Ka Oiaio, Volume VII, Number 26, 30 August 1895 — Page 2

Ka Oiaio.

J.E. BUSH, Lunahooponopono

O KA PONO KA AIALII E

OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, AUGATE 30, 1895.

 

He 15 ka nui o na Pake i hopuia no ka hahaki I ka rula o ka Papa Ola. He lahuialoalo no keia i ka hooko ana i ka leo o ke kanawai, a ma o na la e hahai hoonalike ai kekahi poe e hana pu malalo o ke kuhihewa.

Heaha no la hoi ka mea e ina ai o ka poe, in@ I na wai ona, ina na hiki ol@ @a @akua ina maikai.  Nanan ako oe ia I ka poe ona imea o L. K. Gerry, na Kaal@la k@nahihi a koho ano ole maoli no. No keia poe hookah no ao. Ina e ku ka hewa, he hoopaahao. A he hoopai dala pu kekahi.

 

Ua lohe mai la makou ua kapu lo aka Hale Paahao o Kawa i ka poe hele aku e ike i na makamaka.  Mamua o kahu ana ae nei o ka mui i olelo ia he korela.

 

Ua leta mai la na kuaaina, ina eia no ke mau nei ka mai korela, alaila aole I hoolauna aku me lakou.  Ma keia hana ana, a me ka ho@le ma o ke aupuni ma ohua a me na ukana e lawe ia aku I na kuaaina, ua lile iho la no he@ mea i mea e hoopilikia ai I na kuaaina a me na mahi-ko.

 

HE LEO AHEWA

 

Ua manao makou ua hiki mai la ka wa kupono e paneia ai ka Papa Ola, ma kahi hemahema o kana mau hana, aole no ka manao ino wale aku, aka, ma kea no, he mea paha e lilo ai he kumu kokua e alakai ana ia Papa i makaala loa I kana hana, ‘aole wale ma ona iho, aka ma o kona mau agena pu hoi.  Eia I keia Manawa ke ike pono nei kakou i ilihia mai maluna o ka lehulehu i keia mau la.  A’ole hoi e kala loa I loheia ai ka noho luku o ka ma’I korela ma Iapana a me na ma’I ahulau o Kina, a me ka holo hoolauna hikiwawe ana a na moku mahu nunui e holo nei no Iapana a no kina I keia wa me kakou.  Malalo o keia mau kumu aole loa he kuleana o ka Papa e ae a e hookuuau I ke ola o @@ @ehulehu I lilo I mea ha@@@ula na ma I @hu@e, me @@@@ ole.  @@ hoo@e@@@@@@@@@ ke Papa @ @@ kona mau @@@@ I @@@@@ @@@ i na moku mai Kina mai, a na hoohemahema ka I ke kanawai na agena o ka Papa I ka hoomaloka a hele ole ma na kauhale, pahale a pela aku e @@@ a @@@@@lo i na wahi pelapela o kulanakauhale nei.

 

KA PAPA OLA

 

Ke hoomaka nei kekahi poe he lehulehu a ahewa, a e helu aku i na mea a ka Papa i hana ai, a me na mea ana I hana ole ai.  He mea oiaio, no pololei no kekahi mau mea I oleloia, e like me ka olelo laahia a ke Akua, aole he mea hewa ole, no ka mea ua haula ke@kanaka mai ke nani a ke Akua i hokum@@@iaia.  Aka, aole kakou e ahewa hoopapa @@@ I k a Papa, no ka mea, ua like no lakou me na kanaka a ae.  Mana mea kupono no kakou o pane ai, aole me ka inaina, aka, me ka manao aloha.  Ua ahewaia @@.

 

Papa no kona hoomalu oolea loa ana i na launa ana o kela a me keia mokupuni.  Ma keia, ke like ole la ko makou manao me ko ka poe e ahewa la ma ia mea. Ua maopopo he ma’I ahulau keia i waina o kakou, i oleloia a na kauka, he korela nolaila, o ke alanui kunono wale no a ka Papa Ola e hana ai o ka apo aha aku me keia pilikia a kinai iho, ina no ua konoia ko kakkou noonoo e hoomaluia na launa ana o na mea a pau me kahi kaulana ua ma’i ia.  Ke mahalo nei makou ma keia hooko ikaika ana o ka Papa Ola i kana hana.

 

UA HOLO AKU.

Nui ka ohohieia o ka holo ana aku o Mr. W.H. Greig I ka wa ona e liu@@@ ana e haalele mai I na kaiaulu nei o Hawaii, mamuli o ke kauoha a ke @upuni, no ka hewa kipi I ke Aupuni Repubalika o Hawaii.  He keiki keia i @@@mia o ka maka@kane Sekona me @@@ wahine o kekahi aina Mokup@@@ @ @@ @@@@.  He lehulu@@ @@@@ e @@@@ ohana, a oia hoi ka mea o kakou i hoohie e noho i Hawaii nei.  O kona makuakanie o Mr. Greig oia kekahi haole kamaaina ma Hawaii nei, oia ola e noho ana me kona kei@eke, Mr. Makinikaea makua ma ka halekuai i kapaia i na la i hala, ka hale Bolabola, ma kahi no e ku nei o ka hale hou o Makinikaea i keia wa.  Nolaila, he hoaham@@ oia no ka keia a me na moo puna a Makinikaea.

Ua kalaiwaia ae la oia e Mr. Low, Lana Nui o ka Halepaahao o Kawa, no ka hekau ana aku ma kana huakai ma ka moku S. N. Castle, e like me ke kauoha, e kipakaia aole e hoi hou mai i Hawaii nei, mamuli o kona hoike ana i kona manao kue i ke aupuni hou e ka nei, a me kona aloha i ka lahui i like me kea no o kana makuahine.  He inoa kaulana ko Mr. Greig, ma keia hana ana uo kona aina hoo kana, e hoike mai ana i kona ano hoopono ma ke kue ana i na mea i hanaia i ka lahui Hawaii a me aupuni Moi.

Piha pono o kai o kahi o ka moku e ku ana, I na makamaka o ka papa hanohano, kane a me wahine, a me ka Hawaii pu Kekahi, I ka hoomaopopo i kea no o keia ohohie, me he ia, ke mau nei no ka pumehana o ke aloha aina o ka hapanui o ka lehulehu e noho nei ma Hawaii, a e hoike pu ana no hoi i ke ana hoowahawahaia o ke apuni repubalika o kea no e ku nei.  He mea oiaio, he mau kulana keia o ko kakou noho ana aupuni ana e like me keia e ku nei, aole loa ana no e huli mai an aka naau o ka lahui Hawaii, no na hanauna lehulehu mai keia wa a ma keia hope aku, a hoapono mai i keia ano aupuni i kapa ia he repubalika.

Ua apuepue na wahine a me na kane, e lilo mau ka hanohano o ka papahi ana aku I na lei a me na maka@@ hoomanao aloha no keia keiki I hanauia no na aina e, a i hooka@@@@@ia e na manao a me na puuwai o ka Hawaii oiaio.  Aloha no! Aloha no e Mr. Greig ka hook@@@@@ia k@@@ @@@ hana, me na @@@@@ I @@ ke @@@a i ke kakou ana @@@ a I haina hoi I ka paha o ka @@@@ makuahine ao m@@p@@@ dala a na luna o @@ @@@@, wahi a ka hoohalike mea.  Mamua o kona kau ana aku iluna o ka moku, ua makanaia aka la oia he makana @aimana e ka po i mahalo i kona kulana a me kona aloha aina i ke one hookama ana i kulolii ai iloko o kona mau la kanaka opio.  Nui na aui pe@hi ana a na lima aloha o na hoaaloha oiwi palupalu a me na aikane puuwai aloha ia ia a hiki wale I ka hoonalo ana mai a ka mamao I ka ike ana aku i kona kino I ma@@aia no ke ola a me ka pono o keia aina hookama.  Me oe ko makou aloha a na kalani I kiai a hoomau I kou kulana hoopono a pii ae a mau loa aku.

 

MAHALO I KA PAPA OLA.

Ma na lana e hiki ai ke mala maia ke ola o ka lehulehu, malaila ka makou makapeui e haawi ai I na mahalo, e like me na hana e lawelaweia nei maloko o na pa oloko o, ke kulanakauhale nei, ka hookaawale ana aku I na mea pilau a pau e eha ai o ka ihu, a e laha ai o na ma’I ino, mamuli o ke kapulu a me ka hoomaemae kupono ole ia o na wahi e noho ai.

Iloko o na wahi noho o ka poe Pake a me na Iapana, kahi oi loa aku o ke ino, a mamuli o ko ka Papa Ola komo maoli ana e hana I ka hana I haawiia na lakou e hana I wahi e pakele ai ke ola o ka lehulehu, ua loaa aku nein a lua liilii, i kupono ole no ke ola o ka poe e noho ana ma ia mau wahi.

Oiai ko lakou mau ea iuoino e ahai hele ia ana e na kokololio makani, ma ua wahi a pau e pili pu ana ma ia mau wahi.  Nolaila o ka no@ ia ana oia mau wahi pelapela, he kumu hoopakele @ni ia i ke ola o na mea a pau.

Ua manao no hoi makou, o ka papala ana o na ohua eemoku, i ko kakou ahai ana aku i ka anoano o ka ma’I korela ma na kuaaina, he hana maikaiia ma ko ke aupuni aoao, a ke manao nei no hoi makou, e pono e papa pu ia me ka merry-go-round, a me na halekuai rama, kahi a kekahi poe e kuulala nei i ko lakou mau kino, iloko o keia mau la kupiliku o ka aina.

I ole ai e lilo ia mau wahi, I kumulau nana e hoomahuahua aku I ka pilikia maluna o ka lehulehu, ma kea no o ka lakou mau hana, a me ka uoonoo pono ole ia o ke ola o na mea a pau.

A ke ake aku nei makou e ike I ko na hoa o ka Papa Ola makaala ana ma keia mau wahi, hoopuuluuluia e na ano lahui like ole me ka uhaai I ko iakou mau ola kino.

A ke hooko ponoia keia mau anoi ana o makou, alaila, ua hiki ke hoomalu puna me ka poe e holo nei maluna o na kaahi, I ole ai lakou e hoopilikia wale aku I ko na kuaaina poe ola kino maikai.  Oia ka pono.

 

HE HANA MAIKAI

 

Ua manao makou o kekahi hano kupono loa e hoohanaia ai maloko o na kula aupuni, mawaho ae o kea o ia ana I ka hoopono, ka mole o ka naauao – he kupuno loa e ao ia na haumana o na halekulu I ka rula o ke ola kino.  He mea ole na ike kelakela a ae o ke kanaka, ke ola oia e hookahuaia maluna o ka hoopono a me ka ike I ka malama aua I kona kino iho.  O ka ike ana I ko kakou ano ma ke kino a ma ka uhane oia ka mea a ka Bake Hemolele, ka olelo hiwahiwa a ke Akua e kuhikuhi mau mai nei ia kakou, aka, ua lilo nae ia mea nani he mea hoowahawaha loa ia, he mea hoomalokaia e kanaka, a o ka bopena maopopo e hua mai ana no ia hana hoomaloko oia no ka ilihia ana mai o ka p@in@ a me na pilikia a pau a ikea nei maluna o na lahui kamaka o ke @@.  E like me ka malamala ana o keia mau kahua kumu o ke kakou noho ana, pelaiho la e pii ai ka pomaikai a me ka holomua o ka lahui, a e like me ko kakou hoohemahema, pela no hoi e loohia ai na popilikia a pau.  Wahi a pau e like me kau hana e hana ai, pela no e hua mai ai.  Ua hamama ka ipuka I ke kanaka I hoopii hou ae I kona kulana, a e hoomaemae hou hoi kona kino a me kona uhane e like me kona ano I hana mua ia ai oia, e like ai me Enoka, I lawe ole ia.  Lua kakoi e malama I ka rula o ka hoopono, he mea maopopo loa, aole e pa keia kino I na ma’i ahulau, a aole no hoi e poine ko kakou manaolan@ no ke aloa alua ana.

O na poe a pau e kaalo aku ana ma kela huli o ka poepoe honua, a haalele iho ikeia ao mauieule, e kipa ae ka poe ola I kahi o Uilana ma, ilaila e loaa ai na holowaa maikai, a makepono hoi.

 

HE HANA KUPONO OLE

 

Ua kamailio nui ae na nupepa haole I kea no o ka paani ana a ka poe kiuipopo I ka Poaono nei.  Ua hoomaopopoia aku kea no o ka paani ana a ka Hui Kamehameha, ia ia e paani ana me ka Hui Unknown, a ua ike maopopo loa ia, ua haawi wale ka Hui Kamehameha I keia paani ana I kona hoa paani I pai ai laua me ka Hui Star, a hiki ia Hui ke paani paio aku me ka Hui hope no ka mea e oi ana I keia kikina paani.  Ina he oiaio keia mau hana, a ka Hui Kamehameha a like me ka me ai hoohuoiia, alaila, ua hana kohu ole maoli ka Hui Kamehameha, no ka lili I ka lilo ana o ka ppahi o ka lanakila o keia Kuu I ka Hui Star.  He hana hoohaahaa loa keia a na opio Hawaii ia lakou iho, a he kumu e hoinoia ai ka inoa lahui.

 

KA MAI KORELA

 

Ma ka olelo hoike a na Kaka o ke aupuni, e pili ana no keia ma I he korela, na olelo ae la lakou he korela no keia, aka, no ka oluolu loa o ka ea o ko Hawaii nein oho ana, nolaila, ka ka mea ikaika ole ai ka luku ana o keia ma’i ia kakou nei.

Pela i’o paha, aole paha, aka, o ka kakou nae e nana aku ai oia keia, I ka 1853 he mau tausani o na kanaka Hawaii kai lukuia e ka ma’i Lepera, a aia na heana oia poe, makai ae nei o Honuakaha kahi I waio ai.

I ka 1882, he mau haneri kai lukuia e ei ma’I no, a aia na kino lepo I kai o Khakaaulana kahi I wahi ai, a iloko oia mau makahiki I kaheawai ai ke pele liilii I kai o Hilo, iloko o 14 malama.

I keia makahiki 1895 hoi, puka ae nei keia ma’i he korela, a aoole hoi i nui loan a ola I poino, a ua nele pu aku la ho’i o Kilauea I kea hi a ka wahine, a @@@@ @@ no ho’I o Mokuaweweo, a o kekahi apana hoi o ka mahele aina o Hamakua ua emiia I lalo.

Ma keia, ua hiki ke ike maopopoia, aole i’o no paha keia he korela, me he la he ano ma’i no keia oiai, o ka loma I loheia no ke korela ke loaa kekahi mea a mau mea paha I keia mai e lele ana I kona kino holookoa, a iloko hoi o hookah hora ua make iho la ia, aole nae pela keia mai e ikeia nei.

Ua manao makoa he haawina no keia mai ke Akua mai, aka, aole nae he hewa o ka malama pono I koa ola kino main a ai laukua ana I ola ai oe.

 

E MALAMA PONO

 

Mamuli o ka lahe mau @ o ka ma’i korela a pahela mau mai nei, nolaila, ua manao makou he mea pono e hooma@ aku I na kuhikuhi ana I na rula o ke ola kino, a me na loina e ae, e pili ana I na ma’i la I kohoia he korela.  Ma ka makou nupepa o ka Poalima nei, Augate 23, ua hoike aku la makou I ka loina a kekahi Kanaka o ka moku kaua Penesicola I ka 1882 oiai ka Lepera e pahola ana I ke kalauakauhale o Honolulu nei me ka weliweli nui.

A no ia kumu ke hoike hou aku nei makou I kekahi loina e pili ana I keia ma’i na korela e manaoia nei a oia keia.

1.       Ina e hoomaka ka eha iloko o kou poo me ka ikai a, alaila, e paila koke I ka waiwela, a hookemo iloko o ka amole, a wahi I ka lole a paa, alaila, kau iho maluna ponoi o ka lae, a hiki I ka oluolu ana.

2.       I ka wa e kahe ai ke koko, e hooahainu koke aku I ke kiaha gini I paipaiia, a pau alaaila hoomoe, a e uhi I ke kapa a paa loa a hala na minute. He umi alaila wehe ae.

3.       Ina ua nui ke kahe ana o ka hou, alaila, hikiwawe ka pau a I na aole, alaila, e hoauau koke I ka waiwela I pailaia me ka lau Maile Kaluhea a I ole Pale Fiva

4.       Ina iloko o kou opu ka eha alaila, e inu koke I ka kini a I ole Palani me ka hakalia ole, a hoomoe koke aku ia ia, a e pani ia na puka a pau a e malama maikai loa, a I kea la ana mai e kawele I ka hou.

5.       E inu I ka wai I pailaia me ke Kookoolau, a e ai I k aia I hoomea ponoia, pela ka hipi, aole e ai I ka puaa, a me na ia maka, e waho aku ia mea ai kuhinia, koe mae I na ua hoomoaponoia.

6.       E hoomaluia oe elima la, aole auau I ka wai huihui.

7.       E malama loan a ea a pau I kona ola kino iho, ma ka hoomaemae ana, aole kapulu, a e lawe hoi a malama I na loina a pau a ka Papa.  Ola I hoolaha mai ai.

 

OIA ANEI KA HANA MAIKAI?

 

            Ma ka pepa o ka Poakolu nei ua haawi aku la makou I na mahalo ana he nui no ka Papa Ola no kona makaala ana e hoomaemae I na wahi a pau o loko o ke kulauakauhale, a he mau hana hiki ole ia, I ka poi I loaa na noonoo kaulike ke haawi ole I na mahalo ana he nui no ia mau hana mikiala a maeo hoi I ke ola o na mea a pau.

            Aka, aole a makou makailio no ia mea, aka, e kamailio aua makou no na olua limahana I hoounaia maluna o ka mokumahu Kilauea Hou, a maluna hoi o ke kaahi o ke Alahao o Oahu no na mahi-ko o Ewa a me Waianae.

            Inba ua hooia na kauka, o ke kumu I laha ai o keia ma’i, no luna mai ia e ka mokuahi Belgie ka mea nona keia mau limahana e hoounaia nei, ma na mahi-ko, alaila, ua oi loa aku la ko makou ahewa ana I ka Papa Ola, a iole, ka poe paha nana I ae e lawe aku I keia poe kumulau hoolahama’I korela mana kuaaina o ko kakou mokupuni.

            Alaila, ke hoahewa loa nei makou I kela hana kapakahi a ke aupuni I hana ai ma o kona Papa Ola la.  Ina, ua papaia na ohua eemoku Hawaii poe e ae paha I pilipilikana ole aku I kau wahi lihi o keia ma’I korela, pehea hoi I hoouna pupuahuluia ai keia poe e aolo aku maluna o na ale o ka moana, a hoopae aku la ma ko lakou mau awa I ae ia me ka kuhinu aku I ke ola kino maikai e noho ana iloko o ka maluhia.

            He hana maikai ole keia, a he hana hoi e luku a pepehi wale ana I ke ola o ka lehulehu, mana wahi I hoounaia ai keia poe kumulau e hoolaha aku maluna o ka poe noho ana me ka maikai.

            E hoomaopopo iho kakou, ua paa ma ope napepa Hawaii (ina nae hoi he oiaio ko makou lohe) I ke kaohiia, aole a pono e hoounaia, ma na moku@uni, pela pu hoi me na ukana, aole e hoounaia no kea mea, no lakou mai ke kumu o keia ma’I, a me kekahi mau ano okoa e ae.

            No makou iho, ke ahewa loa uei makou I keia hana ana pela oiai ka aina e paa ana mahalo o ka hoomalu ana a ka Papa Ola, e pono no e kaohi kokeia ka hoouna ana I keia poe, a hiki I ka wa e ike ponoia ai, ua kau ka hoomakaukau ana no keia ma’I alaila oia ka wa kupono e hoouna ai I keia poe, aole o ka mana I ka pilikia o na mahiko I ua limahaua oia ke kumu e hoonuaia ai o keia poe, e pono e hooki loa ia keia hana kapakahi.

            Lue paha e hooa mai ana keia ma’I korela ma na kuaaina aole anei e ulu mai ko kaku noonoo ma  o keia poe limahana la I hoounaia aku ma na mahi-ko, ke kumu I laha ai o keia ma’I he korela ma na mokupuni; a e luku auanei lokou I na ola makamae o ka poe ilihane a nawaliwali ma ia mau wahi me ka weliweli I oi aku mamua o ka mea kupono e hiki ai ke lo pakele.

            Nolaila, he mea kupono no I keia poe I hoounaia aku la ma na wahi e, e hoomaluia I mau la, ma kekahi wahi kaawale, mai ka huikau ana aku me kela poe ola maikai, e noho la me ka nanea.

            A ina e hoomauia ka hoouna ana e like me keia, alaila, he mea makehewa na rula hoomalu a ka Papa Ola, e hoolaha nei, a e pono e hookuu akeaia na mea a pau aole e hoohaiki wale ia e like me keia a kakakou e ikemaka nei I keia mau la.  O ka pono, oia ke kahawai o ka maluhia, aole o ka hana kapakahi a imi hoopilikia I ke ola o ka lehulehu.

 

HE MARE HANOHANO

 

            Ma ka ponei, oa mareia ke kamawahine opio Kamakee Cummins ia Geo. H. Fairchild, o Kealia Kauai, ma ka home o Hon. A me Mrs. H. A. Widemann, ma ka hora 7:30p.m., e ke Kahunapula o Macintosh, I ka aoao ia e Misses Gertie Widemann a me Helen Parker, a me Kelii Kawananakoa a me Christian Conradt.  Ma nui ka hoonaniia ana o ka rumi hookipa me na pua a me na launahelehele, a kupaoa I kea la.  Ma ia rumi no hoi kekahi hano waiho makana main a hoaloha mai o ke gula, dala e me pa lako papaaina a mea e ae h oi. Mahope o ka mare ana, na kipa aku la na makamaka I poloai ia e ike I ka paa I mareia, a huli ke aumoe, me ka hoolahaia o ka manawa me ka hula.  Ua oi aku la mamua 300 ka nui o na hoaloha I hoolaunaia ako me na mea mare I ke ahiahi nei.  He mau opio kino ui keia, a ke poloai ae nei makou I ka Lani, e hoomaikaiia ko laua noho ana mare, a e hooko loa I ke kaaoha, e hoolaukanaka I ka honua nei.

 

MA KA MARIPOSA MAI

            Ua hiki mai la ka lohe I ke awa o Kou nei, ua ili ka mokumahu Warrimoo ma ke komo ana aku I Wanekoawa, a ua nahaha lea oia.

            Ua puka hou mai la hoi ka hoike a ka nupepe Chronicle, o Kapalakiko, aia no ke liuliu hooluulu la na fitebusta ma mua o ka hului ana mai no Hawaii Nei.

 

KA MOKUAHI CALAU DINA

            I ke kakahiaka Poaono nei ua kaa hele ae la he lono e hoike ana, e holo aku ana o Calaadina no Kaleponi no ka lawe ana aku I na eke leia, a me na @h@a.

            Ua aku oukou a noonoo iho, pehea la@keia hana a ka @@pubalica o Hawaii I aa ai oia e hoonuu aku I keia moku, e lawe aku I na eke leta, ai me na o@ma, oia, ua puka @@ ma I @auao ia he Kolela I o kakou nei, a oia ke kumu I haalele iho ai o ka mokuahi Manowai ia mau mea a pau.

            A ka, I ko makou noii pono aua aku, ua loaa a kula ia makou ka mea oialo, a oia ke’a, aole ka ua ke Aupuni, na ka poe kalepa ka ka makemake e koi aka nei I ke Aupuni e hoonuna ia o Calaudina e lawe I na leta a me na ohua, a no ka ae ole o ke Aupuni, ua pohu ka manaolana o ka poe nana ke la apu ko heoheo a ka poina aua mahalo makou I ke Aupouni I kona hoole ana.

            Oiai hoi e keia @@@ ka poe nana e ala ko nei I ka aina @oke o ka pilikia, a me ka hune, a na lakou no keia poe Pake I hele pu mai nei me ka mai Kolela, a kakou e ike nei, a e lohe nei hoi.

 

NA MOKU HOLO PILI AINA

            Ke mau ka maluhia o ka mai ahulau, aole ke hu hou ae, e ae ia aha ana moku holo @liaina I keia Poakahi ae.

 

KA MAKEKE

            Eia l@e hoomakaukauia aku ma loa Makeke Hou, e ku la ma Aina Hou, a e hooliloia aku ana I Makeke kuai ia, a pela aku, e like me ka mea I manaoia no ia halau.  He hale kupono keia ke hahau punapaaia ka papahele I hiki ai ke kio ole iho na mea ino, a e hanai I auwalaha lawe opala a hoahu aku hoko o ke kai.  He lohi keia mau hana no ka pono o ka lahui, aka, he ahoia mamua o ka nele loa.

 

            Aole hoi he pahu puna maoli I koe ma ka lima o na mea e ae, koe wale no ke aupuni.  Ua kuai ia aku a pau e ka Papa Ola no ke kumukuai piihe $5 ke kiekie e ka pahu puna hookihi.

 

Aina no ke Kuai.

            O na poe a pau e makemake ana a kuai I aina no lakou, e niuao ae ia.  S.K. Kila

Leleo, Honolulu, Augate 27, 1895  aug 28 3mosd.

 

HELEHEWA A AIHUEIA PAHA

            He elua mau ilio opopio keokeo I kikekiko ia ma ka maka a ma ka huelo, mai ko’u Hale Mauna aku “Maluhia” mauna Ohia.  E uku ia no ka makena kupono ke loaa a hoihoi ia mai laua ia.     W.H. SCHMIDT                    aug28 1wd.

 

HOOLAHA! HOOLAHA!!

Owau o ka mea nona ka ino maialo iho nei, ke hoike aku nei au I na kanaka a pau loa. Ua makaukau wa I na waa pau loa, no ka hana ana I na piula a me na paina wai a pau lea ke lora mai na kouoha ia’u he oluolu ka uku a he mau ka paa o ka’u mea e hana ai.  E loaa no au ma Leleo, kokoke I ke alanui Kaaahi o @@nahema.  S.K. Kila,  aug23 3mnsd.

 

C@as P. Colburn        Carlos A. Long

 

KA HUI HAWAII HOOPUKAPUKA WAIWAI PAA, NA HOAIE!

E hoolilo nui ana I ko laua manawa I ka malama aua I NA WAIWAI O KA POE MEA WAIWAI NA MALAMA KAUOHA NA HOOPONOPONO NOHO KAU WAIWAI. A me ua hooponopono ana ma na haua a pau o ke ano hooku I waihoia I kekahi mea I hiliuaiia.

            E ohi I na uku hooli@@lima, ina ukup@ne a me na mahele loaa.

            E hoolimulima a e kuai ana I na waiwai no ke uku komisina haahaa.

            E hoopukapuka aku hoi I na dala me ke @@@hoi loa.

            A o hoike ak@@ aku ana hoi I na mooleleo waiwai o kela a me keia hana I waiho ia mai na ko kaua lima ke ka oluolu, I na wa a @@@ e make makou ai.

 

July 15 1895                @@@@.