Ka Oiaio, Volume VIII, Number 9, 24 April 1896 Edition 03 — Page 2

Page PDF (1.03 MB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Sarah Hainakolo Kupanihi

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

NUPEPA KA OIAIO.

 

UKU O KA NUPEPA.

No ke Kope Hookahi  10

No Hookahi Malama   25

No Ekolu Malama       .50

No Eono Mahina         1.00

No Hookahi Makahiki            2.00

            Ua hiki no i kela a me keia mea e makemake ana i nupepa na lakou ke waiho mai i ka lakou kauoha i keia Keena, a e hooili pakahi ia aku no me ka uku mua mai no nae.

            Uku Kanikau a me na Mele Inoa he eha keneta o ka laina.

            Na Olelo Hoolaha o ka elua iniha o ka

            puka mua ana  $ 1.50

            Puka Elua        .75

            Puka Ekolu      @@@

J. E. BUSH.  Lunahooponopono a me Puuku

 

POALIMA,    APERILA 21, 1896

 

BILA KANAWAI HOOMALU LAPULE.

            O na knawai a pau i hana ia, a e hana ia ana, i pili i ka la a ke kanaka e hoomana ai, ke kanawai kue ia i ke Kumukanawai, a he kanawai no hoi e haawi ana he mana i kekahi poe e hookaumaha aku ai i kekahi poe haipule i like ole na la e hoomana ai.

           

KANAWAI HOOPAA HELU KANAKA.

            Ua kakau inoa ia keia kanawai a ua mana i keia a.  O kona ano mau oia hoi, e kauoha ana i na kane a pau e hoike aku ia lakou imua o na luna helu o na auhau, a nana e hoopaa ka manawa, ko lakou inoa, na makahiki, kahi noho, kona lahui, aina hanau, kona ano kino, kana hana, a pela aku.  He kanwai maikai keia, a ka poe hana pono e hopohopo ole ai.

 

KA BILA AIE.

            Ke holo keia bila e komo hou aku ana ka lahui iloko o ka aie.  I keia wa nui o ka waiwai o ka poe waiwai o ka aina, he mea haohao no, ke ala ana mai o ka manao hoaie hou aku i keia wa.  Hookahi wale no kumu i ike ia ke kupono o ka hoaie ana, he nele, he lawa ole, he pilikia.  O na pilikia, a oia kekahi o na kumu i olelo ia, he mau kumu e hoaie ai he hoemi ana mai i ka ukupanee, he hoolawa ana mai i ka waihona aupuni e hiki ai ke loaa na dala no na hana a ke aupuni.  O keia mau kumu, he maikai no, i na e hooliloia ana ke dala no na mea i manaoia, aka, he kanalua loa makou.  Oiai ua nui no na wahi e lawa ai na dala o ke aupuni no kona mau lilo mau, i na e hookoia ka ohi ia ana o ka auhau mai na hui kalepa a me na mahiko, a mai ka poe i waiwai a e ohi nei i ka lakou dala a lawe i ka aina e aku.  Aka, he okoa ka pono maoli a he okoa ka mea e ikeia nei e hoohanaia ana iwaena o na lahui kanaka e ka poe i loaa ia lakou ka mana i keia manawa.

 

HE KALAI NAAUAO ANA.

            Ma ka leta a Mr. T. H. Davies, o ka Hui Kalepa o Theo H. Davies ma, ua ike iho makou i kona manao e pili ana i ka Aie Lahui i manaoia, a i hana a waiho ia mai hoi he bila no ia mea e ke Kuhina Waiwai imua o ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii.  Wahi ana ua lilo he mea maikai ole ka lawe ia ana mai o ka aie hou ana aku no ka hookaa ana i ka aie kahiko, a me ka hoohui ana iho i kekahi aie hou o $1,000,000 no na hoolilo o ke aupuni no elua makahiki e hiki mai ana.  Ua aho na hoi i ka aina e kali iki i keia mea a hala elua makahiki, a akaka pono ae ke kulana o ka aina i ka poe kalepa dala e hoaie ana i ua aupuni.

 

HAULE IA KAUHANE.

            Ma ka Aha Senate, ua waiho mai o Senata McCandless, i kekahi olelo hooholo e pakuiia aku kekahi hoololi i ke kanawai pili i na auhau kuloko, e hookau ana i kekahi auhau pololei maluna o na loaa makahiki o ka poe e noho ana ma na aina e, a e waihoia aku ka bila i ke Komite Auhau e hooponoponoia.  Ua kokua ia keia manao e Senata Kikiia Baraunu.  Ma ke koho ana ua pai, aka, i ke koho ana hoi a ka hope Luna Hoomalu, ua haule ka olelo hooholo.  He pomaikai nui ko ke aupuni i na e holo kekahi auhau e like ae la me ia, oiai, ua like ka mea e ume ana i ka waiwai mai keia aina aku e hoolilo ia a hoohana ia ma kekahi aina e, kahi i noho ia e ka mea nona ia loaa makahiki, me kekahi mea e omo ana i ke ola o keia aina me ka hooilihune iho i ka aina, a me ka lehulehu o ia aina.  He auhau kiekie loa ko ia poe ma na aupuni e, aka, ma Hawaii nei @@@ rula o ka noho ana.  Nolaila, o Hawaii no ka oi.

 

HE KANAKA I HOOWAHAWAHAIA.

            Ma ka olelo a na nupepa a me ka poe kakau nupepa, me he la, aole he luna aupuni i hoowahawaha nui ia i keia mau la ma Hawaii

            No na luna aupuni o na aina e mai, e like me Mr. Willis, ke Kuhina Nui o Amerika, i huli hui aku ia maluna o ka mokumahu Auseterulia.

            He kue ia no kekahi poe e ae o na luna aupuni o na aina e, i kekahi aoao kalaiaina o ka aina a lakou e noho aku ai, a e mahaloia ana hoi e kekahi aoao, aka, he okoa loa ka manao ia o keia luna aupuni.  Ua lokahi na aoao elua o na kanaka o Hawaii nei e hoahewa a e hoino ia ia, me ka hoopuka ana i na mea hoinoino ia ia a me kana mau hana.

 

KA NU HOU O NA AINA E.

            Ma ka mokumahu Miowera mai Australia mai i ka ponei, ua hiki mai na nuhou ano nui, e pili ana i ko na aina e.  Ke houluuluia, o ka mea nui loa, oia no paha ka palapala a Peresidena Cleveland i ke aupuni o Sepania, e waiho aku ana i ka mana o ia aupuni e hoolilo ia i uwao hooponopono mawaena o Sepania a me kona panalaau o na Mokuaina Inia Komohana.

            Ua lohe ia mai hoi ua pepehiia ke Kanikela Amerika e noho ana ma Havana, a ua kauo ia kona kino ma ke alanui oia kulanakauhale.

            Mamua aku nei ia Enelani i pane oolea aku ai i ka Suletana, e malama loa oia a e papa aku i na hana hoomainoino ia o na Karistiano ma Aminia ua lilo ia he kumu no ke aupuni Farani, a me Rusia, e paipai malu ai i ke aupuni Tureke e kue ia Beritania, a me ka hoeueu ana i ko Abesinia a me ko Soudana mau aupuni e kue a e hoala mai i na kaua kue e hoomahae ai i na aupuni kuikolu o Europa, a e hoolilo ai ia Enelani iloko o na kaua a me na hoopaa.  I keia manawa, ua loli a nei kulana.

            Ua hoonaaikola ae na hana a ke Suletana, e hana nei mamuli o keia mau paipai, a oiai, ua ku malie iho o Enelani, no keia mau hana poholalo a ua aupuni, a me Amerika pu kekahi, ke hoomau la no na hana hoomainoino ia o na Karisitiano, a ua pani na aupuni i na olelo hoomalielie a ke Suletana, a ano ke huli hou nei ko Farani poe e hoahewa i ke aupuni Tureke.  Penei ka olelo a ka nupepa Matin, o ka la 10 o Aperila.  Mamuli o ka hoopuka maoli ana ae o ke Suletana i ka olelo e kipakuia na misionari Katolika a me na hoole-pope a pau mai Asia-uuku aku, oia keia:  Ua hoopunipuni ia na aupuni o Europa e ke aupuni Tureke e pili ana i ka nui a me ke akea o na hana hoomainoino i hana ia i na Karistiano ma Aminia, a e kahea ana hoi i ko Europa "e hoopau i ke au o ka hoomaewaewa a e pale aku i ka hoea hou ana mai o ia mau hana ahiuhiu."

            Ua ku ke kaua kipi a ke keiki a ka Moi Lo@e@egula o Matabele.  He kupono e hoouna ia aku he mau koa, he 1500 mai Beritania loa aku e hiki ai ke kinai i keia haunaele kipi.

            Ua kakau leta aku hoi o Mr. Chamberlain, ke Kuhina no ke aupuni Enelani, e hoohalahala ana i ka hoea ole aku o Peresidena Kruger i Enelani.

            Ua puka ae ke kuahaua a ka Mahedi, he kaua hoomana ka lakou e kaua ai i keia wa.  Ka Mahometa i ke Karistiano.

            Ua haule iki iho ke kulana o ka aoao kipi ma Cuba ma kekahi mau kaua ana.  A ua make hoi o Generala Madeo.

            Ua nahaehae ke kulana o na koho moho Peresidena ma Amerika ma na aoao elua.  Kekahi keia o na pilikia o ke koho ana i ke poo o ke au nei.

 

HE HOPENA KO NA HANA.

            Ma keia mau mokulawe leta hope mai nei, me he la i ka nana iho ke ulu mau nei na kumu e alakai ana i na aupuni ma kahi o ke kaua huliamahi ma keia mua koke iho, iloko paha o hookahi makahiki.  O na hoolala a me na @i@i aupuni @na o Rusia a me Farani, ke @@@ mau nei @@ ka hooulu kaua, a o ka laua mau hoohana a@@ oia no ka hoomokuahana i na auna @@ kuikahi nei e ku kuokoa ia lakou iho, a e hookaawale aku hoi i na aupuni o ke a@ua malalo iho a me na lahui i noho hoohakui aku, e kaua a e kue aku i na aupuni e noho mana ana maluna o lakou.  O ke kumu o keia mau hana ano e loa a keia mau lahui e hana nei, he kupanaha no, i ka nana mahia wale iho, a he pohihihi no hoi i ka homaopopo iho i na hopena o keia mau hana.  O ka poe haipule wale no e heluhelu nei i ka ke Akua olelo a e hooikaika nei e loaa ka malamalama mai laila ae, ka poe i hiki ke olelo ia ua loaa maoli ia lakou ke ki e hoomohala mai ai i ke ano o keia hana.  Aia iloko o kela mau olelo a ka Haku, ma kana hoike i kana mau haumana, ma Mataio 25, Mareko 13, a me Luka 21, no kona hiki hou ana mai i keia ao, kakou e hoomalamalama ia ai i ke ano o keia mau hana a na aupuni, a e ao iho ai ia kakou e noho maikai aole e hookaumaha no na hana uhaai wale.  E inaina ana na lahui kanaka kekahi i kekahi, a he mea oiaio loa ua piha a ke ulu mau nei ka inaina a me ka mokuahana o na lahui i keia wa, e like me ia i olelo ia, he mau hoailona no na la hope.  Ina kakou e nana i ka olelo a ke kaula o ke Akua, e hoike ana i ka moolelo o ke ao a hiki i ka wa o kana Keiki e hele mai ai e hoopio i na enemi, a pau o ka pono, e ike no kakou me ka maopopo loa, i ke au a kakou e ku nei.  E nana kakou i na aupuni i oleloia mai ka pauku 40 a ke 45 o ka mokuna 11 o Daniela, ua pili ia i na lahui e hoala nei i ke kaua: ke 'lii o ka akau o Tureke no ia, o Aigupika, ke 'lii no ia o ka hema, ko Edoma, Moaba, a me na keiki pookela a Amona; ko Libeana, a me Aitiope.  O keia mau olelo a pau ua pili no Tureke, ke poo o neia mau lahui a pau, a he oiaio, ma kona inoa Calipa, ke poo o ka hoomana o na Mahometa, oia io no ke poo o keia poe lahui. Ke hoomokuahana nei o Rusia a me Farani i ka noho ana o na lahui o Europa, ma o ka paipai ana i na aupuni hikina a me Tureke e kue ia Enelani, a e hookaawale ia kona noho maikai ana me Geremania a me Auseturia, a me Italia, a me Amerika, oiai, oia wale no ka mana hookahi nana e kaohi nei i ke kaua huliamahi a ke Kaula i hoike ai ma Daniela 12:1, maluna ponoi iho o ka hiki ana mai o Mikaele, ke 'Lii o na 'Lii.  E like me ka olelo o ka pauku 44, mokuna 1, "no kona lono i na olelo (paipai) mai ka hikina mai, a me ka akau," pela oia e hoopilikia a e hoouluku ia nei e Rusia, ke aupuni ma ka akau a me ka hikina ana, ma na hana a Rusia, e hoeueu hoomokuahana la i na Karisitano o Amerika, a me na lahui Mahometa ma ka Soudanu ka puka o ka Aitiopa o ka Baibala.  Moakaka loa ko kakou ikena, ina aole i pouli a i lilo hoopapau mahope o na hana uhauha o ke ao nei.  Ma ka pauku 45, mahope o ke kupaa ana o Tureke i kona huhu, e kipaku ia ana oia mai Europa aku, a e like no hoi me ka olelo nona ma ia pauku, e lawe ana kona noho aupuni "iwaena o na kai a ma ka mauna nani hoano," oia o Ierusalema, a he maopopo loa, "aole mea nana ia e kokua," no ka mea, ua hana ano e aku oia a Enelani, kona hoaloha a ua puni hoi i kona enemi maalea i kauoha ia e Petero ka Nui, e hooikaika e lilo o Rusia o Constantinopala, ke ki o ke alanui o ke Hikina a ke ao holookoa.  He oiaio ke ko nei ke au e hookoia keia kuko o Rusia a me Farani, aka, he kuhihewa nae keia no kanaka: oiai e hooko ana lakou i ka mea i oleloia ma Daniela 12:1-4, a oia wa ua kokoke mai, a ke lana nei ko makou manao o makou no kekahi e ike maka ana ina mea i olelo ia malaila.  Nolaila, e kiai kakou a e noho me ka makaukau, i hiki ole mai ai keia mau haawina me ka noho palaka.

 

HAULE KA HOAIE.

            Ma ke koho ana a ke Senate, he ehiku i ka eono, ua haule ka bila hoaie i waihoia mai e ke Aupuni.  He kumu keia e haalele ai na aha kuhina o na aupuni o Europa, aka he kulana okoa no paha ko lakou a he okoa ko ke aupuni Repubalika o Hawaii nei.

 

HE KUHIHEWA.

            Ma ka makou hoolohe aku, eia kekahi poe i unuhikuhihewa i ke ano o ke kanawai e kauoha ana i na kanaka a pau e hoike aku i lakou mau inoa, oihana, wahi noho, lahui, a pela aku, a malalo o ia kuhihewa e manao ana e kauoha ia ana na mea a pau e hoohiki, a oia hoohiki ana, he hoohiki kupa ana ia i ka Repubalika, a he mau hana pahele keia i ka lahui Hawaii, e lilo ai he poe i hoohiki he poe kupa malalo o ke aupuni.

            Ua lalau loa keia mau unuhi ana i ke ano o ka hoohiki ana aku o ke kanaka, oiai aole oia e hoohiki ana e hoolilo i kupa no ke aupuni Repubalike Hawaii, aka, e hoohiki wale ana no oia no ka oiaio o kana mau pane i na ninau a ke kanawai ma ka papa helu paihakahaka, e waihoia mai ana e pane pololei na mea a pau a e hoohiki aku he oiaio kana pane ana.  Ua komo na kupa o na lahui e malalo o keia kanawai, a aole nae o ko lakou hoohiki ana he mea ia e pau ai ko lakou noho kupa ana no ko lakou one hanau ma ia hoohiki ana.  He okoa loa keia hoohiki ana, a he okoa loa ka hoohiki hookupa ana.  He kuko manao imi hala wale no ke kumu e lalau ai keia koho ano e ana i ka olelo moakaka loa a ke kanawai hoopaa helu kanaka ana.

 

HOOLAHA AINA AUPUNI.

            MA KEIA, ke hoolaha ia aku nei, o na aina a pau i hoakaka ia ma ka Papa Kuhikuhi malalo iho, e wehe ia aku ana no ka poe makemake e noho ma na aina malalo o na hoakaka ana o Mahele VI o ke Kanawai Aina, 1895, no na Hoolimalima Home Liilii, mai a mahope aku o Mei 4, 1896.

PAPA KUHIKUHI.

            He 10 apana aina ma ka Ili o Pouhala, Waikele, Apana o Ewa, Oahu, nona ka ilihonua mai ka 1¾ a 3½ eka pakahi, a e hui puia ana me kela a me keia apana aina kula kekahi apana aina-wai (aina loi kalo), o aneane ¼ eka.

            Aia hoi keia mau apana aina e pili la me ke alanui kaamahu o ka Hui Kaamahu ame Aina o Oahu, a he kokoke wale no i ke alaloa Aupuni.

            O na palapala nonoi a pau no keia mau apana aina e noi ponoi ia mai no ia e ka mea makemake, ma ke Keena Oihana o ka Hope-Agena, ma ka Hale Hookolokolo, Honolulu, kahi hoi o na palapala kii aina e ikea ai a me kahi e loaa ai na olelo hoakaka hou aku.

            E hamama ana ke Keena no ka lawe ana aku i na palapala nonoi ma ka hora 9 kakahiaka o ka Poakahi Mei 4.

            J. F. BROWN,

            Agena Aina Aupuni.

 

BUKE KUAI.

            O ka poe akeakamai ma ka olelo a ke Akua, na wanana, a pela aku, ua hiki ke hoolawaia e like me ia malalo nei.

            "Ka Hiki Hou ana mai o Karisto, he wehewehe pokole ana o ka Wanana a ke Akua, ma Mataio Mokuna XXIV."  He 15 keneta no ka Buke hookahi o 80 aoao.

            "Na Wehewehe o ka Buke o Hoikeana," ka Wanana e pili ana i ke au Karistiano e hiki i ka hopena.  He 50 keneta o ke kope hookahi.

            Ua makaukau makou e hoouna aku i keia mau buke no keia mau kumukuai, a me ka uku lawe leta, no ka poe ma kahi mamao, hooili ia mai ke dala me ke kauoha.

            "Hopena o ka Waiona."  He buke liilii keia, o 16 aoao, no 5 keneta.

            J. E. BUSH.

 

L. B. KERR,

ma

NAE O KA HALEKUAI O MOGAN.

 

            He kupono i na lede e hele mai e nana mua maanei i ko makou puu waiwai nui mamua o ke ku

O KA HOOKAHI DALA I KUAI IA MA KAHI O L. B. KERR, UA LIKE IA ME ELUA MA NA HALEKUAI E AE.

 

OIA HOI, UA LOAA IA OE NA LOLE

nona ke kumukuai Elua Dala HOOKAHI DALA WALE NO,

NA PAPAPLE,

Na Lipine

Na Pua Papale

Na Hulu

Na Lihilihi

Na Mikinilima

Na L@@

Na Paku

Na Keokeo Uhi-moe

Na Kihei Huluhulu

ECT ECT.

Alanui Moiwahine,     Honolulu H. I.

 

KE KALEPA POLOLEI MAI NA HALE HANA MAI.

            E kuai ana i kekahi mea okoa a e kuai ai maka ma a ke kumu-kuai kukaa.

 

No Keaha i Hanai ai?

--oo--

M         HALEKUAI, aole hoi he haawiia i na kanaka maoli na hookipa ana e like me na hoa kuai haole.  He mea hewa loa keia.  Ua hooikaika hoi makou e hookipa i na hoa kuai Hawaii ma na ano a pau e like me ia i hoohana ia i na haole.  Oia ka mea pono.  Ua like no ka maikai o kau dala.  Ua kuluma keia manao iwaena o na kanaka maoli, aole hoi he loaa ia lakou na mea kuai e like me ia i na haole.  Malia paha he oiaio io no keia.  Ua hapakue no ka noonoo o kekahi poe kalepa hana ai pela.  Aole o makou manao, a aole loa no hoi mamua, he mea pomaikai ka hahai ana i na hana oia ano.

 

UA KAENA IHO MAKOU I KE ANO O KA MAKOU MAU MEA KUAI,

            O keia hoi kekahi o na mea koikoi loa e pili ana i ka oihana kalepa laau lapaau.  E hoopaakiki ana nae makou e loaa na mea maikai wale no i na manawa a pau, a he hope mai na mea e ae.

O KA UKU ANA I KE KUMUKUAI.

            I kakau ia ma ka omole a ope paha he mea ma u ia no na makahiki i hala a hiki wale i ko makou komo ana mai i ke kahua kalepa.  O ko makou makemake e lilo i oihana kalepa nui ka makou.  Ua hiki wale noia makou ke hooko i keia, aole ma kekahi alanui e ae mawaho o ke kuai emi ana mamua o na hale kuai e ae.  O keia ka makou e hana nei.  Oia ka makou mau kumukuai e kuai nei e kamee ana mai ka 10 pa haneri a ka 30 pa haneri ka emi iho malalo o na halekuai e ae.  E haawi ana makou i na hoakuai dala kuike o 10 pa haneri o ka lakou mau kuai ana i hiki i ke 50 keneta a pii aku.  Hehoomakaulii nui keia.  Aole makou i manao ua ike ka nui kanaka Hawaii i keia hooemi a makou, oiai aole makou i ike akea aku i keia mea ma mua ma ka olelo Hawaii.

KA HAAWINA LAAU LAPAAU,

            E ma'i ana i kekahi manawa?  A e hele ana hoi i ke Kauka.  E haawi mai ana ke Kauka i kekahi palapala o ke ano o na laau.  E lawe mai i ua palapala la na makou e hoopiha aku.  E pomaikai ana oe a e kuhikuhi aku ana makou ia oe i ke kumu.  Ma na kulana kauhale e ae he hana maa mau ka haaw ana i ke kauka i kekahi uku komisina.  He mea oiaio o oe ana ka mea nana e uku keia uku kaulele.  Aole o makou ae e uku i kekahi kauka i keia uku kaulike.  E kaki ana makou i ka uku kupono e hoohana ana i na laau lapaau maikai loa, i hoomakaukau ia e ka poe akamai loa i ka hana ana i na laau lapaau.  He mea ole ke kauka a oukou i hele ai: e lawe mai i ka palapala o ka laau ia makou a na makou e hana aku.  I na e hoopaakiki mai ana e hele oe i kekahi halekuai laau e ae e hilinai iho o keia kekahi o na kauka uku pahaneri a e uku kaulele hou iho ana oe he 50 keneta a pela aku.

Hui Kuai Laau Lapaau o

HOBRON COMPANY.

KA HUI HANA LAAU HOOEMI KUMUKUAI.

dec 6 tfd.