Ka Oiaio, Volume VII, Number 11, 17 May 1895 — Page 4

Page PDF (1.19 MB)

This text was transcribed by:  Charlotte Duarte
This work is dedicated to:  Beatrice Ledward Duarte

NU PEPA KA OIAIO

J.E. BUSH, Lunahooponopono.

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

POALIMA, MEI 17, 1895.

Ka Makai Kiu Lau Omaomao.

K@ pali nihoniho o Misouri.

Ka mea nana I hoooka ka pono@wa ieke a me kona puali holokoa.

A I OLE

Ke a ka kino wailua o ke kuluuamoe

KA MEA NANA I HOOPAKELE NA KAMAHELE O KA PO.

Ka mea non aka I pu kukui ka manao lua oe.

 

                A keia ahiahi e kii mai ana wau e ako i keia mau pea no ka hoolawa ana i ka’u pau poke@ ua.

                Pane aka la ke kamaaina aole au olelo ana noia @ oa oiai ua noa keia oe, a e hana hoi e like me kamakemake.

                Ua ako iho la keia a piha kaia nei mao hina a hoi aku la a kauhala, a hoohana aku la i kona ike hana hoohuihui poke pua.

                Ua ako iho la keia a piha kaia nei mao hina a hoa aku la a lauhale, a hoohana aku la i kona ike hana hoohuihui poke pua.

                O ka nui o na poke paa i  loaa iaia, ua like noia me kela mua nianei i hele ai, aole hoi o ke ki’ene hua apala, oia mau noie.

                I ka hora 6 oia ahiahi, ua haupa iho la laua i ka ono o na mea ai, e ahulalakukui ana, a pa ka laikioloko i hoopau mai.

                Ua hoi aku la laua nei a loko e ka rumi hookipa, hookahi hana e ke kualehelehe, a hiki i ke kau ana o ka hora 10 oia po, oia ko laua wa I hoi ai e moe.

                I ka hora 3 oia wanaao, ua ala ae ia ka Makai Kiu, e like hoi me kona rula paa mau, he eleu a pela no keia.

                Iaia no hoi e holoholo ana, kau ana kani ana o ke o a kona kamaaina, ua aia ka oe ae, ua ala ae nei au, oiai ke koloke mai nei ko’u w@e hele ai no ka’u hana.

                Ua eleu koke aku la no hoi koia nei kamaaina i ka hale kuke, e hoolalela ai  i kana kuene, e au, a he@ ie ka malahini, a o ua eueu nei no a kana, ua eleu aku la no oia no ka hale lio, no ka liuliu ana i kona pono hololio.

                I ka hoi ana mai o ua Makai Ku nei e ku aku ana na peia kope, oia no ka wa i kamau ihio ai laua a i ka pao ana ua pane koke mai la oia i  ke na kamaainai e hele ana wau, a ke hoi mai ao us loaa ku kino nanoli.make o ke Kiaaina, i na no nae ua make oia.

                Aka, e manao lana oe, e ku’u hoa aloha e hoi mai ana wau me ka hauoli.

                A haawi ia ke aloha hope no laua, oia kakahiaka poniponi a hoomaka aku la keia e hele.

                E like me ka eleu i  loaa I kona lio pela no hoi kona eleu, a kuu pau aku kaia I ka holo o kona lio ai ka pono o ka puka kakahiaka kahi o ka mea ana e huli nei.

                I ka hora 5:45, ua hoe aku la kaia i kahi ana i kukulu mua a@ i kona lipo i ka la mamua iho.

                Elike mema eleu i loaa iaia, pela keia i mau aku a hoea aku la ka malaelae, kahi e ike ia aku ai I ka hale e ka mai ana, a oioa no kona wa i loli koke ae ai a lilo i Luahine, hookalakupua, me kana mai kihene e paa ana ma kona mau lima.  A o@pe hele aku la keia a hiki wawaho o ka puka pa, a kikeke aku la keia, a oia no ka wa o ke k@ ai i ninau mai ai.  Owai mawaho@.

                O kahi luahine kuai pua, wa@ ka panekela wa@ ka pane.

Owai kainoa, o ka luahine kuai pua, wahi a ke kiai?

                O ka Madame Lau Omaomao wahi hou aia nei I pane aku ai.

                I kela wa, ua wehe koke maua ke kini ka puka, e komo aku la keia, ipe ke kaniana iho o ka ho-e, no ka pau o ke aho.

                Haawi mai la ke kiai i kona aloha iaia nei, a pela no hoi, keia pana aku ai.

                Kakahiaka nui @ e ka Madame maikai, a na kauoha ia mai au, e ka luna o ka uwati, a me kea lii ku wati, i ka hora 4 o a kakahiaka, i na e hoea mai oe, na’u no oe e lawe aku a hiki i ka haleo ka haku o makou.

                Ae aku  la keia a haele like aku la laua nei no ka hale me ka paa ou ana o ua kiai nei i na hinai aia nei.

                @ia laua no a hiki i ke alapii, na ke koke aka @la keia i na onohi maka poniponi o ka Lede Kanaimaeole, me kona oiwi kino kukilakila, a e aahu ana oia@i kekahi ia hoi ke gala, a me na pohaku, makamae e ae he nui.

                A e ku pu ana no hoi kona mau ukahipoo ma kopa ma i aoao, a oia ka wa o ua eueu nei a kaua i kunoa aku ai me na hoomaikai ana i na kamaaina, a pela lakou i panai ma ai.

                Ia wa, ua kauoha mai la o na Lede nei i kekahi o kona mau ukali, e kii aku a hookipa ma@i ka Madame ma ko’u rumi hookipa, a na hooko mai la ka ukahi ia kauoha.

                Ua  kii mai la keia a hookipa ia aka la e like me ke kauoha, a hookipa ia akula.

                Hoko no oia wa, na lalau iho ia na lima palapala o ua nohea kaili onewai nei I ka poke p@a a hapai e la, a honi hooa aku ia mau ikola.

                Ua kauoha aku la na nohea ia ikekai  o na kuene, e kii aki i kekahi pika wai, a lawe mai, a na kii is akuia a haawi ia maila noia, eia kanai hookomo iho ai ina poke pua ala ana iloko oua pika wai ala, @ o na poke pua e ae ua hoihoi ia oku la ia iloko o kona rumi moe.

                Ua pane aka la Kananimoeole a ka Madame maikai, i ka hora ehia o nehinehi kou hiki ana i kou home?

                Hora 6 a oi ke ahiahi, wahina ka pane a ka Madame @uai pua.

                A hora ehia hoi o koia wanaao kou helel ana minei?

                Hora elua ponoi, ko’u wai haaele ai i ko’u wahi pupupu ha e, hoomaka mai nei au e hele.

                Ia laua nei e kamaiho ana, aia ka hapa noi o ka paaaina o ua nohoa nei maioha o ka poke pua e hoomau ana hoi i ka honi kuwili ana.

                Pane hou mai la ua ia nei, pehea maluhiluhi loa ia paha oe, aole an@ e pono e hoi e hooluolu ike kou kino palupalu maloko o ko’u romi @, mahope iio o ka aina kakahiaka, pehea laia I kou manao?

                Pane aku ia keia, e ke alii wahine maikai, e kala mai oe ia’u o@lai aole i kupono oiai owau ai wau iloko o ka pohai o ka poe ilihune, a o ka lua iho la no keia o ko’u ko moana iloko o ka hale e like me keia, mamalu o kou oluolu e kea lii wahine.

                Nolaila e kala mai oe ia’u e hoi au oiai he loa ke alahele.

                Ia lana no kukai olelo ana, kani mai an aka hele e ke kuene e kono mai ana i na mea a pau e naue aku e @u@ iho i na ono o hooma kaukau ia.

                I kela wa, ua ku ae la ua Lede nei liana, a lalau i hola i ka lima o ke kaeaea o Misouri, a huki ae la, e ku ae ia no hoi keia ii@@a.

                Ia wa koke no ua maki mai @ ua nohea nei i na papalina aloalo o ka kaua kaeaea, a haawi pu maikai ka pua Rosemary, me na kulu waimaka pu o kealoha makua.

                I kela wa, ua ike koke iho la keia na make io ka ke Kiaaina, ka luau makuakane hoi o ua nohea nei, a he mau Setana hoi la o ka laulau @ ka Makai Kiu no kona ike ana ua aala io no ka hanu ola o ua Kiaaina nei, aka, aole nae oia i hoike a la mea.

                Ua hele like ako la laua nei a komo iloko o ka rumi aina a noho iho la e ai a hiki wale i ka moana ana.

                I ka nau ana o ka lakou ai ana, na hoi ae la lakou a pau no ka rumi hookipa, a malaila lakou kahui hoonanea ai, no kekahi mau minute.

                Ma keia wahi e ku’u makamaka heluhelu, e ike ai kaua i na hana hoolalakupua a luahine kua@ pua nei.

                I ka Makai Kiu e noho ana maluna o kna noho, aia koaa noonoo ke noiiala i kana hana e hana ai i loaa ai hoi iaia kahi i waiho amake o ke Kiaaina, a oia i ke kino make o ke Kiaaina, a oia ia ko.

                Ua kuloa koke iho la kona poo nalo, a hookele aku alike loa me ko ke Kiaaina I make ka pane ana mai.

                E ku’u kaikamahine aloha, e kahikuhi aku oe i ko’u he-ana i kuu makuahine aloha, ka mea e noho pu ala me @@@@@, a wiki mai kah@.

                I ka poha ana mai o keia leo mai ka paia mai o ua rumi hookipa ala na hoopuiwa koke ia neia a pau me ka pai@@ nein a keia leo kupanaha.

Ia ka wa i ku koke ahe ai ua mea a pau iluna, a hele aku la e hu@@ kahi o ka leo i pae mai ai, me ka  hoolike ana o na mea a pau h@apu he lapu@@ mai ka lua kupapai mai, a o ka luahine kuai pua hoi, aole ona leo pane, oia kauli malie wale iho no.

Ia lakou no e hio hele nei, me ka huli ana na kulou heu ihela keia ilalo, a hoolele kou aku la i kona leo iloko o kekahi keena @ ua hale ala, a poha koke mai la he leo ilike loa me ka leo o Rubine Nuka, i ka pane ana mai, e lawe aku i ka Madame Lau Omaomao, e kuhikuni ieahi i waiho ia o ke kino o ke Kia aona I make, puai, o kona mama aloha keia, ka m@li hoi o kona makuahine ponoi, i make.

I ka lohe ana o na mea a pau i keia leo, ua hooho koke ae lalakou me na leo hauoli o ke kuhihewa, e Robine Huka! O Robine Huka!! Ua hoi mai.

Oia no ka wa o na mea a pau i hele aku ai e ike I ko lakou haku, me ka manao ana he kino o’i, eia ka auanei he mau hana hoopahaohao no ka Makai Kiu.

Ua hele aku la hoi kekahi o na ukelo o ka Lede Kananimaeole, a ninau aku la i kea lii ku wati o ka Manawa, ua hoi mai nei anei ko kakou haku?

Aole, wahi a ka pane a kea lii ku wati.

Ka he keo ke kupanaha, na lohe mai nei makou i kona leo ponoi no, i ke kauoha ana ae nei, e lawe aku i ka makuahine o ke Kinaaina i make, e kuhikuhi aku iaia i kahi i waiho ai o ke kino make o ke Kiaaina a oia ko’u mea i hele mai nei e, ninau ia oe.

Pane mai la na alii ku wati nei, ua papale ia paha oe, no ka nui loa o na kiaha waina au i ina mai nei.

Ma o keia pane a kea lii ku wati ua piha loa ia kauka i o ka Lede Kananimaeole i ka huhu ookuakua hoi koke aku la oi no loko o ka rumi hookipa, a hoike aku la I na olelo a ke alu ka wati, i olelo mai a@ laia i mea o ke lakou haku wahine.

I kela wa, ua pane aku la ka Lede Kananimaeole e ku iaia a e ne@@e mai imua o’u nei.

Ua kii koke la aku la ua alii ku wati nei e ka elele mai ka haku wahine aka a emaole aia oia ke ku iana imua o kona haku wahina.

Iaia no a ku iho, ua hoolele hou aku la ka Makai Kiu i kona leo iloko o ka rumie e hooluli aimai la  na alii pewa, a poha koke mai la ka leo nakolo i like no me ko Robine Huka.

E lawe koke aku i  ka Madame Lau omaomao i  ake ai oia  i ka heana o kana keiki i make.

I ka wai poha mau ai keia leo ua l@o koke ae la na maka o kea lii ku wati a pane ae la e hookuaku e like me ka leo kauoha a  ko kakou Haku, oiaia, ua hoi oi mi no ka oia.

Loko o kela wa, ua ku aela ka Madame Lau Omaomao iluna kaui  Kananianaeole like aku la lakou, a iiho aku la ilalo o ka lua pouli oua hale ala.

Aia hoi ka malamalama o na kukui o na Kakela nei, ke hoomalamalama alai a loko o ka lua pouli.

He aneane no hookah heia okoa o kou lakou nei hele ana ma keia alahele ua hoea aka la lakoumake kae o kekahi muliwai e kahe ana, a ala hoi ka malamala o na kukui e kuu pao maila i ko lakou nani.

Ua lawe pololei ia aku la lakou nei a hiki ma@ io o ke kumu o kekahi pali nei e ku ana, a maia wahi i ke pani a hemo ana, a ike aku la keia I kekahi pakae kau nani e ku ana, i kinohinohi ia me na nani he nui, e hoomalamalama ia ana e na ihoiho kukui, a e kau ana hoi kekahi pahu kupapau olena o na kupapau olena o na pakaukau ala.

I kela wa ua kono mai la ke kamaaina I ka Madame kuni pua, e aole mai e ike i ke kino make o kea hi Kiaaina o Misisipi nei.

Ua hele aku ia ka Madame kuaipua, kaui Kananimaeole, a me na mea a pau, a i ka ike ana o ke Kuaina e waiho ae ana, na hauhau iho ia kona waha me ka uwe ana iloko o ka maalea nui, a noiala hoi ka uwe ha’aha’a, na ku-o maoli ae la ke kaikamahine a ua Kiaaina la, o’ai aia e haka pono iho ana mawaho o ke aniani, a ike pono iho la oia o kona papa aloha i’o nia, ka mea no ana I lehe ai na make oia a akahi no ka ike.

He hookah hora ko makou nana ana i ke kino waina o ka mea make, a hoi mai la lakou.

Ua pane ae la ua Madame nei pomaikai wale, ko’u ike ana i ke kino o kuu keiki, ka mea hoi au aloha nui ai, aole o koua malama ole ana mai ia’u he kumu ia no’u e hoowahawaha ai iaia, aka, he mea oia na’u i aloha nui ai ao ka o@ @ku n@e o ka mea i makolukolu ke kaumaha, ma keia huakai, oia no ae kaikamahine ponoi a ua Kiaaikala.

Ia makou e hoi nei a puka I ke au malamalama o ka hora 12 ponoi noia o ke awakea.

Ua luana iki iho la lakou no kekahi mau sekona, a noi aku la ka luahine kuai pua,  e hookuu mai e hoi, a ua kaohi hou mai la ka Lede Kananimaeole, e hea@@ iki iho a pau ka paina alaila hei.

Ua ae mai la na ai nei, aoia ne kona wai haawi mai ai i na dal@ he umi, ke kumukahi hoi e ka pua a me na hui n@@a oe i pua na’u ae wahia ka pane.

Ua haawi ia kealoha mawaena e lakou. Huli hoi aka la ua hiena nei o Misouri me ka mamaolana hauoli.

Ua hapa-kue aku la keia a hiki @ kahi i ku ai o koia nei lio ua lilo koke ae oia I kane ma na a@@ apane like me kona rula paa mau. Ua huli koke aku la keia no ke ku lanakauhale o Misisipi, a i ka hour eha oia ahiahi, ua hiki pono aka la keia I ka hale o kona kamaaina, a o kona ana mau no hoi o ka ehaeha oia no keia.

Ua hoomaka oia I ka hana ana I ka poke pua mua loa, a ,e ke kiko waena o ua poke pua ala, malaila ka pua nona kainoa “Lady Penzance” nona hoi ka hoomohala ia ana aku e ka mea unuhi, “Kaui no a ke onaona,” “Welcome” a me ke “Silver Spray” nolaua na hoohiala ai ana, a oia iho keia.

“Welcome,” Ka hanohano o ke aloha, oiaio hook o ka pana hookah ana, a o ke ‘Silver Spray’ hoi, oia iho keia.  “Ke aniani o ka hauoli piha me ka mana kuokoa, a hiki I ka lanakila ana.”

O keia ae la na pua ano nui iloko oia poke pua a na kaeaea nei a ka na i hana ai, a he loina ano nui loa ko keia mea he pua.

Ua hoomaka oia i ka lua o ka poke pua, a hookomo iho i keia pua Black Beauty a nona keia hoohene ana, a ko kakou hoaloha.

Ua hoonu ke aloha kulipolipo i ka hapalulike I a heo kou kino.

O keia ae la na hoakaka ana o keia mau pua, a oia hoi na loina ano nui e ike pono ai oe, e kuu hoa uhai a holo, o keia nanea hooniua puuwai.

 I ka pau ana o kana hana ana ina  m au poke pua ala, ua pune koke nail aka wahine a kona kamaaina nona kainoa Mrs. Lilia Paka, i ka i ana mai, ua make io no ka ke Kiaaina i powa ia e na powa.

Keahala hoi, wahi a ka ninau a ka Makai Kiu Lau Omaomao?

Pane aku la ua Lede nei ke ike aka la wau i kea no o ma poke pua, ao i hana maila, oiai, he mau pua ano nui keia, a e ka mea paakiki wale no oia keia, e loaa ana paha kona kino wailua aole paha.

Pane aku la keia, e ka Lede maikai, ke mahalo aku nei au I ko ike, a no kou pahaohao i ka loaa no kino wailua o ke Kiaaina, a ke pane aku nei au ia oe, he ekolu wale no la ikoe, alaila ike o Misisipi holo ekoa nei apau i  ka pahu kupapau o ke Kiaaina I make, kana kaikamahine a me na haina @ela o ke nupui i   a ihue ia.

Nolaila, e ka Lede, e hoopau oe i kou maaae kinalua, o ai, o kau hana ia i hiki mei ai i Misisipi nei, o ka no@@i aku a ke alahele, e loaa ika noe lima koko, nana i hana i kela kanainoa ekaeka ioa.

Ua haawi aku la u Lede nei i kona hoomaikai, me ka panai pu ana aku, i na mahalo kiekie ana no ua hi’a pai ole a@a’o na mea huna poji’a pai ole ala’o na mea huna pohina, ke aka kino wailua hoi e malo ana i kulu aumoe.

I ka pau ana keia mau kukai olelo ana a laua, ua eleu hou akula ua olali nei a kaua, no ka hoopipaana i kanana hinai hua ai, a he mau minute wale no, ua piha kaianei hinai a hoi aku la keia no ka hale.

 

NO KAUHALA KAHIKO I LOAA HOU!

KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA.

MOKUNA IV.

MEMEPI NA NOPA A BAIBALA HEMOLELE.

 

                Ua komo aku hei makou iloko o kekahi mau lua he lehulehu I like ke nana iho me he mau luaku Apau la no ka poe haahaa, a ua loa aku hoi a makou na hale lua o kalaiia ae mailolo ae o ka pohakupuna e waiho papa ae ana malalo o ke one o ka waoakua, i piha i na kina ialoa ai i paila ia kekahi amluna o kekahi he paono ke kiekie, e like me ka paila wahie, oia mau o ka makamaka me he la o ka waihi ia ana aku no ai i kekahi mamua aku ma ka lakou hale lua; aka nai o keia mau tausani pau ole i ka helu ia o lakou no ka kane a me na wahine e ola oloko o na la o ko ka Aberhama, Iosepa a me ko Moke noho ana! Ua hoolilo makou he mau hora I ka hele ana mai kekahi lua a kekahi lua, e auwana ana maloko o keia ilina o ka make mawaena o na paia o na paila kino make, o kekahi o lakou ua wahi ia me ka nanai, me ko lakou mau lima ua hoomoe pea ia maluna o ka umauma, e paa ana ma ko lakou mau apana lima I kekahi kii a hiailona ia a hoomanamana ia ae paha, e like me ia ano I waiho pu ia ai me lakou iloko o na hoaloha he mau tasani eha makahiki mua I hala hope: a ka mea hoomaewaewa loa hoi oia no ka hooliloana o na kanaka ponoi o ka aina I keia poe kino maloo I wahi kahu ahi a i mea hoomomona ai i  ko lakou mau mahina aina me ka lehu a me ka lepo o ke kino o ko lakou mau kupuna! a e hele kaia mau hana lokoino a ka wehewehe ia ana main a kino I mea hoouna i Amerika a me Europa i hana pepa.

                O kekahi o na lole ilima o keia mau wahie o na kino makeo lakou kekahi o na ano lole o ka naau lole makalii loa I ike ia i hiki i ka elima haneri ka nui o na lopi o ka iniha hookah o ka maka o ka lole.  No na hana pili ake Akamai ua nana pono makou I kekahi mau kino he lehulehu o keia poe make, a Ii ko makou loopahaohao ia ana, ua ike iho la makou he poe opiopio ka nui o lakou, ua paa pono ko lakou po ka lauoha eleele Ii hele a manoanoa, oia mau no hoi o na niho aole he popo, a he maikai ma oiwi a he piha pono ke kino me he la he poe Ii make emoole.  Ua ike ia iho no makou ma ko lakouano, me he la, ua ialoa hopuhopunalulu ia uanwahi wale iho no me na apana lole-wahi hoomaloomaloo o ke kino maloko loa i hoopelu wale is no ka pilai a me bitumen laau paha.

                Oiao maanei, a i ole e koko ana maanei nei o o Mose I hana ai i kana mau hana mana imua o Parao, a oiao hoi o ka ilina kupapa o Aigupika holo@k@, ma ka inoa Necropolis ma ka noolelo, aole anei o kekahi ai o ke mau wahi kino kanaka oia no ua luahi ko Augupika I luku ia ai e ko ke Akua inaina, ma o ka anela liki ia ana i pahola iho I ka make a puni keia aina iloko o ka po hookah, e oki pahu pu ana loi i ka “hanau mua,” i ka pua a me ka manaolana o ka ohana, iloko o ka noho’ua hale a pau o Aigupika?  A aole anei keia ka mea a Hosea I kamailio ai e pili ana I keia hoopai ana ma ka Mokuna 9:6, e i ana.  “No ka mea, ua hele lakou mai ka luku aku, e hoakoakoa o Agupika ia lakou; o kanu aku no Memepi is lakou?  He mea eehia no keia ke noonoo iho!”

                I waenakoau o keia (Necropolis) ilima kahi i ku ai e ka Piremida o Sakara, na hale ilima alii o na Moi Memepi, ua helea kuakea I na mea he ku loihi I ke a ka heleheleaa e like me ke kahiko o na puuone e hoopuni ana ia lakou.  Aia hoi he uiuikumamakahi o kaia mau kia hale ilima e ku la, o ka mea nui loa hoi o lakou, ka mea I kukulu hoano okoa ia o lakou, ma ma amuu, a ano ala piina, e pii hoalu iho ana a hiki i ke kaupoku, a ua olelo ia o keia na kia hoomanao kahiko loa o ka honua nei, he mea no hoi e manao ia aku, he oia kea no o ka inoa Memepi, oia ke kulamakouhale o na Piremida, a home hoi o ka make, a malie paha nona mai ka inoa e keia kulanakauhale e waiho neoneo nei.  He umi minute e hele aku ai maluna aku o ke kualapa kiekiena ma ka akau no i ke kamahele a ka Sempeuma, a Hale Ilina o Apisa, kekahi o na hale kahiko ano e loa, I helelei a i ahiia hoi he kauahiku kapuai malalo o ke one lewa e nee mau ana, a i keia mau makahiki wale iho nei no ka-loaa ana.   O Apisa, ka mea nona leia hale heiau, ka bipi-bulu kapu, ua hoomaopopo ia ana oia kea no o ke akua o ka maluwai Nile, a o ke pookela hoi o na akua o Aigupika.  O Memepi ke kumu o kola wahi  e hoomana ia ai, a o ke Seropenima kona wahi e kanu ia ai.  Maanei hoi kekahi heiau anu he umikumamalu haneri kapuai ka loili, i kalai ia ioka o ka pohaku a maluna iho I kukulu ia ai ka luakini o Serapis, I kalhi I malama ia ai o ke ana cubita laahia a me na hoailona e ae, a kahi hoi e malama ia ai na hana hoolewa kupapau. O keia Serapis ka luakini I oi aku o ka nani aka, ua nalowale aku oia I keia wa, a ua nalowale aku oia I keia wa, a ua nalowale pu aku hoike alahele i hoailona ia ma na noao e na kii pohaku, kalai e hele aku ai a hiki aku kona lanai nani komo aku ai.  E hamana aku ai i ka akau a me ka hema mai keia hale lua, aku aole hoi he ku he alo a he alo, he mau rumi waiho kino ma ke nunui a kiekie, i eli ia iloko o ka paia hoi kekahi holowaa pohaku nui waiho kino make he imokumamakolu kapuai ka loihi me ewalu kupuaiakea a me umikumamakahi kupuai ne kiekie.

                Ua kalai ia keia mau pahu pau ilolo ae o kekahi pohaku paa o na ano garamita ulaula kuakea a eleele paha, I anaanai ia a ililaumania nani.

                Ua hiki ke hoomaopopo ia mai ka nui o keia mau pahu ia’u e olelo aku ai, he elima makou i pii aku ma kekahi alapii a hiki I ke kaupoku o kekahi pahu e waiho ana me ka pani ole, a ma kekahi alapii e ae e iho ai maloko o ka pahu a ua hiki ia makou ke palua aku i ko makou nui ke ku a oni ma o a maanei ,e ka oluolu. O kekahi o keia mau pahu ua kaluakaha ia a kalai ia me na kii a me na olelo, a he mea hiki no hoi ko lakou moolelo ke heluhelu is, a na kakao pu ia hoi ka moolelo o ka Apisa, he bipi-bulu I ialoa Ia, nona hoi ka holowaa, ma na aoao paia maloko o ka hale lua, a me ka inoa a me ka nui o na poe malaila i na wa i hoomoe ia ai ma kona holowaa.  Ahe umi o keia mau pahu me ke la aole i hoohana ia.  Maanei nei ana keia hale Ilina nani, e waiho ia ai na kino ialoa ia o na bipi; ma keia wahi lakou I waiho malia ai iloko o ke kulana hoana akua ia; a i loko hoi o ka lu akini, i kukulu maluna iho o ka rumi nui I eliia ia iloko o ka pohaku pa aka luakini nani Serapis, e hoomana ia ai he kii o ka bipi bulu I hoolaa ia no na keneturia loihi, me na laua hoohiluhilu la i oi ae i  akua e ae o Auguika!

                Ma kekahi wahi iki ma ka akau hikina o ka Sereuma ka hale ilina oh Tih I ku ai, he hale kahiko loa a mau no a keia w aka maikai ma Aigupika; e helu ana k@@a kumu I kalmia o ke au o na papa alii o ka emepaea kahiko aole I emi iho malolo o eha tausani makahiki kona kahiko, aka he oia mau ke kupololei a me ka liki o kona mau paia e kula me he la no nehinei ai nei no.

                He kahuna o Tih no Memepi a ma ka hoomaopopo an iho kanaka waiwai loa oia.  Aole he huaolelo I lawa ia makou e  @@@au ai a pau i ka nani o keia Hale @@@@a nani.  Ua paa pono o loko o ka hale I na kii na pala a me na kii i pena ia hoi, e hoike ana I na mea ano nui o kona ola ana a me na mea ano nui  o kona ola ana a me na kiaai o Aigupika.  Me kahiki rumi na pena ia ke o Tih, me kana wahi a me kana mahi.  Ma ke alo o kahi o ko lakou wahi e hana ana, e ai wuweu ana na holoholona ma ke kula, e palau ana na bipi mana aina mahi a e hehi ana hei kekahi mau heloholo I ka pua palaoa ma ke kahua hehi.

I kala naauao e ike ia aku ana hoi ka muliwai me na waa e holoholo pea ana e lawaia ana na kanaka, a o na ano maau a pau o ka wai ae lele ana i ka lewa.  Makekahi kii e ike ia aku ana no na kauwa e oki ana i na kumu huite mamalo o ka maka o na luna hoohana, a o kekahi poe hoi a pu’a ana i na kumu huita, a o kekahi hoi e hoakoakoa ana i na pu’a a kahi hookah me na o-ma-ka kolu, aneane like no me ko keia wa.  Me kekahi mau keena e aku ua pena ia hoi ko na mau hoaloha heluhelu e hele mai ana i ona la me ka lakou makana o na bipi, na hua ai, na mea ai ulu a mea e ae, no na hana o na hoomanao no ka hoomaikai ana i ka mea make.

He piha kea no o na kii a pau iluna o kahi i pena ia a i kahakaha ia paha, i ke kohuhohu ola maoli ke nana aku, me ka maikai lua ole o ka hana ia ana a me ka makamaka o ke pena me he mea hou wale la no.

Ma ka nana ana he mea maopopo, ua nana iho o Tili i keia noho ana aole no he mea mau, a o ka hopena oia no ka mea mau loa.  Aole kona mau hale i noho mau ai, ua kukuluia me na mea paa mau loa, aka me ka laau wale no, ka mea pau wale; he oiaio he nani no ke kii a he ui na kahiko ana; aole hoi peia kona hale ilina, ka mea i kukuluia i kona wa e ola ana, us hana ia hoi me ka pohaku a me kea no paa loa, me he la I kukuluia no ka paa mau loa.

O kekahi mea ano nuihoi I ike ia aole he hoailona ike ma ke kii pena a kahakaha, a kalai ia paha, o ke ola hou ana o ke kino kanaka, a o ke ola kino uhane, o keia mau lipolipo aku ka mea maa mau loa hoi i na kii kia ma na hoomanao ma Aigupika, a aole no hoi he loaa iki ma na hale kupapau ko a Emepaea o ke au kahiki mamua aku o ka noho ana mai o na Hebera ma Aigupika.

 

HELETA MAI MOLOKAI MAI.

Mr. Lunahooponopono,

Walina kaua; -

                E oluole mai kou Kapena wiwoole, e hookomo iho i keia wahi hunahuna material, hooni puuwai ma na kolamu lahilahi o kou kino, a akahi no au a kakele naluna o ke kahua laua o kou kino lahilahi; i ike mai ai na makamaka o ke aloha aina, i na koa iloko o ka pilikia e noho mai la i ke aina, ua kaulana he Kanilehua.  A ke hoopulu ia la ko lakou mau ililahilaha a na hune wai o Hilo Hanakahi.  Auwe! aloha wale.  Ma na kolamu o kou ililahilahi, i ike iho ai au i na koa wiwo ole o ke kahua kaua o Leahi, kahi hoi a lakou i molia ai i ko lakou mau ola makamae, no ke aloha i ke one oiwi, auwe! ke aloha aina oiaio, ua molia i ko lakou mau ola no ka lahui.  Ua kilohi au mai ka mua a ka hope, he like wale no mae Kaena a Waialua.  Nolaila I hi mai ai ko’u aloha no kuu o’i a me kuu iwi, no ka lakou mau hana wiwo ole imua o na enemi.  Nolaila keia leo ka hoahoa o ke aloha hoakanaka , oiai hoi ana au iliko o na kipona o ka ehaeha e hoho nei, pela pu hoi me ko’u mau hoa.  O ka mea nui au I makolukolu ai, o ko’u Anoai no ko lakou ike maka ana aku la I na pali kaulana o Hilo Pali-ku, a me na pali Mahoe, oia mau pali au i luakaha ai no 20 makahiki a oi, na ia mea i hoohanini iho I ko’u mau waimaka, a oia iho keia ka naenae aloha ana.

Hanini ka waimaka.

Uwe ka opua,

Hoopeepe I ke aloha,

Pee maloko,

I ike-a aku’i ka uwe ana iho,

Ua nui ko’u aloha I kela poe opio, no ko lakou paio ana no ka aina hanaa, iloko o keia au hoehaa, Eia ka leo aloha ia oukou i mii aka pono, ka makai o Kalani Kamehameha I, ka nai aina kau lana no ka moto e-o nei.  “E nai wali no oukou I kuu pono, aole o pau,” ua kupa, ua mole, ua paa aia i ka papa ku, a eia hoi ko Kamehameha III moto.

“Ua mau ka ea o ka aina I ka pono,” ua paa ia makia a hiki i kaia la, o ka lua o@ ka moto oia keia.  “O ke kanaka pono oi ko’u kanaka.”  E hoonuni aku I ka inoa o Iehova Sabaota oia ke kokua kokoke loa no ka wa po pilikia.

E amu ka ea o ka aina,

Mai Hawai’I a Niihau,

E ila i ke Akua.

E na Hui Aloha Aina a pau, mai Hawaii a Niihau, e pelu I na kuli i ka honua, a e kahoahoa aku i na Mana Lani Kiekie Loa, nana hoi e kokua mai i keia lahui, a me ka Makua Lani Ihi a ka lahui, nona hoi ka puuwai hope ole, i melia hoi i kona kino Laahia mahope o kona lahui, aka o keia ao, he ao luhi keia, aia kea o maha mau loa.

Me ke aloha niu,

J.R.M. KAPULE,

Kalawao Molokai Apr. 11, ’95.

 

                Ua haalele aku la ka mokuahi hou o Poka ma ia Kapalakiko a he ku mai koe i kekahi o keia mau la o keia pule ae.