Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 51, 17 November 1927 — He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana [ARTICLE]

He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana

MOKUNAXVII. I He "La ia no na Uhane apau*,, elike me ko Eseparafta maa i ke kapa ia la, o ka manao, he la ia o ka hauoli i awili pu ia me ke kaumaha nona, ke hoomanao ae no kana m£u mfca aloha aa nalohia mai kona mau maka aku, a no na mea hookaumaha noonoo hoi e hoopuni mai ana iaia. Ua loaa mai he leka iaia mai ia Gasepa mai ia la, hē I*ka i piha me na manao aloha a i hoohaniniia iho ai hoi kona ittau waimaka, a iaia e nana aku ana ia Mrs. MOalēlēka aitte K6nelīa, kona mau hoahanau, he mau helehelena ko laua ana e ike aka ana aia ke konakona iloko o laua nona e hiki ole ai iaii ke hoomanawanui iho. Ma ia la ua kauohaia mai la oia e htluhtlu aku imua o kOna ritu hoahanau, me ka leo nui oia i heluhelu aku ai me ka miliē tfne ka moakaka me kona hooikiika e hoomalu iaia iho. laia e heluhelu ana aole no i nele ka hukiia o kona noortoo i -eekaiii manawa i ka pa ilina o ka poe ma Palika, kahi o kona iakuakane i hoomoeia aku ai, i kekahi manawa e ulu ae ana no k* noonoo iloko ona no kekahi mea ina'i e moe ana maluna 0 ka moe maloko o ka halema'i, a i kekahi manawa e ulu ae ana ka hoomanao iloko ona no na pua ana e ohi ai a lawe aku ilana o ka he o ka makuakane, a oia kana i ninau iho ai iloko ona he lawe mau aku no anei na makaainana o Palika i mau pua no ka lakou mau lie? Eseparana, aohe pololei o kau hoopuka ana 5 kēkihi mau huaolelo a ke htle mau aku la kau heluhelu ana i ka lalau loa," 1 ntsi mai ai ko Konelia leo me ka huhu pu. I kona lohe ana aku i ko Konelia leo hoomanao ae Ia oia ua !alau io kana heluhelu ana, a hooikaika wale ae la no me ka hoao ana e heluhelu pololei, eia nae, ua pohina ae la kona «naa maka i na waimaka ia manawa. Aole i liuliu loa ma ia hope iho poha njai ana ka leo o ka bele ma ka puka, he malihini ka i hiki mai, a nana kela bele 0 ka hookani ana mai la; hoolonolono loa aku la oia o ka halohi mai o na kapuai wawae. Ua maha loa ae la kona noonoo 1 ka weheia ana mai o ke panipuka a kOmo ana no ka Ledc ame Miss Nevile. Iloko o na minuke elua a ekolu pāha mamua aku he mau helehelena hoihoi ole wale no ke ikeia aku ana maluna o Eseparana, aka, i ke komo ana mai o ka Lede Woakinekona me kona helehelena hoihoi ua kaawale koke aku la ia haawina kaumaha maluna o kona helehelena a ua like ka hoihoi o kona mau maka ame kana oni ana me ko ka manawa mamua aku ō kona hoi ana mai a noho maloko o ka home o kona anakala. I ka ike ana mai o Woakinekona i ka lamalama o ko Eseparana helehelena ua alakai hewa ia kona noonoo, a olēlo iho 1a iloko ona, he kaikamahine hauoli no ka hoi oia la la. Mahope iho o ka launa ana me na olelo hoolauna mua, me Eseparana wale no ka hapanui o ko ka Lede Moakinena manawa 0 ka hoohala ana; me Eseparana mau ka hapanui o kona mattawa o ke kamailio ana, a he kakaikahi loa kona huli ae e ka leailio me Mrs. Moateleka ame Konelia. I kinohi o ko laua kamailio pu ana ua kakahele loa o Ese* |>arana ma ke kamailio ana, me he mea la ua noho wale a loihi na la o ka noho pu ana, no ka mea, ua hoihoi maoli kana ka-; mailio ana ma ka mea e pili ana no Gasepa a no Makene, a ia Farani e hoolohe mai ana ke noonoo la oia iloko ona he kaikamahine piha hauoli no ka hoi o Eseparana la, aole hoi elike me ka Makene o ka olelo ana mai i ka Lede Woakinekona he kaumaha mau kona noonoo i ka hapanui o ka manawa. Eia nae, i ka hala ana o kekahi mau minuke ua loli ae la »»0 Eseparana helehelena; he bana ke paani mai ana ia manawa. a ua lilo ka leo o na meakani e loheia aku ana mawaho i mea hoano-e loa ae la i ko Eseparana helehelena mamuli okona hoomanao ana ae no ka leo o ka bana a na pualikoa oiai oia e neho ana maloko o Palika, a ua hoouluia ae la hoi ke alOha iloko ona a nui no kona makuakane ame ke kaikunane pu. Ua mae loa kona helehelena ia manawa. E kakahele ana oia i ke kamailio mamua iho, i ka lohe ana keia i ka leo o ka hana, ua oki pu iho Ia kana kamailio ana, a no ko Farani ike ana mai ia helehelena mae ona, ua noi mai la oia e hookuu aku iaia no ka hele ana aku, i kāawale ai oia mai ka nui mai o 3akou e noho ana ia manawa. "Nani maoli ka hoi kela mau pua Melekule e kau mai la mawaho o ka puka aniani. E aeia mai ana anei au e hele aku e nana ia mau pua.' '* i noi ae ai o Miss Kevile, aole 110 kona makemake maoli ia mau pua, aka, he wahi kumu wale no ia ana o ka noonoo ana iho i mea nona e kaawale aku ai mai ka noho pu ana iho me na lede e ae. Haawi aku la o Escparana i kona ae, a ku like ae la laua iluna a hele aku la no kahi o ka puka aniani, kahi o na pua e kau mai ana, ma kekahi aoao mai o ka rumi, he mau ipu pua ma kela wahi i hoonohonohoia e ka wahine malama hale, elike me ka Eseparana makemake o ka olelo ana aku i ka wahine hana. 0 ia mau no ke kani mai a ka bana. Oiai ka bana e hooniau mai ana i ke kani, aia mau maluna o ko Eseparana helehelena ko Miss Nevile mau maka kahi i kau ai, a ua hoopiha io iho la kona naau i ke aloha me ka menemene pu no Eseparana no kona ike mai ia manawa i ka haale o na waimaka nunui ma kona mau lihilihi, a i ae la. 4 He hana paakiki no na kekahi ka uumi ana iho i ke aloha 1 ka wa e lohe aku ai i ke mele lahui o kona aupuni e hookaniia mai ana oiai oia ma ka aina mamao, elike nie kela e hookaniia mai la a'u e hoolohe aku nei. la'u e hoolohe aku nei hu mai la ko'u aloha i ka aina a aneane e hanini ko'u mau waimaka," i pane ae ai o Eseparana; me kona ku malie ia manawa a haawi aku la i kona mau pepeiao i ka Uo o ka bana «; hookahi mai ana. He mea hiki ole io no i kekahi ke uumi iho i kona aloha i kona wa e lohe aku ai i ke mele lahui o kona aupuni, oiai oia maloko o ka ama malihim," i kamailio mai ai o Mi6s Nfevile ma ka olelo Palani. 1 ko Eseparana lohe ana aku me ka moakaka loa i kana m 9 n olelo ma ka ole.o Pa.ani, i aku !a me ka Uma.ala l„a a eTa o konamau maka a minoaka pu aku 1», oiai „ 0 nae na waimaka ma kona mau lihihhi: . "V p , j ke . loa kau °' 4, ° ana mai ka olelo Palani me ke- • aln Palam oia.o. M ai kai maoli oe, ua lilo kou kamailio ana ,a ma ka u o,el ° " lakua ' mea hoohauoli iho la i ko'u noonoo « ke ike nei au aohe malihini ho.u ana o „ei a in. ia'u no k»

mea, eia no oe kekahi mea hiki ke olelo ma ka olelo Palani ma kaha kokoke loa mai ia'u," i pane ae ai o Eseparana. No ka mau loa o ko Eseparana uwe, makemake iho la ka Lede Nevi|a e hookaawale aku iaia ma kekahi wahi mamao, eia nae, noonoo hou iho la oia e hahai aku paha auanei o Mrs. Moateleka ame Konelia iaia, nolaila hoopiu iho la oia ia manao ana a huli hou mai la ia Eseparana, oiai no oia e hoomau ana i ke k*i ma kahi o ka puka aniani, a e kahe iho ana kona mau waimaka.iluna o na lau o na pua, a i mai la: "E Miss Mahilona, manao anei oe he mea m«kai ko kaua hele ana aku e nana i ka hale o na meakanu, he mehameha ia wahi me ka loaa ole o kekahi mea hoohaunaele mii ia kaua maloko olaila, pela ko'u manao," wahi ana. Ua ike koke aku la no o Eseparana i kona m*nao, o ia hoi he makemake ka lede e hoolalau iaia i hoopauia ae ai kona mau manao kaumaha; o kona ae koke aku la no ia, a hahai aku la mahope o ka lede a hoea aku la i kekahi lanai uuku i paa na aoao a pau i ke paniia, o kahi hamama wale no o ia ka puka e komo aku ai i ka rumi hookipa, a ia ike ana mai a Konela ia laua, a no kona noonoo ana iho he hana nwikai ole ma ko laua aoao na kamāāina o ka hale ke hookuu i ka malihiili oia kt hele nona iho, ku mai la oia a hele mai la a hui mai la me laua maloko o ia lanai a i mai la: . 1 "E ae ana anei oe e hookokoke mai i kahi o ke kapuahi hoopumehana? Aole paha o Eseparana i maUma pono ia oe ea, 0 kā'u mea ia o ke kaumaha ana mai nei." "O, mai kaumaha oe, ua maikai loa kana jjtalama ana ia'u," 1 pānfc aku ai o MiSs Nevila me ka akaaka ana aku. Ua nui ko'u i na pua like ole ma kahi o ka puka aniani, a e alakai ana ko hoahanau nei ia'u i kahi o ka hale o na mea kanu, a oili mai la oe. Mai hopohopo oe na'u, e Miss Konelia. "Heaha auanei ka mea waiwai maloko o ia hale e kau nui aku ai ka manao e ike, no ka mea, aohe i malama maikai ka makou kanaka hana i na kihapai i na meakanu maloko o ia hale, nolaila, ke nana aku aohe ulu maikai o na meakanu, no ka makāla ole ia iloko o kela haulelau aku nei," i pane mai ai o Konelia. Iloko o Farani ia manawa e nilu ana aOhe paha auanei he manawa e kaawale aku ai o Konelia mai ia laua aku mahope aka, laki loa nae ko ka Lede Woakinekona kahea ana mai iaia e hele aku, oiai he kumuhana ka laua me Mrs. Moateleka e u kuka ana, a i holopono ai ia manao o Konelia pu kekahi nolaila, i ko Konelia kaawale ana aku, haaleleia iho la oia me Eseparana o laua wale no ke hoohauoli ana ia laua iho me ke ala moani o na pua ame ka nani hoi o na meakanu. Oiai ko Farani mau maka e hoonuu ana i ka nani o na waihooluu like ole o na pua, ko lakou popohe maikai mai no hoi, a e ! kilohi ana ma o a maanei, me kona paa mau mai no i na lima 0 Eseparana, elike me ka hana a ka poe akamai i ka hoolakalaka ana i na holoholona hihiu, pela mau oia e hana a e kamailio iho ana ia Eseparana ma ka olelo Palafti, a i ka hope loa ninau iho la: "E Miss Mabilona, e ae maikai mai ana no anei oe imua o*u e hoakaka mai i kou mau pilikia, ai ole kau mau mea paha i kaumaha a i inoino ai kou noonoo? Malia paha he wahi mea hiki no hoi kekahi ia'u ke hana aku nou, i mea e hoopauia ae ai o ia mau noonoo kaumaha ou, a i ole niau pilikia paha ou? "I ui aku la au ia oe i keia no ko Makene kamailio ana mai 1 kuu hoahanau, Mrs. Woakinekona, eia oe maanei kalii i noho ai, a o keia hele ana mai la a maua ianei, no ka ikemaka ana no ia oe, a ua ike iho la; ua kamaaina kuu hoahanau i ko markuakane ame ko makuahine, elike paha me ia au i lohe mai ai mai kou mau makua mai, hla ua kamailioia mai ia mea ia »» i oe. I "Ke manao nei au, aole laua i hoike mii ia'u no ia m*4," wahi a Eseparana o ka pane ana ae; "hookahi a'u mea i tohe i kuu |makuakane i ke kamailio oia ka mea e pili ana no Sa Hanale [ Woakinekona. No hookahi paha manawa ana o ke kamailio ana mai ia'u nona, mamua o ka hoomakaia ana o ka pilikia a he liuliu loa kela manawa i hala aku nei'ke noonoo iho i nei mnawa." j "Mamua aku anei kela o ko oukOu haalele ana iho i ke kakela kahiko a oukou?" i ninau ae ai o FariLni, me kona mkinaoio iho la o ia kamailio ana a laua he mea hoomama loa ae ia i ko Eseparana noonoo. - f z "Aole; ia maua maloko o Palika i kamailio mai ai oia no ia mea," i pane ae ai o Eseparana. No kona hoomanao ana ae i kona makuakane ia manawa hiolo hou iho la kona mau waimaka, a he koliuliu loa no kela manawa i kārta noonoo iho. No ka hiki ole ia Farani ke uumi iho i kona aloha, oiai o Eseparana e uwe ana, haloiloi pu iho la hoi kona mau waimaka ia manawa, a hoopili loa mai la oia ia Eseparana, ahiki |i ke akakuu loa ana iho o kona uwe ana mahope iho o kona ; hoonana arta iho iāia me kekahi mau huaolelo oluolu a ku i ke Jaloha kuio, elike me ka maikai loa ana i ike ai me he wai i huihui loa la ia i ka puu o ka mea makewai. I I ka maopopo ana he pokole loa ka manawa i k6e nO laua !e kamailio ai, aOle hookahi o laua i komo hou mai ma ka wehewehe ana i kekahi moolelo, aka no Farani aia ka makemake nui ( iloko ona e hoike mai o keia iho la ka hoomaka ana o ka launa, nolaila hoomaka mai la oia e kamailio no na mea 0 ia mua aku. ! "E hele ae oe e ike ia'u ma ka hale, e Es*pāranā, pela ana lanei?" i ninau ae ai o Farani, "a ma ia manawa kaua e kamailio ai ma ka olelo Palani i na manawa apau." ! "O, lokomaikai maoli oe e ka Madame," i pane ae ai o Eseparana, "akahi a loaa iho la ia'u kekahi m£ā na'u e noonoo aku ai, e hala ae ana no keia manawa me ka hikiwawe ! loa." | Lamalama ae la kona helehelena i ka hauOli no kekahi manawa, a eia nae, aole no i nele kekahi mea hookaumāha maloko o kona naau ma ke ano o kona leo o ia pane arta ae, a ua hiki koke no hoi ia Farani ke ike mai ia mea; i ka Farani noonoo iho he ano maa mau ole kela no kekahi kaikamahine e kamailio mai ai elike me ia oia hoi kona hoohala wale ana 1 kona manawa. ! Eia nae, ia laua i komo aku ai iloko o ka rumi hookipa ikiike, aole oia i hookahahaia, no ka mea, o kana mea no i nao mua ai e loaa ana he ea mahanahana malōko o ia rumi e m*Johi a e makehiamoe ai, i ka nana aku i ka uwaki nui e kau mai ana ma ka paia me he mea la ua oi ae ka lolohi o kana hele ana mamua o na uwaki e ae, o na kukuna la e ; komo mai ana ma na puka aniani ololi he oi ae ka hahana; ka a ana no hoi a ke ahi maloko o ke kapuahi hoopumehana me he mea la, ua molowa loa ia i ka a ana, a ke ike iho la | oia nopa iho he mau ano kupono ole īoa keia e hookauma|haia ai ka noonoo o ka mea i maa i ke ano oluolu o ka noho j ana. j Eia o Eseparana ma keia walii e hoopuniia mai ana e na mea malihini wale no iaia a pau. Kii koke aleu la o Farani a panee mai la i kekahi noho hooluliluli nui no Eseparana e ppho iho ai, a ia Esearana i noho iho ai ke ike mai la oia. i

ka lamalama ana ae o kona hekhelenā, a ia Konelia i huli ae ai e nana i kahi iiio nuku poupou e moe anā, hoao iho la e hoala ae iaia mai kona hiamoe ana. Ma ke ano o ka ilio a Konelia o ka nana ana ih6 me he mea la aohe mākemake no kona hoalaia ana ae, a ma ke ano o ka ilio ke nana iho he mikemake oia e pili mau aku ma aoio o kona haku wahine. "Waiho malie i kela ilio mai hoonioni iaia, i pane ae ai o Konelia. Huli ae la o £separana e nana ma o a maanei, me ka akaaka ana ae, ke ano nae o ka mea i puiwa, a i ae la. "E kahi ilio nuku poupou, o oe kahi ilio moiowa loa. Ke huli ae ka hoi ko'u kua o kona hiamoe hou iho la ia!!" Ua piha o Konelia i ka huhu ma o aku o ka mea hiki iaia ke uumi hoomanawanui iho, a me ka leo kalakala i mai la ia Eseparana, "no keaha kou noho ole iho ilalo?" Ua lilo ke ano o ka noho ana iho ilalo elike me ke ano o ka na Pelekane i makemake ai i mea hoihoi ole na £sfeparana, eia nae, no ka hooko ana aku i ke kāiuoha, nOho iho la oia ma kahi noho, a no kekahi mau minuke kona noho mumule ana, aka i ka wa i haawi ae ai na Jede i ko, laua aloha no ka hoi ana aku, ike aku la o E*eparatfa i ko Fiirtfti mau maka ane* ane e hanini iho ma kona mau papMina. Mamuli o ka hoi ana aku o na lfcde a no ko Esep&r&na noonoo mua e nukuia mai ana oia, o k*na e makemake loa ana ia manawa oia ka loaa o kekahi manawa kupono nona e kaawale aku ai, hele aku la a ku ma kahi o ka puka aniani a ku iho la nana aku ia Farani ahiki i ka nalOwale ana aku, I ke kaalio i hōlo aku ai kini iho la ka ka Lfcde Wōakinekona uhu no ka loaa ana iaia o ka maht. "Akahi no a loaa ae la ia'u ka maha, ua kaawale mai la kaua," wahi a ka Lede Woakinekona o ka pajie aoa ae i ke kaikaina. "Hookahi a'u mfca o ka mahalo ana, a ua Mke ka Lede Moateleka me kekahi hipa laka loa imua oū. E hoike mai i kekahi mea e pili ana no ka'u kaikamahine hanai pehea ana oia? Ua nui kuu makemake e kamailio pu me ia, e komo mau mai ana no nae o Konelia e keakea ia E)sepārana heaha la kona kumu o ke keakea mau ana mai?" "Mai oi loa aku kuu hauoli ina i hiki ia oe ke kamailio pu me ia, ina hoi paha ua hiki ia oe ke hoakika aku i na mea apau au i makemake ai. Ina he hapa kākini huaolelo Palani e kamailio aku ai i kela kaikamahine ,e lilo holookoa mai ana kona noonoo a pau maluna 6u. E uwe. afta, a iloko o eUma minuke e huai mai ana oia i kona mau pilikia a pau imua ou, me he mta la ua launa a kamāaina wale olua kekahi i kekahi no na makahiki loihi. "A i ole aohe ana mea e hiki ai ke hilinai aku no kekahi mau māhina lehulehu, pela i ka nana aku," wahi * kt Lede Woakinekona. "Aohe haohao ana iho no kona kumu- o ka hookaumaha mau ia ?na, no ka inea, aohe ana mea e kaukai aku ai no ka hoohauoli ana mai iaia, o k<srta noho afta aku me kela poe pikanana he mau mea hookaumaha io po j a i kona noonoo." "Aka nae, no Miss Konelia Koliaona, ke manao nei au aia no he manao maikai iloko ona no ke kaikamahine Palani, ma ka'u nana aku iaia ma kāna mau olelo he mikcfnake maoli no kona e loaa ia Miss Mahilona na hoonaauaoia ana a pau elike me ka Mr. Kolisona, ko lakou makuakane i makemake ai, elilo ai ke kaikamahine i mea naiuao a i Iftde oiaio ma nei mua aku," i pane ae ai o Farani. "E kuu Farani aloha, e ike aku ana no oe i ka maikai iloko o 113 uhane ola apau, ke manaoio nei au pelA. Eia nae ua pololei oe me ke kanalua ole, k6e wale no keia e ae mai oe ia'u e hoao aku a e hoopakile ae i kela kaikamahine Palani a'u e manao nei he makapo oia like me kō'u makapo i na mea maikai oiaio iloko o kpna mau hoahanau. "I mea anei nOrta e ike iho ai a i ole i mea paha nona e hōopikele ai?" i ninau ae ai o Farani, me kona ninau pu iho no nae iaia iho, "ke makemake nei au e ike o ke alahele hea la ka pololei?" "Elike me ka mea i maa niau ma ka pili ana ia kakou iho, e kuu mea aloha, he liilii no kela ame keia mea pakahi o laua, pela kuu manao," wa|ii a ka Lede Woakinekona, a ma kei* manawa i liuli ae ai ka laua kamailio ana rrta kekahi miu mea e ae. mōkuna xvin. ■ ' "E hoi mai ana o Gefane i ka Rik6keka," i hooho āe ai 0 Konelia, mahope o kOna nana ana ae iljuna ihai ka leka ae ana o ka heluhelu ana iho ma ka aina kaknhiaka o kekahi. la ae. "Pela?" i ninau mai ai o Beta me ke leo me he mfea la ua hookahahaia aku oia. "Ua nuinao au e h&ohala afta la oia 1 kona hooilo ma Leonada, eia ka e h6f m4i anā no. Ui maopopo ia'u kana mea o ke kamailio ana ftiai ma ke kau wtla aku nei ua laweia kekāhi hale ma ka hoolimalima no ka makahiki holookoa." "Malia paha ua makemake no oia e hoi hou mai i ka home pela i ka nana ak\i, a no ka mea e pili ana i kela hale, he hana liilii loa ka hoolilo ana aku. E hoi mai ana oia ma na la mua o keia pule ae." E nui mai ana na mālihini e hiki mai ana i ka hale o nā a e nui pu mai ana ka hana i pane ae ai 0 Mrs. Moateleka. "He hāna hootyhi aku keta iaia ke hpolpli ōia i kona mānāo." "Aia ihea kela hale o ka pōe ViUkinā?" i nirtau ae o Esfcparana, me kona ho6pihqihoi ole ia no ia mālihini hou e hiki mai ana i ko lakou hale, a h6opokole ae la i kāna oleto ana, "o Mrs. Pasemoa oia no o Gerane". "Ka hale o na Vilikina? O ia no hoi ka hāle o kuu kupunawahine, aneane eluā mile mawaho aH 0 keia kaona, mahai o ke alanui e holo ana i Lādana," i pane ae ai o KoUelia 1 ka haina o ka Eseparana, mahope o ka ike aha iho no hookahi paha minuke. Noonoo iho la o Eseparana me ke o kopa noonoo no ke ku ana o ia hāle ma kahi mamao loa māi ka home mai o na Woakinekona. Aohe oia i ui hou ae, eia n*e, kau aku la kana nana ana no kela manawa a Mr*. o kā hoike ana mai oia ko Gerane e hoi mai ai. | Ma ka Poalua o kekahi pule mai hoea mai ana o Mrs. Ge* rane i ka Kikekeka a ma ka P6akolu mai, noi ae la o Mrs. Moatelfka he mea pono kekahi e hoīo i ike aku iaia. Ua lilo keia manao ona i mea paioia mahope iho mawsena o na hoahanau no ka mea e hele aku ana, no ka mea, he hana ltjhi maoli ke hana ia ana ma ka home a Mra. Gerena i hoi mai la a npho, a ke hoolohe aku la hoi o Eseparana m'e ke konakona iloko ona no na olelo a kona mau hoahanau, a ke mahalo nui la oia no kona komo pu ole ana aku q ka p*io hahana a kona mau hOāhanau. i i pau.).