Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIV, Number 20, 14 May 1925 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

View this newspaper issue

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau

Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii

BUKE LXIV—HELU 20 NUPEPA KUOKOA. HONOLULU, T. H. POAHA, MEI 14, 1925 NA HELU APAU 6360

Kipakuia ke
Kane e na Makua
o Kana Wahine

No ka Opiopio Loa o ka Wa-
hine ke Kumu Ku-e o na
Makua no Kela Mare Ana

PAA NAE KA MANOA O

KA WAHINE NO KE KANE

Kokua na Lima o ke Kanawai e Hookaawale i ko Laua Noho pu Ana

No ka piha ole o na makahiki, elike me ka ke kanawai i hoakaka ai, no kekahi kaikamahine opio e mare ai i ke kane, pela iho la i hooneleia mai ai o Nick Makos, i ka-na wahine, mamuli o kona kipakuia ana e na makua o ka wahine ana i mare ai, mai ka home aku o ka wahine, me ka hoihoiia ana ae o ka wahine opio e hoopaa maloko o ka Home o na Opio, ma ka po o ka Poaha aku la i hala.

Ma ka Poalua mamua aku, ka mareia ana o kela kaikamahine opio nona ka inoa o Rube Kaoni, ia Nick Makos; me kona hoike ana ae ua piha iaia na makahiki he iwakalua, aka ma ka hoakaka a kona mau makua, he umi-kumamaono wale no ona makahiki, ma ka manawa o ka hookoia ana o kela mare.

I ka manawa 1 lohe ai o na makua o ke kaikamahine opio, no kela mare, ua ku-e loa ko laua manao, eia nae na paakiki Ioa no kela kaikamahine no ke kane ana o ka mare ana, ahiki i ke kipaku okoa ia ana o Makos, mai ka home aku o ka wahine.

I ke ku aua o ke kane a hele, ua ukali pu aku la kana wahine me ia, me ka nokeia ana i ka huli mahope mai, ahiki i ka loaa ana aku, e noho ana maluna o kekahi noho loihi maloko o ke Kula Alii o Kahehuna, i ka Makai Wahine Agnes McCandless.

Ua hoihoi hou ia ka paamare opio e ka makai no ka home o na makua o ka wahine, me ka manao, nae e hoopauia ae ana kela manao maikai ole ma ka aoao o na makua, a hookipa aku i ke kane a ka laua . kaikamahine, aole nae pela he o ia mau no ka paakiki o na makua, a kipaku aku la ia Makos e hele mai kela home aku.

No kela hana ma ka aoao o na makua o ke kaikamahine opio, ua pii ae la ke kai o ke kaikamahine me ka paa o kona manao e ukali hou aku mahope o kana kane, a i wahi e hooko ole ia ai kela manao ua lawe okoa mai la na makua i ka laua kaikamahine no ka halewai, a mai ka halewai ae, i hoihoiia aku ai ke kaikamahine no ka Home o na Opio, e ka Lukanela Makaikiu Ross.

No kela mareia ana o ka laua kaikamahine me ka piha ole o na makahiki e kupono ai iaia ke mare e waiho ae ana na makua he hoopii imua o ka aha, no ka hoopau ana i kela mare.

E PII KE ANA AUHAU NO KEIA
MAKAHIKI

I ka hoomaopopo ana i ke ana auhau no keia makahiki 1925, e pi ae ana ia mamua o ke ana auhau o ka makahiki 1924, elike me ka huina waiwaiio o na waiwaipaa apu ni ke teritore, i hiki aku ma kahi o $321,500,000, i kulike ai me na mea i hoikeia ae e ka Puuku Henry C. Hapai ma ka Poaono aku 1ft hala.

Ma keia ana auhau e hoopii hou ia ae ana, o na mokupuni o Hawai ame Kanai, ke uku ana i na auhau kiekie i keia makahiki.

Ina nae e waiho mai ana na luna auhau apuni keia teritore i ka la kou hoike, no ka pii ae o ka wai waiio o na waiwaipaa i keia maka hiki, alaila e hoemi iki ia iho ana ke ana auhau, a ina ua emi iho ka waiwaiio, alaila e hoopiiia ae ana ke ana auhau.

O ke ana auhau i manaoia, no k kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, no keia makahiki, he 2.92 pa keneka, ua like ia me $29.20 no ka hookahi kaukani dala.

No ka mokupuni o Maui, he 3.01 pakeneka, ua like ia me $30.10 no ke kaukani dala hookahi.

No ka mokupuni o Hawaii, he 3.17 ua like me $31.17 no ke kaukani dala hookahi.

No ka mokupuni o Kauai, he 2.80 pakeneka, ua like me $28 no ke kaukani dala hookahi.

MAKEMAKE KA MEIA JOHN
WILSON E HOLO MOHO HOU

Hookahi Kumu Nui o Kona Manao e Holo

Moho no Kona Apono Ole i ke Kanawai

Koho Baloka Hou i Hooholoia ai

KAKAUINOA KE KIAAINA I KA BILA KOHO BALOKA

Hoololiia ka Manawa Koho Baloka o na Luna
Oihana Kulanakauhale ma ka Manawa
Like me na Hoa o ka Ahaolelo

Hoohanaia ka Pu Panapana no ka Inaina Mai

Io ka Huamoa ke Kumu i Kiia
ai he Pake ma Ewa Mahope
o ka Hoopaapaa Ana

HOOKUU NA KIURE I KA

PILIPINO PEPEHIKANAKA

Pili Ole ka Hewa i Kela Pilipino no ka Make

Ana o ka Mea Komohewa me ka Manao

e Kaili i Kana Wahine


	Mamuli o ke kakauinoa ana o ke kiaaina i ka Bila Helu 305 o ke senate, a lilo ae la i kanawai, ma ka Poalua aku nei o ka pule i hala, malama hou ia aku ana ke koho baloka no na luna oihana o ke Ku- anakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka manawa hookahi, e ma- amaia ai ke koho baloka o na hoa o ka ahaolelo kuloko, ma ka Poalua ka la elua o ka mahina o Novemaba o keia makahiki ae. Mamuli o keia kanawai, a keia kau i hala aku la o ka ahaolelo hooholo ai, ua hoemiia mai «a makahiki paa oihana o na luna oi- hana i kohoia o ke kulanakauhale, mai ka eha makahiki mai a i ka ekolu makahiki a ma kekahi olelo ana ae hoi, ma keia mua aku, he elua wale no makahiki paa oihana, o ka poe apau e kohoia ana, i mau una oihana no ke aupuni kulana- kauhale. Elike me ke koho baloka no na hoa o ka ahaolelo kuloko, o ia ka malamaia he koho baloka wae moho, iloko o ka mahina o Okatoba, pela aku ana no ke koho baloka wae moho, no na luna oihana o ke kula- nakauhale, a o ka mea oiaio maoli, o ia no ka hoihoiia mai o keia mau koho baloka o na hoa o ka ahaolelo ame ko na luna oihana o ke kulanakauhale a i ka manawa hookahi. O na luna oihana apau loa e loaa ana ia lakou ka lanakila ma ke koho baloka o ka mahina o Novemaba, o lakou ke lawelawe aku i na oiha- na o ke kulanakauhale, ma ka la 3 o Ianuari o ka makahiki 1927, o ia ka Poakahi. Ma kela makahiki, e kaa ana ka la mua o Ianuari ma ka Poaono, he Sabati ae ka la elua, WAIHO O W. R. SHINGLE I KO- NA KULANA PERESIDENA NO KA HUI O WATERHOUSE. Ma ka Poakahi nei i waiho aku ai o Robert W. Shingle i kona kulana peresidena no ka Henry Waterhouse Trust Co., Ltd., no na kumu kupono no ana i ike ai nona iho, a o A. N Campbell, ka puuku mua o ia hui, a i hui pu a hana pu hoi me Shingle ma ka lawelawe ana i na hana o ia hui no na makahiki aneane he 25 i hala, oia ka i hookiekieia ae i peresidena, a o John W. Clarke ke kaukauolelo mua o ia hui ka i kohoia i puuku, ma kahi o A. N Campbell, a o A. L. Castle ka i koho ia i kakauolelo. Ma ka halawai makahiki a ia hui i hoikeia ae ai ko Mr. Shingle waiho ana aku i kona noho poo ana no ia hui, a o keia malalo nei ka hoike a ka hui no na mea e pili ana no Mr. Shingle. No kekahi manawa i hala aku nei na koiia mai o Mr. Shingle e hoo lilo aku i ka Hapanui o kona ma nawa ma na hana mawaho aku o kana hana mau, a no kona make- make e haawi aku oia i ka hapanui o kona manawa no na hana a na hui malama waiwai lehulehu e aku ana i komo pu aku ai i apono aku ai ka hui ia manao ona. E mau ana no ko Mr. Shingle mau kuleana apau me ka hui a e ikeia aku ana no oia ma keia mua aku ma ke ano he hope-peresidena. Koikoi Loa ka Hana Ma ka hoakaka a Mr. Shingle imua o kekahi mea kakau meahou no ka Advertiser ma ka po o ka Poa- kahi nei ma kona home ma Makiki, no na makahiki he 27 kona hoo- ikaika ana e kukulu ae i ka hui maluna o ke kahua holomua a oni- paa me kona hana ana i ka po ame ke ao, a ma keia mua aku e hookaa wale mai ana oia iaia mai na noonoo nui ana aku apau e pili ana i ka hana, a e haawi nu! ana oia i kona manawa ma ke kaahele ana a ma luna hoi o kona ohana. "E haalele iho ana au ia Honolulu nei ma ka Poakolu no Kapalakiko kahi o kekahi hapa o kuu ohana e noho mai la ma ke kula. Mai Ka palakiko aku e holo ai au no Nu Ioka no ka hana, a ma ka hap* hope paha o ka mahina o Iune at e hoi mai ai. Ua ike iho au i ka hiki pono ole ia'u ke lawelawe me ka holomua i ka'u mau hana apau maanei. Aole hiki i ke kanaka hoo kahi ke noho ma na wahi elua i ka manawa hookahi. E waiho aku ana ao au i ko'u mau kuleana apau me	a ma ka Poakahi aku, e Iawe ae ai ka poe apau i kohoia, i ko lakou mau kulana oihana pakahi. Ka Moolelo o Keia Bila O ka bila i kakauinoaia e ke kia- aina, a i lilo ae nei i kanawai, he bila ia i hooholo mua ia iloko o ke senate, o W. H. Mclnerny ka makuakane o kela bila, a ma na hora hope loa o ka ahaolelo, i hoo- holoia ai e ka hale o na lunamaka- ainana, a hoounaia i ke kiaaina. He bila no ka i hookomoia ae iloko o ka hale o na lunamakaaina- na, o keia ano, o ia ka Bila Helu 13, i hookomoia ae e E. P. Low, na make nae, me ka heluhelu ole ia no ka ekolu o ka manawa. Iloko o ka pule hope e noho ana o ka ahaolelo, i hoounaia ne ai keia bila i ka hale o na lunamakaainana, me ka hoopaneeia ana o kona helu- heluia no ka ekolu o ka manawa, ahiki i ka auwina la e ka la hope loa, Ma ke koho ana a na hoa luna- makaainana maluna o kela hila, ua kaa ka hapanui, ma ka aoao e pe pehi ana i ka bila; aka ma ka hora umi-kumamakahi nae o ka po iho, i hapai hou ia mai ai ka noonoo ana i ua bila nei, a mamuli o ke noi, no ka hooholoia o kela hila ma ka heluhelu ekolu ana, na kaa ka hapanui ma ka aono e kakoo ana i ka bila, a. holo iho la, me ka wai- hoia ana aku iloko o ka lima o ke kiaaina. Mawaho ae o kela bila i lilo i kanawai, he eono mau bila hou i kakauinoaia e ke kiaaina mamua o kona haa ele ana iho ia Honolulu nei, me na malihini hanohano o ka ahaolelo lahui o Amerika ame na kanaka kakau nupepa, ma ko ka- kahiaka o ka Poakolu ae, no Hilo. HOOUNA NA KOA I KA DALA I NA OHANA. Ma ka manawa o na kanaka o na mokukaua e hoolulu ana ma Hono- lulu nei, a ma Puuloa; i ka manawa i ukuia ai lakou maanei nei, aole i hoomaunauna wale kela poe kanaka i ka lakou mau dala, ma ka hoo- lilo ana ma na mea waiwai ole ma keia kulanakauhale; aka na hoouna aku hoi lakou, i ko lakou mau ohana, ma kahi o ka hapalua miliona dala. Ma ka la o ka ukuia ana mai o kela poe kanaka, a ma kekahi la mai, ua hele na banako o keia ku- lanakauhale a piha ia lakou, no ka hoolako ana me na kikoo dala, e hoouna ai i ko lakou mau ohana. Aia no nae he huina dala mahua- hua a kela poe kanaka o ka oihana kaua o Amerika i hoolilo ai maanei nei, aole nae ma ke ano uhauha a hoomaunauna wale, aka ua hooliloia, no kekahi mau mea kupono a lakou i makemake ai. Hookahi paha kamu o ka malama o kela poe kanaka i ka lakou mau dala, o ia no ko lakou hookapuia . ana, aole e hookuu, ma na hora o ka po, oiai o ka manawa kupono ia a koonei poe i manao ai, e ohi i kekahi mau pomaikai nui, ma o ke- kahi mau hana hoohihia i ka noonoo o na kanaka o ke aumokukaua. 0 na haleaina, na halekuai o na lako gula, na pepa kii, o kela mau hala kekahi i ohi i na pomaikai i la wa o kela poe e hoohala ana ma keia kulanakauhale, pela na waihi inu waimomona. ka Henry Waterhouse Trust Co., Ltd. "He makemake wale no au e kaa- wale mai ka hana mai a e pili mau aku au me kuu ohana, mahope o ko'u hoohala ana i ka hapa o ko'u ola ana maloko o kekahi keenaha- na," wahi a Mr. Shingle o ka hoike ana ae. No ko Mr. Shingle ola ana, ua ha- nauia oia maloko o ke kulanakauha- le o Cheyenne, ma ka mokuaina o Waiomina ma Amerika, a mahope o kona noho ana ma ke keena luna- hooponopono no ka Nupepa Cheyen- ne Tribune, oiai kona makuakane he luna hoopuka no ia nupepa, ua holo mai oia i Honolulu nei ma ke ano he lunahooponopono no ka Nu- pepa Honolulu Star (Hoku) i ka 1896. I ka 1898 mai, ua hookohuia aku oia e ka Peresidena Dole, ka peresidena o ka Repubalika o Ha- waii ia manawa i elele na Hawaii i ka Hoikeike Trans-Mississippi Exposition ma ke kulanakauhale o


	No ka manawa mua loa, iloko o na makahiki eono ae nei i hala, ma na hihia pepehikanaka ma ke de- gere ekahi, i lokahi ai na kiure o ka aba kaapuni a ka Lunakanawai Andrade, e hookuu ia Martin Salu- dares, ka mea pepehikanaka, no ka pili ole o ka hewa iaia, ma ka hora umi-kumamalua a oi o ka po o ka Poakahi iho nei, me ka hele lana- kila o ka mea hoopiiia, mai na umii ana aku a ke kanawai. O keia ka Pilipino pepehikanaka i hopuia ai ma Waimanalo ae nei. no kona ki ana i kekahi hoa Pili- pino i ka pu a make, a i hala okoa ai kekahi mau la lehulehu, o ka hooloheia ana o kona hihia e na kiure. Ua hala okoa kekahi manawa o ka Poakahi nei, i na loio o na aoao a elua, ma ka waiho ana aku i na olelo hoonohonoho e pili ana i ka hihia o kela Pilipino imua o ka aha, a ma ka auwina la, o kela la, i komo aku ai ka hihia iloko o ka lima o na kiure, no ka noonoo ana mai i ka lakou olelo hooholo. Ahiki wale i ka po ana ma kela la, aole be olelo hooholo i loaa i na kiure, oiai nae ua nui ko lakou koho baloka ana, me ke ku he umi-kuma- makahi kiure ma ka aoao e hookuu ana i ka mea i hoopiiia, a he hoo- kahi ma ka aoao e ahewa»ana iaia. No ka loaa ole o ka olelo hooholo a na kiure, i kahea okoa ia ai kela kiure e ka aba, e akoakoa ae imua o ka Lunakanawai Andrade, ma ka hora umi-kumamalua o kela po Poa- kahi, ma ia akoakoa ana, i hoike ae ai kekahi kiure, he hana paakiki loa, ka lokahi like ana o na kiure apau, e loaa ai ka lakou old" hoo- holo, a e lilo ana no ka hoopanee KAUPALENAIA KA MAMA HO- LO O NA KAA OTOMOBILE. No ka hookamaaina pono ana i na makai, i ka mama holo o na kaa otomobile ma kela ame keia wahi o ke kulanakauhale nei, i ma- lama ae ai ka Loio Kalana Heen i kekahi kula no na makai ma ka po o ka Poakolu nei, no ke kula ana ia lakou, i ka manao o ke ka- nawai i hanaia no na kaa, i wahi e kuhihewa ole ai lakou, ma ka manawa e hopu ai i ka poe haki- haki a ku-e i ke kanawai. Ua maheleheleia ka mama holo o na kaa, iloko o na mahele eha, ma ke kaupalena ana i na wahi, e hoohanaia ai ka mama holo o na kaa. Maloko ponoi o ke kulanakauhale nei, a i kapaia hoi ka apana lawe- lawe pili oihana, he umi-kumama- lima mile ka mama holo o na kaa i aeia, e apo ana i ke alanui Puo- waina, ma ka hema, ke alanui Vi- nia, ke alanui ololi Auld ame ke kai. Mawaho aku o keia apana lawe- lawe oihana, a mawaho ae hoi o na alanui ano nui o ke kulanakauhale nei, he iwakalua mile ka mama holo o na kaa. O na alanui ano nui o keia kula- nakauhale, o ia ke alanui Kala- kaua. ke alanui Moi Hema, mawae- na o na alanui Alapai ame ke ala- nui Waialae, ke alanui Beritania mawaena o ke alanui Alapai ame ke alanui Waialae, ke alanui Nuuanu mauka o ke alanui Vinia ame ke ala- nui Moi Akau, ma ewa aku o ke alanui ololi Auld. O ka palena ma- ma holo o na kaa ma keia mau alanui, he iwakalua-kumamalima mile. Ma ke alanui holopuni Kameha- meha, ma-o aku o Kapukaki, ma ke alanui Puuloa, ma-o aku o ka hui ana o na alahao kaaahi, he kana kolu-kumamalima mile i ka hora. Ma na wahi uakee apau loa, a ma na wahi o na kauhale, he umi kumamalima mile i ka hora ka ma ma holo. Ma kekahi laina i kahaia, mawa- ho aku o ke kulanakauhale nei, ua aeia ka mama holo o na kaa i ke kanakolu-kumamalima mile i ka hora. Ma kahi o na alanui, o na kaa uwi- la e holo ai, i aeia ke kukulu ana i na kaa otomobile, a ma kahi e hooleleia ai, a e kau mai ai na ohua iluna o na kaa uwila, he kanalima kapuai Ka mamao, mai ke kihi ala nui aku, alaila kukulu i na kaa, oia nae ma ke kanawai mua, be iwa kalua kapuai ka mamao i hookaa- waleia.	ana o ke kiure i kana olelo hoo- holo a kekahi la okoa aku, i mea waiwai ole. No kela hoakaka ma ka aoao o kela kiure, i hoike mai ai ka Luna- kanawai Andrade, no ka maalahi loa o kela hihia, e hiki ai ke noo- nooia ka olelo hooholo me ka po- hihihi ole, a ia wa i kauoha hou ia mai ai na kiure, e noonoo lakou i ka lakou olelo hooholo iloko o ka hapalua hora. He oiaio, ma kela noho hou ana o na kiure, ua loaa i'o ka lakou olelo hooholo, iloko o umi minuke wale no, o ia ko lakou lokahi like ana, e hookuuia ka mea i hoopiiia, no ka pili ole o ke karaima pepehi- kanaka iaia ma ke degere ekahi. He ekolu mau kahua nui, i paio ai ka loio o ka mea i hoopiiia imua o ka aha, no ka pono o kona haku, o ka mua o ia no ke kanawai pili i ka manao, o ka elua, o ia no ke kupale ana o ka mea hoopiiia iaia iho, a o ka ekolu, o ia no ka maikai ole o kona noonoo. Mamuli o ka lokahi ana o na kiure e hookuu i ka mea i hoopiiia, ua maopopo loa, ka loaa ana ia la- kou o na manao apono, no kekahi o na kahua i ku ai ka loio o ka mea i hoopiiia, a paio i kona pono imua o ka aha. O ke karaima i hoopiiia ae ai keia Pilipino, o ia no kona ki ana i ka pu a make i kekahi Pilipino e aku, o ka loaa ana iaia maloko o kona home, me ka holo ana mai e hou iaia me ka pahi, a mamuli no o na oleloike i waihoia ae imua o ka aha, o kekahi kahua nui ia o ka hoo- kuuia ana o kela Pilipino, no ka mea he mau oleloike kela no ka pono o ka mea i hoopiiia. E HOOMANAOIA ANA KA PIHA MAKAHIKI O KAUKEANO HOU. Ma ka Poakahi ae nei, ka la 18 o keia mahina, e piha ai ka makahiki hookahi o ke ku ana o ka halepule hou o Kaukeano, a o ka la hanau no hoi ia o ka Rev. A. W. Palmer, ke kahunapule mua i noho kahu no kela halepule mahope iho o kona kukuluia ana a paa. Ma ka aoao o na lunanui o kela halepule, e hoouna aku ana lakou he hoomaikai, ma ke kelekalapa uwea ole i ka Rev. Palmer, e noho mai la ma Oak Park, lilinoi, aole no ka hoomaikai wale ana aku no iaia, no kona la hanau, aka no ka hoomaikai pu ana kekahi, no ka pi- ha ana hookahi makahiki, o ke ku ana o ka halepule o Kaukeano hou. No ka hoolilo ana i kela la, o ia kekahi o na la ano nui maloko nei o keia kulanakauhale, pela hoi ka lilo aku o kela hana hoomanao, i mea ano nui loa, e hoohiwahiwaia ana oloko o ke kahua holookoa, me na hae Amerika, a e hoomoeia ana no hoi na uwea uwila, me na kukui mai kekahi aoao a i kekahi aoao o kela kahua nui, no ka hoomalama- lama ana i ka po. E kukuluia ana he mau wahi no na meaai, me ka hoea ae o na keiki a'o koa ame na kaikamahine, pela hoi me na kaikamahine o ka Y. W. C. A., no ke kokua ana ma ka hoo- kipa ana i na malihini. E hoea ae ana no hoi ka Bana Hawaii ma kela la, no ka hoonanea ana i ka lehulehu, i kela ame keia manawa, oiai na opio e malama ana i kekahi mau lealea hooikaika kino. E malama ae ana ka mea hoo- kani okana 9 kela halepule he ho- ikeike hookani okana iwaho o ke kahua, ka mua loa o ka hoikeike o kela ano ma keia kulanakauhale. Mamua ae o ka manawa no ka ai ana ma na hora o ke ahiahi, e haawiia mai ai he haiolelo, e pili ana no ka halepule o Kaukeano, alaila malamaia aku he hoikeike e na lede o ka Y. W. C. A., kela hoikeike hookahi no i haawiia ae ai, ma ka manawa i piha ai na makahiki he iwakalua-kumamalima o kela hale. O na hana hope ma kela po, o ia no ka hulahula maluna o ke kahua, ame ka hoolohe ana i na himeni mai ka papa himeni mai o Kauke- ano. Ahiki mai i keia manawa, aohe mea i hookohuia mai e ka Meia John H. Wilson, i panihakahaka, ma kahi o Mr. Edgar Henriques, i haalele mai i kona noho lala ana no ka papa komisina nana i na bale hulahula.

PAA MAI NAE KA MEA

KI PU I KA HOPUIA

He Kepani Kekahi i ku i ka Poka Iaia i Komo Mai ai no

ke Kaili Ana i ka Pu

Malalo ae nei o Waipio, Ewa, ma ke awakea o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, i ala ae ai he hoopaapaa mawaena o kekahi mau Pake elua mamuli mai o ka huamoa, a o ka hopena o kela hoopaapaa ana, > ia no ke kiia ana o kekahi Pake i ka pu, e kona kokoolua, pela hoi ke ku ana o ka lima o Kekahi Kepani i ka poka, iaia e hoao ana e aumeume i ka pu, mai ka Pake aku nana ka pu.

I kulike ai me ka moolelo i pili i kela ki-pu oiai ka na Pake elua e ai ana i ko laua aina awakea, ma ka hale mahi laiki ma Waipio, i ulu ae ai kela hoopaapaa, mai ka uuku mai ahiki i ka nui loa ana, me ke kii okoa o kekahi o kela mau Pake, i kana pu, a iaia i hoea mai ai, no kahi o kona hoa hoopaapaa e noho ana, ua hoomaka mai la oia e ki i kana pu me ke ku ana o ka poka ma ka wawae, a he hookahi poka i ku ma ka opu.

No ka ekolu o ka poka i kiia mai, ua pahi'a wale no maluna o ke poo.

Ua holo mai la he Kepani i lohe i ke kani ana o ka pu, me ka manao e kaili i ka pu panapana mai ka mea ki-pu aku, a iaia e noke ana i ke aumeume, i kani ae ai ka pu, me ka lele ana aku o ka poka, a ku kona lima.

Me na puka poka no i ku aku i kona kino, ua hoao ka Pake i eha o aumeume me ka mea ki-pu, ahiki wale no i ke komo ana mai o ke Kepani ame kekahi poe e ae, a paa iho la ka mea ki-pu i ka hopuia.

No ka hoopakele ana ae iaia iho mai ka poino mai, i holo aku ai ka Pake i ku i ka poka no ka halema'i o Waipahu, a mahope o ka nana ia ana o kona poino, i hoike ae ai ke kauka o kela halema'i, e palekana mai ana no kona ola.

Ua paa ka mea ki-pu i ka hopuia, a lawe loa ia mai no Honolulu nei e ka Makai James Fernandez, me ko kaa ana aku o ka hana ninaninau a noii pono, i ke kumu i ala ma ai o kela pilikia, maluna o ka oihana makaikiu.

HE 11 POE I PAA AE NO KA
PILIWAIWAI.

Ma ka Poaono aku la i hala a ma ke Sabati mai he umi-kumamakahi ka nui o ka poe piliwaiwai i hopuia e na makai a hoopaaia ae i ka halewai, a ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei i hookomoia ae ai i ka aha na kumuhoopii no lakou.

Ma ke alanui Alapai i paa aku a i na makai mokokaikala Carreira ame Townsend elua mau Pilipino no laua no inoa o Caravel o Lopez ame Cruz Shanchez a holo aku kekahi poe.

Ma ka Uwapo 2 i paa aku ai i ke Kepena Makaikiu Kellett he ekolu mau Pilipino no lakou na inoa o Willie Delasantos, C. Majaion, L. Bentrade ame P. Monick.

Ma ke alanui Halekauwila i paa ae ai kekahi poo Pilipino no lakou keia mau inoa; Epejanio Buen, Julian Banago, Felis de la Cruz, John Largosta, ame Delmano Bederstar.

Omaha. Ua hui ae oia me ka hui o Henry Waterhouse Trust Co., Ltd. i ka 1899, a oiai oia e noho ana ho lala no ia hui ua kohoia oia he kakauolelo no ia hui i ka 1902, a ka manawa i make aku a; o Henry Waterhouse ua kohoia oia i peresidena no ka hui ahiki i kona waiho ana aku la ia kulana. Kona Mare Ana

I ka 1907 i hoohuiia ai oia ma ka mare me Muriel Campbell, ke kaikamahine muli loa a James Campbell, kekahi o na haole onamiliona o Hawaii. I ka 1909 mai i kohoia ai oia i lunamakaainana no ka ahaolelo Teritore, a oia ka lunahoomalu o ke komite or na oihana mahiai, ululaau ame hoopaelimahana. Ua kohoia oia he puuku no ke aupuni kulanakauhale a kalana o Honolulu i ka 1911 no elua makahiki, a ua kohoia te lunakiai mahope mai, a he senatoa hoi i ka 1916, a i keia kau hope iho la. He Komite Lahui oia ma ka aoao Repubalika.


	Mamuli o ka hoihoiia ana mai, o ke koho baloka i na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana Honolulu nei, no keia makahiki ae, i kulike ai me ka manao o ke ka- nawai hou i hooholoia e ka aha-olelo aku la i hala, i hoike ae ai ka Meia John H. Wilson, no kona ma- nao, e holo hou he moho, no ke kulana ana e paa nei 5 keia ma- nawa. Wahi ana, iaia i hoakaka ae ai e pili ana no keia kanawai hou, ua noonoo oia e waiho aku i ka oihana, ka wa e pau ai kona kau, ma ka mahina o Ianuari o ka 1928; aka nae no ka hoemiia ana mai o ka manawa ana e paa ai i ka oihana i hookahi makahiki; pela oia i konoia mai ai e holo moho hou, a ina nei no kona kohoia a lanakila, alaila e oaa ana iaia he hookahi makahiki hou ka loihi e paa ai i ke kulana meia, mawaho ae o ka ke kanawai koho baloka mua i hoakaka ai, no na luna oihana kohoia o ke kulanakauhale. O keia kanawai koho baloka hou o ka hooholoia ana e ka ahaolelo ma ka manaoio o ka Meia Wilson, he kanawai ia i ala ae no ka nema ana i ka hookele aupuni e ku nei i keia manawa, no keia kumu, i paa ai kona manao, e ku aku imua o na mana koho baloka o keia kulanakauhale ma keia kau koho ae, a hoakaka aku imua o lakou, no kona lawelawe ana i na hana o kona keena me ka holopono loa, a e lilo na mana koho baloka, i mau lunakanawai na lakou e hoopuka mai i ka olelo hooholo ma ka la koho baloka e hoea mai ana. Ma ka hoihoi hou ana mai, i olua makahiki e paa ai i ka oihana, o ka poe e loaa ana ia lakou ko lanakila ma ke koho baloka, wahi hou a ka Meia Wilson, o kekahi hana hoi hope kela no ka hookele au-puni kulanakauhale. Elike me na oihana apau, o ka makaukau ke ki o ka holomua o kela mau oihana, pela no ka hookele aupuni kulanakauhale; o ia hoi, aole e loaa ka holomua me na luna oihana hou i malihini i ka lakou mau hana, aka aia wale no a loihi ka manawa e lawelawe ai i ka lakou mau oihana. No ka hooiaio ana i ka pololei o kona manao, i kuhikuhi ae ai oia, i ka hiki ole ia Senatoa Mclnerny, ka makuakane o kela kanawai koho baloka hou, ke waiho aku i ka lawelawe ana i kana oihana iloko o kela ame keia elua makahiki iloko o ka lima o ka poe hou, me ka LILO KA AELIKE O MILIONA DALA I KA HUI HANAHAO. Mahope iho o ka huli hoi ana mai nei o Mr. W. G. Hall, ka luna- nui o ka Hale Hanahao Honolulu, mai liana huakai aku nei i na Mo- kupuni Pilipino no na mahina ae nei i hala, i hoike ae ai oia, no ka lilo ana mai i ka hui Hanahao Ho- nolulu, ka aelike no ke kukulu ana i kekahi halewili, i hiki aku ka huina hoolilo ma kahi o ka hookahi miliona dala. O kela halewili e kukuluia aku ana, no ka hui mahiko La Carlota, ma na kapaka hikina o ka mokupuni o Negros. O ka Hui Hanahao Honolulu no, ka mea nana i kukulu mua i ka halewili o kela hui, he umi-kuma- malima makahiki ae nei i hala, ma- muli nae o ka uuku loa o kela hale- wili, no ka mea be elua kaukani tona kopaa wale no e loaa i ka la hookahi, pela i konoia ai kela hui, e hoomahuahua ae i ka halewili, e loaa ai he ekolu kaukani tona ko- paa hou mawaho ae no ka la hoo- kahi; e hiki aku ai ma kahi o ka 4,500 a i ole 5,000 tona o ka la hoo- kahi. Ma ka hoakaka a Mr. Hall, ka lunanui o ka Hui Hanahao Honolulu, na pomaikai maoli kela hui, i ka lilo ana mai la o keia aelike, no ka mea e paa ana na kanaka i ka hana no kekahi mau mahina, oiai na nui mai la ka hana, ma ka hooma- kaukau ana aku i na mea apau e pono ai kela halewili hou. E alawa ae e na lala o ka Aha- hui Kokua Ame Manawalea o na Poola, i ka hoolaha ku kiai ame hoolewa e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa, no ka haalele ana mai o Lepeka Kahele, kekahi luna- nui o ka ahahui poola o na wahine i keia ola ana.	holopono, pela no me na oihana o ae apau. No ke kulana o ka papa lunakiai e ku nei i keia manawa, wahi hou ana, aole i'o i loaa ke kulana mai- kai no ka makahiki a oi i hala ae nei i keia manawa, wahi hou ana, aole i'o i lona ke kulana maikai no ka makahiki a oi i hala ae nei, aka i keia manawa, ke lawelaweia nei na hana o ka lehulehu me ka maikai, e holopono loa ai na hana Apau i ma- naoia, no keia mau makahiki ekolu e nee aku nei; a ina e hoopokoleia mai ana ka manawa, i elua walo no makahiki, alaila e ikeia ana, i ka wa e loaa aku ai o ke kulana holo- mua o ka lawelawe ana i na hana o ka lehulehu, iloko o ka makahiki lookahi, e oili mai ana no he koho baloka hou, a pau ae ana ka poo kahiko, A noho mai ana ka poe hou. O ka manao nui o keia kanawai, wahi hou a ka Meia Wilson, o ia no ka imi ana i ke alahele, e hoo- pauia ai ka papa lunakiai e noho nei i keia manawa; o ke alahele pololei nae hookoia ai kela manao, o ia no ka hooholo ana i kekahi ka- nawai hoopau, o ia hoi ka haawi ana i ka mana i ka lehulehu o hoo- pau i ka poe a lakou i makemake ole ai i kela ame keia manawa. Ua hoakaka pu ae no hoi oia o kona manao apono, ne ke kohoia o na hoa o ka papa lunakiai, mai na kau like ole, o ia hoi, Iloko o eha makahiki e pau ai ka manawa o ekolu lunakiai, a i kela ama keia elua makahiki, e kohoia ai na p/ruJl ma kahi o na lunakiai elua e pau ana no ko laua manawa. Mawaho ne o kela, he mea pono e haawi nui na lunakiai i ko lakou manawa, ma na hana i kohola al lakou, elike me ke ano e na luna- kiai o na papa lunakiai ma kekahi mau kulanakauhale ma Amerika. Ma na mea e ikeia nei i koia ma- nawa, he uuku loa ka hana i lawe- laweia e na komite o ka papa, aal hiki ole i kela mau komite ke bull a noii pono aka Ml* kekahi TaOu) hana ano nui, i makemakeia ai, ta) ka pono o ke aupuni; oiai nae iaMj elima a eono la o ka pule a nnU pono ai no kela mau hana, e loaa ana no ka holomua; a e loka no hoi he uku maikai ia lakou, mamua o k a mea e ukuia nei i keia manawa. Ma kona manaoio, na like aku no ke ko 'iko 'i o ka hana a na luna- kiai me ka hana a ka maia, a aia malana o Iakou pakahi, ke kanaka i ana aku no ka holomua o ka hoo- kele «na i na hana o ke aupuni kulanakauhale. HOLO NA MOKUKAUA NO KA HOOMAAMAA ANA. I kulike ai me ka pana hoonoho- noho, no ka nee ana o k. aumoku kaua Amerika oiai ma na kai o Ha- waii nei, i haalele iho ai kela mau mokukaua ia Honolulu nei, ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o ka Poa- ha aku nei i hala, a holo aku la n«l ka mokupuni o Maui, ma ka huakai hoomaamaa a kela mau mokukaua. O na ano moku apau e ka oihana kaua e hoolulu ana ma Honolulu nei ka i komo aku iloko o kela huakai aumona, me ke ku a mehameha ma- oli o keia kulanakauhale nei, oiai nae i na la mamua aku, ua hele na alanui apau, a piha i na kanaka o na mokukaua, iloko o ko lakou aahu keokeo. O na kanaka e noho ana ma na wahi kiekie, a o ka poe i paa ole i na hana, ua loaa ia lakou ka ika maikai loa, no ka nee ana o na mokukaua he hookahi haneri a oi ma ka moana, mahope iho o ka haa- lele ana mai i ke awa ae nei o Kou. O kela holo ana o na mokukaua no Maui, ma ke ano hoomaamaa no ia, me ka hoohana ana i ka hana apau, oiai na mokukaua ma ke mo- ana, iloko o ka manawa o ke kaua, a ma ka Poaono nei, i kipa ae ai kela mau mokukaua no Lahaina, no ka haawi ana i manawa no no kanaka apau o kela mau mokukaua, e Iele ai iuka o ka aina, ao ka makaikai ana. Ma na hoike i loaa mai i keia ku- lanakauhale, mai Maui mai, ua hele na hokele, na hale hoolimalima ma Lahaina ame Wailuku a piha i ka poe makaikai, e laa na wahine ame na ohana o na aliikoa; a oa hoo- hiwahiwa hoi ko Maui poe i na ala- nui ame na hale, elike me ka hoo- hiwahiwa ana a koonei poe.