. I ka ike ana aku i na malihini e hele ae ana ma kou mau ipuka, e pa kahea e komo mai. A ina kakou e omo ana i keia haawina a 0 ike kakou i na hoa kanaka, "q. kipa hewa ke aloha i ka ilio", ala» ila ua hoea mai ka manawa 0 na ahahui 0 kakou e lilo ai i mea kokua mai kekahi i kekahi. O ko'i? makemake, e hoi mai kela ike kanaka 0 ko kakou mau kupuna iloko 0 keia hanauna 0 keia la. E aloha 1 kou hoa kanaka. A iloko 0 na ahahui 0 kakou e aoia mai ai leakou e hoi aku i keia haawina maileai, ina kakou e malama .ina i keia ao a na ahahui haole 0 kakou. "E huna i na hemahema 0 kou hoahauau, a e kokuaia i na manawa apau, me ka nana o"!e i kona ano." A loaa keia ia kakou, ua waiwai na ahahui 0 kakou. Aka, i mau no kakou i ka nana ku'e maka nui i kou hoahanau, uo •ole na ahahui 0 kakou. E hoomanao mau kakou, ua oi aku ke kupu 0 ke koko hookahi mamua 0 ka wai. O koy koko keia aole 0 ko hai aku. 0 ke koko keia e kahe ana iloko 0 kou aa; aole 0 ka hai aku. Ho mea ano nui keia. A o ke ole no hoi 0 na Ahahui Hawaii.