Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 2, 13 January 1927 — Page 2

Page PDF (1.41 MB)

ELUA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IANUARI 13, 1927
MOOLELO NO LAIEIKAWAI KA
U'I HELU AKAHI O PALIULI
I KA UKA O PUNA.
MOKUNA XXX.
(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaii-
kamakaokaopua.)
(Hoomauia mai) Aia hoi he leo uwa, "Kahiwahi-^ - a Hulumaniania — e! Ka makaula nui mana! E Hulumaniania Homai he ola!" Mai ke kakahiaka a ahiahi ka a ana, a ua paa ka leo, o ke ku--.ahi wale iho no a ka lima aohe i. ^. me ke kunou ana o ke poo, no ; . mea, ua paa ka leo i ka uwa ia "' ^-inohiokala. Ia manawa a Kaonohiokala e nainai ana i ka honua nei, aia hoi, , hahu mai ana o Laieikawai i ke ' -.i-a. anuenue a Kahalaomapuana i "-- -.o mai ai, alaila, maopopo ae la -;.'.-. P Laieikawai na keia, ka wahi-^ - hoopalau ana. Ma ka ehu ahiahi, ma ka puka : .-.a mai a ka mahina konane o Ma-) . .-.Uui hiki mai la iloko o ke ana---nui a ka makaula. la Kaonohio-i.a'a i hiki mai ai moe kukuli iho "i kona mau kaikuahine ame ka ma- ^ .--ila imua o ka hiwahiwa: a o Lai-. '-awai kekahi; i ka hiwahiwa i mai ai ia Laieikawai e hooma-. -Anu e kukuli: kahea mai la oia. "E kuu haku wahine, e Laioika-; .-. mai kukuli oe, ua like no ia. " E kuu haku. he weliweli nui -'n. ame ka haalulu nui. A ina manao oe e lawe i kuu ola nei e (^ ke lawe aku no ka mea, aole i ! alawai me kekahi mea weli-i nui maiana elike me keia," ii a Laieikawai. Aole au i hiki mai nei e lawe u ola. aka, ma ka huaka'i a Uikuahino i hiki ae nei i . . 'a. a nolaila, ua haawi mai au , .uniona no'u e ike ai ia oe, a e nopnpo ai ia'u o oe kuu wahine hoopalu a nolaila, ua hele mai nei ..:; .- hooko elike me kana kii ana n? '.'' pela aku o Kaonohiokala A lohe kena mau kaikuahine ame i-a makaula pu alaila, hooho naai la lakou me ka leo olioli. Ia ma-nawa, kahea iho la oia i kona mau kaikuahine. ''Ke lawe nei au i kau wahine, a ma kela po e hiki hou mai maua." alaila, kailua aku la kana wahine me ka ike ole ia o kena mau hoa uka. e ka makaula ka mea i ike awe'awe'a aku i ka laweia ana ma ke anuenue a noho iloko o ka ma l ina malaila laua i hooiaio ai i ko laua mau minuke oluolu. Ma kekahi po ae, l ka mahina o l. ^nne oluolu ana, i ka wa hapa o ka lai, kuuia mai la kekahi anue-- ;;' l uliliia mailuna mai o ka ma '' ^a ahiki ilalo nei, i ka wa o ku pono ana ka mahina iluna pono o ') -apuwai akoa. Ia manawa, iho - :,; -5a na'lii o ka lewa me M laua ^hi nui a ku mai la imua o ka makaula, me ka olelo iho. "E hele ae oe e kala aku i na mea apau i hookahi anahulu, e hoo luia ma kahi hookahi, alaila, - opukm aku au i olelo hoopa'i no ka poe i hanaino mai ia oukou. A pau na la he umi e hui hou kaua, a na'u no e ha'i aku i ka mea e pono ai ke hana oe, ame kau mau kaikamahine pu me oe." A pau keia mau olelo, hele aku la ka makaula, a hala ia, alaila, ka : pn ia aku la na kaikuahine eli-ma iluna a noho pu me ia i ka olu o ka mahina. I ka makaula i kaapuni ni ma muli o ka olelo a ka hiwahiwa, aole . - i halawai me kekahi kanaka hookahi, no ka mea, ua pau iuka o Pihanakalani, kahi i oleloia he nnakila. A pau na la he umi, hiki aku Ia ka makaula i Honopuwaia l-;?. aia hoi ua mehameha. Ia ma - n-wa, halawai mai la me ia o Ka i "kokala, a ha'i aku la i kana olelo hoike no kana oihana kaapu --; elike me ke kauoha a ka hiwa-? w-a. Ia manawa kaili pu ia aka la ka makaula a noho i ka mahi-
na:
I ke kakahiaka o kekahi la ae, ma ka puka ana mai o ka la, i ia wa i haalele iho ai na kukuna wela o ka la i na mauna, ia manawa ka hoomaka o ka hiwahiwa e hoopa'i ia Aiwohikupua ame Waka pu. Haawiia ka make no Waka, a o Aiwohikupua hoopaiia aku la oia e lilo i kanaka ilihune, e ae'a ana maluna o ka honua ahiki i kona mau la hope. Ma ke noi a Laieikawai, e hoopakele ia Laielohelohe ame kana kane, nolaila, ua maalo ae ka pili-" a mai o laua ae, a no laua kekahi kuleana ma ka aina ma ia ;- .pe iho. I ke kakahiaka nae, i ka hooma-ana o ka luku ia Aiwohikupua ie Waka, aia hoi o ke anaina i "akoa ma Pihanakalani, ike aku - lakou i ke anuenue i kuuia mai l .i mahina mai i uliliia i na ku-'. uoa wela o ka la; alaila, ia ma-nawa akoakoa lakou apau, ka maulia ame na kaikuahine elima e ..n mai ana ma ke ala i uliliia, a Kaonohiokala me Laieikawai ma kaawale, a he mau kapuai ko '^a me he ahi la: o ia ka manawa a Aiwohikupua ame Waka i ha-' 'e ai i ka honua me ke apono i :. olelo a ka makaula Hulumania-: 'a. A pau ka hoopa'i a ke alii no n enemi, hoonoho ae la ke alii olu-
na ia Kahalaomapuana i moi, a hoonoho pakahi aku la i na kaikuahine na ma na mokupuni, a o Kekalukaluokewa no ke kuhina nui ame Laielohelohe, a o ka makaula no ko lakou hoa kuka ma ke ano kuhina nui. A pau ka hooponopono ana no ke-ia mau mea a pono ka noho ana, kaili pu ia aku la o Laieikawai e kana kane ma ke anuenue iloko o na ao kaalelewa a noho ma kahi mau o kana kane. Ioa e hewa kona mau kaikuahine, alaila, na Kahalaomapuana e lawe ka olelo hoopii imua o ke alii; aka, aole i loaa ka hewa o kona mau kaikuahine ma ia hope iho, ahiki i ka haalele ana i keia ao.
MOKUNA XXXI.
Mahope o ko Laieikawai hoao ana me Kaonohiokala, me ka hooponopono i ka noho ana o kona mau kaikuahine, ka makaula, ame Kekalukaluokewa ma; a pau keia mau mea i ka hooponoponoia, hoi aku la laua iluna o ka aina i oleloia o Kahakaekaea e noho ma ka pea kapu o kukulu o Tahiti; a no ka lilo ana o Laieikawai i wahine mau ma ka berita paa, nolaila, haawiia ae la iaia kekahi mau hana maua apau kana kane; koe nae ka mana hiki ke ike i na meahuna, ame na hana pohihihi i hanaia ma kahi mamao, no kana kane wale no. Mamua nae o ko laua haalele ana ia Kauai, a hoi hou aku iluna, ua hanaia kekahi olelo hooholo iloko o ko lakou akoakoa ana; ma ka ahaolelo hooponopono aupuni ana, o ia hoi, i ka la i kuuia mai ai ke alanui anuenue mai Nuumealani mai, a kau aku la o Kaonohiokala, ame Laieikawai maluna o ke ala anuenue i oleloia, a waiho mai la i kona leo kauoha hope i kona mau hoa, ka makaula, ame Laielohelohe eia kana olelo: "E o'u mau hoa, ame ko kakou makuakane makaula, kuu kaikaina i ka a-a hookahi, ame ka kaua kane ke hoi nei au mamuli o ka mea a kakou i kuka ai, a ke haalele nei au ia oukou, a hoi aku i kahi hiki ole ia oukou ke ike koke ae. Nolaila, e nana kekahi i kekahi me ka noho like, no ka mea ua hoopomaikai likeia oukou, aole kekahi mea o oukou i hooneleia i ka pomaikai; aka, oia nei (Kaonohiokala) no ko maua mea e hiki mai ai i o oukou nei, e ike i ka pono o ko oukou noho ana. A pau keia mau mea, laweia aku la laua me ko laua ike ole ia, elike me ka olelo, o Kaonohiokala ka mea iho mai e ike i ka pono o kona mau hoa, o ia kekahi kumu i haunaele ai ko Laieikawai ma noho ana me kana kane. Ia Laieikawai ma ko laua wahi me kana kane, he mea mau ia Kaonohiokala ka iho pinepine ilalo nei e ike i ka pono o kona mau kaikuahine ame kana wahine opio Laielohelohe, ekolu iho ana ilalo nei o ka makahiki hookahi. Elima paha makahiki ka loihi o ka noho ana ma ka hoohiki paa o ka berita mare; a i ka eono paha o ka makahiki o ko Laieikawai ma noho pono ana, ua haule iho la o Kaonohiokala i ka hewa. (Aole i pau.)
HOOPAU LOA IA KO KUPAU
LAWELAWE ANA I KA OI-
HANA LOIO MALOKO O NA
AHA
Ua hoopau loa ia e ka Lunakanawai Frank Andrade o ka mahele ekahi o ka aha kaapuui ma ka Poalima aku nei o ka pulo i hala ko Lowell K. Kupau, he loio e hoomaamaa kanawai ana maloko b ka aha apana ma Waianae, lawelawe hou aua i ka oihana loio, a ua kauoha ae ka lunakanawai e holoiia kona inoa mai ka papainoa ae o na loio e hoomaamaa kanawai ana maloko o na aha apana o ke Teritore. Na Charles B. Dwight, ka hope loio kuhina, i lawelawe i keia hihia ma ka aoao o ka Loio Kuhina imua o ka aha. Ma kekahi manawa aku nei i hala ka hookomoia ana ae e ka Loio Kuhina William B. Lymer ka hoopii e ku-e ana ia Kupau. Ua hoakakaia maloko o ka palapala hoopii ua ae ae o Kupau i kona hewa imua o ka aha ma ka la 12 o Feberuari, 1926, no eono mau kumuhoopii e kue ana iaia no ka hoolilo ana aku i kekahi mau bila kikoo dala apuka ana o ke kakau ponoi ana, a ua kapaeia ke kau ana mai i ka hoopai maluna ona no lo mahina. Maloko o ka aha hoomalu i hookumu mua ia ai keia mau hihia a ua waihoia ae i ka aha kaapuni no ka hookolokoloia ana e ke kiure. O ka la i kakauia ai na bila dala waiwai ole ame ka huina i kikooia, o ia keia malalo nei: Dekemaba 16, 1925, $25; ma ia la hookahi no, he $27.50; ma ia la no he $50; Dekemaba 17, 1925, $50 ma ia la no he $50; Dekemaba 26, $125. O ka huina nui o na dala i loaa ia Kupau mamuli o ka hooiilo ana aku i na bila kikoo dala apuka he $327.50.
Maloko o kekahi hale ma ke alanui Mapu, mahope o ke alanui Liliha, i paa ae ai kekahi poe haole mai na kane a na wahine i ka hopuia e ke Kapena Makaiku John R. Kellett no ka loaa pono ana aku o ka waiona maloko o keia hale, ma ka po o ka Poakahi iho nei.
O KAPENA DAVID MAMAKI
KILINAHE, UA HALA.
KAPENA MAKAI DAVID M.
KILINAHE,
o Kona Akau, Hawaii.
I kuu Kilohana Pookela, ka uwila i malamalama o ka Pakipika; Anoai a luuluu wale hoi a! Elike me ka nee ana a ka makani ikaika heleuluulu, pela no ka lono hikiwawe i pahola ae ai ma na welelau apuni na Kona nei, e hoike ana he lono luuluu a kaumaha; a oiai ma ka hora 10:30 o ke kakahiaka Poalua Dec. 28, 1926, ma kona home ponoi ma Kainaliu, Kona Akau, Hawaii, i pauaho mai ai ke ola o keia keiki koikoi a kaulana o na Kona. He milimili na ke Kai Malino; he hiialo na ka makani la ha Eka; a he punahele hoi na ua lae makawalu o ua aina kupolua nei la i ka lai a Ehu o Kona e! Ua hanauia o David Mamaki Kilinahe mai na lipo ala mai o na puarose ame na lau nahele aala mai o ka uka-iu o Kainaliu, mai na puhaka mai o kona mau luaui David Kilinahe ame Mrs. Keaulama Kaiwi Kilinahe, kona mama, ma ka la 28 o Maraki M. H. 1876, a ma kona hala ana aku la ua piha iaia na makahiki he 50 ame 9 mahina a iloko hoi o kona ola ana he hapa iloko o ka hauoli a he hapa hoi iloko o ka ehaeha a moe aku la i ka moe kapu o Niolopua i ka houpo o Kane a huna na maka i ke aouli e; haalele iho la i kona hoapili kana wahine aloha e uwe paiauma aku nona me na waimaka ehaeha o ke aloha kane me ka hoomanao mau ana nona i na wa apau; a pela pu no loi me kana mau leialoha na keiki e uwe kumakena pu ana no ko lakou makuakane uncle; e hiki ole ai la-kou ke hoopoina i na hana maikai ame na hana aloha a ko lakou uncle i pulama ai ia lakou mai ko lakou wa bebe mai a kanaka makua. He ekolu lakou a na makua i hoolu-e mai ai i keia ao. Ua haalelo mua mai no kona kaikuahine hanaumua iaia iloko no o na la o ka wahine u'i, Mrs. Esther Keaulama Paakaula; a he mau makahiki pokole wale ae nei no i hala i haalele mai ai kona kaikuahine pokii Mrs. Mileka W. F. Roy, a mai kona puhaka mai na keiki lehulehu a lakou i ku poai puni iho ai e nana ana me na waimaka i ko kino puanuanu o ko lakou uncle. O keia keiki koikoi o na Kona i haule iho la oia kekahi o na keiki a na Konu nei i haaheo ai he naau i piha i ka lokomaikai, he aloha i kona mau hoakanaka, ka hookipa ohaoha ana, ka oluojlu ame ka waipahe o kana kulana me na minoaka oluolu a ua papahiia keia mau ano maikai apau maluna iho ona, a he kiahoomanao poina ole na na makamaka ame kona mau hoaloha apuni keia kalana nui o Hawaii. I Kona mau la opio ua ikeia no Kona kulana mikiala i ^a, hana. He keiki aloha a hoolohe i ka leo o kona mau makua a pela no ia ano maikai mau iloko ona ahiki wale no i ka haalele ana mai o kona makua inia. I kona kanaka makua ana ae e lawelawe ana no oia i ka hana mahiai a pela pu me na hana pili paniolo pipi malalo o na ohana Johnson ame Roy, a he mau ohana i piha i ke aloha ame ka lokomaikai i na mea apau i launa aku me lakou, a o ia mau no ke kulana lokomaikai a oluolu o keia mau ohana ahiki no i keia la. A oiai aole no o M. Kilinahe i hoonaauaoia ma na kula kiekie eia nae o kona kulana kahaka makua e hookele ana i kona noonoo ponoi mo ka hoomanawanui no ke ola o keia noho honua ana, Mamuli o na ano maikai apau i loaa iaia ua kau mai la na maka o ke aupuni moi iaia, a hookohuia mai la oia i makai no ka apana o Kona akau nei. Me ia wahi kulana i loaa iaia i malama ai oia i ka oihana me kona hilinai nui ia e na poo ma ka oihana ahiki wale i ka wa o ke Aupuni Kuikawa, Aupuni Repubalika ame ke Teritore o Hawaii i keia la. Ua noho aku oia malalo o na Makai Nui o ka Mokupuni o Hawaii, E. G. Hitchcock, L. A. Andrews, John C. Searle, William M. Keolanui, ame ka Makai Nui o keia la Samuel K. Pua. He mau makahiki loihi no i noho makai ai ahiki i kona hookiekieia ana i kapena makai; a ma ia kulana oia i paa ai a he mau mahina wale ae nei no i hala, i waiho aku ai oia i ka oihana mamuli o ka nawaliwali i kau mai maluna o kona kino me ka minami-
na nui ia ahiki wale no i ka la a ka anela o ka make i kikoo mai ai kona mau lima iaia. Ma na kulana ano nui apau iloko o kona lawelawe oihana ana he ku-lana kilakila kona a he kulana hiehie no hoi o ke kanaka u'i a he kulana no hoi e weliia aku ai, eia nae he piha i ka oluolu. Nalo, nalo, nalo na maka o keia keiki koikoi o na Kona. "Aloha no o Kona; Waianuhea wale no ka nohona, O ke Kai Malino a Ehu, E o na Kona i ka lai." Iloko o na makahiki hope mai nei o kona ola ana ma ka la 9 o Feberuari, M. H. 1924, i hoohuiia ai oia ma ka berita maemae o ka mare me Miss Lucy Kele Kaneao e ka Rev. John Keala, a ua pilipaa ia o laua iloko o ka noho aloha ana ahi-ki wale no i kona haalele ana mai la i kana wahine aloha e u, e kumakena, a e paiauma nona. Ua loihi no na la o ka hoomailo ana a ka ma'i i kona kino mai ka wa ikaika mai ahiki i kona nawaliwali loa ana, a he 3 wale no hoi mau wahi la i koe, a lilo i ohua no ka moku hou o ka 1927 eia nae lalau mai Ia na lima aloha o kona Haku aloha a lawe aku la i Kona kuleana o ka uhane, a waiho iho la i ke kino koou puanuanu he lepo. "E hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane i ka Mea Nana i haawi mai. Ma kekahi la ae, Dec. 29, i malamaia ai kona anaina haipule ma
ka home o ka Rev. Edward Kahale, a mai ka home aku i laweia aku ai kona kino lepo malalo o ka hooponopono ana a kona mau hoa iloko o ka oihana ana i aloha nui ai, ka oihana makai o Kona Akau ame Kona Hema, malalo o na Hope Makai Nui Chas. K. Nahale ame Solomon Lazaro; ame ka heluna nui o ka lehulehu o na lahui liko ole e hahai ana no kona wahi hope loa e hoomoeia aku ai. Ma ka luakini o Lanakila ka eka-lesia o kona mau kupuna ame kona mau makua i malamaia ai kona anaina haipule hope loa e na Makua Rev. A. H. Gates, James Upchurch ame Edward Kahale ame kekahi mau hoakaka pokole e pili ana i kona ola ana, mai ia Henry L. Kawewehi mai; a o na hana hope ma ka lua, a hookuu aku la iaia no ka maha wau loa. Pau ka uwe ana i ka eha, kuu ka luhi a hoomamaia ka uhane kaumaha. "Ka Lani kuu home e maha mau ai, Pokole paa ole kuu noho maanei, No keaha e ohumu ke kau paapu mai, Na eha na luhi na kaumaha e." I kuu hooki ana i keia moolelo ulu hou ae la na hoomanao ana oiai ko makou wa kamalii e holoholo pu ana; na waonahele, na kula e nopu ana i ka wela o ka la na lae kahakai na aeone ame ka iliilinehe o Keauhou. Ulu ae la i na la opio o ke kanaka u'i he mau mahele like ole ilaila, a pii ae la i ke kulana
kanaka makua e oni ana na io huki a ka makemake, a ina paha au e helu papa i keia moolelo o ko makou ola ana ua like no ia me ka moolelo o Hiiakaikapoliopele. Ua noho hana pu maua iloko o ka oihana makai o Kona Akau nei no kekahi mau makahiki me ko maua mau hoa o William J. Nahale e noho nei he lutanela no ka oihana makai o Kona Akau uei i keia la ame Joseph N. Koomoa e noho mai la i ka Pa Kanilehua ame John G. Lucy Kele Kilinahe na hoomanao hope, na keiki, na moopuna, ka makuahine aloha, kona pokii ame ka ohana no apau, ke komo pu ana aku iloko o ko oukou kaumaha, a na ka Haku aloha Iesu Kristo ma o Kona aloha ame Kona lokomaikai e hoomama mai i ko oukou mau uhane luuluu. Nou e kuu Solomon ke aloha nui o ka Makahiki Hou ame kou keena oihana. Owau iho no, HENRY L. KA WEWEHI, Keauhou, Hawaii, Jan. 8, 1927. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni Massee, ma ka Poakahi iho nei, i ae okoa ae ai o David Nalu, no kona pili i ka hewa hoopoiono i kekahi kaikamahine uuku malalo o umi-kumamalua makahiki, a kauia mai ka hoopa'i hoopaahao maluna ona, o noho maloko o ka halepaahao me ka lawelawe i na hana ikaika aole e emi iho malalo o na makahiki eha, aole hoi e oi aku i na makahiki elima.
NA HANAU.
Na Mr. ame Mrs. Charles H. Holt,
he kaikamahine, Dec. 2.
Na Mr. ame Mrs. Robert K. Moo-
kini, he kaikamahine, Dec. 18.
Na Mr. ame Mrs. Ikeole Simeona
he kaikamahine, Dec. 20.
Na Mr. ame Mrs. John Martin, he
keikikane, Dec. 22.
Na Mr. ame Mrs. Simon Chung,
he keikikane, Dec. 22.
Na Mr. ame Mrs. Joseph K. Po-
kakaa, he kaikamahine, Dec. 24.
Na Mr. ame Mrs. Kimokeo Pa-
nui Hoino, he kaikamahine, Dec. 24.
Na Mr. ame Mrs. Clement K.
Waipa he kaikamahine, Dec. 28.
Na Mr. ame Mrs. Randolph Po-
likapu Tai, he keikikane, Dec. 30.
Na Mr. ame Mrs. Joseph K. Spen-
cer, he keikikane, Dec. 30.
Na Mr. ame Mrs. Raymond Judd,
he keikikane, Jan. 6.
Na Mr. ame Mrs. Clarence J. Hin-
ley, he kaikamahine, Jan. 6
NA MAKE.
Lydia Kealoha Keliipiha, ma ka
Robinson Home, Jan. 4.
Wm. K. Haaheo Kaopua, ma Pu-
uohia, Jan. 4.
Rachel Mahelona, ma ka Halema'i
o na Kamalii, Jan, 5.
Eleakala Kaai ma ka Halema'i
Moiwahine, Jan. 6
Lucy Kahaina Apela Kekoa, ma
Waimanalo, Jan. 7.
Claude K. Haupu, ma ke alanui
Laki, Jan. 8.
Peter Kamalii, ma ke alanui Lib-
by, Jan. 10.
Alice Keliipahupahu, ma ke ala-
nui, Kawaiahao, Jan 10.
NA MANAWA HOIKE O NA KU-
LA SABATI O KA MOKUPU-
NI O OAHU, AME NA HAA-
WINA O 1927.
Kaneohe, Feb. 6; Haawina o De-
kemaba 12.
Waikane, Jan. 30; Haawina o De-
kemaba, 19.
Hauula, Jan. 23; Haawina o De-
kemaba, 26.
Kahuku, Feb. 13; Hawaina o Ia-
nuari, 9.
Waialua, Feb. 13; Haawina o Ianuari 16.
Makua, Feb. 27; Haawina o Ianuari 23.
Waianae, Mar. 6; Haawina o Ia-
nuari 30.
Ewa, Mar. 13; Haawina o Feberuari 6.
Wahiawa, Feb. 20; Haawina o Fe-
beruari 13.
Kalihi-Moanalua, Mar. 20; Haa-
wina o Feberuari 20.
Kaumakapili, Mar. 27; Haawina
o Feberuari 27.
Kawaiahao, Mar. 27; Haawina o
Maraki 6.
O ka hoike hui o na Kula Sabati
o na Koolau aia ma Kaneohe, Feb,
6, 1927. O na hoololi manawa ho-
ike mua ae i ka Hope Kahu Kula
Sabati Nui Jonathan K. Nakila, ka
mea nana e malama ana na hoike
a na Kula Sabati o ka mokupuni o
Oahu i ka 1927.
SAM K. KAHELE.
K. K. S. N. Mok. o Oahu.