Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 35, 28 August 1924 — Page 5

Page PDF (1.59 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA; AUGATE 28, 1924 ELIMA
Aka, ma kahi a'u i kau aku ai,
a halawai au me kekahi poe, aole
paha i hiki aku i ke kanaha, a ma
Kawaihae pau no na wahi kanaka
ki.
"Hele au mai Kawaihae aku ahi-
ki i Kona a kau wahi o Kaua, aole
u i halawai pu me na kanaka he
lehulehu; o kahi akua loa aku ia
he a-a wale no.
"Kaapuni hou aku au mai Kau
aku a Puna, Hilo, ame Hamakua,
aole paha i akolu lau kanaka i
halawai me a'u; a i ko'u hiki ana
mai ma Kohala, o ia wale no ka
aina kanaka a'u i ike aku nei. Ue
Le-i Kohala aia ka nuku na ka-
naka."
No keia lohe ana o Kamalala-
walu i ka olelo a kana keiki a
Kauhiakama, nolaila; hoolale koke
ae la ua o Kamalalawalu ia Maka,
kuikalani e hoomakaukau no ke
kaua.
Ua oleloia nae ma keia moolelo,
na kekahi mau kanaka i holo mai,
mai Hawaii mai, i paipai ia Ka-
malalawalu e kii e kaua ia Hawaii;
a penei ka moolelo o ia hana ana a
keia mau kanaka:
No ka manao nui o Lonoikama-
kahiki e kaua me Kamalalawalu;
nolaila hoouna aku la o Lonoikama-
kahiki ia Kauhipaewa ame Kiha-
paewa e kuka pu me Kamalala-
walu, no ke kaua.
Ahiki mai la ua mau kanaka nei
i o Kamalalawalu la, me ka ike ole
o Kamalalawalu he mau kanaka
keia mai ko Lonoikamakahiki alo
mai; olai no nae, u a lohe mua o
Lonoikamakahiki i ko Kamalala-
walu manao e kii e kaua; no ka
au 'a o Lonoikamakahiki ia Pupu-
akea.
I ka manawa i halawai ai ua mau
kanaka nei me Kamalalawalu, olelo
aku la: "E kii ae oe e kaua ia Ha-
waii; e lilo ana no o Hawaii ia oe,
ke kii aku e kaua, no, ka mea, aole
he ikaika, o Lonoikamakahiki ame
ke kaulana aina ona." A no ka
olelo ana o kela mau kanaka pela
ia Kamalalawalu, nolaila o Kama-
alawalu i manao ai e holo i Ha-
waii, e kaua ai.
Aka mamuli no hoi o ka olelo hoi-
ke a kana keiki Kauhiakama, i kona
makuakane, "ua kaapuniia ia Ha-
waii he aina kauaka ole. Ina no
kaua e kii ana e kaua, e lilo ana o
Hawaii ia kaua"; a no keia olelo
hoolana a kana keiki, ua hoohauoli
loa ia o Kamalalawalu, hui pu ho
me na olelo a na elemakule mai ke
alo mai no o Lonoikamakahiki, a hu
me Kamalalawalu, piha hauoli loa
o Kamalalawalu. A o kekahi no hoi
ua makemake loa o Lonoikamaka
hiki e ike i ka ikaika o na Pukaua
o laua, elike me na olelo hoole aku
a hoole mai a laua pukaua
elua mahope iho o ka laua inu awa
ana.
A penei hoi ke ano o ka Kihapea
ame Kauhipea ia Kamalalawalu
"Ina i holo ae oe i Hawaii e kaua
me Lonoikamakahiki, ahai aku aua
nei ka kakou kaua iluna o Puuoa-
oaka ame Hokuula i paa e ia wahi
ia kakou.
"A lilo e ia kakou na pohaku i
kahi kiekie, i lilo auanei ka Lono-
ikamakahiki kaua malalo mai, he
hoonee wale no ka luna mai a o ka
hee no ia o ka Hawaii i ka Maui."
Pela ka ua mau kanaka nei olelo
ia Kamalalawalu. Aole nae he mau
olelo oiaio a ua mau kanaka nei ia
Kamalalawalu, aka, e nolu ana, i
mea e pio ai ko Kamalalawalu aoao.
Ma keia mau olelo hoolana a keia
mau elemakule, i lana nui ai ka
manao o Kamalalawalu e holo mai
e kaua ia Lonoikamakahiki, ke ka-
e'ae'a helu ekahi.
MOKUA III.
Ka Hoi Ana o Kauhipaewa Ame
Kihapaewa i Hawaii— Ka
Holo Ana o Kamalalawalu
i Hawaii.

Mahope iho o ka Kauhipaewa ma
kamailio ana ia Kamalalawalu no
ke kaua, alaila, hoi aku la laua i
Hawaii, a i ka hiki ana i Hawaii,
e noho ana o Lonoikamakahiki i Pu-
ako ia manawa, e kali ana no ia
Kauhipaewa ma i ka hoi aku. A
hiki aku la laua, ninau mai la ke
alii i ka laua mea i hoouna ia aku
ai:
Alaila, hai aku la laua elike me
ka laua kamailio ana me Kamalala-
walu. Alaila hoomakaukau ae la o
Lonoikamakahiki elike me ke kaua,
i makaukau ai oia no ka hiki mai
o Kamalalawalu. A hala aku la o
Kauhipaewa ma i Hawaii; alaila,
hoomakaukau ae Ia o Kamalalawalu
no ka holo i ke kaua, i Hawaii. A
ike ae la o Lanikaula e hoomakau-
kau ana o Kamalalawalu: Olelo
aku la o Lanikaula ia Kamalalawalu
"e hoomakaukau ana keia mau waa
ou, a hele i hea?" I aku la o Ka-
malalawalu: "E holo ana au e kaua
me Lonoikamakahiki." Auhea oe
aole e hee o Lonoikamakahiki ia oe,
no ka mea, aole he ikaika nui e
hoaano aku ai ia Lonoikamakahiki.
Aole Mokupuni, aole alii e hiki e ku
aku imua o kona alo, no ka mea,
he kanaka oe, a he akua kela. "I
aku la o Kamalalawalu: "Kai Ua
olelo mai o Kauhiakama, he le-i
wale no o Kohala, eia i ka nuku na
kanaka."
A no keia olelo ana aku a Ka-
malalawalu pela ia Lanikaula ke
kaula, olelo aku la o Lanikaula:
"Hoouna aku nei oe i ko keiki (Ka-
uhiakama) e hele e makaikai i ka
nui o na kanaka o Hawaii, a hoi
mai la, a hai mai la ia oe, aole he
nui o na kanaka o Hawaii." Aka,
ike ole aku la o Kauhiakama i
ka nui o na kanaka o Kohala, no
ka mea, ma kahakai ka hele ana;
a hele aku la ahiki i Kona, hele
ku la mai Kawaihae aku a hoea
luna o Huehue, aole no e ike i na
kanaka olaila, no ka mea, he a-a
wale no; aka hele aku la ma Kona
loa ahiki i Kau, ina i ke kakahiaka
nui ka hele ana ma Kona, aole e
loaa kanaka ia wa, no ka mea, aa
mu na kanaka oia wahi iuka a o
kekahi poe, ua pau i ka lawai'a, a
o ka poe koe iho he poe palupalu;
a nolaila ka loaa ole o na kanaka
o Kona ia Kauhiakama ma ia hele
ana.
"Aka, ina ma ke ahiahi ka hele
ana, ina ua ike i ka nui o na ka-
naka o Kona, no ka mea, o ka okana
nui hookahi wale no ia o Hawaii."
Ma keia olelo a ke kaula Lanikaula
e kamailio nei ia Kamalalawalu,
aole nae he hoomaopopo nui o Ka-
malalawalu ia olelo, aka hoomau no
o Kamalalawalu i kona manao kaua.
A ike mai la o Lauikaula, ua paa-
kiki loa ko Kamalalawalu manao
ao ke kaua; olelo aku la o Lanika-
ula ia Kamalalawalu: "Ina i ma-
nao oe e kii ia Lonoikamakahiki e
kaua aia kou kahua e noho ai o Ana-
hoomalu; ina e hiki mai ke kaua a
Lonoikamakahiki i o oukou la, alaila
hoihoi aku ke kaua i Pohakuloa e
hoouka ai, i kahi haiki, alaila lana-
kila oukou maluna o Lonoikamaka-
hiki". I aku la o Kamalalawalu i
ke kaula Lanikaula: "Aole oe i
ike, no ka mea, na olelo maopopo
oa ia mai au e Kauhipaewa laua
o Kihapaewa aia ko makou kahua
kaua iluna o Hokuula ame Puuoao-
aka; he wahi kau iluna."
I hou aku o Lanikaula: "E!
puni aku la oe i na keiki ike pelo
a Kumaikeau, nolu ia mai la oe; e
hoolohe mai oe i ka 'u olelo. Ina
aole oe e hoolohe ana i ka'u olelo,
ke hai e aku nei au ia oe, aole oe
e hoi kino mai ana ia Maui nei."
A no ka Lanikaula olelo ana pela,
alaila, wela loa ka huhu o Kama-
alawalu, ame ka inaina no Lanikau-
la, a hookuku aku la ia Lanikaula.
(Aole i pau.)
HAINA NANE.
Kiauau, kiauau! Koloauau, koloauau! E au aku e au mai, Kalaihi ka lani, Kupikipiki-o ka honua; Kolopa une i ka malama, Ku ana epa, Noho ana epa, Kau ka iwa he la makani, Ua ka ua kahe ka wai, Pii ka opae, Ku'i na ina, Lou na. wana. E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa; Aloha kaua a nui: — Eia hou mai no au imua o kou alo no ka elua o ka manawa. He nani hoi ia ua pakele aku la ko manu e ke keiki o Kahuku, i ka'u kaulana kepau papala pili a ka manu, nolaila ke hoololi nei au i kuu kino lau a i kino kupua. Nolaila hooloheia mai, o Pikoakaalala ko'u inoa, ka mea iaia ka pua kaulana, o ia hoi o hu ana ka makani e! O Alala ko'u makuakane a o Ko 'uko 'u ko'u makuahine. O kikoo ka po, o kikoo ke ao, e kikoo aku ana au ia oe o ulu nui, o ulu iki, o ka iki la hoi o keaha! O ka iki hoi paha o ke poo o ka manu a ke keiki kapili manu o na pali hauliuli o ke Koolau, J. K. A. Kahuku, i oili aku ia o ka pua mai-oko aku o ke kakaka, he hu ana na ka makani, pili aku la ka pua a ua Pikoiakaalala nei ma ka pili kana i i iho ai, eia iho ko meaai, hulu mahamaha o ke panoo o ua manu nei, a walawala pa-hu ana, ma ke alo o Pikoiakaalala, a o ia aiia iho. O ia ka hoi e ai aku ana hoi paha, heaha auanei ka mea e haalele aku ai i ka mea ono, e wainui ai ka waha, he wainui mai hoi kau! Ku iho la ka nane a ua keiki nei penei: He manu hulu melemele kana, ono ke panoo, ono ka ekekeu, ono loa aku la hoi na u-ha wawae, ea wainui mai la ka hoi ko'u waha i ka momona o na u-ha E oluolu, mai no kouahonui e Mr. Lunahooponopono, ke pahee loa aku la keia i ka welowelo, hookuuia aku i pau pono na epi ka makemake. Owai keia manu nui momona e lele nei i ka po ame ke ao, o ka A. D. 1924 Pela iki. iho; i ka hoihoi pono ana ae i ke ki, a ike iho la au, ua polokeia ke au o ke kiamanu na maua, hainaia mai ana ka puana: United State Postage, 2 cents. Wehewehe ana: Ina aole keia poo melemele e kau na ke kihi akau maluna o ka wa-hi leka, aole ana o mama aia ame papa aia e ike i na kohi kelekele A ka puukolu. Auwe no ka hoi e lihaliha wale i ka momona, pela i na ope nupepa ame na puolo like ole, a pela oe i ike iho ai, aole he puapua o keia manu, oiai o ke poo wale no kau e ike ame ka apahu kino iluna o ke pooleka, ua nele i'o no i ka puapua. He panapana no hae, o ia ka panapana ana o ko'u mau manamanalima, iluna o ka pepa kalana kakau, e kohu pono ai ka makana, peni maka gula, a pela ua manu
nei e lele mau ai i ka po ame ke
ao, o ia hoi mailoko mai o na hale-
leka, a maluna o na kaaahi, na
mokuahi, na mokulele, mai kekahi
aina a i kekahi; ina aole keia poo-
eka, aole loa ia e lele i ka po
ame ke ao
Me keia mau wehewehe liilii, ke
manao nei au ua lawa pono loa ka
makemake ame ka iini o ka mea
nana ka nane, a no ka mea ke ike
nei au i ka panapana hu ekoni o
ka welelau o kuu pua, i ka poho
o kuu lima
Pehea iho la keia haina, o ka
nane a kaua? Me ka manao uluma-
hiehie mau e oili mai ana na kuku-
na malamalama o ka ho-ku kaa-
hele o Betelehema, me kona nani
olino kamahao, ke hele la a kolili
ka lau o Keaheahea i ka makani
kaulana o kuu aina, no ka mea o
ka pulupuluahi iho la no ia o ka
la ua, momokuahi hoali o ka la
makani
Farewell e Kahuku Boy, me ka
Lunahooponopono ame na keiki oni-
uhua uwila o na papa ki o ke Kuo-
koa ke aloha wehe papalie
Owau iho no me ka ulumahiehie
mau.
A. K. E. KEHENA BOY,
Keena Oihana Poho Oo Kahua
kupeepipi o Uwesanana, Kohaia,
Kakawa-u mai la ka pulupulu ahi
a ke keiki o Kohala, ua nele ka
momokuahi i ke ahi e hoali ai. O
ka ulu aaiole ka i ku aku la i ka
pua a Pikoiakaalala, ka ulu pa-
makani, a koe iho la no ka ulu
a Kamaiopili, ka ulu imua o ke
alo. Nininiia iho ka aila a nui i
ka pulupulu ahi, i pau na hulu o
kahi manu a olua i ka a-ia. Huli
hou ia mai! — L. H.

KA HAINA O IA HUAOLELO
HAWAII "HUPO".
Mr. Solomon Hanohano, Lunahoo-ponopono, Nupepa Kuokoa, Aloha oe:— Ma ka Hoku o ka la 7 o keia mahina e pane ana o na Kuahiwi Ekolu, he, ekolu kolamu i piha i ka manao pili kino maluna o na paio a maua e paio nei ma na kolamu o ka Hoku ame Kuokoa, a ke hoike nei i ka lehulehu i ka maopopo ole ia'u o ka manao e ia huaolelo "hupo", a nolaila e Mr. Hanohano o oluolu mai kou ahonui, oniu iho i kau makakila kepau, oaka ae kou leo ma ke kolamu o kau hiwahiwa, a e huli ae ko'u alo i na kuahiwi eko lu a pane aku i kana e ninau ma uei i ka maopopo ole ia'u o ia hua olelo "hupo". Ka mua, ua hoikeia mai ia'u o oe no ia e Kiha e paio mai nei; ka lua, hoike hou oe i kou "hupo", no ka maopopo ole ia oe o ka huaolelo Hawaii "hupo"; ke kolu, i na he wiwoole ko makakila, hoike ae oe i ka lehulehu i kou kino kanaka ka ha, aolo hiki ia oe ke kapa mai ia'u he hupo, a no ka mea ua maopopo ia'u ka manao o ia huaolelo A nolaila, i mea e maopopo ai ia oe, he elua ano o ia huaolelo, "hupo" ke hoakaka nei ka buke unuhi olelo a Analu ame Hikikoki i pa 'iia i ka makahiki 1836 penei, "hupo" ka manao, he hihiu; naaupo; ike ole; mainoino; lokoino; poeleele; pouli; ano hupo; ano lolo; a o ka mahele mua keia malalo o ka huaolelo beritania adjective, "he ano" a malalo o ka mahele o ka huaolelo beritania verb, he hai ano, "hupo", noho naaupo; noho ike ole; noho me ka hoomaopopo ole; noho i ka pouli; he kanaka lapuwale; he mea i loaa ole ka noonoo maikai. E hoomaopopo loa oe i na mea i weheweheia ae la maluna, a e WM oe mailoko ae o keia mau Kua olelo, ina hua olelo e kupono ai nou, a'u i kapa aku ai ia oe he 'hupo", mai manao oe, o ka huaolelo, he kanaka lapuwale o ia ka'u i hoopili aku ai nou, aole hoi i ka huaolelo "hihiu", aole hoi o ka huaolelo "mainoino", "lokoino", aka, noho naaupo oe, noho ike ole, noho me ka hoomaopopo ole, noho i ka pouli a ike ole i na mea i hana ia e Lukela ame kekahi mau hoa o ke Senate, a no-laila au i kukulu ai a hoopili aku i ka huaolelo "hupo" i koolua nou. I na no wiwo'ole ke peni au e hoonee nei i kou manao kalaiaina i ka lehulehu, kupono oe e hoike ae i na bila maikai a ko senatoa i hana ai i ke kau o 1919, kau kuika-wa 1920, 1921, 1023 a na'u e pane aku i ka pololei o ia mau bila a ko senatoa i hana ai, ua hoakaka au ia oe, a ua ike ka lehulehu i na bila, na pomaikai a Lukela i hana ai no Hawaii Hikina ame Hawaii Komohana, a ua wehewehe au i ko'u manao maluna o kela aelike keoni-mana, a o kau mai koe e hoonee ae ai i ka lehulehu, na bila a ko mau senatoa i hana ai. Ke kii mai nei oe i na mea i pili i ko'u poopoo, ke helu mai nei oe i ka moraki a'u e uku ole nei, a e hoike mua aku no au ia oe, aole makemake o ka lehulehu ia mau kalaimanao au e hoonee mai nei a i na no o oe ia e Kiha e pee mai nei, ua hiki loa ia'u ke kikoo aku a hoike ae i ka lehulehu, owai la o kaua ka ka lehulehu e kakoo ai, a nolaila, e hookahua oe i ka kaua paio ana maluna o na ninau kalai-aina. Nolaila aole au. e hoopau ana i ka manawa o ka Nupepa, a lawe mai ia oe ko'u hoa paio, a no ka mea ke huna kele mai nei oe i kou
noa, hoike ae oe i kou inoa, hoomau
aku ka kaua paio ana.
Me ka mahalo,
A. KALEI AONA,
Augate 19, 1924.
KA PAIKA LUAU KUI MA KA-
LAPANA KO KA HANOHANO
0 KA ELELE LAHUI
HAALILIO.
Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha oe: — E oluolu oe e ae mai i kekahi kowa haawale o kau nupepa ohohia nui ia mai Hawaii a Kauai, no keia mea hou nona ke poo e kau ae la maluna "Ka paina luau nui ma Kalapana". Mamuli o ka lokomaikai e Mr. J. L. Ania, kekahi o na komite kuwaena o ka aoao Demokarata o Hawaii Hikina, ua hai ia mai la ko ka Elele Jarrett la e hele aku ai e ike i kolaila mau makaainana, no ka hoike ana aku ia lakou i kana mau mea i hana ai ma Wakinekona no ka "Bila o na Pono o Hawaii. A no ko lakou manao i loaa he manawa no lakou e hoomakaukau ai i keia paina hookipa aloha nona, a i loaa pu no hoi he wa no na mea apau e akoakoa like ai malaila no ka ike ana i ka olele. Nolaila ua hai ia mai la ka lohe, o ke awakea Poaono Aug. 16, o ia ka wa e hiki aku ai ka Elele me kana wahine ame ko laua mau hoahele. Ma ka hora 9 a. m., o ke kakahiaka oia la, ua haalele iho la ka elele ia Hilo nei a kamoe aku la kana huakai ao Puna paia aala kili-he-a i ke onaona. He ehiku ka nui o na kaa otomobile o na hoaloha o ka Elele i ukali pu aku iaia ina keia huakai mai Hilo aku nei, a o ke keiki o na "Puu Haelelua" o ka makani Apaapaa Frank Woods, mai Kohala loa mai no ia me kona kaa ia kakahiaka, ahiki loa no i Kalapana ia awakea. Nui na meaai i hoomakaukauia e ua kamaaina; piha pono ka papa-aina i na ono like ole a kakou a ka. Hawaii e hoohialaai ai a lawa nani a maemae ka papaaina a na malihini i haawi nui ai i ka mahalo piha. "Aohe wahi hoohalahala a ka ua Naulu". Ua unuia mai na ono a paila i ke alo o ka puaa, ka moa, ka i'amaka, i'amoa me ke kai niu, ka limu, opihi, wana, ka poikalo, poi ulu, poi palau, me ke kulolo. Ohaoha a ulumahiehie no hoi na helehelena o na kamaaaina, mai na kane a na wahine e hiki ole ai i ka malihini ke hoopepe iho. Mahope o ka pau ana o ka paina, ua hoolauna mai la ka Lunahoomalu o ka halawai, Mr. J. L. Ahia, i kekahi keonimana opio mai Honolulu mai, oia o Mr. Geo. K. Ah Nee, ka hope kakauolelo o ke komite kuwaena Teritore oia aoao. Nui na olelo naauao kuliu mai keia keonimana mai, e noi maoli mai ana no i ka lehulehu, mai puni wale i na hana maalea a kekahi poe e hoao mai ana e ahele i na baloka o kakou ma ka la koho e hiki mai ana, me na maunu kipe dala. Ma ha maunu no oukou e hopu ai a mai hopu i ka makau, o ko oukou makeia. E naauao oukou elike me na i'a, i ka wa a ka lawai'a e kuu aku ai i ka makau me ka maunu, ma ka maunu no ka ia e hopu mai ai a i ka akiaki apau, koe no ka makau. Ua loaa ka naauao i ka i'a, ina la-kou e awiwi ana e hopu mai i ka maunu me ka makau, o ko la"kou make ia. A pela no oukou e noo-noo ai, mai hopu i ke dala kipe a hoolilo pu me, ke wahi baloka, o ko kakou make ia. E koho no ou-kou elike me ke alakai ana a ko oukou lunaikehala. Nui ke ohohia o ke anaina i na olelo maikai a keia keonimana. Mahope ona, ua hoolaunaia mai o Frank Woods o Kohala, ke kane a ke Aliiwahine Kahanu Kelanianaole ka moho senatoa a ka aoao Demo-karata, e holo ana no Hawaii Komo-hana, ma keia kau. Ua hoakaka maikai aku oia i mua o na hoa makaainana i kona kumu i ae ai e holo ma keia kau, mamuli no ia o Ice koi ana a kona mau hoaloha e kona aoao kalaiaina, a pela pu hoi me keia makuahine o 'u (kuhi ae la kela ia Mrs. Nawahi,) nolaila, ua haawi aku au i kuu ae ia lakou, a pela au e hai aku nei ia oukou, owau kekahi moho senatoa a holo ana ma ka aoao Demokarata ma keia kau. Aole no hoi au he malihini ia, oukou ua kamaaina mua no, a na oukou no i hoouna mua ia'u i ka Hale Ahaolelo no keia kulana senatoa no a'u e holo hou nei. Nui ka mahalo ame ke ohohia o ke anaina nona. Mahope ona na hoolauna, mai la ka Lunahoomalu i ka makuahine, Mrs Nawahi. O kana mau olelo hoolauna mua penei no it: Aole hiki ia'u ke olelo aku ia oukou: E o'u mau hoa makaainana, elike ne ka mea mau ona halawai o keia ano, no ka mea, ia'u e nana aku nei ia oukou e ke anaina, aole oukou he poe okoa aka, o kuu poe kaikama-hine no oukou, ma na keiki ame na moopuna a maua me kau kane, a o kona aina hanau keia o Kalauona-ona. Ua hoakaka mai oia i ko ku-lana o ka aoao Demokarata a kupono loa no kakoa ka poe ilihune e ku ai. Eia kahi olelo i hu ai ka aka o ke anaina aka, he wahi oilelo pololei no nae. O koiala olelo mai la no ia; He lahui aloha alii kakou na Hawaii, he mea nui loa ia ia ka kou. Nolaila, o ka 'u hoi e hai aku nei it oukou, eia me ka aoao Demo
kini o Siloama, Kalaapapa,malaila
i malama ia ai kona anaiua haipule
e ke Kaku Mahihila, a i ka pau
ana o ke anaina haipule, ua hoo-
moeia iho la kona kino lepo ma ka
pa luakini.
Ko iho la ka mea a ka Baibala i
hoike mai ai, no ka lepo mai oe,
a pela no ee e hoi aku ai i ka lepo
aka o ka uhane e hoi aku no ia me
ke Akua.
Ka lani kuu home e maha mau ai,
Pokole paa ole kuu noho maanei
No ke aha e ohumu ke kau paapu
mai,
Na eha, na luhi, na kaumaha e i
Me keia mau manao ku i ke aloha
ke hooki nei au maanei me ka Luna-
hooponopono ame na keiki kikokiko
hua ko'u aloha nui,
J. K. KAINUWAI,
Kalaupapa, Aug. 16, 1924.
UA PAUAHO MAI O REV. J. KAA-
LOUAHI I KEIA OLA
HOKUA AKA.
Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe a nui:— E oluolu oe e hoike ae i ka malamalama o ka Nupepa Kuokoa o ka hiwahiwa a ka Lahui i ike mai ai na kini haipule o kaua mai ka puka ana o ku la mai Kumukahi a ka welo ana o ka la i Lehua. Ma ka la l2 o Aug. o keia makahiki na i pauaho mai ai o Rev. John Kaalouwahi i keia ola honua ana a niau eku la kona uhane maemae me ka Makua lani ka hopena no na mea apau. O John Kaalou-wahi ke kahi kahunapule i noho loihi ma ka oihana kahunapule no 45 makahiki a waiho iho la i ke kino wailua i ka aina a ka ehaeha. E kala mai oe ia'u aole at i ike i kona wahi i hanau ai ame ka nui o kona mau makahiki. Eia iho no kona ohana i Honolulu o lakou ka maopopo i na makahiki. Nolaila ke komo pu aku ne! maua
me ka Ekelasia Kula Sabati ame G.
E., e auamo pu i na ehaeha na Iuu-
luu ame na kaumaha i ili iho malu-
na o na keiki a me na moopuna i
hooneleia i ka makua.
Ua lawa kaua me ke aloha, O wau
no me ka haahaa,
D. P. MAHIHILA,
HOOPANEEIA KA
HANAANA I KA PALE-
WAI O WAIOLAMA
E hoakaka ana ka Buro e U Advertiser ma Hawaii, elike me ka moolelo o ka lona ana ae, no ka hoo-paneeia ana aku o ka hana ana i ke alawai palewai o Waiolama ma Hilo, ahiki i ka noho aha mai o ka ahaolelo kuloko ma keia makahiki ao. O ke kumu o ka hoopanee ana o na koho i waihoia ao e ka poe lawe aelike haua uo ia hana elike me ia i hoopukaia ae ai o ka papa o ha lunakiai o ke kalana o Hawaii, ua oi loa aku ke kiekie mamua o ka huina dala i hookaawaleia no ia hana e ka ahaolelo i hala, o ia hoi he $75,000. O ke koho haahaa loa i waihoia ae ai e ka poe koho he $15,000 ka oi loa aku maluna o ka huina dala i hookaawaleia no ia hana, a ua waihoia ae ka kekahi ma-nao imua o ka papa e oki mai i ka hana i hoakakaia maloko o ka aelike a ua ku-eia ae nae. No ia kumu, i hoakaka aku ai ke Kiaaina i ka papa lunakiai o ke Kalana o Hawaii, o ka hana pono walo no e kali a noho hou mai ka ahaolelo alaila nei hou ae i haa-wina dala hou elike ka nui me ka mea i makemakeia no ia hana e pau ai, a i kulike hoi me ke kii ama na kuhikuhi i hoomakaukauia e na one-kinia no ka haua ana ia alawai palewai.
karata i keia la me he la ke ola nei ao ke alii Kuhio Kalanianaole: E nana mai ka kakou, o ke kulana Elele a oukou ka lahui i papahi aku ai ia hanohano maluna ona no 20 makahiki, eia ia Haalilio i keia la; ao ke alii wahine hoi a ka Elele Alii Kalanianaole, ka hoapili hoahele o ka aina malihini hea aukai o na ale kualoloa o ka moana, eia ia Frank Woods ka moho senatoa a ka aoao Demokarata, eia iaia kahi i milikaa ia ai o ke aloha a laua; ilaila la hu ae ka aka o ke anaina a nui ke ohohia o ka lehulehu, a he nui aku no na mea i kamailio pôkoleia mai. Mahope o kana ua ku mai ka Elele Jarrett iloko o ke ohohia nui o ka lehulehu a hoikeike mai la i na mea apau i hanaia eia ma ka Ahaolelo lahui o Amerika ahiki i ka holopono ana o keia bila kaulana, "Ka bila o na pono Hawaii". Ae no hoi: I hookahi no kau o keia Elele lahui a Hawaii i hoouna, aku nei, ua ike koke ia no kana pono ame ka pomaikai, "Ua hoi puolo mai la no ke kanaka o kahi alii, wahi a ka olelo. Nolaila, aole no he kanalua ana no ke kulana o ka Elele Haalilio ma keia Kau, a pela pu me ka moho senatoa aia aoao, he mau kulana maikai ke Iana e loheloheia nei, a pela no na molio maikai e ae a na Repubalika.
NA KEKAHI HOALOHA,
Hilo, Aug. 21, 1924.
UA KALA IA MAKUA O KA PONO
REV. J. KAALOUWAHI
Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe: —E oluolu oe, no'u kekahi rumi kaawale o ka Nupepa Kuokoa, a nana loi ia e hii hele aku ma na kihi eha, o ka Teritore o Hawaii, i ike mai ai na kini ame na makamaka mai ka la hiki ae ma Kumukahi, a ka welona a ka la i Lehua.
Ma ke kakahiaka nui Poakolu, Aug. 13, 1924, ua pahola ae la ka ono ma na kihi eha o ke Kalana o Kalawao o Rev. J, Kaalouwahi, ua hala aku ma kela aoao mau o na mea apau. Aloha no ia makua o ka pono, a no ka nui o ke aloha, ua kau aku la ma ke kaa, otomobile no ka Rome Baldwin Kalawao, a ike aku la i ke kino lepo o ua makua nei o ka pono e kau mai ana, a uwe iho la me na waimaka e hiolo ana, "Pomaikai ka poe make ke make iloko o Kristo."
O Rev. J. Kaalauwahi he kahu oia no ka ekalesia o Halawa, Molokai, ua noho oia ma ia ekalesia no na makahiki he kanaha a oi aku a emi paha, me kana wahine, a hanau ka laua mau keiki malaila o hai ana i ka Euanelio o Kristo e hoohuli aua i ka uhane o ka poe auwana no Kristo, a mamuli o ka haawina ma'i'i kau iho maluna o kona kino i laweia mai ai oia no Kalawao, a haalele aku la i kona kihapai, ana i hana ai i ka hana a kona Haku aloha no na makahiki loihi.
He mau mahina wale no ko makou noho pu ana me ia ma keia aina o ka ehaeha, e lawelawe pa ana i na hana a kona Haku aloha ma na Eka-lesia o Kalawao ame Kalaupapa, a ua nui ka mahalo o na hoahanau o keia mau Ekalesia i kana mau olelo weimeli i hanai mai i na hoa-hanau o keia mau ekalesia a maona ka la pololi.
Nolaila, e na hoahanau ame na haumana Kula Sabati o Halawa aole oukou e lohe hou ana i ka leo o ko oukou makua maloko o ko oukou luakini hoano, ea hala ua nalo no ka mau loa.
E na keiki, ame na moopuna a Rev. J. Kaalouwahi e noho mai la i ka aina, aole oukou e ike hou ana iaia, ua haia ua nalo, aka, o kakou ke ike aku ana iaia,
Ma ka auwina la Poakolu, Aug, 13, 1924, hora p. m., i maneleia aku ai kona kino lepo ma ka lua-
HOONANEA NO KA
MANAWA.
MOOLELO NO LONOKAMAKAHI KI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.
MOKUNA XI
(Kakauia o Z. P. K, Kawaikaumaii
kamakaokaopua)
(Hoomauia mai)
"Ina la hoi elike ka nui o na kanaka o kahi a'u i hele aku nei e kaapuni me keia mau wahi kanaka iaa la hoi e aho ia; aole, he ole loa no ka auanei.
A ike iho la o Kauhiakama i ka nui o na kanaka o Kohala ma ia kaapuni ana, alaila, hoi aku la oia no Maui.
Iaia i hiki ai i Maui, ninau mai la o Kamalalawalu:
"Pehea o Hawaii!" I aku la o Kauhiakama: "Le-i o Kohala i ka nuku na kanaka; no ka mea, ma ka'u hele ana aku nei apuni o Hawaii, aole i loaa nui ia'u na kanaka. Ma Kohala kuu kau mua ana aku, hele aku la au ma na kahakai olaila ahiki i Kawaihae, aole au i halawai me kekahi kanaka hookahi.
HOOLAHA I KA POE PAA AIE
Mamuli o ke koho pono ia ana mai o ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Kahu no ka Poe Paa Aie ame ka Poe Paa Mahele o ka Hawaiian Telegraph & Telephone Company, Limited, he hui Hawaii i hoo-pauia ma ke kauoha a ka Puuku o ke Teritore ma ka la 4 o Iulai, 1924, ma keia ke haawi aku nei i ka hoolaha i ka poe paa aie apau o ka hui i oleloia e waiho mai i ka lakou mau koi iaia, i ke Kahu i oleloia, ma kona wahi lawelawe oihana ma ka Helu 1128 Alanui Alakea, Honolulu, Teritore o Hawaii, iloko o kanaiwa (90) la mai ka la aku o ka hoopuka mua ia aua o keia hoolaha o hoole mau loa ia aku.
Hanaia Augate 5, 1924.
MUTUAL TELEPHONE COM-
PANY,
Kahu no ka Poe Paa Aie ame ka Poe Paa Mahele o ka Hawaiian Tele-graph & Telephone Company, Limited.
FREAR, ANDERSON & MARX,
Na Loio no ke Kahu i oleloia.
9920—Aug. 7,14, 21, 28; Sept. 4.