Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 13, 27 March 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Paa Hou Ia Kakauolelo

            Oloko o ka Oihana Wai

Hopuia o James A. Awana no ka Hewa Lawe i na Dala o ke Keena Wai ma ke Ano Kolohe Elike me ka Hoopii Kue Iaia

 

            Ma ka hora 3:20 o ka auwina la o ka Poaha o ka pule aku la i hala i paa ae ai o James P. Awana o Kaimuki, kekahi o na kakauolelo o ka oihana wai, o ke Kulanakauhale o Honolulu i ka hopuia, mamuli o kekhai palapala hopu i hoopukaia ae nona e ka aha kaapuni, a i hookoia ae hoi maluna ona e ka Makaikiu Harry T. Lake, ke poo o na makai, ma na hihia karaima o ke keena o ka loio kalana.  Ua hoopiiia ae o Awana no kona lawe ana i ka huina o $77.25 ma ka mahina o Augate o ka makahiki aku la i hala, he waiwai no ke aupuni kulanakauhale, he mau dala i hookaaia ae e ka poe paa i na kuleana wai i ka oihana wai.

            Mahope iho o ka paa ana o Awana i ka hopuia e ke Kapena Lake, ua lawe ia ae oia i ka halewai, a malaila oia i noho ai ahiki i ka hora 4:30 p. m., a ma ia manawa i hookuuia mai ai e ke Kapena Makai Poaha mamuli o ka bonaia ana ae $5000.  O John B. Enos, he mea lawe aelike pena hale, ame Charles M. Coster kona mau hope.

            Ma ia Poaha no i hoopii hoahewaia ae ai o Awana e ke kiure kiekie teritore, ma ka hora 3 o ia auwina la no ka hoihoiia ana ae o ka hoike iloko o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai Frank Andrade, a oia hookahi wale no hoi ka hoopii hoahewa a ke kiure kiekie o ka hoihoi.

 

ELUA I MAKE

                        MA KA ULIA

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua o ka pule aku nei i hala, i kulike ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i Honolulu nei, mai Kauai mai, i halawai ae ai he Pilipino no ka mahiko o McBryde, me ka make ulia mamuli o ke kani hewa ana o kana pu a komo ka poka iloko o kona opu.

            O Pablo Amado, ka inoa o kela Pilipino, oia ka moho hapai-ko, iwaena no na limahana o na mahiko apuni keia Teritore, ma ka makahiki aku nei i hala, no ka mea ua hiki i kela Pilipino ke hoopiha i umikumamakahi kaa ko i ka la, me elua mau wahine, ma ke ano he mau kokua nona.

            Ma ke kakahiaka o kela Poalua, no ka maluhiluhi i ka hana, hooholo iho la kela Pilipino e hoomaha, a no ka hoohala ana i kona manawa ma ia la, hopu aku la i kana pu kimanu, a hele aku la no ke ki manu ana.

            Iloko nae o ke@a manawa, i hoea mai ai he wahine ka@ewa i'a, nolaila ua hookuu iho la kela Pilipino i kana pu ilalo, a kuai aku la i ka i'a a ka wahine kalewa, a iaia i hopu hou aku ai i kana pu, ua pa hewa ae la ka lawe olalo o ka pu, me kona mau manamanalima, o ke kani ae la no ia, me ka lele ana mai o ka poka iloko o kona opu.

            Ma ka Poakahi aku hoi, he keiki Kepani uuku, ka i halawai me ka ulia poino nana i hoopokole ae i kona ola ana, o ia kona piiia ana e ke kaa otomoible ma Kalaheo, a ma ka Poakolu mai oia i make ai, o kela pule no.

            Ma ka oleloia, i ka wa o ke kaa kalaka halihali palaoa o ke Kauai Modern Bakery, e hookeleia ana e Louis Robello, e holo aku ana ma ke alanui ma Kalaheo, ua holo pololei ae la kela keiki Kepani mamua o kahi o ke kaa e holo aku ana, o ka hooku'iia aku la no ia.

            Ua hoihoi awiwi ia aku ke keiki poino no ka halema'i o Koloa, a ma ka nanaia ana o na wahi i poino o kona kino, i ikeia ai, ua naha kona poo.

            Ua noho ka aha kiure koronelo e ninaninau pono i ke kumu o kela poino, a o ka olelo hooholo, i hoopukaia ae, o ia no ka make ana o ke kamaiki, no kona hooku'iia ana aku e ke kaa kalaka, ma ke ano uila.

            WAILUKU. Maui, Mar. 20. Ua loaa aku i keia la i kkahi poe i hele ai e huli i ke kino o Samuel Nohea ma Kanaio, Ulupalakua. Mai ka Poakolu mai o ka pule i hala kona nalowale ana.  Ua manao wale ia nana no i wale ponoi ae i kona oia ana ae a ka Lunahoomalu Walter F. Dillingham.

            Ma ka hoakaka a ka Hope Loio Stafford, o ka hoike ana ae ma ia la ma ka Poaono mai e hooloheia ai ka hihia o Awana mamua o ka Lunakanawai James, a ma ia maawa oia e pane ae ai.

            O keia ka lua o na kakauolelo o ka oihana wai o ke kulanakauhale o Honolulu i hoopii hoahewaia ae imua o ka aha kaapuni no ka pokole ana o na dala o ka oihana wai.  Ma ka huliia ana o na buke moohelu waiwai o ka oihana wai i loaa ai ka ike i ka mea nana i huli he mau huina dala nui i ka i pokole mai ka $10,000 a ka $20,000, a ua hoomaka mai ka keia pokole ana mai kela mau makahiki lehulehu mai no i hala.  He mau mahina lehulehu aku nei i hala ka paa ana ae o D. S. K. Pahu, ke kakauolelo poo o ia keena i ka hopuia, a ke hele laula mai nei oia mamuli o kona bonaia ana ae, a ua hoopiiia ae hoi oia no ka lwae i ka waiwai i haawiia nana e malama i ka huina o $43.95, he dala i hookaaia ae no ka oihana wai ma ka la 3 o Dekemaba.

            Mahope o ka hoopaneenee mauia ana mai o kona hihia ua hooholoia ka manawa maopopo loa e hooloheia ai oia ka Poakahi i hala iho la mamua o ka papa kiure a ka Lunakanawai J. J. Banks.  He $5000 ko Pahu bona i kauia mai ma kona manawa i hopuia ia.

 

KULIKE OLE NA MANAO

   O NA LUNA OIHANA

            I ke kahawai o Moanalua ka Meia Wilson ame na hoa o ka papa lunakiai, a koe ka Lunakiai Bassett ame ka Enekinia Louis S. Cain, ke kokua enekinia mua H. A. R. Austin ame Guy N. Rothwell, ka wahaolelo ma ka aoao o S. M. Damon, ka on a nona o Moanalua, o a ka holo ana e makaikai i ke kahua o ke alahaka hou i hoolalaia no ka hanaia aku. 

            Ma ka hoakaka a ka Meia wilson o ka hoike ana ae ma ka aoao o ke kumu Ohai nui e ku la ma kapa mai o ke kahawai, ke kahua o ke alahaka hou a na enekinia i manao ai, no ka mea, he aoao maikai ia e moe pololei ai ke alanui e hoonui oleia ai ke kekee o ke alanui a e hoemi loa ia mai ai no hoi na hoolilo mamua o kekahi kahua e ae.  O na lilo o ka hana ana i ke alahaka ame na wahi o ke alanui e hele mai ai a e hele aku ai ahiki i ke alahaka aneane ma kahi o ka $100,000, ma ke koho a ka Meia.

            Ma ka manao hoi o na hoa o ka papa lunakiai ma ka aoao mauka ae o ke kumu Ohai nui e ke la, ke alahaka e hanaia ai, elike me ka Lunakiai Cunah hoakaka.  E haawiia mai ana i ke aupuni na wahi e hanaia ai ke alanui hou e hele mai ai a e hele aku ai ahik i ke alahaka e ka waiwai o Damon mamuli o ke kumu e lilo aku ana kahi o ke alanui kahiko e haaleleia ana i ka waiwai o Damon.

            O na kanaka a wahaolelo ma ka aoao o ka waiwai o Damon i hele pu ae e nana i kahi o ke alahaka e hanaia aku ana, oia o A. W. T. Bottomley, Donal MacInyre, ka lunahoohana o ke kihapai o Manalua, ame E. Faxon Bishop.  O A. W. Valkenburg, ke kakauolelo o ka hui kaaahi o Oahu kekahi i hui pu aku me ia poe.

            Aohe olelo hooholo i hoaa i na hoa o ka papa, e lilo ana nae ke kumuhana e pili ana i kahi o ke alahaka hou e kukuluia aku ana i kumuhana na ka papa e noonoo ai ma ka lakou halawai e malama ana ma kekahi halawai hou e noho aku ana mahope mai.

            Eia ke hoomaka mai nei na hana alanui ma ka apana o Kaimuki i keia mau la e hala ai he ekolu makahiki a oi, alaila pau na alanui i manaoia, i ka hana iloko o na palena o na wahi e hanaia aku ana malalo o ka auhau alanui.

            Ho hookahi haneri dala uku makana e haawiia i ka mea e hoike ae ana no ka ikeia ana o ka ma'i ma ka waha o na holoholona, maanei nei, kela ano o ka ma'i o na holoholona, e pahola mai la ma Kaleponi.

 

Ae o Hookano

            No Kona Hewa

                        Pepehikanaka

E Noho Oia Maloko o ka Halepaahao a Pau ke Ola o Kona Hoopa'i ia

 

HOOLE I KONA HEWA MA KANA PANE MUA

 

Hoololi Nae ia Pane ma ka Hooloheia Ana o Kona Hihia Pepehikanaka

 

            Imua o ka Lunakanawai James J. Banks ma ka Poalua iho nei, i ae okoa ae ai o Louis Hookano o ka hoopiiia ana, no ke karaima pepehikanaka, no kona pili i ka hewa ma ke degere elua, a ma ia la no i kauia mai ai ka hoopa'i maluna on a e noho oia maloko o ka halepaahao, me ka lawelawe i na hana ikaika, a hiki i ka pau ana o kona ola ana ma ka honua nei.

            Ua loaa ka hoopii kue ia Louis Hookano i na kiure kiekie, ma ka la 13 aku nei o Maraki i hala, no kona  @ki ana i kana wahine ia Ema Hookano i ka pu, a make ma ko laua home ma Kahaluu ae nei, ma ka la 4 o keia mahina.

            Ma ka manawa mua loa i hooloheia ai o kona hihia, ua hoole oia no kona pili i ke karaima pepehikanaka, aka nae ma ka Poalu nei, i noi aku ai oia i ka aha, e ae mai e hooloki oia i kana pane mua, a e ae oia no kona pili i ka hewa ma ke degere elua o ka hewa pepehikanaka, he noi i aeia mai e ka aha, mamuli o ka apono ana aku o ka Hope Loio kalana Norman D. Goldbold.

            Mamua nae o ke kau ana mai o ka Lunakanawai Banks i ka hoopa'i maluna o Hookano, ua ninauia mai la ka lawehala, in a paha he mau kumu kekahi ma kona aoao e hoakaka aku ai imua o ka aha, i wahi e paleia ae ai ke kau ana mai i ka hoopa'i maluna on a, ua hoole aku oia, a o ka hopena i ukali mai, o ia no kona hoohala i ke koena o kona mau la i koe o ke ola ana, maloko o ka halepaahao.

            Ma ka moolelo o na hana karaima i lawelaweia ma Hawaii nei, o ke karaima a Louis Hookano i hana ai, o na karaima ku i ka menemene, mamuli o kona ki ana i kana wahine a make me ka pu, mahope iho o ke ala ana mai o ka hoopaapaa mawaena o laua mai ka po mamua aku, ahiki i ke ao ana ae ma ke kakahiaka o kekahi la mai.

            Ma ka moolelo no kela kipu i hanaia, ua ki aku o Hookano i kana wahine i ka pu, a ku ka poka ma ka lima, i ka wa e hii ana o Ema Hookano i kana bebe, a i kela ku ana i ka pu, haalele iho la oia i ka bebe iluna o ka papahele, a holo aku la noloko o ka rumi moe, a maloko olalila, i ki hou aku ai oia no ka elua o ka manawa, a ku ka poka, ma ke poo, o kona hina no ia ilalo, a make mahope koke iho.

 

E LOAA ANA HE MOKUAHI LAWE OHUA HOU

            No ka nui maoli o na ukana e halihaliia mai nei, mai na awa mai o Hawaii Komohana, pela pu hoi ka manaoio o na lunanui o ka hui Hawaii Meat Company, aia he pomaikai nui iloko o ka hana halihali ukana ame ohua, mawaena o Honolulu nei ame Hawaii Komohana, i hooholo ae ai ka papa hooko o kela hui, e kuai i mokuahi hou, e lilo ai i hoa paonioni no ka hui mokuahi holo pili aina, ma na hana halihali ohua ma keia mua aku.

            No kekahi mau makahiki ae nei i hala, i hoohana maoli ai kela hui i kona mokuahi iho, o ia ka Bee, e halihali ana i na ukana ma na awa o Mahukona, Kawaihae, Kailua ame Napoopoo.

            Mawaho ae o ka halihali ponoi ana mai i na pipi no ka hui, ua lilo pu kela mokuahi, i mea hoomaalahi i na kanaka kalepa ma na Kona, ma ka hoouna ana mai i ka lakou mau ukana maluna o kela mokuahi, a pela pu hoi me kekahi poe hanai pipi, i makemake e hoouna mai i ka lakou pipi, no na makeke o keia kulanakauhale.

            He moku nae keia i loaa ole iaia ke kuleana e halihali ai i na ohua, koe wale no na ukana, nolaila i manao ai ka Hawaii Meat Company, e kuai i moku hou, i pau palua ai kela mau hana, e hoopomaikai mai ai i ka hui, ma keia mua aku.

            Ma kahi o ka aneane i ka eha kaukani, ka nui o ka poe i hele ae e makaikai i ka hale puhi palaoa hou o Love makai ae nei o Iwilei.

 

Hopuia o Serrao o Hilo

            No Kona Kuai i ka Waiona

Ma Kahi o na Kaukani Galani Waina Ame ka Rama i Loaa Aku i na Kanaka o ke Aupuni Federala Malalo o Kona Malu

 

            No ke kue i ke kanawai hookapu waiona, i paa ae ai o Joseph Gomes Serrao, o Hilo i ka hopuia e ka Ilamuku Amerika Oscar P. Cox, a laweia mai no Honolulu nei, no kona hookolokoloia, me ka loaa ana aku o na kaukani galani waiona malalo o kona malu.

            Ma ka pule aku nei i hala oia i hopuia ai, malalo o ke kumu hoopii, o ia no kona kuai ana i ka waiona, me ke kue i ke kanawai, pela pu hoi kona malama ana i ka waiona ma ke ano hoopilikia i ka lehulehu.

            Ua laweia ae oia imua o ka Lunakanawai Federala John De Bolt, ma ka Poalima nei, a kauia mai kona bona, o elima haneri dala, me kona hookuuia ana e noho mawaho nei, a hiki i ka hooloheia ana o kona hihia.

            Ma ka Poakahi iho nei nae, i hooloheia ai kona hihia, a o kana pane, aole oia i pili i ka hewa, me ka hoopaneeia ana aku o ka ninaninau ana i na hoike, a keia Poakahi ae.

            O ka waiona i hopuia e na kanaka o ke aupuni, he 1900 galani rama, ame 16,000 galani waiona.

            I kulike ai me na hoakaka ma ka aoao o na luna oihana federala, ma ka la 7 o ka mahina iho nei o Maraki, ua kuai hoolilo aku o Serrao ia Wm. Eleneka he hookahi galani.

 

PEKELE EHA MAI

            KA MAKE MAI

            Ma na ulia pomaikai wale no, i hoopakeleia mai ai ke ola o kekahi poe eha, mai ka make mai, i ka wa i hooku'iia aku ai ke kaa otomobile a lakou e kau ana, ma Halawa ma ka po o ka Poaono aku la i hala, oiai aohe wa a haule aku ko lakou kaa i ka pali, ma kela hooku'iia ana.

            I kulike ai me ka moolelo o kela hooku'i ana o na kaa otomobile elua, e holo ana ka o Mr. ame Mrs. Hollinger ame Mr. ame Mrs. Mike McKinney maluna o ko lakou kaa otomobile me ka maikai, ia wa i ike aku ai lakou, i kekahi kaa otomobile okoa aku, e holo mai ana me ka puahia, e ka nana ole ae i ka pono o ha'i, a i wahi e alo ae ai mai ka hooku'iia ana mai e kela kaa, ua hoohuli ae la o Hollinger i kona kaa, no kekahi wahi ma ka aoao o ke alanui, aole no nae ia he kumu e hooku'i ole aem no ka mea ua holo mai ia ka elua o na kaa otomobile a hooku'i i ko lakou kaa.

            O C. E. Ensley ka mea nana e hookele ana i ke kaa holonui, a he kokoolua kona me ia maluna o ke kaa oia o J. W. Southern.  Ua paa laua i ka hopuia e ke Kapena Makaikiu Kellett, a laweia ae no ka halepaahao o Ewa e hoopaa ai.

            Maluna o ke kaa otomobile o kela mau haole, i loaa aku ai he omole okolehao, pela ka hoakaka a ka Makaikiu Kellett.

 

MAKE KEKAHI KANAKA HAWAII MA KEKAHI ULIA

            He kanaka Hawaii, o Kaapuiki ka inoa, he kanaka hana malalo aku o ka mea lawe aelike hana alanui P. Ariole, ka i make maloko o ka halema'i ma Hilo, ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, mamuli o ka eha kukonukonu loa i loaa iaia ma ke poo, mamuli o ka pa ana mai o kekahi mamala pohaku i lelo mai ai ma ka manawa o ka hoopahuia ana o ka pohaku me ke kiana pauda ma kahi o ke alanui e hanaia ana, ma kahi kokoke ika halekula Kapiolani.

            Ua hoomakaukau mua ia ka pauda iloko o ka lua o ka pohaku i paoia ai, a i ka manawa i kuniia ai ka uwiki ua holo na kanaka e ae apau a ua loaa ole ia Kaapuiki kahi kupono e pee ai, i ka manawa i pahu ai ka pauda ua lele mai la ka kekahi pohaku a pa ma kona poo a ua eha loa, a no ia eha i hoihoiia aku ai oia noloko o ka halema'i ma Hilo a aole oia i lana mai a make wale aku la. Ke huliia mai la e na makai ka poe i @ilikoko ia Kaapuiki he hoahanau kona i ikeia ke ola mai nei, koe ae ka maopopo ana o kona wahi e noho mai nei, he wahinemare kana ua oki mua nae, a ma ka auwina la o ka la 23 mai o ia ke Sabati aku la i hala, i maneleia aku ai kona kino mai ka halekupapau aku o Rocha, elike me ka lono o ka loaa ana mai Hilo mai waina, a ma ka la 12 mai, ua kuai hou aku la oia he hookahi galani rama ia Solomon Anakalea no umi dala ke kumukuai; a ma ka la 18 mai no o Maraki, i hoolilo hou aku ai oia he hookahi galani waina ia Solomon Anakalea.

            Mamuli o kela hana ma ka aoao o Solomon Aauakalea, o ka lawelawe ana ahiki i ka hopuia ana o Serrao, no ke kue i ke kanawai hookapu waiona, na hookohuia aku oia, i akena hooko i ke kanawai hookapu waiona, no ka Mokupuni o Hawaii.

            Wahi a ka Loio Amerika Carden, nui ka waiona malalo o ka malu o Serrao, ma ka manawa o ka holo ana o ke kanawai hookapu waiona federala, a ua haawiia mai he apono mai ke aupuni mai, no kona kuai hoolilo aku i kana waiona i na halekuai laau, na kauka, ame ka poe i loaa na palapala ae, no ke kuai ana i ka waiona.

            O ka waiwaiio o ka waiona o ka hopuia ana, aia ma kahi o ke kanaono kaukani dala, elike me ke kumukuai o ka waiona, e kuaiia nei i keia manawa.

            Ma ka hoakaka a Mr. Serrao, in a nei no kona ahewaia ma keia hihia ona, e lawe loa aku ana oia i ka hihia i ka aha kiekie o Amerika Huipuia.

 

PAA AE HE WAHINE KEPANI NANA KA RAMA

            Maloko o kekahi wahi ku pipipi loa o na kauhale maloko o ka apana o Kapalama ae nei, a aneane hoi he 100 ia mai ka hale kinaiahi aku o Kapalama, i loaa aku ai i ka Makaikiu Kellett ame kona mau kanaka, kekahi hale puhi rama mahope iki iho o ka hora 10 o ka po Poakahi nei.

            He wahine Okinawa, nona ka inoa o Kame Arakawa, ka mea nona ua hale puhi rama la, o kahi kane pu no paha kekahi, ua pee nae oia, a o ka wahine ka i onouia mai e hana, i paa ae ai oia, a kauia ae hoi kona hoopa'i.  Me ka bebe e hii ana mamua a o kekahi e haawe ana mahope o ke kua i lawia ae ai ua wahina la a hoea i ka halewai, a hookomoia ae he hoopii nona no ke kue i na kanawai hookau waiona mamuli o kona hana a kuai waiona ana.

            Ma ka manawa o ka ninaninauia ana o nei wahine ua hoike ae oia imua o ke Kapena Makaikiu Kellett oia wale no ka ona o ia hale puhi rama, oiai nae ma ka manao o ka makaikiu o kana kane pu no kekahi i komo iloko o keia hana, a ua pakele aku nae oia ma ka apua, iloko o ka manawa o ke komoia ana aku o ia wahi e na makai.

            He ipuhao puhi rama o 75 galani ka i loaa aku, he ipuhao keleawe, ame ehiku galani okolehao, a ma kahi o 259 galani rama i hoawaawaia i makaukau no ke puhiia aku, o ia mau galani rama ua pau i ka nininiia. I ka hoea ana ae o ka wahine i ka halewai he $750 kona bela i kauia mai.

 

HOPUIA KA LUNA KIAI BASSETT NO KA LAIPILA

            Ma ka Poakahi ni i hopuia ae ai o W. K. Bassett, ka Lunahooponopono o ka nupepa Honolulu Times a lunakiai hoi o ka papa lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu, mamuli o kekahi palapala hopu i hoopukaia ae e ka aha kaapuni a Banks e hoopii ana iaia no ka laipila.  Na ka Makai Machado Jr., i hooko ae i ka palapala hopu maluna o Bassett, a mamuli o ka Bassett noi ponoi i hookuuia ae ai oia e ka Makai Nui Trask.  Ua kauoha ae nae oia e hoea ae imua o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai James J. Banks ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei. Ua hookahuaia na olelo hoopii ekue ana ia Bassett maluna o kekahi oleloike i hoohikiia ae e Ben Hollinger, a i waihoia ae imua o ka aha ma ka manawa e noho ana ma ka auwina la o ka Poakahi nei, e ke kokua loio kulana kauhale ame kalana Harold E. Stafford, a hoopukaia ae la ke kauoha e ka Lunakanawai James J. Banks no ka hoopukaia ae o kekahi palapala hopu no Bassett.

 

Hooloheia ka

            Hihia o Pahu e

                        Ka Aha Kiure

Hoakaka ka Loio Kalana Heen i na Ano i Lawelaweia ai ke Kolohe

 

MA KA POAKAHI NEI I NOHO AI KA AHA

 

E Hala Ana he Mau la Loihi Mamua o ka Puka Ana o Ka Olelo Hooholo

            Imua o ka aha kiure a ka Lunakanawai James J. Banks, ma ka Poakahi nei, i hooloheia ai ka hihia o Dan S. K. Pahu, ke kakauolelo mua o ka oihana wai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, malalo o ke kumu hoopii, o ia no ka lawe ana i na waiwai i haawiia aku nana e malama ma ke ano kolohe.

            Ua hala kekahi manawa nui o kela la, ma ka nieniele ana o na aoao a elua i na kiure, no ko lakou kupono a kupono ole e lilo i poe na lakou e hoolohe i ka hihia.

            Mahope iho o ka maopopo ana o na kiure na lakou e hoolohe i ka hihia, i wehe mua ai ka Loio Kalana Heen, i ka hihia ma ka aoao o ke aupuni, ma ka hoakaka ana aku imua o hna kiure ame ka ka aha, i ka hoao ana o Mr. Pahu, e imi i wahi e pakele ae ai oia mai ke komo ana iloko o ka pilikia, ma kona noi okoa ana aku i ka Hope Lunahooia Ross, oiai e kuekaaia ana na buke moohelu o ke keena wai, ina paha he alahele kekahi, e hanaia, i wahi e ala ole mai ai he hoopii.

            Ua hoike aku ka Loio Kalana Heeen, ma kana hoakaka, ua iki iaia ke lawe mai i na hooiaio, no ka hoao i'o ana o Pahu, e hana pela.

            Ua hoakaka hou aku oia imua o na kiure, i ke ano o ka malamaia ana o na buke o ke keena wai, o ia hoi, ua hookaokoaia ka poe e paa ana i na ponowai, ma ka auhau paa, mai ka poe ae e uku ana i na auhau mita, a iwaena o ka poe hookaa i na auhau mita, i ikeia ai ka pokole, elike me ia i loaa aku ai maloko o na buke, i huliia.

            Ma ka manawa a ka poe paa i na ponowai e hoea ae ai no ka uku ana i ko lakou mau auhau wai, e haawiia mai ana ia lakou na likiki hookaa, a o ke kumu o ka likiki e malamaia ana ma ke keena, a wahi hou ana, he elua mau ano likiki i hanaia, pela iho la i lawelaweia ai ka hana kolohe, me ka hiki i ka aoao o ke aupuni, ke lawe mai i na hooiaio, no ka hana i'o ia ana o na likiki elua.

            No ka huina i laweia e Mr. Pahu ma ke ano kolohe, wahi a ka Loio Kalana Heen, ua hiki loa i ka aoao o ke aupuni ke hooiaio, i ka lawe ana o Pahu, i ka huina o $43.95 ma ka la 5 o Dekemaba mai ia U. Kobayashi mai, me ka malama ole ia ana o ka likiki, no kela mau dala, aka ua hookomoia aku ka huina o $1.50 iloko o ka buke dala, malalo o kekahi helu pololei ole.

            Oiai e hoikeike ana ka Loio Kalana Heen, imua o na kiure, i na ano o na likiki, ua kue ka Loio Pittman, i ka aeia o kela mau hoakak, eia nae ua hoole ka aha ia kue ana.

            No na hoakaka nae a ka Loio Kalana Heen, no ko Mr. Pahu kulana mamua aku o ka lilo ana i kakauolelo poo noloko o ka oihana wai, ua kakoo ka aha i ke kue a ka loio o Pahu e kapae loa ia kela mau hoakaka.

            Mahope o ka hoakaka ana o ka Loio Kalana Heen, i na mea ano nui e pili ana i ka hihia, i hoomaha ai ka aha, ahiki i ke kakahiaka o ka Poalua mai.

            Mai ka la 4 aku o ka mahina o Mei ahiki i ka la 10, e hookaawaleia ana kela mau la, no na hana himeni, aole wale ma ka aina makua, aka ma Hawaii nei kekahi.

            O ka manao hoeueu olohani i halaia ae iwaena o na Pilipino limahana o na mahiko o Kauai, ma na hoike i loaa mai i keia kulanakauhale, aole ia e hookoia ana, no ka ike o na Pilipino, o lakou no ke komo ana iloko o ka pilikia, aole o na mahiko.

            Ma ke kakahiaka o keia Sabati iho, e malama ae ana na papa o ke Kula Sabati o Kawaiahao i ka lakou hoike hapaha.

 

Oki Kekahi Pilipino i Kana Wahine i ka Pahi

Pakele Nae ke Ola o Kela Wahine no ke Kukonukonu Ole o Kahi i Moku ai Paa ka Pilipino i ka Hopuia e na Makai

 

            Me na moku pahi ame kekahi mau eha e ae ma na lima, a ma ke kua, a e kahe ana no hoi ke koko mai kona mau wahi mai i moku ai mamuli o ke okiokiia ana ame ka pahi he 16 iniha ka loihi, ame kona palukuia ana, i laweia ae ai he wahine Pilipino, nona ka inoa o Mrs. Enearnacio Ardon, i ka Halema'i Maiwahine ma ka po o ka Poalima aku la i hala, mai kekahi hale mai he kuea mauka aku o Kapalama Junction, a ke waiho mai la oia maloko o ka halema'i me ka nawaliwali loa; eia nae, ma ka hoakaka ka a ke Kauka T. G. Me Dougal o ka hoike ana ae e ole ae ana no ka oia, ke loli ole ae ke ano o ka ma'i.

            I kulike me ka hoakaka ma ka moolelo, ma ka hora eiwa o ka po Poalima i hala, ua hooa ae la o V. Ardon, ke kane i ka hale o ka wa hine e noho ana no ka lua o ka manawa me kahi pahi loihi oilua 16 iniha e paa ana ma kona lima, elike me ka hoike a ka makai o ka hoihoi ana ae i ka halewai.  Mamuli o ka hoomaka'uka'u o ke kane e hoopoino i kona ola ua hoike ae la ka wahine ia mea i kekahi makai, a ua laweia ae ke kane e ka makai i ka halewai, aka nae, ua hookuu hou ia ae oia, aneane o ka hora 7 ia manawa, a ma ka hora 9 o ia po i hoi hou aku ai ke kane i ka hale a hoomaka ka pepehi ana me ka okioki ana i ka wahine me ka pahi.

            I ka manawa mua o ke kipa ana aku a Ardon i ka hale ua hooweliweli aku oia i ka wahine o pepehi aku ana oia iaia a make, koe walo no a ae mai ka wahine e hoi hou mai a noho pu me ia. No kekahi mau manawa lehleh ka mamua aku ua nui ka paee ana o nei mau Pilipino, wahi a ka makai, a he mahina aku nei ka a oi i hala, ka hookomo ana ae o ka wahine i ka hoopii no ke oki ana ia laua a kaa wale, no ka pepehi mau o ke kana ame na hanaino lehulehu e ae a ka wahine i maka'u mau ai a i hiki ole ai ke hoomanawanui.

            I ka manawa o ka hoopii okimar@ e ku ana ua noho kaawale keia mau mea, elike me ka hoakaka ma ka moolelo, a i kela po hoea aku ana o Ardon a hooko aku la i kona inaina i hookumu mua ai ma o ka okioki ana i ka wahine. E hanai ana ka ka wahine i na keiki elima a laua, o ka bebe uuku loa iluna ka o ka uha o ka wahine, ma ka manawa o ka hoea ana aku o Ardon me kana pahi a hoomaka aku ia ka okioki ana, o kahi ka i laki ai o ka makuahine ka i eha a pakele ka bebe e paa ana iloko o kona mau lima, aole i manuheu.

            Ua nui ke koko i kahe mai n@ wahi mai o ka wahine i mokeu ai ame ia eha oia i holo aku ai @ komo i kekahi rumi e nohoia ana e William Swain, a oiai ke kan@ i hahai aku ai, ua paniia mai la ka puka e Swain a hiki ole i ke kan@ ke komo aku.

            I ka ike ana o Ardon i ka hewa @ kana mea i hana ai ua hoomakai aku la oia e holo me ka manao pee, oia nae, i ka manawa i hoea aku ai ke Kaiana Makaikiu Ross ma na makaikiu e ae, ua paa aku la ua o Ardon ma kahi he 400 ia ka mamao mai ka hale aku ana i pepehi ai i ka wahine, a laweia mai i ka halewai. Mamuli o ka moali koko i hiki ai i na makai ke hooki@ aku ahiki i ka loaa ana o Ard@@, no ka mea ua moko ka lima o ua Pilipino la i ka pahi i ka manawa ana o ke okioki ana i ka wahine.

            Ua laweia ae ka mea pephi wahine i ka halewai, a no ka wahine hoi i eha ua laweia ae oia me ka awiwi loa no ka Halema'i Moiwahine.

 

LEHULEHU KA POE I MAKE I KA FLU MA NAHULI KOOLAU

            I kulike me ia a ka Puuku Kulanakauhale, D. L. Conkling o ka hoike ana ae ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, o ka ma'i flu ka ma'i pahola loa ma na apana Koolau, mahope o kona hoi ana mai na Koolau mai ma ia la, ka manawa ana i holo aku ai e uku i na limahana o ko kulanakauhale ame kalana o Honolulu.  Wahi ka ana, ua lehulehu ka poe i loaa ia ano ma'i i make ma Waialua a ma Laie, a he lehulehu na kanaka hana ma na alanui aupuni i loaa i ka ma'i a i hiki ole ke hele mai i ka hana a i moe maloko o na home no ka ma'i.

 

NA KE KIURE KUIKAWA E HOOKOLO KOLO ANA IA DANNER

            No ka huli ana i mau kanaka hou i mau kiure no ka manawa, no ka hookolokolo ana ia H. R. Danner, ke kanaka i hoopiiia ae ai no ke kue i ke Kanawai Mann, ka hana nui a ka hope Ilamuku Heine o ka hooikaika ana ma ka Poaha o ka pule aku la i hala ahiki i ka loaa ana o na kanaka, a kauohaia aku e hele ae imua o ka aha federala ma ka manawa e hoikeia mai ai, no lakou keia mau inoa:

            William H. Cameron, Clarence N. Hughes, Richard H. Trent, Robert McCorriton, Marry A. Hart, F. E. Steere, C. F. Gilliland, A. W. Franco, Ray Irwin, ame William D. Holt.

            Mahope iho o ka hookolokoloia ana o keia hihia mamua o ka Lunakanawai William T. Rawlins o ka aha federala, ua pau na kanaka mua i waeia ai i ka hoopauia, a no ia kumu i huli hou ia ai i papa kiure hou nana e hookolokolo, oia keia poe no lakou na inoa i hoikeia ae la maluna.

            O keia ke Danner i hoikeia ae ai a i hookomoia ae ai hoi he hoopii nona no ka lawe ana i kekahi mau kaikamahine Hawaii e maauauwa ma ke ano hookamakama aku, mai Honolulu nei aku maluna o ke kaa otomobile a i Waimea. Na ka Loio Fread Patterson e hoopii ae ana i ka hihia imua o ka aha.

 

E WAIHO ANA O WISE I KA HANA O KE AUPUNI

            Mahope iho o ka paa ana i k@ kulana oihana federala, he luna hooko i ke kanawai hookapu waiona no Hawaii nei, no kekahi mau mahina helu wale no, i oili ae ai kekahi lohe, no ka waiho aku o Senatoa John H. Wise ia oihana, iloko o keia mau mahina aku.

            Ma na hoakaka a na hoaloha @ Senatoa Wise, he elua mau kumu ano nui loa o kona manao ana @ waiho aku i kela oihana, o ia no ka lawa ole o ka uku, no kela kulana, a o kekahi no hoi, pehea ka ikaika o kona hooko ana aku i na hana apau i pili i kona keena, ame ka hooko ana i ke kanawaik, aole ia he kumu e loaa aku ai na mahalo ana iaia, aka e nui ana kona mau enemi, a e hapa mai ana kona mau hoaloha.

            No na mea i kamailioia ae, e kekahi poe, o na hana kalaiaina k@ kumu o ka manao ana o Wise, @ waiho i ka oihana aupuni, ua hool@ ae oia, i ka pololei o kela manao, no ka mea wahi ana, aole oia i papaia mai, ka lawelawe ana i na hana maamau nei, i ikeia iloko o na ahaelele, a mau koho baloka paha o na kalapu, o ka mea wale no i papaia, e na luna oihana ma Wakinekona, o ia ke komo kino maoli a hooikaika, i na moho e alualu ana i na kulana oihana kohoia e ka lehulehu, a lilo paha i mea kuleana ma ka ohi ana mai, ame ka hoolilo ana aku i na dala no na hana kalaiaina.

            Ua oili pu ae no hoi kekahi lohe mamuli o ko Senatoa Wise, lilo i mea kakoo ia O. H. Cooke, i komite lahui, ua lilo ia i kumu, no ka puulu e kakoo ana ia R. W. Shingle, i mea e inoino ai ko lakou noonoo, a hoouna okoa ia aku he hoike i na poo oihana ma Wakinekona, no kona komo iloko o na hana kalaiaina maanei nei, a pela iho la ka i hoea mai ai kela kauoha iaia, aole e hoohui kau i na hana kalaiaina, me na hana o kona keena.

            O ka manawa a Senatoa Wise, a waiho aku ai i kona kulana oihana, aole ia i maopopo i kela manawa, me he mea la nae, mahope aku o ka pau ana o ka ahaelele Repubalika e noho mai ana i keia mahina ae, a i ole e hoomau aku ana no paha oia i ka paa ana i kana oihana, a kokoke aku i ka waholo baloka, o na moho no ka ahaolelo kuloko i keia makahiki.