Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 12, 20 March 1924 — HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

Elike mc ka nu! o kana noonoo ana iho no !a mea, pela ka pii mau aku o ka pohihihi iaia, me kona manao a loaa o Gtofcro alaila nana e hoakaka piha mai i ka moolelo e pili ana i kona eha ana a pela aku, a malia ma ia niele ana aku ana e loaa mai ai iaia ka ike piha no ka ohana Hunatere, i lilo ai ia i mea nana e noonoo nui ai no ia mua aku. "E hoi hou aku ana au mahope a ninau aku iaia i kekahi mau mea hou, M wahi ana iaia iho, iaia i hoea aku ai i ka hale iapu a pii aku la ma ke alapii a komo aku la iloko o ka rumi Aka nae, aole oia i hoi hou aku ia la, aka ua hoomaalo hotl aku la oia m akekahi la ma kahi ana i halawai ai me Magare, ka wahine kuai pua, ma kahi mua no ana i maalo a« ai raa ke kakāhiaka mamua iho. laia i hoea aku ai ma kela wahi aohe o Magare i loaa aku iaia. O na pua ana o ka ike mua ana, kahi e kau ai o na pakeke pua ame Magare ua hele, a ua laweia na mea apau a !oiai ua huli oia ia Magare no kekahi mau manawa lehulehu ma ia hope mai aole nae oia i ike hou ia Magare iloko o kel» 1 manawa apau ana o ia noho ana maloko o ke kulanakauhale. Ua nui kona kaumaha no keia hoohokaia ana ona, elike mo ka nui o kona poonoo ana no ia mea pela aku o kooa noonoo ana aia kekahi mau mea huna ana i maopopo ole ai a i makemake loa ai hoi oia e ike e pili ana i ko Geofere ola tna mai kona hanauia ana mai, pela hoi ka mea e pili ana i kona mau makua, a hoahewa nui wale iho la no oia iaia iho no ka loaa ole ana he manawa maikai iaia e maopopo ai na mea apau ,mai a Magare mai. MOKUNA XII. O ke anaina hoohauoli i malamaia ai e ka ohana Lorina m* ke ahiahi o ke Poaha o kekahi ia o na anaina ulumahiehie loa. He anaina hoohauoli ia i haawiia no ka hanohano o Gelad« Hunatere mamu'a o kona hoi ana ak ui kona home, o ka mea pololei loa nae no ka hanohano no ia o ke kaikamahine a na mea no laua ka home, oia hoi o Ade Lorina, no ka mea, ua lilo oia he pulakaumaka ma kona mau makua, he milimili a he punahele, mamuli o kona lilo ana he hanaukahi, o ke keiki wale no hoi a na Lorina; no kona lilo he mea puna hele loa aolie ana mea e ne ai i hooko ole ia, mai kona mau aahu a na mea hoonani e ae. Ma ia po ua hoohiwahiwaia ka hale nui a nani, kohu halealii, o na Lorina, me na mea nani a me na luhiehu hoi o ka waokele, a ke nana aku ma kela ame keia wahi oloko o ka rumi hookipa he makalapua wale no i na pua nani no lakou ka aala waianuhea e hoopuni ana ialoko o ia rumi. Mawaho o kekahi kihi o ka lanai akea ua hanaia he awai o kanalima kapuai ka loa oia kahi e hulahula ai, a na kekahi o na bana puhi ohe oloko iho o ke kulanakauhale o Nu loka o hookani i na leo mele hulahula, a maloko o kekahi rumi nul he papa ahaaina nui ka i hoomakaukauia no ia ahiahi, a malaila e hoopiha ai na malihini ame ka poe i konoia i na meaai e haupa iho ai a eha ia Keoni Bulu. O Mr. ame Mrs. Hunatcrc kekahi iwaena o na malihinl t mau hoaai i konoia, a ua kauoha pu ia aku o Geofere e akoakoa niai ma ia anaina hoohauoli no ka hoohanohano ana i na hana o ia po, 110 ko Gelade pomaikai ame kona hauoii. Ua hoouna mai o Geofere he pane ma ke kelekalapa e hoakaka ana e hiki mai ana oia, ina aole e loaa ana kekahi mea kaohi iaia, ua kakaliia aku oia aole nae i hoea mai ma ka hora eiwa o ia ahiahi, a ua lilo ia hoea ole ana ona i mea hoanoe i ko Galade noonoo, a e alawa mau aku ana kana nana ana i ka puka ke hoea mai kekahi poe hou, me ka manaolana mau e ike aku ana iaia e komo mai ana. No Everete Mepelasona ua mikiala mua ae oia i na hora ahiahi no, no kona makemake mai no keia e ike koke ae i na kaikamaihne o Gelade no nae kana mea hoopipili mau, a e hoolohe mau ae ana oia i na mea apau a Gelade e noi aku ai iaia, no Gelade iho nae ua lilo ko Mepelasina hoopipili mau aku iaia i mea maikai ole no kona noonoo, no kona ike mua ina no ka hoea mai o Geofere ia hale ia po e lilo ana paha auanei kona ike mai i ka hoopipili o Mepelasona iaia i mea hoehaeha aku i kona noonoo. . "E papa, ahea la hoea mai o Geofere 1 kou manao?" wahl a Gelade o ka ninau ana ae, me ka inoino o kona helehelena, i ka makuakane i hele mai ai a ku mamua ona, oiai hoi o Mepelasona e hooikaika ana ma na ano apau e hoonanea iaia. Ma na hora mua no o ia ahiahi, ma ka manawa i hoea ae ai o Mepelasona i ka hale o na ohana Lonna, i hoolauna mua ia ae ai ke kanaka opio ia Mr. Hunatere, nolaila aohe waiwai o ka hoolauna hou ana ae ia laua ma keia manawa. Ma kela manawa o laua i hoolaunaia ae ai ua hoohikileleia ae la ko Mr. Hunatere noonoo i kona manawa i ike mai ai i ke kulike loa 0 ko Mepelasona helehelena me ko Gcofcre, ke keiki ana i malama a i hoonaauao ai, a ua hooholo koke oia ia manawa « ninau mai la Mepelasona i kekahi mau ninau ina he pili kekahi o Mepelaaona ia Geofere ma ke koko, me ka lana o kona manao ma ia ano paha e hiki ai e loaa mai kekahi hoomalamalama ana iaia ma ka mea e pili ana i l<o Geofere ola ana mal kona mau la opio loa mai. "Aohe au i maopopo," wahl a ka Mr. Hunatere pane no ka ninau a Gelade, no ko Geofere manawa e hoea ae ai. "O keia kona manawa kupono loa e hiki mai ai ianei, eia nae, ke ike nei no kaua aole oia. Me he mea la, he liana kekahi nana 1 kaohi iaia i na minuke hope loa ana e makaukau ana e holo mai, e hiki ole ai iaia ke haalele wale aku me ka haiia oleia. w O, aole o'u manao pela; e lilo ana na hana hoohauoli o keia po i mea hoopiha pono ole ia, ina aole oia e hiki mai ana," wahl a Gelade me ka helehelena e hoike ae ana ua piha loa oia i ka uluhua, a ua lilo hoi keia mau olelo ana i mea nana e paila ae ai i ka inaina wela iloko o Mepelasona, a he ike wale ia aku no ke kakau mai o na aakoko kakauha ma kona lae, no ka mea ia minuke ike koke iho la no ke kanaka opio he mea okoa ka Gelade i lia ai aole oia. He mau minuke ikaika loa keia o ka paila ana o ke koko o ka inaina iloko o ka puuwai o Mepelasona, no ka mea ua hoikeia mai la na olelo I nei manawa no ka liilii loa o ka manaolana iloko ona e paa mau ai ia Gelad« me ia, ina e hoea mai ana kona hoa paonioni. - kaumaha loa ana au ke ike ole aku ia Geofere; oia ke-

kahi i makemake i nei mea he hoohauoli a he mea pono iaia e hoololi i kona wahi e- noho ai i kekahi manawa, aole o ka noho mau loa ma kahi hookahi, no ka mea ua nui kona hoo-i'-eaika ana i kana mau haawina a maloko mau no hoi oia o ka halekule i ka hapanui o ka manawa," wahi a Mr. Hunatere, ine ka leha ana ae o kona mau maka i kahi o ka puka komo. "Ina aole oia e hoea mai ana, e hoao no hoi paha oe e hoohauoli ia oe iho ma na ano apau e hiki ana ia oe, no 'ka mea, ina aole oe e hanA aku ana i kekahi mea e hoohauoli ia aku ■i ua hakuhale e hoohoka loa ia aku ana ko laua mau noonoo, mahope o ko laua'hooikaika ana ma na ano apau e lilo na hana e nei po i mau mea e hoohauoli nui ia ai na mea a pau." Aia ko Gelade mau maka maluna o kana peahi ia manawa, o:ai oia e mili wale la no ia mea; o kona mau papalina ia mana\ra ua -hele a nono ka ula, he pupuku kona lae, kona mau khelehe ke upiki mau la, a ma kona helehelena e ikeia aku ana £Īa mau ka. ehaeha iloko ona kahi i hana ai. No ka mau no o ka noonoo iloko o Geladc no Geofere alawa aku la kana nana ana i ka puka komo, a ia wa me ka leo o ka rr»ea i piha i ke pihoihoi. hooho ae la: "Auwe! Aia hoi ha o Geofere la ke ku mai la! O, ke hauoli loa nei au i kona hoea ana mai la!" wahi ana, me ka leo e hoike ana i kona piha hauoli. lamalama kona helehelena ia manav.*a ia ike ana aku ona ia Geofere me kela helehelena kanaka u'i ona a he kulana kanaka makua no hoi kona ke nana aku i like ole me ko na manawa mamua aku, o ke komo ana mai ro ia iloko o ka rumi. 0 kona eu koke ae la no ia a holo aku la me ka mama no ka hui ana me Geofere, me kona noi ole iho ia Mepelasona e hookuu aku iaia, a mamuli o ia hele koke ana aku ana i haaleleia iho ai ka makuakane ame Mepelasona ma kahi a lakou o ka noho pli ana mamua iho, na laua no e hoohauoli ia laua iho. • | 1 ua o Gelade i holo aku ai, nana aku la o Mepelasona mahope ona me ka aaki o na kui ame ka upiki o kona mau lehe-k-he. me ka hulili o na onohimaka i piha \*ka. inaina, elike me ko kekahi liona wahine i awkaukau loa e lele mai maluna o ka jr.ea ana e ale ai. L'a ike pono aku la o Mepelasona, oiai kona mau maka e> r.ana pono aku ana i kela holo ana a Gelade, i ka hui ana ae a na opio a paa ae la ko laua mau lima, i ka manawa o ko Gcofcre mau maka e nana ana i kekahi wahi okoa, a i puiwa c-:a i ka hookomo ana aku o Gelade i kona lima malalo o kona 3:ma, a e nana ae ana hoi iluna iaia me ka helehelena hoomahie, a hoopuka ae la i kekahi mau huaolelo, "hauoli loa iho la au i kona hiki ana mai la, ua manao iho nei au la aole ee e hiki mai ana, eia ka oe ma ke ala e hele mai nei." Ua ike pu aku la o Mepelasona i ka hoihoi o ko Geofere >c*ehelena ia ike ana iho ana ia Gelade ma kona aoao, a mariu!i o ka hoihoi o ko Geofere helehelena i ike iho ai o Mepelasona ua lilo mua no ka naau o k alede opio i kona hospaoni-

oni. aka nae, c hooikaika ana no oia ma na ano apau e lilo mai ka noonoo o ka lede opio iaia, ina e hiki ana ia mea ke hanaia. Ua heluhelu aku la o Mepelasona i keia mau hoailona o ke a'e-ha mawaena o na opio me ka maopopo loa e hoohewahewa c-:e iho ai ua lilo mua ka uhane, ka noonoo ame ka puuwai o ka lede opio ia Geofere, elike me ia ana e heluhelu iho ai i kekahi mau lalani huapalapala i kakauia maloko o kekahi apana pepa. a ua ike pu iho la no hoi oia ua lilo k anaau o Geofere i ka lede opio me kona noonoo a pau, a ua lilo keia ike ana ona i mea nona e piha loa iho ai i ka ukiuki kohu ole. Xo ke kamailio ana mai a Mr. Hnuatere i ua o Mepelasona ia manawa i pau koke ai kana nana ana ia Geofere ma, a huli ae la oia e nana i ka mea i kamailio mai ai iaia, i ka manawa hope loa ana o ka ike ana aku ia Geofere ma e kaha aku ana laua e hele iwaho mailoko aku o ka rumi, alaila huli ae la e pane ia Mr. Hunatere. I na minuke apau a laua e noho ana aia mau maluna o Mepelasona ko Mr. Hunatere mau maka kahi i nana pono mai ai, a ke ike maopopo loa mai la oia i ke kakau o ke aakoko ma ka lae o Mepelasona, o kana mea nae e hakilo loa mai ana, o ia ke kulike loa o ko Mepelasona nanaina me ko Geofere, a o ia kana o ka nalu nui ana iho iloko ona, malia he pili paha ko kekahi o keia mau keikikane a elua ma ke koko, akahi ka hoi kc kulike o ka nanaina o kekahi i ko kekahi, aka aohe nae he mea nana e hoakaka aku e hoopauia ae ai kona manao, aka nae, hooholo iho la oia iloko iho ona e imi mai ana oia i ka mea oiaio i kekahi manawa kupono ana e ike ana, a oia kana o ka hoohele kamailio ana mai. "Aohe maopopo o ko'u pili ia Geofere, oiai nae, ma ka olelo mai a kekahi mea ia ? u he kulike loa ka ko'u nanaina me ko Geofcre- He konela ko'u makuakane no ka oihana kaua o na mokuaina o ka Hema iloko o ka manawa o ke kaua ana o ka Akau me ka Hema, o ko'u home ai ama ka Hema, a he r.obo no nae makou ma kekahi mau wahi e ae a ma na aina

c i kekahi manawa, o ka hapanui no nae o ka manawa maloko 0 kekahi o na mokuaina o ka Hema," i pane aku ai o Mepelasona. #< A no ka Hema no anei kou makuahine?' wahi oka Mr. Hunatere ninau. Xee ae la o Everete i ka akaaka no ka mea ua ike iho la oia me ka maopopo i ka manao o keia ninau a Mr. Hunatere, a pane mai la: Ae; no ka Hema no oia, a pela me ko'u makuakane, he mau hoahanau laua. na ka mua o na makua ko'u makuakane, a na kona muli mai kuu makuahine, a i ka 1853 ko laua mareia ana." "A, iloko oka 1853!" i hooho ae ai o Mr. Hunatere," oia no anei ko ke Konela Mepelasona mare mua ana?" "Ae; a he mare ana hoi ia ona me kekahi moolelo maikai ole paha au e olelo iho ai ke lohe aku oe. "He anakala ko laua a he kanaka waiwai loa no kekahi o na mokuaina o ka Hema, a i kona manawa i make ai ua ikeia mahope iho. ua hana oia i kana palapala kauoha e hooili ana 1 kona mau waiwai apau maluna o keia mau keiki hanauna ana oia kuu makuakane ame kona kaikuahine hanauna. j "Ua mahele oia i kona waiwai a like a like mawaena o laua, a ea hoakaka pu ia maloko o kana kauoha i hana ai kona makemake, o ia hoi, e mareia no kuu makuakane me kona kai-1 kuahine hanauna, i ole ai e malele aku ka waiwar i ka mea okoa, aka, e paa no apau loa maluna iho o laua, j s "He iwakaiua makahiki o kuu makuakane a he umi-kuma-mahiku hoi makahiki o kuu makuahine ma ko laua manawa i hoohuiia ai ma ka berita laahia o ka mare a ma ka manawa hoi i make ai o ka anakala o laua. ,; Ma ka manawa i make aku ai o ka anakala ua ili koke mai la ka waiwai apau loa maluna o laua. Maloko o ka palapala kauoha i hanaia ai ina e mare mua ana kekahi o na hooilina mamua o ka piha ana o na makahiki he iwakalua-kumamalima i kekahi mea okoa o ka mea e mare mua ana e nele ana oia i ka \vaiwai a e holo ana a pāu loa maluna o ka mea i mare ole.

"Ina o laua a elua ke hooko ole ana i ke kauoha e hoonele likeia ana laua i ka waiwai, a i ole ina e mare ole ana kekahi i kekahi mahope o ka piha ana o na makahiki i iwakaluakumamalima, e ili aku ana ka waiwai holookoa apau i kekahi hoahanau o ka anakala o laua, he kanaka i mare ole i ka wahine. "No ia kauoha paa a I mea e hookoia ai ka makemake o ka mea nana ke kauoha, ua mare kuu makuakane i kona kaikuahine hanauna, a o ko'u makuahine hoi nana mai au, nolaila <Ja lohe pono aku la oe i ka moolelo, he moolelo paha au e olelo iho ai i ke kupaianaha, aka nae, o ia ka mea i hanaia," wahi a Mepelasona. ? "He palapala kauoha kupanaha io no hoi ia i hanaia i ko'u noonoo iho la, aka nae, no ka makee mai no kela o ka mea nana ke kauoha, i ole ai e.lilo aku ka waiwai i ka mea okoa," i pane aku ai o Mr. Hunatere. ! "O ia no hoi; aka oka mea nana ke kauoha ke hooiliia aku Ina ahewa ana a pau ina he mau manao hoahewa kekahi; no I keia kauoha paa e hiki ole ai i kuu mau makua ke alo ae ua Ihooholo iho la laua e hoohuiia laua ma ka mare, ma ia ano i paa mau ai no ka waiwai i ka ohana. "A o oe wale no anei ka laua keiki?" owau wale no. Aohe o'u mau hoahanau e ae a ! ole kaikuahine hoi." "He mea kamahao no ia ke noonoo iho," wahi a Mr. Hunatere o ka pane ana ae, mahope o kona namunamu liilii ana iho. "Ke ike aku la au i kou manao, o ia hoi o kau mei i nalu iho la oia ka like loa o ko'u helehelena me ko Geofere, aole anei?" "Ae, oia, no ka mea, ke nana aku i kou helehelena aohe wahi paewa iki mai ko Geofere ae, koe paha ko olua mau makahiki, aka ma na ano apau, ke kiekie, ka puipui no o ke kino, ka helehelena, o ia okoa no a e ao, a nawai no la hoi auanui e nele ke kuhihewa o kekahi mea ke ike mai ia oe o Geofere oe, no ke kulike loa," w r ahi a Mr. Hunatere. "A pehea, aole no anei oe i lohe mahui iki he pili oe iaia ma ke koko?" "Aohe mea i maopopo iki ia'u," wahi a Everete Mepelasona. i "A pehea, aole ka au.mea i maopopo iki nona? O oe hoi kona anakala, a ina he anaakla oe nona aole paha e nele ana kou maopopo i kekahi mea no kona kuauhau, oiai he keiki hanauna hoi oia nau?" "Aohe oia he keiki hanauna na'u, aohe o'u koko iloko ona." N "Auwe! A pehea ka oia i kapa mau mai ai ia oe he anakala nona?" "No kuu malama ana hoi iaia. Aohe a'u moa i maopqpo nona ahiki i ka ewalu makahiki i kaahope aku nei, ka manawa a'u i lawe mai ai iāia malalo o ka'u malama ana, ma ia ano paha oia i kapa mai ai ia'u he anakala nona," i pane aku ai o Mr. Hunatere.

"E kuhi ana ka hoi au he pilikoko no la oia nou," wahi a ka Everete pane me ke anoe ae la o kona nanaina ia manawa. Alaila, hoakaka aku la o Mr. Hunatere i ka mea i hanaia no Geofere ahiki i kona kaa ana mai malalo o kana malama ana, elike me ia au, e ka makamaka heluhelu, i maopopo ai ma kekahi o na mokuna i hala, a iaia e hoakaka aku ana he hoolohe wale mai no ka Everete me na noonoo like ole e hana ana iloko ona ia manawa. "Aohe no au mea i maopopo iki la nona mamua aku o kela manawa i kaa mai ai oia malalo o kau malama ana?" i ninau mai ai o Everete. "Aohe he oki loa; he opiopio loa oia i kela manawa i eha ai oia a i hoonele ia ai hoi oia i ka hoomanao ae ai i kona mau makua. O na mea wale no i hiki iaia ke hoomanao ae oia o Magare, ka wahine nana oia i hanai, ame Keaka, me he mea la, o ke kane paha oia a Magare, eia nae, aohe no i ka mohala loa o kana hoomanao ana no laua. Ma kana moolelo powehiwehi o ka hoike ana mai, me he mea la o Magare kona mea nana i malama mahope iho o ka make ana aku o kona makuahine." I ko Everetc lohe ana aku i keia mau inoa pii ae la ka ula ma kona pāpalina, no kona hoomanao ana ae i ka wahine kuai pua i halawai ai oia ma ke alanui, a 1 hoike mai ai iaia 0 Magare kona inoa, a o ka wahine no hoi ana o ka noke ana 1 ka huli, me kona manao mai iaia mai la hoi e loaa mai ai ka moolelo piha e pili ana no Geofere, eia nae, ua hoka ia manao ana ona. Ua ulu ae kekahi manao iloko o Everete e kamailio aku ia Mr. Hunatere no kona hele ana aku e huli ia Magare, aka, mahope o kona noonoo hou ana, kaomi wale iho la no oia ia manao iloko ,ona, mamuli o kona hoo*holo ana nana ponoi no e hele e huli ia Magare i kekahi la a ina no kona loaa aku, ia

manawa oia e noke aku ai i ka ninau ma na mea apau e pili ana i ko Geofere ola ana, oiai oia e malama ana iaia. Ia manawa i hoomaka ai e loaa ka hoomaopopo ana ia Everete aia kekahi mea pohihihi loa e pili ana i ke kulike ana-o kona helehelena me ko Ge»fere mamua o kekahi manawa ana i hoomaopopo ai mamua aku, a ina he meahuna ano nui kekahi e pili ana me keia like ana o laua o kona manao e noii iaku ahiki i ka huaiia ana ae o na mea pohihihi apau, i mea e maopopo ai ka moolelo piha o kona hoapaonioni ma ia mua | aku, ina no kona makemake loa e lilo māi 'ke kaikamahine a Mr. Hunatere i wahine nana. | O kona manaoio maoli no ia ina no ka maopopo nei iaia he j moolelo pupiika ko Geofere ma kona hanau ana, e lilo ana ia \i poka nana e pehi aku ia Geofere, a e lilo ai hoi i mea nana e hoikeike aku ai ia Gelade e hoopau loa ae ai o Gelade i kona noonoo hou ana aku no Geofere, a e haawi mai ai oia i kona hilinai ana maluna ona. He manawa pokole ma ia hope iho, i ka manawa a ua o Everete i hele aku ai e huli ia Gelade, a ike aku la e holoholo mai ana oia iuka a i kai maloko o ka rumi nui, a e kalele ana maluna o ka lima o Geofere, a e u noke ana no hoi i ke kamailio me na helehelena hoihoi, a ike aku la no hoi i ka lamaimua o ko laua mau helehelena me ka piha i ka hauoli, mau iho la kona mau kui me ka uwi ana, elike me ka uwi ana o na niho o kekahi holoholona i piha loa i ka huhu, ia manawa hoohiki paa iho la oia iloko ona e hoao ana oia ma na ano apau e hiki ana īaia, e hoolilo 1 ka launa a hilinai ana o na opio kc _ kahi i kekahi me ke aloha nui, a' e wawahi hoi i ka noho maluhia ana mawaena o laua i mea ole, mamua o ka hala ana o ka umi-kumamalua mahina. Ku iho la oia mahope o kekahi uhi weleweka nul e lewalewa ana, kahi e hiki ai iaia ke ike aku ia Geofere ma a e ike ole ia mai ai hoi oia, a. hoomaka aku la kana nana ana me ka uwi o na kui, a iaia e ku la, aneane loa oia e lilo i kanaka opio hehena, no ka ike aku i ka hoohehelo mai o kona hoapaonioni me ka ipo ana e kuko nui ana. (Aole i pau.). *